Ach Angang Lon Ewe Wis Chon Esileifeili Porausen Ewe Kinamwe Seni Kot
“A ifa lingochun won ekkewe chuuk pechen . . . ewe emon mi esileifeili porausen kinamwe.”—AISEA 52:7.
1, 2. (a) Ussun Aisea 52:7 a oesini, ifa ewe poraus allim epwe esilefeil? (b) Ifa weween an Aisea we oesini ngeni Israel lom?
MEI WOR poraus allim an epwe esilefeil! Ina porausen ewe sokkun kinamwe mi enlet. Ina eu porausen amanau mi weneiti ewe Muun Kot. Lom lom, ewe soufos Aisea a mak ussun ena, me makkeian a nom lon Aisea 52:7, iwe, a apasa: “A ifa lingochun won ekkewe chuuk pechen ewe emon mi wato poraus allim, ewe emon mi esilefeili porausen kinamwe, ewe emon mi wato poraus allimen och mettoch mi murinno, ewe emon mi esileifeili porausen amanau, ewe emon mi apasa ngeni Saion: ‘Om Kot a fen wiliiti king!’”
2 Jiowa a amokutu noun we soufos Aisea pwe epwe makkei ena poraus fan iten feiochun Israel lom me pwal fan iten feiochuch ikenai. Ifa weween ena? Lon ewe fansoun an Aisea makkei ekkena kapas, eli ekkewe chon Asiria ra fen liapeni ewe Muun Israel a nom ennefen. Mwirin, chon ewe muun Juta a nom oor repwap choisa lon Papilon. Lon ena atun a wor watte letipechou me riaffou lon ewe muu pun ekkewe aramas rese alleasochisi Jiowa, iwe, esor kinamwe lefiler me Kot. Ussun Jiowa a fen erenir, ar kewe tipis a efisata kinikinfesen lefiler me ar Kot. (Aisea 42:24; 59:2-4) Iwe nge, ren an nounou Aisea, Jiowa a oesini pwe mwirin och fansoun ekkewe asamelapen Papilon repwe suuk. Noun Kot kewe aramas repwe ngaselo pwe repwe tufichin liwiniti pukun fonuer, iwe, repwe auetasefalli imwen felin Jiowa. Saion epwe utasefal, me epwe poputasefal an aramas fel ngeni ewe Kot mi enlet lon Jerusalem.—Aisea 44:28; 52:1, 2.
3. Ifa ussun ewe pwon fan iten utasefallin Israel eu pwal oesini ussun kinamwe?
3 Ena pwon fan iten ar repwe ngaselo, ina eu pwal oesini ussun kinamwe. Ar liwiniti ewe fonu Jiowa a fen ngeni ekkewe chon Israel epwe pwarata pwe umoumochun Kot a nom rer me ra fen aier. Epwe pwarata pwe ir mi kinamwefengen me Kot.—Aisea 14:1; 48:17, 18.
“Om Kot a Fen Wiliti King!”
4. (a) Ifa weween ach apasa pwe ‘Jiowa a fen wiliiti king’ lon 537 B.C.E.? (b) Ifa ussun Jiowa a emmweni minne a fis me lom fan iten feiochun noun kewe aramas lon ekkewe ier mwirin?
4 Lupwen Jiowa a angaserelo lon 537 B.C.E., mi fich an epwe esilei ngeni Saion: “Om Kot a fen wiliiti king!” A enlet pwe Jiowa ewe “King tori feilfeilo chok.” (Pwarata 15:3) Nge an angasalo noun kewe aramas, ina eu minefon foffor mi pwarata tekian an nemenem. Lon eu lapalap mi amwarar, a pwarata pwe a fokkun manaman seni ewe muun fonufan mi pochokkul seni muu meinisin lon ena atun. (Jeremaia 51:56, 57) Pokiten angangen an Jiowa ngun mi fel, pwal ekkoch rauangau ngeni noun kewe aramas rese pwonuta. (Ester 9:24, 25) Fan chommong Jiowa a fori mettoch mi sokkopat pwe epwe amokutu ekkewe kingen Persia ar repwe tipeeu ngeni pwonutaan pwisin letipan. (Sekaraia 4:6) Ekkewe mettoch mi amwarar mi fis lon ekkena fansoun ra mak lon ekkewe puken Paipel iter Esra, Nehemaia, Ester, Akai, me Sekaraia. Iwe, ach luku epwe kan pochokkuleta ika sipwe alleanir!
5. Aisea 52:13–53:12 a kapas ussun met sokkun mettoch mi lamot?
5 Iwe nge, minne a fis lon 537 B.C.E. me mwirin, ina le poputaan chok ewe poraus. Mwirin an a mak lon sopwun 52 ewe oesini ussun forsefallin Jerusalem, Aisea a mak ussun warotoon ewe Messiah. (Aisea 52:13–53:12) Ren an nounou ewe Messiah, nge ina i Jises Kraist, Jiowa epwe awora eu poraus ussun ngaseloon aramas me kinamwe, nge lamotan epwe lapalap seni minne a fis lon 537 B.C.E.
Ewe mi Lapalap Lein Noun Jiowa kewe Chon Esileifeili Kinamwe
6. Io ewe nampa eu chon esileifeili kinamwe fan iten Jiowa, me ifa ewe wis a apasa epwe wiseni?
6 Jises Kraist a lap me lein ekkewe mi esileifeili porausen kinamwe fan iten Jiowa. I ewe Kapasen Kot, ewe Chon Aueni auen Jiowa. (Jon 1:14) A ffatalo ena mettoch pwe ekiselo mwirin an papatais lon ewe Chanpupu Jortan, Jises a uta lon ewe sinakok lon Nasaret me a osommong le alleani porausen wisan we seni Aisea sopwun 61. Wisan we a affata pwe minne a titiilo ren pwe epwe afalafala a weneiti eu fansoun “ngaselo” me “forsefal,” fitifengen me an aramas tufichin kuna chen seni Jiowa. Iwe nge, sap minne Jises a chok esileifeili porausen kinamwe. Kot a pwal tinalo i pwe epwe awora longolongun ewe sokkun kinamwe mi nomottam.—Luk 4:16-21.
7. Met a kan fisilo seni an aramas kinamwefengen me Kot, nge ina eu mettoch Jises Kraist a atufichi?
7 Lon ewe fansoun an Jises uputiu, chonlang ra pwa ngeni chon masen siip mi arap ngeni Petleem, iwe, ra mwareiti Kot me ra apasa: “Ling ngeni Kot won lang, kinamwe lein ekkewe mi kuna chen.” (Luk 2:8, 13, 14) Ewer, epwe wor kinamwe ren ir kewe mi kuna chen seni Kot pokiten ar pwarata ar luku minne a akkota ren an tinatiu Noun we. Epwe ifa weween ena? Epwe wewe ngeni pwe inaamwo ika aramas ra uputiu lon tipis, nge repwe tongeni wiliiti aramas mi limoch mwen mesen Kot, iwe, epwe wor ar ririoch ngeni i. (Rom 5:1) Repwe tufichin pwapwaesini ewe sokkun kinamween letip esap tongeni toto rer lon pwal eu lapalap. Lon eu fansoun Kot epwe filata, repwe ngaselo seni meinisin liwiningauen ewe tipis ra angei seni Atam, pachelong samau me malo. Aramas resap chuen chun are selingepung are pechema. Repwe tufichin pwapwaesini manau mi unusoch tori feilfeilo chok.—Aisea 33:24; Mattu 9:35; Jon 3:16.
8. Ewe kinamwe seni Kot a kan suuk ngeni io?
8 Ewe kinamwe seni Kot a suuk ngeni io? A suuk ngeni meinisin mi pwarata pwe ra luku Jises Kraist. Ewe aposel Paul a makkei pwe ‘ren Kraist, Kot epwe achasefalli mettoch meinisin ngeni pwisin i, mettochun fonufan are mettochun lang, o epwe akinamweilo mettoch meinisin ren ewe chcha Jises a ninatiu won ewe iraan nninni.’ Ewe aposel a pwal makkei pwe ena angangen chasefal epwe kku “ekkewe mettochun lang,” weween, ekkewe repwe chienen Kraist chon alemwir lon lang. Epwe pwal kku “ekkewe mettochun fonufan,” weween, ekkewe repwe eani ewe apilukulukun ar repwe kuna manau esemuch won ei fonufan lupwen an epwe wiliiti eu Paratis mi unusoch. (Kolose 1:19, 20) Pokiten ar kutta ewe chen mi popu seni an Jises asor me pwal pokiten ar alleasochis ngeni Kot seni letiper, chokana meinisin repwe tongeni pwapwaesini ar repwe chiechioch ngeni Kot.—Alollo ngeni Jemes 2:22, 23.
9. (a) Ifa ussun an aramas kinamwefengen me Kot a kan kku ekkewe pwal fitu sokkun riri? (b) Ren an epwe efisata kinamwe mi nomottam ekis meinisin, ifa ewe nemenem Jiowa a awisa ngeni Noun we?
9 A ifa aucheaan ena kinamwefengen me Kot! Ika esor an aramas kinamwefengen me Kot, esap tongeni wor kinamwe mi auchea are mi nomottam lon ekkewe pwal fitu sokkun riri. Kinamwefengen me Jiowa, iei longolongun ewe sokkun kinamwe mi enlet won fonufan. (Aisea 57:19-21) Mi fichiti Jises Kraist an epwe iteni Samolun Kinamwe. (Aisea 9:6) Ina i ewe emon mi atufichi an aramas chasefal ngeni Kot, iwe, Kot a fen pwal ngeni i pochokkulen nemenem. (Taniel 7:13, 14) Iwe, iei an Jiowa pwon ussun an Jises nemenem won aramas: “Muun epwe chok kinamwe fansoun meinisin.”—Aisea 9:7; Kol Fel 72:7.
10. Ifa ussun Jises a isetiu eu leenien appiru ren ewe angangen esileifeili an Kot we porausen kinamwe?
10 A lamot ngeni aramas meinisin an Kot poraus ussun kinamwe. Jises a isetiu eu leenien appiru ren an tinikken le afalafala ena poraus. A fori ena mettoch lon kiannin ewe imwen fel lon Jerusalem, won chuuk, won al, ngeni emon fin Sameria lukun eu ito, me pwal lon imwen aramas. Ikewe chok aramas ra kan nom ie, Jises a achocho le afalafal ngenir ussun kinamwe me ewe Muun Kot.—Mattu 4:18, 19; 5:1, 2; 9:9; 26:55; Mark 6:34; Luk 19:1-10; Jon 4:5-26.
Ra Kaeo pwe Repwe Fetal lon Ipwen Kraist
11. Jises a asukula noun kewe chon kaeo fan iten menni angang?
11 Jises a aiti ngeni noun kewe chon kaeo pwe repwe afalafala an Kot porausen kinamwe. Ussun chok Jises ewe “chon pwarata mi tuppwol me enlet” fan iten Jiowa, iwe, pwal ir ra weweiti pwe wiser, ar repwe chon pwarata. (Pwarata 3:14; Aisea 43:10-12) Ra anomur fan Kraist pwe nour Sou Emmwen.
12. Ifa ussun Paul a affata lamoten ewe angangen afalafal?
12 Ewe aposel Paul a ekieki lamoten ewe angangen afalafal, iwe, a apasa: “Ewe puk a apasa: ‘Iteiten aramas mi luku i resap lichipung.’” Weween pwe meinisin mi eani lukuluk won Jises Kraist lon wisan we, wisen noun Jiowa Chon Amanau resap lichipung. Iwe, an emon lewo esap och minen pinepin ngeni, pun Paul a pwal makkei pwe “Ese mwo sokkofesen lefilen re Jus me re Kris, ewe chok Samol mi Samolun ir meinisin, o a fangoto pisekin ngenir meinisin mi kori itan. Pun “iteiten aramas meinisin mi kori iten Jiowa repwe kuna manau.’” (Rom 10:11-13) Nge ifa ussun aramas repwe tongeni silei ussun ena apilukuluk?
13. A lamot an epwe wor met fan iten an aramas repwe tufichin rong ewe poraus allim, me ifa ussun ekkewe chon Kraist lon ewe aewin senturi ra awora ena mettoch?
13 Paul a mak ussun ena alillis ren an eani ekkoch kapas eis iteiten chon angang ngeni Jiowa epwe ita ekilapei. Ewe aposel a eis: “Ifa ussun ar repwe tongeni kori i are resaamwo luku? O ifa ussun ar repwe tongeni luku i, are resaamwo rong ussun? O ifa ussun ar repwe tongeni rong, are esor emon chon afalafal? Ifa ussun ar repwe tongeni afalafala, are resap tiniirelo?” (Rom 10:14, 15) Porausen ekkewe popun chon Kraist a affataochu pwe mwan me fefin, kukkun me chinnap, ra appiru fofforun Kraist me noun kewe aposel. Ra wiliiti chon afalafal mi tinikken fan iten ewe poraus allim. Lon ar appiru Jises, ra afalafal ngeni aramas lon leeni meinisin, ese lifilifil. Pokiten ir mi mochen fos ngeni meinisin, ra afalafal lon leenien chulap me pwal seni imw me imw.—Fofor 17:17; 20:20.
14. Ifa ussun an a letelo pwe “pechen” ekkewe mi esileifeili ewe poraus allim a “lingoch”?
14 Pwungun pwe sap minne meinisin ra etiwa ekewe chon afalafal fan iten Kraist fan pwapwa. Iwe nge, a enlet minne Paul a mak seni Aisea 52:7. Mwirin an eani ei kapas eis, ‘Ifa ussun ar repwe tongeni afalafala, are resap tinirelo?’ a pwal makkei: “Ussun a makketiu, ‘Lingochun ipwen ir mi afalafala ewe kapas allim!’” A kon lap me leich sise kan ekieki pwe pechech a lapalapoch are lingoch. Ina minne, ifa weween ena poraus? Pechen emon a kan amokutu i lupwen an epwe afalafal ngeni aramas. Pechen kana ra wesewesen liosueta ewe aramas. Iwe, ese mwaal pwe chommong mi rong ewe poraus allim seni ekkewe aposel me ekkewe pwal fitemon noun Jises Kraist kewe chon kaeo lon ewe aewin senturi ra meefi pwe ekkena popun chon Kraist, ir wesewesen mettoch mi lingoch. (Fofor 16:13-15) Nge lap seni ena, ir mi auchea mwen mesen Kot.
15, 16. (a) Ifa ussun ekkewe popun chon Kraist ra pwarata pwe ir wesewesen chon esileifeili kinamwe? (b) Met epwe tongeni alisikich le akapwonueta ach angangen afalafal lon ewe chok lapalap ekkewe chon Kraist lon ewe aewin senturi ra eani?
15 A nom ren noun Jises kewe chon kaeo eu porausen kinamwe, me ra uwei ena poraus fan kinamwe. Iei an Jises emmwen ngeni noun kewe chon kaeo: “Nge menni imw oupwe tolong lon, oupwe apasa akkom, ‘Kinamwe ngeni ei imw.’ Nge are emon noun kinamwe a nom ikewe, iwe, ami kinamwe epwe nonnom won i; nge are esor, epwe chok liwinsefallitikemi.” (Luk 10:5, 6) Sha·lohmʹ, are “kinamwe,” iei an chon Jus kapong. Iwe nge, an Jises emmwen a wewe ngeni lap seni ena. Pokiten ir “chon tupuni Kraist,” noun Jises kewe chon kaeo mi kepit ra pesei ngeni aramas, “Oupwe chasefal ngeni Kot.” (2 Korint 5:20) Lon ar tipeeu ngeni an Jises emmwen, ra kapas ngeni aramas ussun an Kot Muu me met ena Muu epwe tongeni efisata lon manauer. Ekkewe mi auseling ra kuna feioch, nge ekkewe mi tunalo ewe poraus rese kuna och feioch.
16 A pwal ina ussun Chon Pwarata Jiowa ra foffori ar angangen afalafal ikenai. Ewe poraus allim ra uwei ngeni aramas ese popu seni pwisin ir, nge a popu seni ewe Emon mi tiniirelo. Wiser ar repwe uwefeili ena poraus. Ika aramas repwe etiwa, repwe kuna feioch mi amwarar. Ika repwe tunalo, iwe, epwe wewe ngeni ar repwe tunalo ar repwe kinamwefengen me Jiowa Kot pwal Noun we, Jises Kraist.—Luk 10:16.
Aramas mi Kinamwe lon eu Fonufan mi Fitikokokkis
17. Lon pwal mwo nge fansoun ach sipwe chuuri aramas mi esiitakich, epwe fet fofforuch, me met popun?
17 Ese lifilifil ika met meefien aramas, nge a lamot ngeni noun Jiowa kewe chon angang ar repwe chechemeni pwe ir chon esileifeili ewe kinamwe seni Kot. Eli aramas repwe anicho me pwarata ar song ren ar eani kapasen esiit are ren ar lal ngeni ekkewe mi asonger. Eli a ina ussuch lom. Iwe nge, ika sia fen pwilitalong ewe lapalap sefo me sise chuen pacheri fonufan, sisap appiru fofforur kewe. (Efisus 4:23, 24, 31; Jemes 1:19, 20) Ese lifilifil ika mei fet fofforun aramas, nge sipwe apwonueta ei fon: “Are mi tufich, ukukun minne oua tongeni, oupwe kinamwefengen me aramas meinisin.”—Rom 12:18.
18. Sipwe fet ika emon nouwisen muun a kapas pochokkul ngenikich, me met popun sipwe ina ussun?
18 Eli fan ekkoch sipwe uta mwen mesen nouwisen muun pokiten ach angangen afalafal. Fan pochokkulen ar nemenem, eli repwe ‘kutta senikich’ ewe popun sia fori ekkoch mettoch are pwata sise kan eani ekkoch sokkun angang. Eli repwe mochen silei ewe popun sia afalafala eu poraus mi affata ngauen lamalam mi chofona me sopwolon ei otot minen lom. Ach menniniti ewe leenien appiru Kraist a isetiu epwe amokutukich pwe sipwe pwarata mosonoson me sufol mi alollol. (1 Piter 2:23; 3:15) Fan chommong, ekkena nouwis ra chouchou pokiten ekkewe nouwisen lamalam are ekkewe mi tekia senir. Eli ach polueni ar kewe kapas eis fan mosonoson epwe alisir ar repwe weweiti pwe ach angang esap och minen efeiengau ngenir are ngeni kinamween leenier. Ena sokkun lapalap mi pwarata mosonoson a kan efisata sufol, tipeeu, me kinamwe lon ir kewe mi etiwa.—Taitos 3:1, 2.
19. Chon Pwarata Jiowa resap fokkun tongeni eani met sokkun foffor?
19 Won unusen fonufan aramas ra silei pwe Chon Pwarata Jiowa rese kan angolong lon ekkewe fitikoko lefilen aramas. Rese kan angolong lon ekkewe fitikoko lon pekin nemenem are ekkewe mi fis pokiten an a sokkofesen an aramas einang me lamalam. (Jon 17:14) Pokiten an Kot Kapas a aiti ngenikich pwe sipwe “alleasochisi ngeni ekkewe nemenem tekia,” sisap pwal mwo nge ekieki ussun ach eani fofforun u ngeni ewe nemenem fan iten ach sipwe pwarata pwe sia oput an kewe kokkot. (Rom 13:1) Esap fan eu an Chon Pwarata Jiowa fiti och kokkot fan iten an epwe oturalo eu nemenem. Pokiten ekkewe alluk Jiowa a isetiu ren noun kewe chon angang, resap fokkun tongeni fiti och fofforun nni manau are foffor mi akkachofesa! Sap minne chon Kraist mi enlet ra chok kapas ussun kinamwe, nge manauer a tipeeu ngeni minne ra eani afalafal.
20. Ren ewe mettoch kinamwe, mei fet fofforun Papilon mi Lapalap?
20 Ekkewe mi fiti ekkewe lamalamen Kristendom ra mwaalfesen me ekkewe chon Kraist mi enlet pun sap minne ir chon uweifeili porausen kinamwe. Ekkewe lamalam lon Papilon mi Lapalap, weween, lon pekin Kristendom me pwal lukun, ra fen tipeeu ngeni, peni, me emmweni ekkewe maun lefilen ekkewe muu. Ra fen pwal poputani ewe angangen eriaffou me pwal mwo nge fofforun nnielo noun Jiowa kewe chon angang mi tuppwol. Ina minne, iei alon Pwarata 18:24 ussun Papilon mi Lapalap: “Ra kuna lon neminewe chchaan ekkewe soufos me ekkewe aramas mi fel, pwal chchaan ir meinisin mi nninnilo won fonufan.”
21. Ra kan fet ekkewe mi wenechar letiper lupwen repwe kuna sokkofesenin fofforun noun Jiowa kewe aramas me fofforun ir kewe mi fiti lamalam mi chofona?
21 Ewe lamalam mi enlet a mwaalfesen me Kristendom me ekkewe lusun lamalam lon Papilon mi Lapalap pun a kan amurinnolo me atipeeufengenni aramas. Iei alon Jises Kraist ngeni noun kewe chon kaeo: “Epwe iei usun pwe aramas meinisin repwe silei pwe ami nei chon kaeo, are mi wor ewe tong lefilemi.” (Jon 13:35) Ina ewe sokkun tong mi tekia seni ekkewe mettoch mi atipefeseni aramas lon pekin muu, einang, moni, me met kewe. Pokiten ar kuna ena mettoch, chommong aramas won unusen fonufan ra eani ei kapas ngeni noun Jiowa kewe chon angang mi kepit, “Am aupwe fiti ami kana aramas, pun aua fen rong pwe Kot a nom ren ami kana aramas.”—Sekaraia 8:23.
22. Mei fet ach ekiek ussun ewe angangen afalafal esaamwo wes?
22 Pokiten kich noun Jiowa kewe aramas, sia chengel ren ewe ukukun angang mi fen pwonuta, nge ewe angang esaamwo wes. Emon chon atake ese kan kaulo seni an angang mwirin an ffotuki ekkewe foun me an otot. A kan akangang chok, akkaewin le polen ewe fansoun ras. Ewe fansoun ras, ina eu fansoun angang fan tiniken. Iwe iei, ewe angangen ionfengenni chon fel ngeni ewe Kot mi enlet a lap seni ekkewe fansoun lom meinisin. Iei eu fansoun chengel. (Aisea 9:3) A enlet pwe aramas ra kan oput ach angang me ra kan tunalo ach poraus. Eni ekkoch leich mi achocho le pwakini ach osukosuk ren samau mi chou, ren watte fitikoko lon ach famili, are ren osupwangen moni. Nge tong ngeni Jiowa a kan amokutukich pwe sipwe likiitu. Ewe poraus Kot a fen awisa ngenikich ach sipwe esileifeili, iei eu poraus mi lamot ngeni aramas ar repwe rong. Iei eu porausen kinamwe. A enlet pwe iei ewe poraus Jises a afalafala, ewe poraus allimen Muun Kot.
Ifa Poluen me Reom?
◻ Ifa ussun Aisea 52:7 a pwonueta ngeni Israel lom?
◻ Ifa ussun an a letelo pwe Jises ewe nampa eu chon esilefeili porausen kinamwe?
◻ Ifa ussun ewe aposel Paul a aririfengenni Aisea 52:7 me ewe angang chon Kraist ra fiti?
◻ Lon ach ei fansoun, met sokkun mettoch a kapach ngeni ewe wis chon esileifeili kinamwe?
[Ekkewe sasing lón pekin taropwe 8]
Usun chok Jises, Chon Pwarata Jiowa, ir chon esileifeili ewe kinamwe seni Kot
[Ekkewe sasing lón pekin taropwe 10]
Chon Pwarata Jiowa, ir aramas mi kinamwe, ese lifilifil ika met meefien aramas ussun porausen ewe Muu