Kapitulo 8

Unsaon Nako Pagkakitag Maayong mga Higala?

“Kon masuko ko, gusto kong duna koy kasultihan sa akong gibati. Kon maguol ko, gusto kong dunay mohupay nako. Kon malipayon ko, gusto kong isulti kana sa uban. Para nako hinungdanon kaayo ang mga higala.”—Brittany.

ANG bata nagkinahanglag kadula, samtang ang batan-on nagkinahanglag higala. Unsay kalainan sa kadula ug sa higala?

Ang kadula igo lang ikauban-uban, pero ang higala maoy usa nga may prinsipyo nga sama sa imoha.

Ang Bibliya nag-ingon usab nga “ang tinuod nga higala mahigugma sa tanang panahon, ug maoy usa ka igsoon nga natawo alang sa panahon sa kasakit.” (Proverbio 17:17) Lagmit naghubit kana sa usa ka suod nga higala kay sa kadula lang!

Ang tinuod: Sa magkadako ka, nagkinahanglan kag mga higala nga

1. Maayog kinaiya

2. Dalayegon ug prinsipyo

3. Maayog impluwensiya

Pangutana: Unsay imong himoon aron makakita kag sama niini nga mga higala? Usa-usahon nato kinig hisgot.

Hiyas sa Tinuod nga Higala #1—Maayog Kinaiya

Kon unsay angay nimong mahibaloan. Dili tanan mahimong tinuod nga higala. Gani, ang Bibliya nag-ingon nga “adunay mga higala nga mahiligon sa pagdaot sa usag usa.” (Proverbio 18:24) Tingali daw sobra ra kana. Apan hunahunaa: May “higala” ka ba kaniadto nga namentaha nimo? O kaha nanglibak o namutang-butang nimo? Mawala gyod ang imong pagsalig sa ingon niana nga higala.a Hinumdomi nga ang importante dili kon unsa ka daghan ang imong higala kondili kon unsa sila ka maayong higala!

Kon unsay imong mahimo. Pagpilig higala nga sulondan ug kinaiya.

“Ang tanan maayog pagtamod sa akong amigang si Fiona. Gusto kong maayo usab silag pagtamod nako. Gusto kong maayo kog dungog sama niya. Para nako dalayegon kana.”—Yvette, 17.

Sulayi kini.

1. Basaha ang Galacia 5:22, 23.

2. Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Ang ako bang mga higala nagpasundayag ug “bunga sa espiritu”?’

3. Ilista ang ngalan sa imong kinasuorang mga higala. Dayon isulat ang kinaiya nga nagpaila kanila.

Ngalan Kinaiya

․․․․․ ․․․․․

Sugyot: Kon pulos dili maayong kinaiya ang imong mahunahunaan, tingali panahon na nga mangita kag laing higala!

Hiyas sa Tinuod nga Higala #2—Dalayegon ug Prinsipyo

Kon unsay angay nimong mahibaloan. Kon nagpangita gyod kag higala, tingali bisag kinsa na lay imong pilion. Ang Bibliya nag-ingon: “Siya nga may pakiglabot sa mga hungog mahisugamak sa kadaot.” (Proverbio 13:20) Ang terminong “hungog” wala magtumong sa tawong bugo o mubog grado. Hinunoa kini nagtumong sa tawong dili mamatig katarongan ug imoral ug kinabuhi. Wala ka magkinahanglan niining matanga sa higala!

Kon unsay imong mahimo. Imbes makighigala kang bisan kinsa lang, magmapilion. (Salmo 26:4) Wala kini magpasabot nga magmapihigon ka. Ang pagkamapilion dinhi nagpasabot nga kita maniid ug maayo aron atong ‘makita ang kalainan sa usa nga matarong ug sa usa nga daotan, sa usa nga nag-alagad sa Diyos ug sa usa nga wala mag-alagad kaniya.’—Malaquias 3:18.

“Mapasalamaton ko nga gitabangan ko sa akong ginikanan sa pagpangitag mga higala—mga kaedad nako nga maayog espirituwalidad.”—Christopher, 13.

Tubaga kini nga mga pangutana:

Kon kauban ko sa akong mga higala, kulbaan ba ko nga basig ila kong pugson sa paghimog daotan?

□ Oo

□ Dili

Mahadlok ba kong mopailaila sa akong mga higala ngadto sa akong ginikanan kay basig dili sila makaangay kanila?

□ Oo

□ Dili

Sugyot: Kon oo ang imong tubag niining mga pangutanaha, pangitag mga higala nga taas ug moral nga sukdanan—kadtong mga sulondang Kristohanon.

Hiyas sa Tinuod nga Higala #3—Maayog Impluwensiya

Kon unsay angay nimong mahibaloan. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang dili maayong kauban makadaot sa maayong pamatasan.” (1 Corinto 15:33, Today’s English Version) Ang batan-ong si Lauren miingon: “Ang akong mga eskolmet makighigala lang nako kon mosunod ko sa ilang ipahimo. Kay wala man koy higala, nagsunod-sunod na lang ko nila aron makaangay sila nako.” Nakita ni Lauren nga kon mosunod ka sa sukdanan sa uban, mahisama kag piyon sa chess nga iduso-duso lang sumala sa ilang gusto. Ayaw pagminantinil ug mga higalang sama niana!

Kon unsay imong mahimo. Ayaw pakighigala niadtong mamugos nimo sa pagsunod sa ilang pagkinabuhi. Kon dili ka na makighigala nila, tingali modiyutay ang imong higala, apan mogaan ang imong pamati ug makapangita kag mas maayong higala nga maayog impluwensiya nimo.—Roma 12:2.

“Ang akong suod nga amigong si Clint buotan ug masinabtanon, busa nadasig gyod ko niya.”—Jason, 21.

Pangutan-a ang imong kaugalingon:

Gisundog ko ba ang pagpamesti, pagpanulti, o paggawi sa akong mga higala aron lang sila mapahimut-an?

□ Oo

□ Wala

Tig-adto ba ko sa kuwestiyonableng mga lugar nga dili nako adtoan kon dili pa tungod sa akong mga higala?

□ Oo

□ Dili

Sugyot: Kon oo ang imong tubag sa mga pangutana sa panid 62, pangayog tambag sa imong ginikanan o sa ubang hamtong. Kon Saksi ni Jehova ka, mahimo usab kang moduol sa ansiyano ug sultihi siya nga gusto kang magpatabang sa pagpilig higala nga maayog impluwensiya nimo.

BASAHA ANG DUGANG PA BAHIN NIINI NGA ULOHAN DIHA SA TOMO 2, KAPITULO 9

[Footnote]

TEKSTO

“Adunay higala nga mounong labaw pa kay sa usa ka igsoon.”—Proverbio 18:24.

SUGYOT

Kon magtinarong ka, seguradong ikay higalaon niadtong naningkamot nga magtinarong. Sila ang labing maayong higalaon!

NAHIBALO KA BA . . . ?

Ang Diyos walay pinalabi, apan mapilion kaayo siya sa kon kinsay iyang dawaton ingong ‘dinapit sa iyang tolda.’—Salmo 15:1-5.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoon aron makakita kog maayong higala: ․․․․․

Ang pipila sa gulang-gulang pa nako nga gusto nakong makaila: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Unsang mga kinaiya sa usa ka higala ang imong gipangita, ug ngano?

● Unsang mga kinaiya ang kinahanglan nimong ugmaron aron mahimo kang maayong higala?

[Blurb sa panid 60]

“Dihang gidid-an ko sa akong ginikanan sa pagpakigkuyog sa pipila nako ka higala, nakaingon ko sa akong kaugalingon nga sila lang ang akong gustong ikauban. Apan husto ang tambag sa akong ginikanan, ug sa gipamalandong ko kinig maayo, nakaamgo ko nga duna pa diay daghang mas maayong mga higala.”—Cole

[Kahon sa panid 61]

Sulayi Kini nga mga Sugyot

Pakigsulti sa imong ginikanan bahin sa panaghigalaay. Pangutan-a sila kon kinsay ilang mga higala sa batan-on pa sila. Nagmahay ba sila sa ilang gipiling mga higala? Kon mao, ngano? Pangutan-a sila kon sa unsang paagi makalikay ka sa mga problema nga ilang naagian.

Ipailaila sa imong ginikanan ang imong mga higala. Kon mahadlok kang mopailaila kanila, pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Ngano man?’ Duna ba silay diperensiya nga nahibalo kang dili maangayan sa imong ginikanan? Kon duna, angay kang mag-amping sa pagpilig higala.

Pamatig maayo. Magmahunahunaon sa kaayohan ug sa mga problema sa imong higala.—Filipos 2:4.

Magmapinasayloon. Walay tawong hingpit. “Kitang tanan mangapandol sa makadaghan.”—Santiago 3:2.

Hatagig panahon ang imong higala. Dili kinahanglang magsige kag uban-uban niya. Ang tinuod nga higala mounong gayod nimo.—Ecclesiastes 4:9, 10.

[Hulagway sa panid 63]

Kon mosunod ka sa mga sukdanan sa uban, mahisama kag piyon sa chess nga iduso-duso lang sumala sa ilang gusto

Kapitulo 9

Unsay Akong Himoon Aron Dili Ko Matental?

Wala pay diyes minutos si Karen sa parti dihang miabot ang duha ka lalaki nga nagdalag dagkong bulsita. Nahibalo siya kon unsay sulod niana kay nakadungog siya nila nga miingon nga duna konoy daghang ilimnon sa parti.

Dayon nakadungog siyag pamilyar nga tingog sa iyang likod. “Unsay imong gitindog-tindog diha? Ka killjoy ba nimo!” Paglingi ni Karen, nakita niya ang iyang amigang si Jessica nga nagbitbit ug duha ka botelyang beer nga bag-o pang abli. Gitunol ni Jessica kang Karen ang usa ka botelya ug miingon, “Ayaw kog ingna nga dili ka pwedeng moinom kay bata ka pa!”

Kabalibaron si Karen. Apan wala siya magdahom nga lisod gyod diay suklan ang tentasyon. Amiga niya si Jessica, ug dili siya gustong tawgon niya siyag killjoy. Gawas pa, buotan si Jessica ug unsa may daotan kon moinom siya? ‘Beer ra bitaw na,’ miingon si Karen. ‘Dili kana sama sa pagdroga ug pagpakigsekso.’

KON bata ka pa, makaatubang kag lainlaing tentasyon. Ug usa niana mao ang kaatbang nga sekso. “Ang mga babaye sa eskuylahan maoy mag-una-una,” miingon ang 17-anyos nga si Ramon. “Ila kang tsansingan ug sulayan kon mosugot ka. Dili ka nila lung-an!” Ang 17-anyos nga si Deanna nakaagig sama niana. “Giagbayan kog laki,” matod pa niya. “Gisuntok nako siya sa braso ug giingnan: ‘Ayawg binuang ha, wala man gani ko kaila nimo!’”

Tingali makaatubang ka usab ug mga tentasyon, ug daw dili ka lung-an niini. Ang walay hunong nga tentasyon nahisama sa tawong nagsigeg panuktok bisag gibalibaran na. Kanunay ka bang makaatubang ug ingon niini? Pananglitan, ginatental ka ba sa paghimo niining mosunod?

□ Pagpanigarilyo

□ Pagtan-awg pornograpiya

□ Pag-inom-inom

□ Pagpakigsekso

□ Pagdroga

□ Uban pa ․․․․․

Kon gibutangan nimog ✔ ang bisan usa sa ibabaw, ayaw paghunahuna nga dili ka na mahimong Kristohanon. Makakat-on ka sa pagkontrolar sa mga kailibgon ug sa pagsukol sa tentasyon. Sa unsang paagi? Makatabang kon mahibalo ka sa hinungdan sa tentasyon. Tagda kining tulo ka hinungdan.

1. Pagkadili-hingpit. Ang tanan dunay tendensiya sa paghimog daotan. Bisan ang Kristohanong si apostol Pablo miadmitir: “Sa dihang buot nakong buhaton ang maayo, ang daotan ania kanako.” (Roma 7:21) Klaro kaayo nga bisan ang tawong matarong mobati usahay ug ‘tinguha sa unod ug tinguha sa mata.’ (1 Juan 2:16) Apan ang pagsigeg hunahuna sa tentasyon mosangpot sa kadaot, kay ang Bibliya nag-ingon: “Ang tinguha, sa dihang kini makapanamkon na, manganak ug sala.”—Santiago 1:15.

2. Daotang impluwensiya. Bisag asa ka pa, duna gyoy tentasyon. “Sa eskuylahan o sa trabahoan pulos lang sekso ang estoryahan sa mga tawo,” miingon si Trudy. “Sa TV ug sa mga pelikula, kanunay kanang gipadayag nga nindot ug makapahinam kaayo. Talagsa rang makita ang daotang epekto niana!” Nahibalo si Trudy nga grabe kaayog impluwensiya ang mga batan-on ug ang media. “Sa 16 anyos pa ko, abi nakog gugma na kadtong akong gibati,” miingon siya. “Gipakigsultihan ko ni Mama nga kon magpadayon ko niini, mapamabdosan gyod ko. Nakurat ko nga nakasulti siya niana! Paglabayg duha ka bulan, namabdos ko.”

3. “Mga tinguha nga iya sa pagkabatan-on.” (2 Timoteo 2:22) Lakip niana ang bisan unsang tinguha nga komon sa batan-on, sama sa tinguha nga magustohan o isipong hamtong. Dili kana daotan, apan kon dili nimo kana kontrolahon maglisod ka sa pagsukol sa tentasyon. Pananglitan, tungod sa imong tinguha nga isipon kang hamtong, tingalig imo na lang ibalewala ang mga prinsipyo nga gitudlo kanimo sa imong ginikanan. Kini ang nahitabo kang Steve sa 17 anyos pa siya. Siya miingon, “Mirebelde ko sa akong ginikanan ug akong gihimo ang tanan nga gidili nila wala magdugay human sa akong bawtismo.”

Kon Unsay Himoon Aron Dili Matental

Sa pagkatinuod, lisod kaayong suklan kining maong mga impluwensiya. Bisan pa niana, masuklan nimo ang tentasyon. Sa unsang paagi?

● Una, susiha kon unsang tentasyon ang kinalisoran para nimo. (Tingali nahimo na nimo kini diha sa panid 65.)

● Dayon pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Kanus-a ko sagad makaatubang ug tentasyon?’ Butangig ✔ ang usa niining mosunod:

□ Kon anaa sa eskuylahan

□ Kon mag-inusara

□ Kon anaa sa trabahoan

□ Uban pa ․․․․․

Imong malikayan ang tentasyon kon mahibalo ka kon kanus-a kini mahitabo. Pananglitan, tagda ang situwasyon nga gihisgotan sa sinugdan niini nga kapitulo. Unsay ilhanan nga nakita ni Karen nga may mahitabong dili maayo sa parti?

․․․․․

Unsa untay angay niyang himoon aron makalikay siya sa tentasyon?

․․․․․

● Karon nga nahibalo ka na kon unsa kana nga tentasyon ug kon kanus-a kana motungha, andam ka na kon unsay himoon. Pangita dayon ug paagi sa paglikay niana. Isulat sa ubos kon unsay imong mahimo.

․․․․․

(Mga pananglitan: Kon inigtapos sa klase masugatan nimo kanunay ang imong mga eskolmet nga magsigeg pamugos nimo sa pagpanigarilyo, maayong mangita ka na lag laing agianan. Kon kanunayng motungha ang pornograpikong mga hulagway sa imong kompiyuter dihang mag-Internet ka, maayo tingaling magpainstalar kag programa nga gidisenyo sa pagsanta niana nga mga Web site. Maayo usab kon mas espesipiko ka sa mga pulong nga imong itayp kon mangita kag impormasyon sa Internet.)

Siyempre, dili ka makalikay sa tanang tentasyon. Basin mahibulong ka na lang nga anaa ka na sa makatental nga situwasyon. Unsay imong himoon?

Magmaandam

Dihang “gitental ni Satanas” si Jesus, diha-diha siya nga mibalibad. (Marcos 1:13) Ngano? Kay nahibalo siya kon unsay iyang himoon nianang kahimtanga. Si Jesus determinado nga magmasinugtanon sa iyang Amahan sa tanang panahon. (Juan 8:28, 29) Siya seryoso sa iyang pag-ingon: “Ako nanaog gikan sa langit aron buhaton, dili ang akong kabubut-on, kondili ang kabubut-on niya nga nagpadala kanako.”—Juan 6:38.

Isulat sa sunod nga panid ang duha ka rason kon nganong kinahanglan nimong suklan ang tentasyon nga sagad imong maatubang ug ang duha ka paagi sa pagsukol niana.

Rason sa pagsukol:

1 ․․․․․

2 ․․․․․

Paagi sa pagsukol:

1 ․․․․․

2 ․․․․․

Hinumdomi nga kon magpadala ka sa tentasyon, maulipon ka sa imong kailibgon. (Tito 3:3) Busa nganong magpadaog ka man niana? Sukli kana pinaagi sa pagkontrolar sa imong kailibgon ug ayaw padaog niana. (Colosas 3:5) Ug iampo gayod kana kanunay.—Mateo 6:13.a

BASAHA ANG DUGANG PA BAHIN NIINI NGA ULOHAN DIHA SA TOMO 2, KAPITULO 15

[Footnote]

TEKSTO

‘Ang Diyos kasaligan, ug dili niya itugot nga tentalon ka nga labaw sa imong maantos, apan uban sa tentasyon siya usab magtaganag kalingkawasan aron makahimo ka sa pag-antos niini.’—1 Corinto 10:13.

SUGYOT

Gamita ang seksiyon nga “Kon Unsay Himoon Kon Pit-oson,” nga makita sa panid 132 ug 133 diha sa Mga Pangutanang Gisukna sa mga Batan-on—Mga Tubag nga Mosaler, Tomo 2, dihang magplano kon unsay himoon kon may motental nimo sa paghimog daotan.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Ang Diyos nagtagna nga si Jesus magmatinumanon, apan wala kana magpasabot nga siya samag robot nga giprograma sa pagsunod-sunod. Hinunoa, si Jesus may kagawasan sa pagpili. Siya mipili nga magmatinumanon—dili kini gitino nang daan para niya. Kanay usa ka hinungdan kon nganong siya nag-ampo pag-ayo dihang siya gisulayan.—Hebreohanon 5:7.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoon aron dili ko matental: ․․․․․

Mga tawo, dapit, ug kahimtang nga kinahanglan nakong likayan: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Matental ba ang hingpit nga linalang?—Genesis 6:1-3; Juan 8:44.

● Kon suklan nimo ang tentasyon, unsay epekto sa imong pagkamatinumanon ngadto sa uban?—Proverbio 27:11; 1 Timoteo 4:12.

[Blurb sa panid 68]

“Nakatabang nako ang pagkahibalo nga anaa sa akong kiliran ang labing gamhanang Persona sa uniberso ug nga makapangayo kog tabang niya sa tanang panahon!”—Christopher

[Kahon/Hulagway sa panid 67]

Sulayi Kini!

Pagkuhag kompas ug iposisyon kini aron ang kamot niini motudlo sa norte. Karon pagbutang ug magnet sa kilid sa kompas. Unsay mahitabo? Ang kamot sa kompas dili na motunong sa hustong direksiyon. Hinunoa, ang direksiyon sa kamot niini tua na sa magnet.

Ang imong konsensiya samag kompas. Kon hustong pagkabansay, kini motudlo sa hustong direksiyon ug makatabang nimo sa paghimog maayong mga desisyon. Apan ang dili maayong kauban, nga samag magnet, dakog impluwensiya nga makadaot sa imong paghimog desisyon. Unsay leksiyon? Likayi ang mga tawo ug mga situwasyon nga makaapektar sa imong panglantaw kon unsa ang maayo o daotan!—Proverbio 13:20.

[Hulagway sa panid 69]

Kon magpadala ka sa tentasyon, maulipon ka sa imong kailibgon