Irangiro: Akatabo k’Omukristo n’omurimo g’okuburira
6-12 OKWAMWENDA
OBUTUNGI BW’OMU KIGAMBO CA RUHANGA | EKY’EBIRAGIRO 33-34
“Rondera obuhungiro omu ‘mikono etahwaho’ ya Yehova”
it-2 51
Yeshuruni
Izina ry’ekitinisa ry’Abisirayeli. Ekigambo “Yeshuruni” ekiri kukoresibwa omuri Bibuli y’Orugurika ya Septuagint nikimanyisa “omukundwa.” Eco kigambo “Yeshuruni” kikaba nikijusya Abisirayeli ku bakozire na Yehova endagano, kandi ku babire bashemerire kuguma bashemire. (Bir 33:5, 26; Isa 44:2) Omu Ky’Ebiragiro 32:15 izina Yeshuruni rikaba ryine ekindi eki riri kumanyisa. Omu mwanya gw’Abisirayeli kukora ebiri kubugana n’izina rya Yeshuruni, bakaba entagondwa, bayimura Ruhanga wabo, kandi bayanga Omujuni wabo.
rr 120, Akash
Natukwasa kushuba kwemerera
Nitwijuka ku hari kuburayo ebinyigana byingi ngu obwire bwa Ezekiyeli buhike, omuhanuzi Musa akagamba ku Yehova ayine amani g’okuyamba abantu beye kandi akagira n’ekihika c’okubayamba. Musa akahandika ati: ‘Ruhanga otahwaho ni we butaho bwawe, kandi ahaasi yawe hariho emikono etahwaho.’ (Bir 33:27) Mazima, nitwesiga ku twarondera obuyambi ahari Ruhanga turi omu bizibu, arije kutukwatisa emikono yeye akatuterura, tukashuba tukemerera.—Ezek 37:10.
w11 9/15 19 par. 16
Guma omu mpaka ogumisirize
16 Nka Aburahamu, Musa na we tararebire ebiraganiso bya Ruhanga biri kuhikirira. Obu Abisirayeli babire bari hihi kutaha omu Nsi eyaraganisibwe, Yehova akagambira Musa ati: ‘Noyija kureba eyo nsi eyi ndi kuha Abisirayeli omu misho gawe, konka torigihikamu.’ Eco kikabaho ahabw’okuba Musa na Aroni ‘bakacumura [ahari Ruhanga] omu misho g’Abisirayeli, bari aha mizi ga Meriba.’ (Bir 32:51, 52) Mbehi eco kikatuma Musa yacweka entege kandi yagira ekiniga? Ingaha. Ahobwe, akashabira ihanga omugisha, yahendera ari kugira ati: ‘Iwe Isirayeli, ohirirwe! Ni oha ori kushushana n’iwe, ihanga eryajunirwe [YEHOVA], engabo y’okuhwerwa kwawe, kandi rurara y’okusingura kwawe!’—Bir 33:29.
Ebintu by’omugasho
it-2 439 par. 3
Musa
Musa akaba ayine emyaka 120 obu yafire. Bibuli negamba aha mani agu yabire ayine eri kugamba ku ‘amisho geye gabire gatakagirwemu ruho, n’amani geye gatakatubire.’ Yehova ni we owamuzikire omu mwanya ogutaramanyirwe. (Bir 34:5-7) Nikibasa kuba cabireho kugira ngu Abisirayeli batija kugwa omu mutego g’okumuramya. Ni yo nshonga Omuregi yabire ari kwenda omubiri gwa Musa, ahakuba Yuda, omwegi wa Yesu Kristo kandi murumuna weye, akahandika ati: ‘Konka Mikayeli marayika omukuru, ku yarwanisize Sitaane, nahakana na we nibafa omubiri gwa Musa, tarehangire kumucwera rubanja namujuma, kureka akagira ati: Mukama akuhane.’ (Yuda 9) Abisirayeli batakambukire kuza omuri Kanani bebembirwe na Yoshuwa, bakabanza bamara ebiro 30 bari kuririra Musa.—Bir 34:8.
13-19 OKWAMWENDA
OBUTUNGI BW’OMU KIGAMBO CA RUHANGA | YOSHUA 1-2
“Oku ori kubasa kugira eki wahikaho omu bi ori kukora”
w13 1/15 8 par. 7
Ba ow’amani, [Yehova] Ruhanga wawe aryaguma n’iwe!
7 Twaba turi kwenda kugira obumanzi bw’okukora ebi Ruhanga ari kwenda, tushemerire kwega Ekigambo ceye kandi tuta omu bikorwa ebi ari kuturagira. Eco ni co Yoshuwa yabire ashemerire kukora bwanyima y’okuza omu mwanya gwa Musa. Ruhanga akamugambira ati: ‘Ba ow’amani, ogumire kimwe omutima, kandi oyerinde ohisye ebiragiro byona ebi Musa omugaragwa wange yakuragire. Ekitabo eki ec’ebiragiro kitarikuruga omu kanwa; kureka ogume nokitekatekaho nyomushana na nyekiro, obone kwerinda, ohisye byona ebihandikirwemu; obwo nibwo orihebwa omugisha eyi oriza yona, okabasa ge byona.’ (Yos 1:7, 8) Yoshuwa akorobera eco kiragiro, kandi ‘akahebwa omugisha’ omu mihanda yeye. N’itwe ku turakikore basyoya, nitwija kugira obumanzi kandi tutunge omugisha omu murimo ogu turi kukorera Ruhanga.
w13 1/15 11 par. 20
Ba ow’amani, [YEHOVA] Ruhanga wawe aryaguma n’iwe!
20 Nikitugumira kugumizamu kukora ebi Ruhanga ari kwenda omuri egi nsi mbi kandi erimu akavuyo. Konka tituri twenka. Ruhanga ari hamwe n’itwe. Omwana weye kandi omwebembezi w’ekibina, na we ari hamwe n’itwe. Nambwenu twineho bagenzi bitu b’Abahamya ba Yehova abari kukira 7.000.000 omu nsi yona. Nimureke twena tugumizemu kugira okwikiriza, tuburire obutumwa burungi kandi twijuke ecahandikirwe c’omwaka gwa 2013 ekiri kugira ngu: ‘Ba ow’amani, ogumire kimwe omutima. [YEHOVA] Ruhanga wawe aryaguma n’iwe.’—Yoshua 1:9.
Ebintu by’omugasho
w04 12/1 9 par. 1
Enshonga nkuru z’omu kitabo ca Yoshua
2:4, 5—Ahabw’enki Rahabu yahabisize entumwa z’omugabe ezabire ziri kuhiga abatasi? Rahabu akata amagara geye omu kabi, yashereka abo batasi ahabw’okuba akaba yamazire kwikiriza Yehova. Ni ahabw’eco, akaba atari kugemwa kubarangira ahu abo bahereza ba Ruhanga besherekire, kandi ari kumanya ku bari kwenda kubakora kubi. (Matayo 7:6; 21:23-27; Yohaana 7:3-10) Mazima, Rahabu ‘akihwaho orubanja ahabw’okukora’ emirimo, harimu n’okuhabisa ezo ntumwa z’omugabe.—Yakobo 2:24-26.
20-26 OKWAMWENDA
OBUTUNGI BW’OMU KIGAMBO CA RUHANGA | YOSHUA 3-5
“Yehova naha emigisha abari kumwikiriza”
it-2 105
Yorudani
Obushangirwe, oburingwa bw’omugera gwa Yorudani okwatire ahaasi y’enyanja ya Galilaya, n’okwiha ahari mita 1 kuhika ahari mita 3 n’obuhango oburi kuhika ahari mita 27 kuhika ahari 30. Konka omu igesha, ahu Yorudani eri kuraba, amizi nigaba gari maringwa, garenga aha nkungu. (Yos 3:15) Yorudani ku yabire eri kwijura, Abisirayeli, harimu abashija, abakazi n’abana bakaba batari kubasa kwambuka, oyihireho ahategine na Yeriko. Omuri obu bwire, amizi gakeyongera ahakuba abari kuza kogerayo bakaguma bari kurohama. Konka, Yehova akakora ecokutangaza yayomesa ago mizi ga Yorudani, Abisirayeli babasa kwambuka. (Yos 3:14-17) Bwanyima y’ebinyigana byingi, ahari Yorudani hakashuba habaho ecokutangaza, kikozirwe na Eliya ari hamwe na Elisha, aha gundi murundi Elisha yakikora ari wenka.—2Ki 2:7, 8, 13, 14.
w13 9/15 16 par. 17
Ebi Yehova ari kutwijusa bigume bishemeze omutima gwawe
17 Ni bata oku ebikorwa by’okwikiriza biri kutuma twakizaho kwesiga Yehova? Reka tushwijume enkuru y’omu Byahandikirwe eri kugamba ebyabireho obu Abisirayeli babire bari hihi kutaha omu Ihanga eryaraganisibwe. Yehova akaragira abatambi ababire bahekire eshanduku y’endagano ngu bahike bari kuribata omu mugera gwa Yorudani. Konka abantu ku bahikire ahari ogo mugera, bakashanga gwijwire ahabw’enjura y’itumba. Ni enki eki Abisirayeli babire barakore? Mbehi bakaba barakambike aha nkombe y’ogo mugera, bategereza obwire ngu amizi gabanze gacendera? Ingaha; bakesiga Yehova omu bwijwire, rero bakuratiza obuhabuzi obu abahire. Ni enki ecabireho bwanyima? Eyo nkuru negumizamu eri kugira ngu: ‘Ababire bagihekire ku bahikire ahari Yorudani, bahisya ebigeri byabo omu mizi, gayemerera. Abanyamurwa, ababire bahekire eshanduku y’endagano eya [YEHOVA], bayemerera ahomire batari kuterera ahagati ya Yorudani; n’Abisirayeli bona bayambukira ahomire bagemire Yeriko.’ (Yos 3:12-17) Tekateka oku bashemerirwe bareba amizi agabire nigahorera gayemerera! Buzimazima, Abisirayeli bakakizaho kwesiga Yehova ahabw’okwesiga obuhabuzi bweye.
w13 9/15 16 par. 18
Ebi Yehova ari kutwijusa bigume bishemeze omutima gwawe
18 Ni amazima Yehova tacakorera abahereza beye ebyokutangaza nk’ebyo, konka nabaha emigisha bakora ebikorwa by’okwikiriza. Omwika oguri kwera nigubaha amani g’okuhikiriza omurimo g’okuburira obutumwa burungi omu nsi yona. Ekiri kukira ahari eco, Omuhamya w’okubanza, Kristo Yesu owazorirwe, akaraganisa abakurasi beye ku yabire arabashagike, ari kugira ati: ‘Ni ahabw’eco mugende omu mahanga gona, ndi hamwe n’imwe ebiro byona okuhisya obu ensi egi erihwaho.’ (Mat 28:19, 20) Abahamya bingi ababire bari kugira enshoni, bakagamba ku omwika oguri kwera gwa Ruhanga gwatumire bagira obumanzi bw’okuburira abantu abu batari kumanya.—Shoma omuri Zaaburi ya 119:46; 2 Abakorinso 4:7.
Ebintu by’omugasho
w04 12/1 9 par. 2
Enshonga nkuru z’omu kitabo ca Yoshua
5:14, 15—Omukuru w’ihe rya [YEHOVA] ni oha? Hatariho okubanganisa, Abisirayeli ku babire baza kurwana ngu batahe omu Ihanga eryaraganisibwe, omukuru w’amahe owizire kugaruramu amani Yoshuwa ni “Kigambo,” ari we Yesu Kristo, obu yabire acatura omu iguru. (Yohaana 1:1; Danieli 10:13) Ku nikigaruramu amani abahereza ba Yehova kumanya ku Yesu Kristo ow’ekitinisa, ari hamwe na bo omuri obu bwire bw’orutaro rw’omwika!
27 OKWAMWENDA–3 OKWIKUMI
OBUTUNGI BW’OMU KIGAMBO CA RUHANGA | YOSHUA 6-7
“Yerinde ebintu ebitine mugasho”
w10 4/15 20 par. 5
Yerinde kureba ebintu ebitine mugasho!
5 Hahwire ebinyigana byingi, Omwisirayeli ori kwetwa Akani akabona bimwe omu bintu ebyabire biri omu tawuni ya Yeriko ebi babire banyagire, rero yabyiba. Ruhanga akaba yaragire ku ebintu byona ebyabire biri omuri eyo tawuni byabire bishemerire kucwecerezibwa, kureka ebintu bimwe na bimwe ebyabire bishemerire kuza omu ibikiro rya Yehova. Abisirayeli bakaba batungire okurabura okuri kugira ngu: ‘Imwe mwerindire kimwe ekintu cona ekibikirwe [Yehova] hatakagira owatwara kimwe ahari byo.’ Obu Akani yagomire eco kiragiro, abantu b’omu tawuni ya Ayi bakasinga Abisirayeli, kandi abingi omuri bo bakitwa. Akani tarikirize ku ayibire, kuhisa obu bamujumbwire. Akagamba ati: ‘Mbwine [ebintu] omu minyago nabyetenga, nabitwara.’ Okwetenga kw’amisho ni ko kwatumire yacwecerezibwa, ‘n’ebi yabire ayine byona.’ (Yos 6:18, 19; 7:1-26) Akani aketenga ebi yabire atikirizibwe.
w97 8/15 28 par. 2
Ahabw’enki tushemerire kugamba abari kukora ebibi?
Enshonga emwe eri kutuma tushemerire kugamba abari kukora ebibi, ni okugira ngu ekibina kigume kiri ekiri kwera. Yehova ni Ruhanga ori kwera. Nayenda ngu abantu bona abari kumuramya babe abari kwera omu by’emicwe. Ekigambo ceye nikitugira kiti: ‘Mube nk’abana abari kuhurira, mutashushanisibwa nk’oku mwabire muri, nimukurata okwetenga okubi omu butamanya bwanyu obwa ira; kureka nk’Ogo owabesire oku ari ori kwera, n’imwe mube ni ko mwaba abari kwera omu micwe yanyu yona; ahakuba kikahandikwa ngu: Muryaba abari kwera, ahabw’okuba nyowe ndi ori kwera.’ (1 Petero 1:14-16) Abantu abari kukora ebikorwa by’oburofa ninga shi ebibi nibatuma ekibina casisikara kandi Yehova atakiha omugisha.—Geranisa na Yoshua, ekicweka ca 7.
w10 4/15 21 par. 8
Hindura amisho gawe gareke kureba ebitine mugasho!
8 Abakristo ab’amazima na bo nibabasa kugira ecetengo c’amisho n’omubiri. Ni ahabw’eco, Ekigambo ca Ruhanga nikituhiga kumanya kwekwata omu bi turi kureba n’omu bi turi kwetenga. (1 Kor 9:25, 27; Shoma omu 1 Yohaana 2:15-17.) Omushija w’omwesiga Yobu, akaba namanya ku okureba byine akakwate n’okwetenga. akagira ati: ‘Nkaragana endagano n’amisho gange; mbwenu nimbasa nta kureba omuhara, nkamwetenga?’ (Yob 31:1) Oyihireho ku Yobu yabire yamaririre kwerinda kukwata aha muhara, akaba atari n’okubasa kwikiririza ekitecerezo nk’eco kutaha omu bwenge bweye. Yesu na we akasindagiriza ku tushemerire kurinda obwenge bwitu ngu butatahamu ebitekateko by’obushambani, ari kugira ati: ‘Ori kureba omukazi akamwetenga, buri aherize kumushambanaho omu mutima gweye.’—Mat 5:28.
Ebintu by’omugasho
w15 11/15 13 par. 2-3
Ebibuzo by’abashomi
Omu bwire bwa kare, abasirikare ku babire nibatera etawuni eyine orugo, bakaba bashemerire kubanza bayetorora. N’obu cabire kirabatware obwire buringwa, ekikuru ku babire nibamara kugikwata bakaba nibanyaga ebintu, kandi batwara n’ebyokurya ebyabire nibiba bisigire. Konka omu matango ga Yeriko, abanyabwenge omu byataburwirwe omu matongo bakabonamu ebyokurya byingi. Ni yo nshonga hine ekitabo ekiri kugamba aha bikwatirine n’amatongo g’omu tucweka oturi kugambwa omuri Bibuli, ecagambire kiti: “Oyihireho ebikoreso ebyabire bibumbire, ebindi bintu byingi ebyarebekire omuri ago matongo ni ebyokurya. . . . Eco ni ekintu c’omutano ekiri kurebeka omu bihandiko ebiri kugamba ebikwatirine n’ebyajumbwirwe omu matongo g’omuri Palesitina. Bakaba nibabasa kubona enyungu emwe y’ebyokurya ninga ibiri, konka kutunga ebyokurya byingi nk’ebyo, kikaba kitarobi.”
Tukuratize ebiri kugambwa omuri Bibuli, Abisirayeli bakaba bine enshonga ezatumire batanyaga ebyokurya by’omu tawuni ya Yeriko. Yehova akaba abibazibire. (Yos 6:17, 18) Abisirayeli bakatera eyo tawuni ahagati y’Okwakashatu n’Okwakana, bwanyima kace y’igesha, kandi obwo bwire ebyokurya bikaba biri byingi. (Yos 3:15-17; 5:10) Ahakuba omuri eyo tawuni habire hariyo ebyokurya byingi, nibyereka ku Abisirayeli bayetorwire Yeriko obwire buce nk’oku Bibuli eri kukigamba.
4-10 OKWIKUMI
OBUTUNGI BW’OMU KIGAMBO CA RUHANGA | YOSHUA 8-9
“Amashomo agu turi kwiha aha nkuru y’Abagibeyoni”
it-1 930-931
Abagibeyoni
Bari kukorengana na Yoshuwa. Omu bwire bwa Yoshuwa, Abagibeyoni bakaba baturine n’Abahivi, rimwe omu ihanga ry’Abanyakanani ababire bashemerire kucwecerezibwa. (Bir 7:1, 2; Yos 9:3-7) Abagibeyoni na bo bakaba nibetwa Abamori, ahakuba eryo izina bakaba nibaryeta Abanyakanani bona. (2Sam 21:2; geranisa n’ebiri omu Kut 10:15-18; 15:16.) Abagibeyoni bo bakamanya ku n’obu babire bine abasirikare bine amani kandi bine etawuni ehamire, babire batarije kusingura Abisirayeli ahakuba Yehova akaba ari kubarwanirira. Obwe rero, bwanyima y’okushenyuka kwa Yeriko na Ayi, abashija b’Abagibeyoni ababire bari kujwecera etawuni ishatu z’Abahivi, ari zo Kefira, Berosi na Kiriyati-Yeyarimu (Yos 9:17), bakatuma omutwe gw’abantu ahari Yoshuwa owabire ari Gilugali ngu bakore na bo endagano y’obusinge. Abo bashija bakajwara ebiguniya n’enkito zicwekire, kandi bagenda bine ebideyi bikuzire n’emigati ehumbire, bija bayeyereka nk’abari kuruga omu ihanga rya hare. Bakahurira oku Yehova yarwanire n’Abanyamisiri akabasingura, n’abagabe b’Amori, ari bo Sihoni na Ogi. Konka tibaragambire ebyabire ahari Yeriko na Ayi, kugira ngu bereke Abisirayeli ku eyo nkuru yabire etakahikire ‘omu nsi ya hare,’ kandi ku babire barugireyo bitakabireho. Abebembezi b’Abisirayeli bakikiriza ebyo bihamya, bayikiriza kukora na bo endagano y’oku bataribarwanisa.—Yos 9:3-15.
w11 11/15 8 par. 14
“Oreke kwegamira okwetegereza kwawe ahabwawe”
14 Ahakuba twena tutahikirire nangwa n’abazehe b’ekibina abamazire obwire, titushemerire kwebwa kushaba Yehova ngu atwebembere twaba turi kukora ensharamu. Reka turebe oku Yoshuwa, owagire omu mwanya gwa Musa hamwe n’abakuru b’omuri Isirayeli batwarize, obu Abagibeyoni b’abanyamagezi bizire ahu babire bari, bakabagambira ku baruga omu ihanga rya hare. Yoshuwa n’abo bakuru bakakora endagano y’obusinge n’Abagibeyoni batabandize kubuza Yehova. N’obu Yehova yayikirize eyo ndagano, kikatuma eyo nshobe eyi bakozire y’okwanga kumuronderaho obuhabuzi yahandikwa omu Byahandikirwe kugira ngu etugasire.—Yos 9:3-6, 14, 15.
w04 10/15 18 par. 14
“Orabe omu nsi egi”
14 Ezo ntumwa zikagamba ziti: ‘Nituruga omu nsi ya hare; ekituresire aha, ni izina rya [Yehova] Ruhanga.’ (Yoshua 9:3-9) Ebijwaro byabo n’ebyokurya ebi babire bine bikaba nibyereka ku baruga hare, konka Gibeyoni ekaba eri omuri kilomita nka 30 orugire Gilugali, Yoshuwa n’abakuru bakabyikiriza rero bakora endagano y’obusinge n’Abagibeyoni n’otucweka otwabire turi hihi otw’Abagibeyoni. Mbehi amagezi g’Abagibeyoni gakaba gari oburyo bw’okwerinda kuhonoka kusha ngu batacwecerera? Ingaha buzima! Ahobwe gakaba nigereka ku babire bine ecetengo c’okwenda ngu Ruhanga wa Isirayeli abikirize. Yehova akikiriza Abagibeyoni kuba ‘abashenyi b’enku n’abatahi b’amizi b’ihanga n’itambiro rya [Yehova],’ bakaguma nibashenya enku z’okukoresa ah’itambiro eryabire niritambirwaho ebitambo. (Yoshua 9:11-27) Abagibeyoni bakereka ku babire betegwire kukora emirimo yona eyorobi omu murimo gwa Yehova. Nikibasika ku abamwe omuri bo babire bari Abanetinimu abagarukire barugire omuri Babuloni, bakakorera omuri hekalu eyagarukire kuhunduzibwa. (Ezera 2:1, 2, 43-54; 8:20) Nitubasa kubatoreza turi kutamu amani kugira ngu tugire obusinge na Ruhanga kandi tutura twetegwire kukora emirimo eyorobi omu murimo gweye.
Ebintu by’omugasho
it-1 1030
Okuhanika
Omu bwire bw’ebiragiro ebi Yehova yahire Abisirayeli, abantu b’enkozi z’ebibi bakaba nibitwa, bwanyima bahanikwa aha kiti, okuba akamanyiso k’omuntu ‘ocenirwe Ruhanga,’ babata omu misho ga bona ngu babe ecokureberaho ekiri kurabura abandi. Ku bwabire nibuza kwira, omutumbi bakaba nibagwiha aha kiti rero baguzika; kugureka gukarara aha kiti ngu kikaba nikishisha itaka eri Ruhanga yahire Abisirayeli. (Bir 21:22, 23) Abisirayeli bakaba nibakuratiza eco kiragiro, n’obu enkozi y’ekibi yakuba etari Omwisirayeli.—Yos 8:29; 10:26, 27.
11-17 OKWIKUMI
OBUTUNGI BW’OMU KIGAMBO CA RUHANGA | YOSHUA 10-11
“Yehova akarwanirira Abisirayeli”
it-1 50
Adoni Zedeki
Akaba ari omugabe wa Yerusalemu obu Abisirayeli babire bari kuhungura Ihanga eryaraganisibwe. Adoni Zedeki akekwatanisa n’abandi bagabe b’omu burengerwizoba bwa Yorudani, barwanisa Yoshuwa n’Abisirayeli. (Yos 9:1-3) Konka, Abahivi ababire batwire omuri Gibeyoni, bakija bakora endagano y’obusinge na Yoshuwa. Obwe rero Adoni Zedeki akenda kubahana, yayekwatanisa n’abandi bagabe bana b’Abamori, yagwera Gibeyoni, yagirwanisa. Yoshuwa akahika nayija kutabara Abagibeyoni, yasinga ago mahe g’abagabe batano ageterine, bahunga, bayeshereka omu nyanga eyabire eri omuri Makeda. Yoshuwa wenka akeyitira Adoni Zedeki n’abandi bagabe bana omu misho g’amahe geye, yabahanika aha biti. Bwanyima emitumbi yabo bakayihanura, bagigarura omu nyanga, haba ekituro cabo.—Yos 10:1-27.
it-1 1020
Orubare
Yehova akarukoresa. Obumwe Yehova akaba narwanisa orubare omu kuhikiriza orubanja rweye ninga ari kwenda kweraka amani geye. (Zab 148:1, 8; Isa 30:30) Nirugambwa aha murundi g’okubanza, omu bwire bw’ebibonaboneso ikumi ebi yaterize Misiri; eca mushanju kikaba kiri orubare orwashishire ebihingwa byona, rukahirika ebiti, kandi rukita abantu n’amatungo ebyabire biri omu kashozi, konka tirurahikire aha Bisirayeli ababire batwire Gosheni. (Kur 9:18-26; Zab 78:47, 48; 105:32, 33) Bwanyima y’obwire, Abisirayeli bahikire omu Ihanga eryaraganisibwe, bakaza kuyamba Abagibeyoni, ababire baterirwe n’abagabe batano b’Abamori, Yehova akakoresa orubare rw’amani yarwanisa abo Bamori. Obwo bwire, abantu abisirwe orubare bakaba nibakira abayitwa n’Abisirayeli omu rutaro.—Yos 10:3-7, 11.
w04 12/1 11 par. 1
Enshonga nkuru z’omu kitabo ca Yoshua
10:13—Eco nikibasika kita? “Hariho ekirema [Yehova],” omuhangi w’iguru n’ensi? (Kutandika 18:14) Yehova abyenzire akagira eki yahindura aha rugendo oru ensi eri kukora, omuntu yareba izoba n’okwezi akareba biri nk’ahu byemerire bitari kuruga ahu biri. Nabasa n’okureka ensi n’okwezi bigumizamu kugenda nka burijo, konka ahabisa amaranzi g’izoba n’okwezi, orumuri rwabyo rugumizamu kwaka. Oku yakuba yakikozire kona, ‘tihariho izoba erirabire nk’eryo’ omu mateka g’abantu.—Yoshua 10:14.
Ebintu by’omugasho
w09 3/15 32 par. 5
Ebibuzo by’abashomi
Kuba ebitabo ebitari bimwe na bimwe biri kugambwa omuri Bibuli, kandi ebindi bikakoresibwa omu kugihandika, tibishemerire kutuma twakora ensharamu y’oku Byahandikisibwe omwika oguri kwera. Yehova Ruhanga akarinda ebihandiko byona ebirimu ‘ekigambo ca Ruhanga witu’ kandi ‘kiryagumaho ebiro byona.’ (Isa 40:8) Mazima, ebintu byona ebi yashaziremu ngu birebeke omu bitabo 66 by’omuri Bibuli, ni byo ebi turi kwetenga kugira ngu tube ‘abahikire buzima, abine byona ebishemerire omurimo gona omurungi.’—2 Tim 3:16, 17.
18-24 OKWIKUMI
OBUTUNGI BW’OMU KIGAMBO CA RUHANGA | YOSHUA 12-14
“Kuratira Yehova n’omutima gwawe gona”
w04 12/1 12 par. 2
Enshonga nkuru z’omu kitabo ca Yoshua
14:10-13. N’obu Kalebu yabire ayine emyaka 85, akashaba omurimo g’okubinga abaturage b’omuri Heburoni. Omuri orwo rurembo hakaba hatwireyo abantu bahango munonga ababire nibetwa Abanaki. Yehova akakwasa Kalebu owabire ari emanzi aha rugamba, rero catuma yakwata Heburoni, bwanyima, bahahindura orurembo rw’okuhungiramu. (Yoshua 15:13-19; 21:11-13) Ecokureberaho ca Kalebu nikituhiga kutehuzya emirimo ya Kitewokurasi eri kurebeka nk’egumire.
w06 10/1 18 par. 11
Kwikiriza n’okutina Ruhanga nibituma twagira obumanzi
11 Kwikiriza nk’okwe nikugenda kuri kukizaho kweyongera. Nikukizaho kweyongera oku turi kukizaho kuta omu bikorwa amazima, ‘tukaroza’ amagoba g’ako, ‘tukamanya’ oku Ruhanga ari kugarukamu eshara zitu tukerebera n’oku Yehova ari kutwebembera omu kubaho kwitu kona. (Zab 34:8; 1 Yohaana 5:14, 15 Nitubasa kwesiga kwesiga tutari kubanganisa ku okwikiriza kwa Yoshuwa na Kalebu kwagumire ahabw’okuroza aha migisha ya Ruhanga. (Yoshua 23:14) Guma oyijuke ebi bintu: nk’oku Ruhanga yabire abibaraganisize, tibaraferire omu butayo omu myaka 40 eyi bamazire omu rugendo orwabire rushambire. (Okubara 14:27-30; 32:11, 12) Bakekwatanisa omu rutaro orushambire rw’okukwata ihanga rya Kanaani orwamazire emyaka mukaga. Bikahendera babireho emyaka myingi kandi bagira amagara marungi. Nambwenu bombi buri omwe akahebwa omugabane gweye. Mazima, Yehova naha emigisha abari kumukorera omu bwesigwa.—Yoshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Ebintu by’omugasho
it-1 902-903
Gebayali
Yehova akagamba ku ‘ensi y’Abagebayali’ na yo yabire eri omu tucweka otu Abisirayeli babire barakwate, omu bwire bwa Yoshuwa. (Yos 13:1-5) Abari kuhakanisa Bibuli bakagendera ahari eco kitekateko, ahakuba etawuni ya Gebayali yabire eri omu matemba ga Isirayeli (hihi kilomita 100 orugire omu matemba ga Dani), bagamba ngu bikahendera Abisirayeli batakwasire ako kacweka. Abanyabwenge omu bya Bibuli bakatekateka ku ekihandiko c’Oruheburayo c’orwo runyiriri kiri kubasa kuba casisikire, bagamba ku eyo nkuru yabire eri kushomwa ngu “ihanga eryabire niribabuganisa na Lebanoni,” ninga ngu ‘okuhika hare aha sharu y’Abagebayali.’ Konka, tushemerire kuhurira ebigambo by’omuri Yoshuwa 13:2-7 nk’ebyabire birahikirire bwanyima y’okutaho amani. Ni ahabw’eco, Abisirayeli nibabasa kuba baremirwe kukwata Gebayali ahabw’okutakuratiza obuhabuzi bwa Yehova.—Geranisa na Yos 23:12, 13.
25-31 OKWIKUMI
OBUTUNGI BW’OMU KIGAMBO CA RUHANGA | YOSHUA 15-17
“Rinda omugabane gwawe g’omuhendo”
it-1 1083 par. 3
Heburoni
Omu bwire obu Abisirayeli babire bagumizemu kwegarurira ihanga eryaraganisibwe omu mashuma ga Kanani, abaturage ba Heburoni, harimu n’omugabe wabo (owagire omu mwanya gwa Hohamu), na bo bakaba bashemerire kurimbuka. (Yos 10:36, 37) Konka, n’obu Abisirayeli b’omu bwire bwa Yoshuwa basingire Abanyakanani, nikirebeka tibarahikire bari kutaho abasirikare b’okurinda otucweka otu bamara kukwata. Obwe rero, Abisirayeli ku bagire kurwana ahandi, Abanaki bakashuba batura Heburoni, eco catuma omu bwire obwakuratireho Kalebu (ninga batabani ba Yuda omu bwire bwa Kalebu) yabarwanisa kugira ngu abihe omuri eyo tawuni. (Yos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Bar 1:10) Omu kubanza Heburoni ekahebwa Kalebu w’omu muryango gwa Yuda, bwanyima yija kuba orurembo rw’okuhungiramu. Nambwenu ekaba eri etawuni y’abatambi. ‘Konka emisiri yarwo [Heburoni] n’ebirorero byarwo bikaba byahirwe Kalebu mwene Yefune kuba obutaka bweye.’—Yos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-1 848
Emirimo y’obuhuku
Ekigambo “emirimo y’obuhuku” (omu Ruheburayo., mas) kikaba nikikoresibwa omu bwire bwa Bibuli kiri kumanyisa abantu ababire bakwasirwe ngu babe abagaragwa. (Bir 20:11; Yos 16:10; 17:13; Est 10:1; Isa 31:8; Tonz 1:1) Abisirayeli obu babire bari abagaragwa omuri Misiri, abakuru b’omuri Misiri bakaba nibabekoreza emitwaro eri kuremera omu kombeka endembo za Pisomu na Ramasesi. (Kur 1:11-14) Bwanyima Abisirayeli ku bamazire kutaha omu Ihanga eryaraganisibwe, omu mwanya g’okubinga Abanyakanani n’okubacwecereza nk’oku Yehova yabire abibagambire, bakabakoresa emirimo y’obuhuku. Eco kikabaretera akabi catuma batandika kuramya ba ruhanga b’ebishuba. (Yos 16:10; Bar 1:28; 2:3, 11, 12) Omugabe Sulemani nawe akagumizamu kukoresa emirimo y’obuhuku Abanyakanani, Abamori, Abahiti, Abaperizi, Abahivi n’Abayebusi.—1Bag 9:20, 21.
it-1 402 par. 3
Kanani
N’obu Abanyakanani bingi barokokire kandi bakagumaho, ebigambo ebi Yehova yabire agambire tibirahindukire, ebiri kugira ngu: ‘Oko ni ko [Yehova] yahire Abisirayeli ensi yona eyi yarahire kuha bishenkuru, yabaha okuhumura embaju zona’ kandi ‘omu bigambo byona ebirungi ebi yagambire ab’enju y’Abisirayeli, tihariho na kimwe ecabuzire; byona bikaba ko.’ (Yos 21:43-45) Abandi bona ababire behinguririze Abisirayeli bakatina kandi bakaba batine oburinzi bwona. Ruhanga akaba yagambire ku yabire arije kubinga Abanyakanani “mporampora” kugira ngu enyamishwa zitaba nyingi zikarengesereza omu eryo ihanga. (Kur 23:29, 30; Bir 7:22) N’obu Abanyakanani babire bine ebikoreso by’okurwanisa omu ntaro bishambire nk’ebigari by’ebyoma, Abisirayeli bakabasinga kugira ngu ebi Yehova yaraganisize byona bihikirire. (Yos 17:16-18; Bar 4:13) Ebyahandikirwe nibyereka ku Abisirayeli basingwire n’obu babire batine okwikiriza.—Kub 14:44, 45; Yos 7:1-12.
Ebintu by’omugasho
w15 7/15 32
Waba nokimanya?
Mbehi omuri Isirayeli ya kare hakaba hariyo ebiti byingi nk’oku Bibuli eri kukigamba?
BIBULI negamba ku omu tucweka tumwe na tumwe tw’ihanga eryaraganisibwe, habire harimu amahamba, kandi ku habire harimu ebiti ‘byingi’ (1 Bag 10:27; Yos 17:15, 18) Konka, ahakuba omuri obu bwire otucweka twingi tw’eryo Ihanga hatarimu amahamba nibibasa kutuma abantu abatari kwikiriza bayebuza yaba Bibuli eri kugamba amazima.
Ekitabo ekiri kugamba aha bikwatirine na Isirayeli ya kare kikagamba ku omuri Isirayeli hatacari amahamba nk’agabire gariyo kare. Emishozi ekaba eriho ebiti ebiri kwetwa pinusi, n’ebindi biti bihango. Omuri Shefela, akacweka k’emishozi migufu akabire kari ahagati y’emishozi miringwa n’enkombe z’Enyanja ya Mediterane, kakaba karimu ebiti byingi by’emizeyituni.
Ekindi kitabo ekiri kugamba aha bimera ebiri kugambwa omuri Bibuli, kikagamba ku hariho otucweka tw’omuri Isirayeli otucarimu ebiti. Bikaretwa ki? Eco kitabo kikashoborora ku byagenzire nibyija mporampora. Kikagamba ku abantu bagenzire nibatema amahamba agayemerize mporampora, ngu bakaba nibenda ahu kuhinga n’ahu kororera, nambwenu bakaba nibaronda ebiti by’okombeka n’okuhemba.”