Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Chuuk
  • PAIPEL
  • PUK
  • MEETINGS
  • w98 5/1 p. 25-30
  • Ir Chon Fonufan Nge Rese Pacheri

Ese wor video fán iten ei kinikin.

Omusaaló, a wor osukosuk le eppietá ewe video.

  • Ir Chon Fonufan Nge Rese Pacheri
  • Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—1998
  • Itelap Kisikis
  • Pwal Ekkóch
  • Maaritaan Ekkewe Muu mi Pochokkul won Fonufan
  • An Kot Muu, ewe Nemenem epwe War
  • Ti Senikich “Esissinnen” ewe “Manmwocho”
  • Ewe “Manmwocho” me “Sisar”
  • Chon Wilippwos mi Wenechar
  • Chon Kraist Rese Peni Eu Pekin Lon Ekkewe Ranin Le Sopwoloon
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2003
  • Minne Pwärätä A Erá Epwe Fis Ngeni Chón Oputa Kot
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú (Fán Iten ewe Mwichefel)—2022
  • Aweween Ewe Manmocho Me Esissinnan
    Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—2004
Ewe Leenien Mas a Esilefeili án Jiowa We Mwú—1998
w98 5/1 p. 25-30

Ir Chon Fonufan Nge Rese Pacheri

“Pokiten ami ouse pacheri fonufan, . . . ewe fonufan a oput ami.”​—JON 15:19.

1. Mei fet ewe riri lefilen chon Kraist me ewe fonufan, nge met ekiekin fonufan ussur?

LON EWE saingoon pwinin an nom ren noun kewe chon kaeo, Jises a erenir pwe “Ami ouse pacheri fonufan.” Menni fonufan a kapas ussun? Esap pwe a fen apasa me mwan: “Pwe a chok iei ussun an Kot tongei fonufan, pwe a fangolo Noun we alaemon pwe iteiten aramas meinisin mi luku i esap poutmwaallilo, nge epwe kuna manau esemuch”? (Jon 3:16) A ffat pwe ekkewe chon kaeo ra nom lon ena fonufan pun ir mi akkom le pwarata ar luku Jises fan iten manau esemuch. Iwe, pwata Jises a apasa iei pwe noun kewe chon kaeo ra imulo seni fonufan? Pwata a pwal apasa pwe “Pokiten ami ouse pacheri fonufan, . . . iwe, iei ewe popun fonufan a oput ami”?​—Jon 15:19.

2, 3. (a) Menni “fonufan” chon Kraist resap fokkun pacheri? (b) Met Paipel a apasa ussun ewe “fonufan” chon Kraist resap fokkun pacheri?

2 Popun, pun lon Paipel, a wor fitu sokkun weween ei kapas “fonufan” (Kriik, koʹsmos). Ussun ewe lesen mwen ei a awewei, fan ekkoch lon Paipel “ewe fonufan” a wewe ngeni aramasen fonufan meinisin. Iei ewe fonufan Kot a tongei, iwe, Jises a malo ren. Iwe nge, iei alon The Oxford History of Christianity: “Chon Kraist ra nounou ‘fonufan’ fan iten och mettoch mi imufesen me Kot me a u ngeni i.” Pwata a pwung ena? Ewe sou mak Roland Minnerath, emon chon Katolik, a awewei lon ewe puk Les chrétiens et le monde (Chon Kraist me ewe fonufan), pwe “Ren och weween mi ngau, sia kuna pwe ewe fonufan . . . iei lemenen ekkewe muu mi sape ngeni Kot, iwe, ra foffori ar angang ikewe ie, me pokiten an u ngeni an Kraist nemenem mi win, ina eu nemenem mi appolua Kraist, nge a nonnom fan nemenien Setan.” Ena “fonufan” a wewe ngeni ekkewe chommong, chommong aramas mi towaufesen me Kot. Chon Kraist rese pacheri ena fonufan, me a kan oput ir.

3 Arap ngeni le sopwolon ewe aewin senturi, Jon a ekieki ena fonufan lupwen a makkei pwe “Ousap tongei fonufan, are ekkena mettoch mi nonnom lon fonufan. Are emon a tongei fonufan, iwe, esor ewe tongen Semach lon i. Pun ekkena mettoch meinisin mi nonnom lon fonufan, mocheniangauen futuk, mocheniangauen mesach, o lamalam tekian ach pisek, ese mwo popu seni ewe Sam, pwe seni chok fonufan.” (1 Jon 2:15, 16) Iei pwal makkeian: “Sia meefi pwe kich seni Kot, nge fonufan meinisin a nonnom fan nemenien ewe mi ingau.” (1 Jon 5:19) Jises a pwisin eita ngeni Setan “samolun ei fonufan.”​—Jon 12:31; 16:11.

Maaritaan Ekkewe Muu mi Pochokkul won Fonufan

4. Ifa ussun a fisita ekkewe muu mi fokkun pochokkul?

4 Ewe fonufanen aramas mi towaufesen me Kot a poputa le maarita ekiselo mwirin ewe Noter lon fansoun Noa, lupwen chommong mwirimwirin Noa ra ukutiu seni ar fel ngeni Jiowa Kot. Nimrot a itefoulo lom lom, nge i emon chon forata telinimw me i “emon sou liapeni man mi u ngeni Jiowa.” (Keneses 10:8-12) Lon ena fansoun a lap ngeni chon fonufan ar ra nomfengen lon ekkewe telinimw mi ussun kukkun muu, iwe, fan ekkoch ra kan chufengen pwe repwe maun ngeni pwal ekkoch kumi. (Keneses 14:1-9) Ekkoch telinimw mi ussun muu ra pworaiti pwal ekkoch, iwe, ra nemenalo ekkoch leeni watte. Iwe, lo, lo, ekkoch ena esin nemenem ra wiliiti muun fonufan mi fokkun pochokkul.

5, 6. (a) Ikkefa ekkewe fisu muun fonufan mi fokkun pochokkul lon uruwoon Paipel? (b) Met a liosueta ekkena muun fonufan mi fokkun pochokkul, me ra angei me ia ar pochokkulen nemenem?

5 Lon ar appiru fofforun Nimrot, ekkewe sou nemenem lon ekkewe muu mi pochokkul rese fel ngeni Jiowa, iwe, a pwalo ena lon ar kewe fofforun nninni aramas. Lon Paipel, manmwocho ra kan liosueta ekkena muu mi fokkun pochokkul, iwe, Paipel a pwari wonu leir mi watte ar nemenem won noun Kot kewe aramas ren fitepuku ier. Iter Isip, Asiria, Papilon, Meto-Persia, Kriis, me Rom. Paipel a oesini pwe ewe afisuen muu mi fokkun pochokkul epwe uta mwirin Rom. (Taniel 7:3-7; 8:3-7, 20, 21; Pwarata 17:9, 10) A pwalo pwe ina ewe ewe muu mi fokkun pochokkul itan Anglo-America, iwe, a chufengen ewe muun Britain me ewe muun United States lon, nge mwirin, ewe US a pochokkuleta seni Britain. Ewe muun Britain a poputa le fisita mwirin moloon ewe muun Rom.a

6 Lon ewe puken Pwarata, ekkewe fisu muu mi fokkun pochokkul, nge mi tettelilo ar nemenem, ra liosutiu ren ekkewe fisu mokur mi nom won emon manmwocho mi feita seni ewe matau mi wewe ngeni chon fonufan mi rapanfeil. (Aisea 17:12, 13; 57:20, 21; Pwarata 13:1) Io a ngeni ena manmwocho mi nemenem an pochokkul? Paipel a polueni pwe “Ewe traikon a fang ngeni i an we manaman, o an we leenien motun king, o an we nemenem mi chapur.” (Pwarata 13:2) Ewe traikon, ina i Setan ewe Tefil.​—Luk 4:5, 6; Pwarata 12:9.

An Kot Muu, ewe Nemenem epwe War

7. Met chon Kraist ra kan apilukuluk ngeni, me ifa ussun a kku ar riri ngeni ekkewe muun fonufan?

7 Ren arap ngeni 2,000 ier, iei ewe iotek chon Kraist ra eani: “Muuom epwe feito, letipom epwe pwonuta, won fonufan ussun chok lon lang.” (Mattu 6:10) Chon Pwarata Jiowa ra silei pwe an Kot we Muu chok epwe tongeni atoto kinamwe mi enlet ngeni fonufan. Pokiten ar nengenifichi an Paipel kewe oesini, ra achifoua pwe ena iotek epwele polu me ewe Muu epwele nemenalo unusen fonufan. (Taniel 2:44) Ar peni ena Muu a wewe ngeni pwe resap tongeni peni kokkotun ekkewe muun fonufan.

8. Mei fet fofforun ekkewe muu ussun nemenemen an Kot Muu, ussun Kol Fel 2 a oesini?

8 Ekkoch muu ra apasa pwe ra kan alleasochisi allukun lamalam. Iwe nge, ren fofforur, ra pwarata ar tunalo pwe Jiowa, i ewe emon mi Unusen Tekia me a fen seikata Jises emon King lon lang, iwe, a wor an nemenem won unusen fonufan. (Taniel 4:17; Pwarata 11:15) Eu kol fel a oesini pwe “Ekkewe kingen fonufan ra chok pwisin uta, o ekkewe samol ra pwungupwungfengen pwe repwe u ngeni Jiowa pwal ngeni noun we mi epit [Jises]; ra apasa, ‘Sipwele mutalo ach keei fotek me rer, o pout senikich ar keei riri.’” (Kol Fel 2:2, 3) Ekkewe muu rese kan tipeeu ngeni ekkwe “fofo” are “riri” seni lang mi tongeni pinei ar apwonueta en me an nemenem. Ina minne, iei alon Jiowa ngeni Jises, noun King mi filita: “Kopwe tingor rei, o upwe ngonuk ekkewe muu pwe repwe alemwirium, pwal unusen fonufan pwe epwe fonuom. Kopwe ataielo ir ren efoch wokumecha, o amokurelo ussun chok eu sepi mi for seni ppwul.” (Kol Fel 2:8, 9) Iwe nge, ewe fonufanen aramas Jises a malo ren esap unusen ‘mokulo.’​—Jon 3:17.

Ti Senikich “Esissinnen” ewe “Manmwocho”

9, 10. (a) Ewe puken Pwarata a ourourakich ussun met? (b) An aramas eani ‘esissinnen ewe manmwocho’ a liosueta met? (c) Met sokkun esissin noun Kot kewe chon angang ra tipeeu ngeni?

9 Ewe Pwarata ewe aposel Jon a angei a eani ourour pwe ewe fonufanen aramas mi imu seni Kot epwe chouni aramas mwen an epwe sopwolo, iwe, epwe “fori pwe epwe wor eu esissin won aramas meinisin, aramas mi kis o aramas mi lap, aramas mi pisekisek o aramas mi woungau, aramas lon pekin samol, o aramas lon pekin kichiniwel, och esissin won peliemwanin kumuchur are won chamwer, pun esap wor emon epwe tongeni kamo are amomo ika ewe esissin ese nom ren. (Pwarata 13:16, 17) Ifa weween ena? Eu esissin won peliemwanin kumuchun emon a liosueta an peni och mettoch ren fofforun kewe. Nge met weween ewe esissin won chamwan? The Expositor’s Greek Testament a apasa pwe “Ei kapas awewe a weneiti ewe fofforun pacheta och esissin mi ffatoch won sounfiu me chon kichiniwel . . . ; are, fen och seni ena, ewe eoreni ren chon lamalam ar ra pacheta won inisir iten emon kot pwe epwe eu minen tumun ngenir.” Lon kapas awewe, ena esissin a nom won chommong aramas pokiten ar kewe foffor me kapas, iwe, a esissinereta pwe ir “chon kichiniwel” are “sounfiu” fan iten ewe “manmwocho.” (Pwarata 13:3, 4) Iei alon ewe Theological Dictionary of the New Testament ussun met epwe fis ngenir lon mwach kkan: “Chon koputen Kot ra mut ngeni [esissinen] ewe manmwoch, weween, ewe nampa mi monomon a wewe ngeni itan, an epwe pacheta won chamwer me efoch kumuchur. Ena mettoch a kan suuki ngenir ewe alen an epwe lapalo pisekir me winner lon pekin sopai, nge a atoto ngenir songen Kot me a pinei senir ar repwe nom fan ewe muu epwe nemenem engerou ier, Pwarata 13:16; 14:9; 20:4.”

10 Epwe kan watte pworaan me likiituun aramas ren ar repwe tufichin fiu ngeni ewe sossotun an epwe pacheta wor “ewe esissin.” (Pwarata 14:9-12) Iwe nge, ena pochokkul a nom ren noun Kot kewe chon angang, iwe, pokiten ra ina ussun, fan chommong aramas ra oput ir me ra aitengauer. (Jon 15:18-20; 17:14, 15) Ese kan pacheta wor esissinen ewe manmwocho, nge Aisea a apasa pwe lon kapas awewe, repwe makkei won kumuchur, “Fan Iten Jiowa.” (Aisea 44:5) Pwal och, pokiten ar ‘letipeta me kechiu’ ren ekkewe foffor mi annou ekkewe lamalam mi rikilo ra eani, a pacheta won chamwer eu esissin lon kapas awewe, iwe, a esissinereta pwe mi fichitir ar repwe kuna manau lupwen epwe pwonuta an Jiowa kewe apwung.​—Isikiel 9:1-7.

11. Io a mutata nemenemen an aramas kewe muu tori an Kot Muu epwe war pwe epwe nemenalo fonufan?

11 Kot a mut ngeni an aramas kewe muu ar repwe nemenem tori ewe fansoun an Kraist Muu lon lang epwe unusen nemenalo ei fonufan. Professor Oscar Cullman a mak ussun an lang mutata ekkewe muu ar repwe nemenem lon ewe puk The State in the New Testament. Iei makkeian: “Ewe poraus mi alollol ussun ‘mumutaan’ nemenemen ekkewe Muu, iei ewe popun ekiekin ekkewe popun chon Kraist ngeni ekkewe Muu ese tipeeu ngeni ena poraus, nge ussun ita a u ngeni. Ua menlapei pwe a ussun ita a ina ussun. Sipwe chok eani awewe won Rom 13:1, ‘Aramas meinisin repwe alleasochisi ewe muu mi nemeni ir . . . ,’ fitifengen me Pwarata 13: ekkewe Muu ra wewe ngeni ewe manmwocho seni ewe apis.”

Ewe “Manmwocho” me “Sisar”

12. Ifa ewe ekiek mi pwung Chon Pwarata Jiowa ra eani ussun an aramas kewe muu?

12 Mi mwaal ach sipwe apasa pwe pwe meinisin aramas mi nemenem, ir chon angangen Setan. Chommong ra pwarata pwe ir aramas mi wenechar, awewe chok ren Serjius Paulus, pwe Paipel a apasa nge i “emon mwan mi tipatchem.” (Fofor 13:7) Ekkoch chon nemenem ra fen pwora le tumunu ekkewe pwung mi nom ren ekkewe ita aramas kisikis, pwe iwe mwelien letiper seni Kot a emmwenir, ikaamwo rese silei Jiowa me an kewe kokkot. (Rom 2:14, 15) Chechemeni pwe Paipel a nounou ewe kapas “fonufan” ren ruu mettoch mi sokkofesen, weween, ewe fonufanen aramas Kot a tongei, iwe, kich sipwe pwal ita tongei, me ewe fonufanen aramas mi imulo seni Jiowa, nge, an kot, Setan, iwe, sipwe unusen imulo seni. (Jon 1:9, 10; 17:14; 2 Korint 4:4; Jemes 4:4) Iwe, a ina ussun chon angangen Jiowa ra eani ekiek mi pwung ussun an aramas kewe nemenem. Sise fiffiti angangen ekkewe muu, pwe wisach, chon tupuni an Kot Muu, me sia fen fangolo manauach ngeni Kot. (2 Korint 5:20) Iwe nge, pokiten mwelien letipach, sia kan alleasochisi ir kewe mi nemenem.

13. (a) Mei fet ekiekin Jiowa ussun an aramas kewe muu? (b) Ifa ukukun an chon Kraist alleasochis ngeni an aramas kewe muu?

13 Ena lapalap mi pwung a tipeeu ngeni ekiekin Jiowa Kot. Lupwen ekkewe muu mi pochokkul, are pwal mwo nge muu kisikis, repwe nemenemengau, eriaffou nour kewe aramas, are mimmina ir mi fel ngeni Kot, mi wesewesen fichitir an ekkewe oesini apasa pwe ra ussun manmwocho. (Taniel 7:19-21; Pwarata 11:7) Iwe nge, lupwen ekkewe muu ra tipeeu ngeni an Kot kokkot ren ar alukulukatiu alluk me kokkotoch fan pwung, ekiekin Kot pwe ir “noun chon angang.” (Rom 13:6) Jiowa a kutta seni noun kewe aramas ar repwe sufoliti me alleasochisi an aramas kewe muu, nge sap minne ese kauk ar alleasochis. Lupwen aramas repwe ereni noun Kot kewe chon angang pwe repwe fori och mettoch allukun Kot a pinei are lupwen repwe pinei met Kot a alluk ngenir, iwe, chon angangen Kot repwe appiru alon ekkewe aposel lupwen ra apasa, “Sipwe fokkun alleasochisi Kot lap seni aramas.”​—Fofor 5:29.

14. Ifa ussun Jises me Paul ra awewei an chon Kraist alleasochis ngeni ekkewe muu?

14 Jises a apasa pwe epwe wor wisen noun kewe chon kaeo ngeni ekkewe muu pwal ngeni Kot lupwen a apasa, “Oupwe ngeni Sisar minne an Sisar, o pwal ngeni Kot minne an Kot.” (Mattu 22:21) Iei makkeien ewe aposel Paul fan an lang emmwen: “Aramas meinisin repwe alleasochisi ewe muu mi nemeni ir . . . Nge are kopwe fori minne mi ingau, iwe, kopwe niueiti, pun atewe esap uweimwaalli noun we ketilas; pun i noun Kot we chon angang, ewe epwe forata an we liwinin ingau ngeni chon fori ingau. Iei minne, sipwe alleasochisi, sap pokiten chok an Kot we liwinin ingau, nge pokiten miritin letipach. Iei minne, oupwe pwal isetiu ami takises.” (Rom 13:1, 4-6) Seni ewe aewin senturi C.E. tori ikenai, chon Kraist ra kan afanni met ewe Muu a alluku ngenir. Mi lamot ar repwe mirititi ika ar apwonueta ekkena alluk epwe angaua ar fel ngeni Kot, are, repwe pi ika mi pwung ekkena alluk me epwe och are ngau ar repwe tipeeu ngenir.

Chon Wilippwos mi Wenechar

15. Ifa ussun Chon Pwarata Jiowa ra wenechar le liwini ngeni Sisar minne mi fichiti i?

15 Ekkewe “nemenem tekia,” ir noun Kot “chon angang” lupwen repwe fori ekkewe mettoch Kot a kutta senir, me a kapachelong ar tufichin “apwungu ir mi fori ingau o mwareiti ir mi fori murinno.” (1 Piter 2:13, 14) Noun Jiowa kewe chon angang ra wenechar le liwini ngeni Sisar ekkewe takises a wor an pwung le angei senir, me ra kan “nonnom fan nemenien ekkewe muu o ekkewe samol, . . . o ammolnata pwisir ir ngeni sokkun angang mi murinno meinisin” me ren minne mwelien letiper mi miritilo ren Paipel epwe mut ngenir. (Taitos 3:1) “Angang murinno” a pwal wewe ngeni ar alisi aramas, awewe chok, lupwen epwe fis mettoch mi efeiengau. Chommong ra fen kapas ussun kirokirochun Chon Pwarata Jiowa ngeni aramas lon ekkena fansoun osupwang.​—Kalesia 6:10.

16. Met sokkun angang murinno Chon Pwarata Jiowa ra tiniken le fori fan iten ekkewe muu me chiener kewe chon fonufan?

16 Chon Pwarata Jiowa ra kan tongei aramas me ra meefi pwe ewe nampa eu angang murinno repwe tongeni fori fan asengesir, iei ar alisir pwe repwe silei minne mi enlet ussun kokkotun Kot fan iten an epwe atoto “lang sefo me eu fonufan sefo.” (2 Piter 3:13) Ren ar eani asukul me ar apwonueta ekkewe alluk mi tekia lon Paipel, ir eu feioch ngeni aramas, iwe, ra alisi chommong sarafo pwe resap fofforingau. Chon angangen Jiowa ra akalleasochisi allukun muun me ra sufoliti nouwisen muun, sou kapwung, me samol, iwe, ra asamolu ‘ir mi fich ngeni ar repwe asamolur.’ (Rom 13:7) Ekkewe Chon Pwarata mi wor nour ra pwapwa le alillisfengen me senseen nour kewe me ra kan alisi nour kewe pwe repwe kaeofich ren ar repwe tongeni kut ar angang mwirin, nge resap wiliiti chon osupwang me alapalo osukosuken muun ren. (1 Tesalonika 4:11, 12) Lon ar kewe mwichefel, ekkewe Chon Pwarata rese lifilifil aramas pokiten sokkofesenin ar einang are nonnomur, me a fokkun lamot ngenir an epwe pochokkuleta ririin lon famili. (Fofor 10:34, 35; Kolose 3:18-21) Ina minne, ren ar kewe foffor, ra pwarata pwe mi chofona an aramas tipi ngenir pwe ra u ngeni ewe kokkotun famili are rese kan mochen alisi chon sopwur. Iwe, a ina ussun an letelo alon ewe aposel Piter: “Pun iei letipen Kot, pwe ren ami foffor murinno, ekkewe aramas mi puch o tiparoch repwe fanafanelo.”—1 Piter 2:15.

17. Ifa ussun chon Kraist repwe tongeni “manaueni ewe manau mi tipatchem fan mesen chon lukun”?

17 Iwe, ikaamwo noun Kraist kewe chon kaeo mi enlet resap “pacheri fonufan,” nge ir mi chuen nom lein chon fonufan, me a lamot ar repwe “manaueni manauen tipatchem fan mesen chon lukun.” (Jon 17:16; Kolose 4:5) Sipwe sufoliti ekkewe nemenem ukukun fansoun an Jiowa mut ngenir ar repwe noun chon angang. (Rom 13:1-4) Ikaamwo sipwe imulo seni angangen ekkewe muu, nge sipwe ikiotek fan iten “ekkewe king me ekkewe nouwis meinisin,” akkaewin, lupwen chokana repwe wisen forata alluk mi tongeni kku an aramas tufichin filata ifa ussun repwe fel ngeni Kot. Sipwe foffori ena mettoch “pwe manauach epwe mosonoson o kinamwe, epwe fich ngeni Kot,” fan iten sokkun ‘aramas meinisin repwe kuna amanauen ngunur.’​—1 Timoti 2:1-4.

[Footnote]

a Pi ewe puk Revelation​—Its Grand Climax At Hand!, sopwun 35, forien ewe Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

Kapas Eis ren Enniwili Poraus

◻ Menni “fonufan” chon Kraist ra kapachelong lon, nge menni “fonufan” resap tongeni pacheri?

◻ “Esissinnen” ewe “manmwocho” won poun are chamwen emon a liosueta met, me met sokkun esissin a nom ren noun Jiowa kewe chon angang mi tuppwol?

◻ Ifa ewe ekiek mi pwung chon Kraist mi enlet ra eani ngeni an aramas kewe muu?

◻ Ifa ussun Chon Pwarata Jiowa ra kan amurinnolo nonnomun aramas?

[Ekkewe sasing lón pekin taropwe 28]

Paipel a apasa pwe an aramas kewe muu, ir noun Kot chon angang me ra pwal ussun emon manmwocho

[Sasing lón pekin taropwe 29]

Pokiten ar pwarata tong ngeni aramas, Chon Pwarata Jiowa eu feioch ngeni chon sopwur

    Meinisin mi Peres lón Fósun Chuuk (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chuuk
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share