Apokripal nga mga Ebanghelyo—Tinago Bang mga Kamatuoran Bahin Kang Jesus?
“DAKO kini nga isyu. Daghan ang maukay niini.” “Kini makabag-o sa kasaysayan sa unang-siglong Kristiyanidad.” Mao kini ang giingon sa mga eskolar nga nalipay sa basahong “Gospel of Judas,” usa ka sinulat nga gituohang nawala kapig 16 na ka siglo (makita sa ibabaw).
Daghan na usab ang nainteres sa maong apokripal nga mga ebanghelyo. Ang pipila nangangkon nga kining basahona nagbutyag sa mga panghitabo ug pagtulon-an sa kinabuhi ni Jesus nga dugay nang natago. Apan, unsa ba ang apokripal nga mga ebanghelyo? Tudloan ba gayod kita niini sa mga kamatuoran bahin kang Jesus ug sa Kristiyanidad nga dili nato makaplagan sa Bibliya?
Kanonikal ug Apokripal nga mga Ebanghelyo
Tali sa 41 ug 98 C.E., gisulat ni Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan ang “kasaysayan ni Jesu-Kristo.” (Mateo 1:1) Kini nga mga asoy tawgon usahay ug mga ebanghelyo, nga nagpasabot ug “maayong balita” bahin kang Jesu-Kristo.—Marcos 1:1.
Bisag dunay mga gisulti lang tingali nga tradisyon ug uban pang sinulat bahin kang Jesus, kining upat ka Ebanghelyo mao lamang ang giisip nga inspirado sa Diyos ug takos nga mahimong bahin sa Balaang Kasulatan—nga nagpakita sa “pagkatino sa mga butang” bahin sa kinabuhi ni Jesus sa yuta ug sa iyang mga pagtulon-an. (Lucas 1:1-4; Buhat 1:1, 2; 2 Timoteo 3:16, 17) Kining upat ka Ebanghelyo gihisgotan sa tanang karaang talaan sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Dili gayod makuwestiyon ang pagkakanonikal niini—ang pagkahimong bahin niini sa inspiradong Pulong sa Diyos.
Apan sa ngadtongadto, mitungha ang ubang sinulat nga gitawag usab ug mga ebanghelyo. Kini nga ubang ebanghelyo giisip nga apokripal.a
Sa hinapos sa ikaduhang siglo, si Irenaeus sa Lyon misulat nga kadtong mibulag sa Kristiyanidad nagbatog “daghan kaayong apokripal ug sayop nga mga sinulat,” lakip ang mga ebanghelyo nga “sila ray naghimo, aron malibog ang mga hungog.” Busa, ang apokripal nga mga ebanghelyo nahimong peligroso dili lang sa pagbasa niini kondili bisan sa pagpanag-iya niini.
Apan, ang mga pari ug tigkopya sa edad medya nagpadayon sa pagkopya ug pagpreserbar niini. Sa ika-19ng siglo, misamot ang interes sa maong mga sinulat ug mitungha ang daghang koleksiyon ug lainlaing edisyon sa maong apokripal nga mga sinulat, lakip na sa pipila ka ebanghelyo. Karon may mga edisyon kini nga gipatik sa kadaghanang moderno nga pinulongan.
Apokripal nga mga Ebanghelyo: Dili-Tinuod nga mga Asoy Bahin Kang Jesus
Ang apokripal nga mga ebanghelyo sagad nagsentro sa mga tawo nga wala kaayo o wala gayod hisgoti sa kanonikal nga mga Ebanghelyo. O naghisgot kini sa mga panghitabo kono sa masuso pa si Jesus. Tagda ang pipila ka pananglitan.
◼ Ang “Proto-Gospel of James,” nga gitawag usab ug “The Birth of Mary,” naghubit sa pagkatawo ug kinabuhi ni Maria sa bata pa siya maingon man sa iyang kaminyoon kang Jose. Busa, gihubit kini ingong relihiyosong sugilambong. Nagpasiugda kini sa ideya nga si Maria nagpabiling ulay ug dayag nga gisulat aron himayaon siya.—Mateo 1:24, 25; 13:55, 56.
◼ Ang “Infancy Gospel of Thomas” nagsentro sa kinabuhi ni Jesus ingong bata—tali sa 5 ug 12 anyos—ug naghisgot sa iyang paghimog daghang milagro nga imposibleng mahitabo. (Tan-awa ang Juan 2:11.) Gipakita niini nga si Jesus buloyagon, masuk-anon, mapanimaslong bata, kinsa naggamit sa iyang gahom aron panimaslan ang mga magtutudlo, silingan, ug ubang bata, nga ang uban kanila iyang gibutaan, gipiangan, o gipatay pa gani.
◼ Ang pipila ka apokripal nga ebanghelyo, sama sa “Gospel of Peter,” nagsentro sa mga panghitabo bahin sa paghusay, kamatayon, ug pagkabanhaw ni Jesus. Ang uban, sama sa “Acts of Pilate,” nga bahin sa “Gospel of Nicodemus,” naghisgot lang sa mga tawo nga kabahin sa maong panghitabo. Kay hinimohimo ra man ang mga panghitabo ug mga karakter niini, kini dili gayod kasaligan. Sa “Gospel of Peter,” gipakamatarong si Poncio Pilato ug gihubit ang pagkabanhaw ni Jesus sa dili-katuohang paagi.
Apokripal nga mga Ebanghelyo ug Pagbulag Gikan sa Kristiyanidad
Niadtong Disyembre 1945, duol sa Nag Hammadi, sa Upper Egypt, ang mga mag-uuma nakakaplag ug 13 ka papirong mga manuskrito nga may 52 ka sinulat. Kining mga dokumento sa ika-4 nga siglo maoy gikan sa relihiyoso ug pilosopikal nga kalihokan nga gitawag ug Gnostisismo. Kay gisagol ang mistisismo, paganismo, Gregong pilosopiya, Judaismo, ug Kristiyanidad, ang maong kalihokan nakahatag ug dili maayong impluwensiya sa pipila ka nag-angkong Kristohanon.—1 Timoteo 6:20, 21.
Ang “Gospel of Thomas,” “Gospel of Philip,” ug ang “Gospel of Truth,” nga anaa sa “Nag Hammadi Library,” dunay lainlaing relihiyosong Gnostic nga ideya nga daw naggikan kang Jesus. Ang bag-o pang nadiskobrehan nga “Gospel of Judas” giisip usab nga bahin sa Gnostic nga mga ebanghelyo. Gihubit niini si Judas sa positibong paagi ingong ang bugtong apostoles nga nakasabot kon kinsa gayod si Jesus. Ang usa ka eksperto niini nga ebanghelyo nag-ingon nga kini naghubit kang Jesus ingong “magtutudlo ug tigpadayag sa kaalam ug kahibalo, dili ingong manluluwas nga namatay alang sa mga sala sa katawhan.” Ang inspiradong mga Ebanghelyo nagtudlo nga si Jesus namatay gayod ingong halad sa mga sala sa katawhan. (Mateo 20:28; 26:28; 1 Juan 2:1, 2) Tin-aw nga ang katuyoan sa Gnostic nga mga ebanghelyo mao ang pagpahuyang, imbes ang pagpalig-on, sa pagtuo diha sa Bibliya.—Buhat 20:30.
Ang Pagkalabaw sa Kanonikal nga mga Ebanghelyo
Pinaagi sa pagsusig maayo sa apokripal nga mga ebanghelyo, nakita nga kini dili tinuod. Kon itandi kini sa kanonikal nga mga Ebanghelyo, tin-aw nga kini dili inspirado sa Diyos. (2 Timoteo 1:13) Kay gisulat kini sa mga tawong wala gayod makaila kang Jesus ug sa iyang mga apostoles, kini wala maundig tinagong kamatuoran bahin kang Jesus ug sa Kristiyanidad. Hinunoa, naundan kinig dili tukma, hinimohimo, ug dili-katuohang mga asoy nga dili makatabang aron mailhan si Jesus ug makat-onan ang iyang pagtulon-an.—1 Timoteo 4:1, 2.
Sa laing bahin, si Mateo ug Juan maoy lakip sa 12 ka apostoles; si Marcos ug Lucas maoy suod nga mga kauban sa mga apostoles nga si Pedro ug Pablo. Gisulat nila ang ilang mga Ebanghelyo ubos sa paggiya sa balaang espiritu sa Diyos. (2 Timoteo 3:14-17) Tungod niini, ang upat ka Ebanghelyo naundan sa tanang kinahanglanon sa usa ka tawo aron siya motuo nga “si Jesus mao ang Kristo nga Anak sa Diyos.”—Juan 20:31.
[Footnote]
a Ang terminong “apokripal” maoy gikan sa Gregong pulong nga nagkahulogang “itago.” Ang maong pulong sa orihinal nagtumong sa usa ka sinulat nga alang lamang sa usa ka grupo sa mga tawo nga parehog hunahuna ug gitago sa mga dili sakop niini. Apan sa ngadtongadto, kini nagtumong na sa mga sinulat nga dili bahin sa tinuod nga kanon sa Bibliya.
[Picture Credit Line sa panid 18]
Kenneth Garrett/National Geographic Stock