“Nengeni! Iei I Ach Kot”
“Nengeni! Iei i ach Kot. Sia eani apilukuluk won, iwe, epwe selanikich. Iei i Jiowa.”—Aisea 25:9.
1, 2. (a) Met Jiowa a eita ngeni ewe semelap Eperiam, iwe, ifa ewe kapas eis epwe piita? (b) Ifa ussun ewe Paipel a alukuluku ngenikich pwe mei tufich ach sipwe chiechi ngeni Kot?
“CHIECHIEI.” A ina ussun Jiowa, ewe Chon Forata lang me fonufan, a kapas usun ewe semelap Eperiam. (Aisea 41:8) Anchangei mwo—emon aramas a tongeni chiechi ngeni ewe Samol mi Lapalap seni meinisin! Eni kopwe ekieki, ‘Mei tufich ngeniei ai upwe pwal arap ngeni Kot?’
2 Ewe Paipel a alukuluku ngenikich pwe epwe tufich ach sipwe arap ngeni Kot. A suuk ngeni Eperiam ena pun a “luku Jiowa.” (Jemes 2:23) Pwal ussun chok ikenai, Jiowa a “chiechioch ngeni emon mi wenechar.” (An Salomon Fos 3:32) Lon Jemes 4:8, ewe Paipel a peseikich: “Oupwe arap ngeni Kot, iwe, epwe arap ngenikemi.” A ffatoch pwe ika sipwe achocho le arap ngeni Jiowa, I epwe mwokutukut. Enlet, I epwe arap ngenikich. Nge ekkena kapas ra ita wewe ngeni pwe kich—chon tipis me sise unusoch—sipwe akkom mwokutukut? Aapwi. An aramas chiechioch ngeni Jiowa mi chok tufich pokiten ach Kot mi tong a fen fori ruu mettoch mi lamot.—Kol Fel 25:14.
3 Akkom, Jiowa a akkota pwe Jises a “fangelo manauan pwe epwe penmanauen aramas mi chommong.” (Mattu 20:28) An we moon kepich a atufichi ach sipwe arap ngeni Kot. Ewe Paipel a apasa: “Sia meefi tong, pun a fen tongeikich akkom.” (1 Jon 4:19) Ewer, pokiten Kot “a fen tongeikich akkom,” a isetiu eu longolong fan iten ach sipwe chiechi ngeni I. Oruuan, Jiowa a pwari pwisin I ngenikich. Lon ach forata ach chiechifengen me emon, ewe riri epwe longolong won ach sipwe enletin sileifichi emonewe, me pwal ach efich me aucheani lapalapan kkewe. Ekkekieki met a wewe ngeni. Ika Jiowa emon Kot mi monomon sisap tongeni silei, esap tufich ach sipwe arap ngeni. Iwe nge, Jiowa ese tukumalo pwisin I, nge a mochen ach sipwe sileilo I. (Aisea 45:19) Lon an we Kapas, ewe Paipel, a pwari pwisin I ngenikich ren kapas sipwe tongeni weweiti—ina eu pisekin annet pwe ese chok tongeikich nge a pwal mochen ach sipwe silei me tongei I, Semach we lon lang.
4 En mi fen kuna emon kukkun semirit an a itini seman we ngeni chienan kkewe, me pwal apasa ren pwapwa mi enlet, “Ina i semei”? A pwal wor chommong popun an epwe ina ussun ekkewe chon fel repwe meefi ussun Jiowa Kot. Ewe Paipel a oesini ussun eu fansoun lupwen aramas mi luku repwe apasa, “Nengeni! Ina I ach Kot.” (Aisea 25:8, 9) Ukukun ach mirititi lapalapen Jiowa kkewe, epwe pwal ina ukukun ach sipwe meefi pwe mei wor rech Semach me Chiechiach mi murinno lap seni meinisin. Ewer, ach mirititi lapalapen Jiowa kkewe epwe awora ngenikich chommong popun ach sipwe arap ngeni. Iwe, sipwe atittina ifa ussun ewe Paipel a pwaralo an Jiowa kkewe popun lapalap—manaman, pwung, tipatchem, me tong. Lon ei lesen, sipwe kapas ussun ulungat me lein ekkena lapalap.
“I A Tekia lon an Manaman”
5 Jiowa a “tekia lon an manaman.” (Hiop 37:23) Jeremaia 10:6 a apasa: “Esap wor emon a wewe ngonuk, O Jiowa. Ka tekia, nge itom a lapalap o manaman.” Sokko seni forian kkewe meinisin, an Jiowa manaman ese aukuk. Ina popun, I chok a iteni “ewe mi Lapalap Seni Meinisin.” (Pwarata 15:3) Jiowa a aea an manaman mi amwarar le forata, ataielo, tuttumunu, me forisefalli mettoch. Ekieki chok ruu poraus—an manamanen forata mettoch me an manamanen tuttumunu.
6 Lupwen ka uta lukun lon eu ran mi ranoch, met ka meefi won unuchom? Pwichikaren ewe akkar. Iwe nge, ka wesewesen meefi mwiriloon an Jiowa manamanen forata mettoch. Ifa ukukun watten manamanen ewe akkar? Lon lukanapan, ukukun watten pwichikaran a orun 27 million degrees Fahrenheit. Ika kopwe tongeni angei eu chok kukkun kinikinin lukanapen ewe akkar, saisin ussun chok mesen efoch tikek, me watiu ikei ie won fonufan, kesap tongeni uta ukukun 90 mail seni pun epwe kon pwichikar! Iteiten seken, ewe akkar a atou manaman mi lollo ngeni pungun fitupuku million kensi pakutang. Iwe nge, ewe fonufan a rokopwelli ewe akkar lon efoch al mi ukukoch touauan seni ena leenien kek mi fokkun amwarar ren pwichikaran. Ika ewe akkar a kon kan ngeni fonufan, unusen ewe konikin fonufan epwe pwaseta; ika a kon touau, mettoch meinisin epwe ais. Ika fonufan a kon arap ngeni are a kon touau seni ewe akkar, esap chuen wor epwe manau won ach ei fonufan.
7 Inaamwo ika manauer a alongolong won ewe akkar, nge chommong aramas rese kon lien ekieki ussun angangen ewe akkar. Ina minne, rese afanni minne ewe akkar epwe tongeni aiti ngenikich. Kol Fel 74:16 a era ussun Jiowa: “Ka . . . isetiu ekkewe saram, o pwal mwo nge ewe akkar.” Ewer, ewe akkar a alingalo Jiowa, “ewe Chon Forata lang me fonufan.” (Kol Fel 146:6) Iwe nge, ina eu chok me lein chommong forian kkewe mi pwari ngenikich an Jiowa manaman mi wachemuk. Ukukun ach sileilo ussun an Jiowa manaman mi pwalo lon forian kkewe, ina ukukun watten ach ingemwareiti.
8 Jiowa a pwal akkaea an we manaman mi wachemuk pwe epwe tuttumunu me foleni noun kkewe chon angang. Ewe Paipel a aea ekkoch kapas monomon mi achungu me kku letipach pwe epwe awewei ussun an Jiowa kkewe pwon pwe epwe tuttumunu noun kkewe. Awewe chok, nengeni Aisea 40:11. Jiowa a alollo pwisin i ngeni emon chon mas me noun kkewe aramas ngeni siip. Sia alleani: “Iwe, epwe tumunu noun mwichen siip usun eman chon mas, epwe pwal achufengeni ekkewe appanen siip o ekireta fan mwarin, nge ekkewe inelapen siip epwe emmwenirela fan kinamwe.” En mi tongeni anchangei minne ena wokisin a eani awewe won?
9 Lein ekkewe man meinisin, ekkewe siip ra fokkun apwangapwang. A lamot ngeni emon chon masen siip lon fansoun Paipel an epwe pwora pwe epwe tumunu noun kkewe siip seni ekkewe wolif, pear, me laion. (1 Samuel 17:34-36; Jon 10:10-13) Nge mei wor fansoun epwe lamot an epwe kirokiroch lon an tumunu me foleni ekkewe siip. Awewe chok, lupwen emon siip a nounou touau seni ewe pwin siip, ifa ussun ewe chon mas epwe tuttumunufichi ewe appanen siip mi keran uputiu? Epwe ekieta, sapata “fan mwarin” me uweialo fitu ran. Iwe nge, ifa ussun emon appanen siip epwe tolong fan mwarin ewe chon masen siip? Eni ewe appanen siip epwe arap ngeni ewe chon mas me afeikesi pechen we. Iwe nge, ewe chon mas epwe wisen pworetiu, eitielo poun kkewe, ekieta ewe appanen siip, me sapata lon lukulukochun fan mwarin. Mwa met ren ochun ena kapas monomon pwe epwe awewei ussun an nouch we Chon Mas mi Lapalap mochen tuttumunu me foleniochu noun kkewe chon angang!
10 Jiowa ese chok pwonei tumun. Lon fansoun Paipel, a pwarata ren an kkewe manaman pwe epwe tongeni “angasalo ekkewe aramas mi tuppwel seni ar kewe sossot.” (2 Piter 2:9) Ifa ussun ikenai? Sia silei pwe ese kan akkaea an we manaman pwe epwe tumunukich seni osukosuk meinisin. Iwe nge, a awora och mettoch mi lamot seni ena—a awora tumun lon pekin ngun. Ach Kot mi tong a tuttumunukich seni feiengau lon pekin ngun ren an awora ngenikich minne mi lamot fan iten ach sipwe likiitu fan sossot me tuttumunu ach chiechi ngeni I. Awewe chok, Luk 11:13 a era: “Are ami mi ingau nge oua sinei usun liffang mettoch mi murinno ngeni noumi semirit, ifa usun Semach we mi nom lang, esap lapelo an liffang ewe Ngun mi Fel ngenir mi tingorei I?” Ena manaman mi pochokkul epwe atufichikich ach sipwe pwakini sossot are osukosuk mi tottorikich. (2 Korint 4:7) Jiowa a angang fan iten an epwe akkamwochu manauach, sap chok ekkoch ier mi mwochomwoch, nge tori feilfeilo chok. Ren ach ekieki ussun ena apilukuluk allim, sipwe mirititi pwe ekkewe riaffou sipwe kuna lon ei otot “epwe nonnom fansoun mochomoch chok o mi pwas.” (2 Korint 4:17) Ese lukikich ngeni emon Kot mi akkaea an manaman fan asengesich pokiten an tongeikich?
“Jiowa Emon Mi Tongei Pwungoch”
11 Jiowa a fori minne mi pwung me pwungoch, iwe, a ikina ussun iteitan, nge ese lifilifil. Sap minne an Kot we pwung a kon ekkeipo are tipeweires pwe epwe okullukich seni Kot, nge ina eu lapalap mi murinno a lukikich ngeni Jiowa. Ewe Paipel a affata ifa ussun an we pwung a kan achungu letipach. Iwe, sipwele kaeo ifa ussun Jiowa a pwarata an we pwung lon ulungat lapalap.
12 Aeuin, an Jiowa pwung a amwokutu an epwe pwarata an lukuchar me tuppwol ngeni noun kkewe chon angang. Ewe chon makkei kol fel Tafit a pwisin kuna ena kinikinin an Jiowa we pwung. Seni pwisin kunaen me pwal an kakkaeo alen Kot kkewe, met Tafit a apwungalo? A apasa: “Jiowa a tongei minne a pwung, esap likitalo noun kewe mi allukuluk. A tumunu ekkewe chon pwung tori feilfeilachok.” (Kol Fel 37:28) A fokkun aururukich ena kapasen allukuluk! Ach Kot esap fokkun likitalo ir kkewe mi tuppwol ngeni. Ina popun sipwe tongeni lukuluk won an chiechioch me tong. An we pwung a allukuluku ena mettoch!—An Salomon Fos 2:7, 8.
13 Oruuan, an Kot pwung a afanni osupwangen ekkewe mi riaffou. An Jiowa lolileniesini ekkewe mi woungau a pwapwalo lon ewe Alluk a ngeni Israel. Awewe chok, ewe Alluk a alukuluku pwe ekkewe mi masen me pwal ekkewe fefin mi ma puluwer repwe angei alillis. (Tuteronomi 24:17-21) A esinna pwe manauen ena sokkun famili a fokkun weires, iwe, Jiowa a foralo pwisin i pwe epwe wiliti semer we Sou Kapwung me Sou Tumunur. (Tuteronomi 10:17, 18) A ouroura ekkewe chon Israel pwe ika ra eriaffou ekkewe fefin me semirit mi osupwang, epwe auselinga ar sio. “Upwe fokkun song ngenikemi,” a apasa, ussun a mak lon Ekistos 22:22-24. Inaamwo ika song, esap eu me lein popun lapalapen Kot kkewe, nge a meefi song mi pwung ren fofforun pwungungau, akkaeuin, lupwen a fis ngeni ekkewe mi apwangapwang are osupwang.—Kol Fel 103:6.
14 Aulungatin, lon Tuteronomi 10:17, ewe Paipel a alukuluku ngenikich pwe Jiowa “esap lifilifil aramas, esap pwal angei liffangen amichimich.” Sokko seni chommong aramas mi manaman are itefoulo, Jiowa ese ingelo ren an emon woummong are lapalapan me lukun. Ese lifilifil are apap. Iei eu pisekin annetata pwe ese lifilifil: Ese suuk ngeni ekkoch chok ewe tufichin wiliti noun kkewe chon fel mi enlet, eti ewe apilukulukun manau esemuch. Aap, nge Fofor 10:34, 35 a apasa: “Kot ese lifilifil aramas, nge lon ekkewe muu meinisin, eka e niuokusiti i o fori minne mi pwung, iwe, Kot epwe etiwa i.” Ena tufich a suuk ngeni meinisin, ese lifilifil nonnomur lein aramas, aluwen unucher, are fonuer. Esap ina pwungoch mi enlet? Enlet, ach alapalo ach weweiti an Jiowa we pwung a kan lukikich ngeni I!
“O Olololun an Kot . . . Tipatchem!”
15 Ewe aposel Paul a chung le apasa minne a mak lon Rom 11:33: “O olololun an Kot . . . tipatchem me silelap!” Ewer, atun sipwe ekilapei ussun sokkopaten lapalapen an Jiowa tipatchem mi lapalap, epwe auralo letipach ren ingemwaramwar. Iwe nge, ifa ussun sipwe awewei ena lapalap? Tipatchem a kan ochufengenni sile, mirit, me wewe, iwe, a anganga pwe epwe sopwochulo. Ren an akkaea watten an silelap me alollolun an weweoch, Jiowa a kan filioch fansoun meinisin, iwe, a apwonuetaochu minne a filata tori an epwe unusen sopwochulo.
16 Ikkefa ekkoch pisekin annetata watten an Jiowa we tipatchem? Kol Fel 104:24 a era: “Ra fokkun chommong ekkewe mettoch ka fori, O Jiowa! Ka foriir meinisin lon om tipatchem. Fanufan a ur ren foriom monumanau meinisin.” Enlet, ukukun ach kakkaeo ussun forien Jiowa kkewe, epwe pwal ina ukukun ach sipwe ingemwareiti an we tipatchem. Ekieki mwo, ekkewe sou silelap ra kukkuna chommong mettoch seni ar kakkaeo forien Jiowa kkewe! Mei pwal wor eu pekin sukul itan biomimetics, weween, ekkewe sou silei ra achocho le nikappiru napanapen forien Jiowa kkewe.
17 Awewe chok, neman ka fen nennengeni lingochun fasin nitopran are ukoukan ninnim. Ina wesewesen eu anapanap mi fokkun amwarar. Ussun ita nge ekkewe selin fasin ninnim ra apwangapwang nge ika sipwe awattei ngeni saisin mecha, ra pochokkul lap seni, iwe, ra pwal pochokkul lap seni minen ekkewe sekit mi pinei foun pistor pwe resap kku fituken aramas. Met weween ena? Anchangei ika sipwe awattei eu fasin ninnim pwe epwe saisin eu cheu won efoch sipen attau. Ena sokkun fasin ninnim epwe fokkun pochokkul pwe epwe tongeni aukaulo efoch sepenin mi akkas! Ewer, Jiowa a forata mettoch meinisin “lon tipatchem”.
18 Sipwe tongeni kuna ewe pisekin annetata an Jiowa we tipatchem mi lapalap seni meinisin lon an we Kapas, ewe Paipel. Ewe kapasen fon mi tipatchem lon noun kkewe pekin taropwe a wesewesen aiti ngenikich ewe alen manau mi murinno seni meinisin. (Aisea 48:17) Nge tipatchemen Jiowa, esor a lollo ngeni, a pwal pwalo lon lapalapen makketiuen ewe Paipel. Ifa ussun? Lon an we tipatchem, Jiowa a filata pwe epwe nounou aramas le makketiu an we Kapas. Ika a nounou ekkoch chonlang le makkei an we Kapas, ifa ussun, ewe Paipel epwe chuen achungu letipach? Pwungun, ekkewe chonlang repwe tongeni awewei ussun Jiowa me ren ar ekiek mi tekia seni ach, iwe, repwe tongeni pwarata ar pwisin acheni. Nge ita kich sipwe tongeni mirititi ekiekin ekkewe ngun mi unusoch nge ar sile, pochokkul, me kunaen manauer, a fokkun watte seni ach?—Ipru 2:6, 7.
19 An nounou aramas le mak a efisi pwe ewe Paipel a fokkun achungu me apwapwai letipach. Ekkewe sou mak, ir mwan mi eani memmeef mi ussun chok ach. Rese unusoch, iwe, ra kuna sossot me weires mi ussun chok kich. Fan ekkoch, ra mak ussun pwisin meefier kkewe me ar kkewe osukosuk. (2 Korint 12:7-10) Ina minne, esor emon chonlang epwe tongeni makkei kapas ussun chok ir. Awewe chok, ekieki ussun alon Tafit mi mak lon Kol Fel 51. Me ren ewe itelap kisikis, Tafit a makkei ei kol fel mwirin an we tipis watte. A pwaralo masouen letipan, an letipechou, me a tingormau fan iten an Kot omusomus. Wokisin 2 me 3 a era: “Kopwe fokun talu seniei ai foforingau o limetiei seni ai tipis. Pun ua mefi ai pupungau, nge ai tipis a nonom fochofoch fan mesei.” Nengeni wokisin 5: “Nengeni! ngang mi uputiu lon mi ingau, o inei a pwopwoesiniei lon tipis.” Wokisin 17 a pwal era: “Ngun mi ta, iei sokkun asor mi tongeni apwapwai Kot; Kot, kosap nioput eu letip mi ta o mi wililo.” Kese tongeni meefi an ewe chon mak letipechou? Io epwe tongeni pwari ena sokkun memmeef chilon chok aramas rese unusoch, nge sap chonlang mi unusoch?
20 Ren an nounou aramas rese unusoch, Jiowa a awora minne a lamot ngenikich—eu rekot mi “popu seni ngunun Kot” nge a mak fan iten an aramas repwe tongeni weweiti. (2 Timoti 3:16) Ewer, ekkena sou mak ra mak fan emmwenien ewe ngun mi fel. Ina popun, minne ra makketiu a popu seni an Kot tipatchem, nge sap seni pwisin ar tipatchem. Sipwe tongeni unusen lukuluk won an Kot tipatchem. A fokkun tekia seni ach tipatchem, ina minne, Kot a peseikich ren tong: “Kopwe luku Jiowa ren unusen lelukom, nge kosap lukuluku pusin om sile. Kopwe chechemeni i won meinisin minne ka fori, nge i epwe aiti ngonuk ewe al mi pwung.” (An Salomon Fos 3:5, 6) Ren ach alleasochisi ena kapasen fon mi tipatchem, sipwe arap ngeni ach Kot mi unusen tipatchem.
21 Tong, ina ewe lapalapen Jiowa mi kon murinno me lingoch lap seni ekkewe ekkoch lapalap. Sipwe kaeo ifa ussun Jiowa a pwaralo tong lon ewe lesen mwirin.
En mi Chechemeni?
• Ikkefa ekkewe mettoch Jiowa a fen fori pwe epwe atufichi ach sipwe chiechi ngeni?
• Ikkefa ekkoch poraus mi pwarata an Jiowa manamanen forata me manamanen tumun?
• Ifa ussun Jiowa a anganga an we pwung?
• Ifa ussun sipwe kuna an Jiowa tipatchem lon forian kkewe me pwal lon ewe Paipel?
3. Ikkefa ekkewe ruu mettoch Jiowa a fen fori pwe epwe atufichi ach sipwe chiechi ngeni?
4. Atun sipwe silelo lapalapen Jiowa kkewe, epwe ifa meefiach ussun Jiowa?
5. Pwata mi fich pwe Jiowa chok a iteni “ewe mi Watte Manamanan seni meinisin,” iwe, ifa ussun a akkaea an we manaman mi fokkun ingemwaramwar?
6, 7. Ifa ukukun watten manamanen ewe akkar, iwe, a pwarata enletin menni poraus mi lamot?
8, 9. (a) Menni kapas monomon a pwari ngenikich an Jiowa mochen tumunu me foleniochu ekkewe chon fel ngeni? (b) Ifa ussun ekkewe chon masen siip lon fansoun Paipel ra tumunu nour kkewe siip, iwe, met ena mettoch a aiti ngenikich ussun nouch we Chon Masen Siip mi lapalap?
10. Jiowa a awora met sokkun tumun ikenai, iwe, pwata ena sokkun tumun a fokkun lamot chapur?
11, 12. (a) Pwata an Jiowa we pwung a lukikich ngeni I? (b) Met Tafit a apwungalo ussun an Jiowa we pwung, iwe, ifa ussun alon kkewe epwe aururukich?
13. A ifa ussun an Jiowa lolileniesini ekkewe mi osupwang a pwapwalo lon ewe Alluk a ngeni Israel?
14. Ifa eu pisekin annet mi fokkun amwarar pwe Jiowa ese lifilifil?
15. Meta tipatchem, iwe, ifa ussun Jiowa a pwarata?
16, 17. Ifa ussun forien Jiowa kkewe ra pwarata watten an tipatchem? Awora eu kapas awewe.
18. Ifa ussun an Jiowa we tipatchem a pwapwalo lon an nounou aramas le makketiu an we Kapas, ewe Paipel?
19. Ifa eu poraus mi pwarata pwe an Kot nounou aramas le makkei ewe Paipel a efisi an achungu me apwapwai letipach?
20, 21. (a) Pwata sipwe tongeni era pwe ewe Paipel a masou ren an Jiowa tipatchem, inaamwo ika a nounou aramas le makkei? (b) Met sipwe kaeo lon ewe lesen mwirin?
Ekkewe poraus lon ekkeei ruu lesen a longolong won ewe puk itan Draw Close to Jehovah, a katou lon ekkewe mwichelap mi fiffis won unusen fonufan lon 2002/03.
[Picture on page 10]
Ussun emon chon masen siip mi uwei emon appanen siip fan mwarin, Jiowa a tumunufichi Noun kewe siip ren kirokiroch
[Picture on page 13]
An Jiowa tipatchem a pwapwalo lon lapalapen an a makketiu ewe Paipel