Alluk Seni Ewe Paipel Mi Murinno Seni Meinisin?
“ARAMAS ra osupwangen eu longolongun poraus mi awewei minne mi pwung are mwaal ika repwe kuna tumuun me emmwen.” Ina alon emon sou mak me sou fos won TV seni Tois. Ewer, mei pwung ena poraus. Ika aramas won fonufan repwe kuna ewe sokkun manau mi lukulukoch me wouoch, a lamot aramas repwe tipeeufengen won eu longolongun alluk epwe awewei minne mi pwung me mwaal, och me ngau. Nge iei ewe kapas eis mi lamot: Menni ekkewe alluk mi murinno seni meinisin fan iten ewe mwichen chon fonufan me emon me emon leir?
An aramas etiwa ekkewe alluk seni Paipel, epwe alisir ar repwe manaueni ewe sokkun manau mi lukulukoch me pwapwa. Ussun we chok, pwapwa me lukulukoch fan iten chon fonufan meinisin epwe lapelo ika repwe etiwa ekkena alluk. A ina met a fiffis? Sipwe ppi met a makkeei lon ewe Paipel ussun ruu poraus mi lamot: tuppwol lon pupulu me wenechar lon manauach.
Kopwe Pache Ngeni Puluwom
Kot a forata Atam me mwirin a forata If pwe epwe poluan. Ina ewe aewin apupulu won fonufan me letipen Kot pwe ena pupulu epwe nomofoch. Kot a apasa: “Iei mine eman mwan epwe likiti saman me inan o pachei ngeni pwuluan.” Orun ruaanu ngerou ier mwirin, Jises Kraist a enniwili ei alluk ussun pupulu fan iten noun kewe chon kaeo meinisin. A pwal apwungu chufengen lefilen aramas ika rese pupulufengen.—Keneses 1:27, 28; 2:24; Mattu 5:27-30; 19:5.
Me ren ewe Paipel, an ewe mwan me fefin tongefengennir me sufolfengennir, ir ekkewe ruu mettoch mi lamot ika ewe pupulu epwe pwapwa. Ewe mwan pupulu, mokuren ewe famili, epwe pwarata ewe esin tong ese maicha ren an kutta akkom met epwe efeiochu puluwan. Epwe nonnom ren puluwan “ren . . . tipatchemen Soulang” me esap “kirikiringau [nisossong, New World Translation]” ngeni. Ewe fefin epwe “meniniti” puluwan. Ika ewe mwan me ewe fefin repwe amwochu ekkeei kapasen emmwen, repwe tongeni ti seniir are angang won lape ngeni ekkewe osukosuk meinisin ra piita lon ar pupulu. Ewe mwan epwe mochen pache ngeni puluwan me ewe fefin ngeni puluwan.—1 Piter 3:1-7; Kolose 3:18, 19; Efisus 5:22-33.
Ewe alluk lon Paipel pwe chon pupulu repwe tuppwol ngeni puluwer epwe alisata pwapwa lon ewe pupulu? Ekieki mwo met a pwaalo lupwen aramas ra eani kapas eis ngeni Chon Tois. Ra eisiniir ika ikkefa ekkewe mettoch mi lamot ngeni pupulu mi murinno. Ewe mettoch aramas ra kan apasa akkom, tuppwolfengen. Kopwe tipeeu pwe chon pupulu ra pwapwa lupwen ra silei pwe puluwer ra tuppwol?
Met Epwe Fis Ika Osukosuk Ra Piita?
Iwe met ika ewe mwan me ewe fefin ra fokkun tipefesen? Met repwe fori ika rese chuen tongefengenniir ussun chok me loom? Epwe murinno ika repwe awesi ar pupulu? Are a chuen wor aucheaan an ewe Paipel poraus pwe emon epwe pache ngeni puluwan?
Sou makkeei Paipel ra fen silei pwe chon pupulu repwe osukosuk pokiten esap ir aramas mi unusoch. (1 Korint 7:28) Iwe nge, chon pupulu mi amwochu allukun Paipel repwe sotun omusamusfengen me angangfengen won ar kewe osukosuk. Iwe nge, mei wor ekkewe fansoun—ussun chok ren an emon kirikiringau ngeni are awata puluwan—lupwen a fich pwe emon Chon Kraist epwe ekiekin nomfesen are mufesen. (Mattu 5:32; 19:9) Nge an emon muttir awesi ewe pupulu pokiten eu osukosuk kukkun are pokiten a mochen puluweni pwal emon, a pwaraalo an maicha me nafangauen an tongei aramas. Esap tongeni wato ewe esin manau mi lukuluk me pwapwa. Sipwe atittina eu pisekin nengeni.
Piter a meefi pwe an we pupulu ese chuen ussun chok me loom.a Iwe, a su seni puluwan we ren an epwe nonnom ren Monika. Monika a fen pwal su seni puluwan. Met a fis? Mwirin fitu maram, Piter a apasa pwe an nonnom ren Monika “ese kon lien kinamwe ussun chok met ua fen ekieki.” Pwata? Apwangapwangen aramas ra pwaalo lefilen i me Monika ussun chok ra fen piita lefilen i me puluwan. A pwal watteelo ar osukosuk pokiten an muttir filata le su seni puluwan we a pwal efisata osukosuk ren moni. Pwal och, noun Monika kewe ra fokkun osukosuk pokiten ewe siwil mi lap lon manauer.
Ussun chok a pwalo lon ei poraus, lupwen molumol a tori eu pupulu me ewe saat a nono, ese kan och ach likitalo ewe waa. Pwal och, lupwen a fis molumol, an aramas manaueni manauer me ren allukun an Kot we Kapas, ewe Paipel, epwe tongeni apochokkula ewe pupulu pwe esap kokkolo me epwe tongeni tori saat mi nua. A ina ussun Thomas me Doris.
Thomas me Doris ra fen pupulu lap seni 30 ier lupwen Thomas a poputa le unnummong sakau. Doris a fokkun letipengau me ekkewe ruuemon ra porausfengen ussun ar mufesen. Doris a pwaari an osukosuk ngeni emon Chon Pwarata Jiowa. Ewe Chon Pwarata a aiti ngeni Doris met a mak lon ewe Paipel ussun pupulu, me a pese ngeni an esap muttir su seni puluwan nge epwe kutta ifa ussun repwe angang won ar osukosuk. A ina met Doris a fori. Mwirin ekkoch chok maram rese chuen fosfengen ussun mufesen. Thomas me Doris ra angangfengen won ar kewe osukosuk. Ar fori alon ewe fon seni Paipel a apochokkula ar pupulu me a fen naf ewe fansoun ar repwe angang ngeni wesiloon ewe osukosuk.
Wenechar Lon Mettoch Meinisin
Ren an emon tuppwol ngeni puluwan a lamot pwe a pochokkul me a tongei minne mi pwung. Ir ekkewe lapalap mi lamot ika sipwe amwochu foffor mi wenechar lon eu fonufan ese wenechar. A mmen watte ewe poraus lon Paipel ussun wenechar. Lon ewe aewin senturi, ewe aposel Paul a makkei ngeni ekkewe Chon Kraist lon Jutia: “Am aua mochen manauesini manau mi murinno lon mettoch meinisin.” (Ipru 13:18) Ifa weween?
Emon mi wenechar a kapas enlet me ese mochen otupu aramas. A murinno an kewe foffor ngeni aramas—wenewen, uoch, ese tipatchem sola are otuputup. Pwal och, emon mi wenechar a tuppwol me esap ekiekin churi ngeni aramas. Aramas mi wenechar ra alisaata lukuluk me ena epwe emmwen ngeniir ekiekoch me chiechioch.
Aramas mi wenechar ra pwapwa? Iwe, mei wor popun repwe pwapwa. Inaamwo choufetallin ppwor me churiin aramas—are neman pokiten choufetallin ekkena mettoch—nge aramas ra kan saani chokkewe mi wenechar. Lupwen ra eani kapas eis ngeni ekkoch sarafo, 70 percentin ekkewe sarafo ra apasa pwe wenechar eu mettoch mi fokkun auchea. Pwal och, ese lifilifil ierich, wenechar eu lapalap sia kutta lon chokkewe sia mochen chiechi ngeni.
Lupwen a tori 12 ierin, Christine a poputa le kaeo sola. A fokkun angangoch le angei pisek seni aramas nge resap meefi och. “Fan ekkoch upwe tongeni solani DM 5,000 [$2,200, US] lon eu chok ran,” Christine a apasa. Nge fan ekkoch Christine mi ares, me a lolilen fansoun meinisin pwe epwe kalapus. Lupwen Chon Pwarata Jiowa ra awewe ngeni Christine met a mak lon ewe Paipel ussun wenechar, Christine a saani. A kaeo an epwe alleasochisi ewe alluk: “Chon sola esap chuen solani.”—Efisus 4:28.
Lupwen Christine a papatais me a wiliiti emon Chon Pwarata Jiowa, ese chuen sola. A sotun an epwe wenechar ren mettoch meinisin pun Chon Pwarata ra aucheani wenechar me ekkewe ekkoch lapalap mi weneiti Chon Kraist. Ewe simpung itan Lausitzer Rundschau a repotei: “Ekkewe kapas ussun chok wenechar, ukuukoch, me tong fan iten aramas, ir mi lamot lon lukuen Chon Pwarata.” Ifa meefien Christine ussun ewe siwil lon manauan? “Ua fokkun pwapwa iei pokiten use chuen sola. Ua meefi pwe ngang emon mi auchea.”
Aramas Meinisin Repwe Feioch
Aramas mi tuppwol ngeni puluwer me wenechar ra pwapwa me ra efeiochu aramas meinisin. Chon business ra saani chon angang rese churi. Kich meinisin sia pwapwa lupwen chon oruch emon sia tongeni lukuluk won, me sia mochen kamo lon ekkewe sitowa fan nemenemen chon business mi wenechar. Sia pwal sufoliiti ekkewe senator, polis, me sou kapwung mi oput ppwor. Meinisin ra feioch lupwen aramas ra wenechar pokiten ar amwochu ekkewe kapasen emmwen lon ewe Paipel, esap chok lupwen a mecheres ren ar repwe fori.
Pwal och, chon pupulu mi tuppwol ir longolongun famili mi lukuchar. Me lape ngeni aramas meinisin repwe tipeeu ngeni ewe senator lon Iurop mi apasa: “Famili ewe leenien lukulukoch mi lamot seni meinisin iei.” Eu famili mi kinamwe a atufichi lukulukochun aramas watte me semirit lon pekin memmeef. Chokkewe mi tuppwol ngeni puluwer ra alisaata eu mwichen aramas mi kinamwe.
Ekieki mwo feiochun meinisin ika ese chuen wor chon pupulu mi su seni wiiser, imwen kapwung fan iten mufesen, are sam me in mi mufesen me akkanini won ion leir epwe tumunu ekkewe semirit. Me ifa ussun ika ese chuen wor aramas mi sola seni pwokitom, chon sola seni sitowa, chon churi ngeni aramas, nouwis mi ppwor, are chon science mi makkei repot mi chofona? Ina och mettoch sia aneanei? Aramas mi tongei ewe Paipel me met a mak lon ussun mwach kkan ra luku pwe a ina met epwe fis. An Kot we Kapas a pwon pwe ekiselo chok an Jiowa we Muun Messaia epwe nemeni aramas meinisin won fonufan. Fan ena Muu, aramas meinisin repwe kaeo ifa ussun repwe manaueni manauer me ren ekkewe alluk ussun pwung me mwaal lon ewe Paipel. Ina ewe fansoun “ekkewe aramas mi pung repwe fonueni ewe fonu, o repwe nonnom lon, feilfeilo chok.”—Kol Fel 37:29.
Alluk Lon Paipel Ussun Pwung Me Mwaal Nampa Eu
Fite milion aramas ra fen atittina ewe Paipel me ra aucheani an we fon mi alongolong won an Kot tipatchem mi fokkun tekia seni an aramas tipatchem. Me rer, repwe tongeni lukuluk won ewe Paipel, me met a mak lon a lamot ngeni manauach lon ei fansoun. Ra silei pwe repwe feioch ika ra fori alon ewe fon lon an Kot we Kapas.
Iwe, ra luku ei fon lon ewe Paipel: “Kopwe luku ewe Samol mi Lapalap ren unusen lelukom, nge kosap lukuluku pusin om sile. Kopwe chechemeni i won meinisin mine ka fori, nge i epwe aiti ngonuk ewe al mi pwung.” (An Salomon Fos 3:5, 6) Iei ussun ra fokkun amurinnoolo manauer, me ra pwal efeiochu ekkewe ekkoch. Me ra alisaata ar lukuluk won “ewe manau epwe feito,” lupwen aramas meinisin repwe manaueni manauer me ren pungun ewe Paipel ussun met mi och me met mi ngau.—1 Timoti 4:8.
[Ppii ewe pwóróus fan]
a A fen siwil iten ekkewe aramas lon ei poraus.
[Blurb on page 5]
Lupwen a wor molumol lefilen ruuemon, fan chommong ar amwochu alluk seni ewe Paipel mi tongeni alisi ar pupulu pwe esap kokkolo me epwe tori saat mi nua
[Blurb on page 6]
Inaamwo ika ei fonufan mi ppwor—are neman pokiten fonufan a ppwor—aramas ra kan ingeiti chokkewe mi wenechar