Iunis Me Lois Sense mi Fokkun Angoch
Pokiten kich noun Jiowa chon angang, sia silei pwe a mmen chou wisach, wisen ach sipwe asukula nouch kkewe lon pekin lamalam. Lon pwal mwo nge fansoun nonnomuch a murinno, eli ena angang epwe weires pokiten chommong sokkun minen eppet. A kan lapalo weiresin lupwen emon chon Kraist epwe apwonuta wisan lon eu famili mi kinikinfesen lon pekin lamalam. Sap minne ina eu minefoon lapalap. Paipel a kapas ussun emon chon Kraist mi kuna ena sokkun osukosuk lon ewe aewin senturi C.E.
A wor emon fefin itan Iunis me an famili a nonnom lon Listra, eu telinimw lon nemenen Likaonia lon Asia Minor kuku ngeni oor. Listra eu kukkun teinimw nge ese kan itepwa. Ina eu telinimwen chon Rom mi iteni Julia Felix Gemina Lustra, fforien Akostos Sisar pwe epwe sotun eppeti ffofforun chon sola lon ekkewe leeni wiliorun. Iunis emon fin Jus mi wiliiti chon Kraist, iwe, lon an famili a wor puluwan we, emon chon Kriis, noun we itan Timoti, me inan we itan Lois, nge a kinikinfesen ena famili lon pekin lamalam. —Fofor 16:1-3.
Neman a wor ekkoch chok chon Jus lon Listra, pun ese mak lon Paipel pwe a wor eu sinakok ikewe ie, inaamwo ika a wor chon Jus mi nonnom lon Aikonium, ina epwe 20 mwail towauan. (Fofor 14:19) Ina minne, eli ese mecheres ngeni Iunis an epwe apwonueta pwungun an lamalam. Pokiten Timoti ese sirkumsais mwirin uputiuan, ekkoch sou kaeo ra meefi pwe puluwen Iunis we ese tipeeu ngeni ena ffoffor.
Iwe nge, sap minne Iunis a alaemon chok lon minne a luku. A ussun ita nge Timoti a kait fan iten “ekkewe mak mi fel” seni inan we me inen inan we, Lois.a Iei an Paul pesepes ngeni Timoti: “Akkamwochu chok ekkewe mettoch ka fen kaeo me minne a etipetipok pwe kopwe luku, pwe ka silei menni aramas ka kaeo ekkena mettoch seni me pwal seni le monukolum ka fen silei ekkewe mak mi fel, nge ir mi tongeni emirituk fan iten om kopwe kuna manau ren ewe luku mi longolong won Kraist Jises.”—2 Timoti 3:14, 15.
A Kait “Seni Le Kukkunun”
Lupwen Paul a apasa pwe Timoti a kait lon “ekkewe mak mi fel” seni “le kukkunun,” neman a wewe ngeni seni le monukolun. Ena mettoch a tipeeu ngeni an nounou eu kapasen Kriik (breʹphos) mi wewe ngeni emon mi keran uputiu. (Alollo ngeni Luk 2:12, 16.) Ina minne, Iunis a achocho ngeni wisan me ren Kot, iwe, a muttir poputa le awora ngeni Timoti ewe sokkun kait mi tongeni alisi i pwe epwe maarita ngeni emon chon angangen Kot mi tuppwol.—Tuteronomi 6:6-9; Än Salomon Fos 1:8.
Timoti a kaeo ‘minne a etipetipa i pwe epwe luku’ poraus mi enlet lon Paipel. Me ren eu puken awewei fosun Kriik, ewe kapas Paul a nounou a wewe ngeni “an emon wesewesen tipetipelo ussun eu mettoch; an emon wenewenen achifoua” och mettoch. Ese mwaal a mmen watte ewe fansoun me angang fan iten an epwe ffotolong ena sokkun luku mi pochokkul lon letipen Timoti, me a wor alillis ngeni i pwe epwe ekiekifichi pwungun an Kot Kapas me pwarata pwe a luku masouan. Iwe, neman Iunis me Lois ra angang weires pwe repwe asukula Timoti seni Paipel. Iwe, a ifa watteen liwinin ekkena ruuemon fefin! Iei makkeien Paul ussun Timoti: “Ua chechchemeni ewe luku a nom lon en nge esor och likotuputup ren, ewe mi nom akkom lon inelapom we Lois me inom we Iunis, nge ua achifoua pwe a pwal nonnom lon en.”—2 Timoti 1:5.
A ifa watteen lamoten ewe angang Iunis me Lois ra ffori lon manauen Timoti! Iei alon ewe soumak David Read ussun ena mettoch: “Ika ewe aposel a luku pwe a lamot chok an Timoti wiliiti emon chon luku, epwe fen muttir achchema ngeni i ussun. Nge lupwen a kapas ussun an Timoti luku, a akkom apasa pwe a fen ‘nonnom lon Lois. . . me Iunis.’” Alon Paul ussun lukuen Lois, Iunis, me Timoti a pwarata pwe fan chommong an ekkewe semelap me inelap muttir asukula nour kkewe lon Paipel seni le kukkunur a mmen lamot fan iten met epwe fis lon pekin ngun lon manauer lon fansoun epwe feito. Ena poraus esap ita amwokutu ir kkewe mi wor ar famili pwe repwe ekilapei met ra kan ffoffori fan iten ar repwe apwonueta wiser na ngeni Kot me nour kkewe?
Eli Paul a pwal ekieki ussun met Lois me Iunis ra ffori fan iten lapalapen nonnomur lon imwer. Eli ewe aposel a chuurir lon imwer lupwen a akkom nonnom lon Listra, ina epwe 47/48 C.E. Neman ekkena ruuemon fefin ra wiliiti chon Kraist lon ena atun. (Fofor 14:8-20) Eli pokiten a wor ewe sokkun ririfengen mi apwapwa lefilen chon ena famili, iwe, ina ewe popun Paul a filata och sokkun kapas lupwen a makkei pwe Lois “inelapen” Timoti. Me ren ewe sou kaeo Ceslas Spicq, ewe kapasen Kriik a nounou (mamʹme, nge a sokko seni ewe kapas teʹthe, nge iei eu fos mi pwarata ammafel me mennin) “eu fos emon semirit a kan nounou pokiten an aucheani” inelapan, iwe, lon ei poraus a affata pwe “a wor chiechioch me tong.”
An Timoti Lo Seni Imwan
Ese ffat ika mei fet lapalapen an Iunis pupulu lupwen Paul a tori Listra fan oruuan (ina epwe 50 C.E.) Chommong sou kaeo ra meefi pwe a fen ma seni puluwan. Nge, fan ewe emmwen seni inan me inelapan, Timoti a fen maarita ngeni emon aluwol mi murinno, nge eli a 20 ierin lon ena atun. Atewe a “itoch me ren ekkewe brother lon Listra me Aikonium.” (Fofor 16:2) Neman a fen ffotolong lon letipen Timoti an mochen uweifeili ewe poraus allimen ewe Muu, pun lupwen Paul a ereni pwe epwe etir me Sailas le sai fan iten ewe angangen misineri, atewe a tipeeu ngeni.
Ekieki mwo meefien Iunis me Lois lupwen Timoti epwele lo senir! Ra silei pwe lupwen Paul a keran aewin tori ar telinimw, aramas ra monei ngeni fau, iwe, ra likitalo pun tittiper nge a fen ma. (Fofor 14:19) Ina minne, neman ese mecheres ngenir ar repwe mut ngeni Timoti an epwe lo senir. Neman ra ekieki ika epwe ifa ukuukun ttamen an epwe lo senir me ika epwe tongeni liwinitir mwirin an sai. Inaamwo ika eli a ina ussun ar aurek, nge ese mwaal inan me inelapan we ra pesei i pwe epwe wiseni ena wis mi auchea pwe ina epwe atufichi i an epwe alapalo an angang ngeni Jiowa.
Lesen mi Auchea
Sipwe tongeni kaeo chommong lesen seni ach nengenifichi porausen Iunis me Lois. Luku a amwokutur pwe repwe fforatiu eu longolong mi lukuchar lon pekin ngun fan iten Timoti. Ewe sokkun leenien appiru ekkewe inelap me semelap mi asimau me tuppwol ra fforatiu fan iten noun nour kkewe me io kkan mwo epwe tongeni efeiochu unusen ewe mwichefelin Kraist. (Taitos 2:3-5) Ewe leenien appiru Iunis a isetiu a pwal achchema ngeni ekkewe in mi pupulu, nge puluwer chon lukun, ussun wiser, wisen ar repwe asukula nour kkewe lon pekin ngun me liwinin ar apwonueta wiser na. Eli a lamot ar repwe pwora fan ekkoch, akkaewin ika puluwer rese tipeeu ngeni minne ra luku. A pwal lamot ar repwe mirit, pun emon fin Kraist epwe sufoliiti nemenien puluwan we.
Ewe luku, achocho, me ekiekin pennuku pwisin letiper Lois me Iunis ra pwarata a atoto liwinir pwe ra kuna an Timoti mammaarita lon pekin ngun tori an a wiliiti emon misineri me elter mi fokkun murinno. (Filipai 2:19-22) Pwal ussun chok ikenai, ach aiti ngeni nouch kkewe ekkewe poraus mi enlet seni Paipel a wewe ngeni ach sipwe mosonottam, tipeppos, me awora watte fansoun ngeni, nge ewe uwa mi murinno epwap fis mwirin epwe pwarata aucheaan ach sipwe achocho ngeni. Chommong chon Kraist sarafo mi kait ‘lon ekkewe mak mi fel seni le kukkunur,’ nge ir chon ewe sokkun famili mi kinikinfesen lon pekin lamalam, ra kan atoto chengel mi lapalap ngeni iner me semer kkewe. Iwe, a wenewenen pwung alon ei Än Salomon Fos: ‘Neminnewe mi nounatiu emon mi mirit epwe chengel’!—Än Salomon Fos 23:23-25.
Iei alon ewe aposel Jon ussun noun kkewe lon pekin ngun: “Esor eu mettoch ai kilisou epwe lapalo ren lukun ekkeei mettoch, pwe upwe rong nge nei kkewe ra chuen feffetal lon ewe enlet.” (3 Jon 4) A enlet pwe meefian mi pwalo lon ekkena kapas, ina pwal meefien chommong mi ussun Iunis me Lois, nge ir ruuemon sense mi fokkun angoch.
[Footnote]
a Lois esap inen semen Timoti we pun lon kapasen Syria a mak “inen inom we” lon 2 Timoti 1:5.