Chon Älleäni Ei Puk Ra Kapas Eis
Pwata Chon Pwäratä Jiowa Rese Nöünöü Ewe Iräpenges Lon Ar Fel?
Chon Pwäratä Jiowa ra wesewesen lükü pwe mäloon Jises Kraist a awora ewe möön kepich mi suuki ewe asam ngeni manau esemuch fän iten chokkewe mi anganga ar lükü i. (Mattu 20:28; Jon 3:16) Iwe nge, rese lükü pwe Jises a mälo woon efoch iräpenges, ussun sia kan küna lon ekkoch lios. Ra lükü pwe Jises a mälo woon efoch irä nge esor efoch mi penges.
Aramas ra nöünöü ewe iräpenges lon Mesopotamia ruu ngeröü ier mwen Kraist. Lon ewe puk Symbols Around Us (Ekkewe Esissil mi Chöüfetäl), emön chon Denmark, i sou käeö uruwo itan Sven Tito Achen, a makkei pwe ekkewe chon lükün ra nöünöü ewe iräpenges pwe ina “eü esissil mi manaman . . . a awora tümün, me atoto feiöch.” Ina popun, ewe New Catholic Encyclopedia (Ewe Mineföön Puken Aweween Pworaus Nöün Chon Katolik) a apasa: “Ekkewe aramas mwen fansoun Kraist me ekkewe lamalamen lükün ra nöünöü ewe iräpenges, pwe epwe esissillatä ekkoch pisekin fän läng.” Ika ina, pwata ekkoch lamalam ra filatä pwe ewe iräpenges, ina ewe lios mi fel lap seni meinisin?
W. E. Vine, emön sou käeö chon England, aramas ra süföliti, a affata ekkeei pworaus mi enlet: “Orun ülüpükü esopw ier mwirin fansoun Jises we, . . . ekkewe lamalam [mi erä pwe iir Chon Kraist] ra etiwa ekkewe chon lükün ar repwe choni ar lamalam . . me mut ngeniir ar repwe nöünöü liosun me esissillen ar kewe lamalamen lükün. Ina minne, ra pwal nöünöü esissillen ewe Tau are T, . . . iwe, ewe efoch irä mi penges a ekis kinetiu.”—Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words.
Vine a pwal apasa pwe lon fosun Krik, ekkewe kapas mi aföü ngeni “iräpenges” me “chüfölüetä woon efoch iräpenges” ra wewe ngeni “efoch chök irä . . . nge mi sokkolo seni minne ekkewe lamalam ra nöünöü, weween, ruuofoch irä, efoch leir mi penges.” Nöün ewe Oxford University Companion Bible a tipeeü ngeni ena pworaus, iwe, a apasa: “Iei ewe pisekin pwäratä . . . pwe ewe Samol a ninniilo woon efoch irä mi ütä, nge esap ruuofoch irä, efoch leir mi penges.” A ffat pwe ekkewe lamalam ra fen eäni eü eöreni ese pop seni Paipel.
Ewe sou käeö uruwo itan Achen, nge alon a mak asan, a apasa: “Lon ekkewe ruepükü ier mwirin mäloon Jises, ese wor pisekin pwäratä pwe chon ewe lamalamen Kraist ra nöünöü esissillen ewe iräpenges.” A pwal apasa pwe me ren ekiekin ekkewe popun Chon Kraist, ewe iräpenges “a äkkäeüin liosuetä mälo me minne mi ngaü.”
Iei ewe pworaus mi lamot, pwe ese lifilifil met sokkun pisek aramas ra fen äeä pwe repwe eriäfföüü me nielo Jises, nge Chon Kraist resap fokkun fel ngeni liosun are esissillen ewe pisekin ninni. Ewe Paipel a apasa: “Oupwe su seni ami fel ngeni anu-mwal.” (1 Korint 10:14) Jises a pwisin affata esissillen nöün kewe chon käeö mi enlet. A apasa: “Epwe iei usun pwe aramas meinisin repwe sinei pwe ami nei chon kaeo, are mi wor ewe tong lefilemi.”—Jon 13:35.
Ussun chök ekkewe popun Chon Kraist, lon ar kewe föfförün fel meinisin, Chon Pwäratä Jiowa ra achocho le älleäsochisi ewe Paipel, nge rese fiti eörenien aramas. (Rom 3:4; Kolose 2:8) Ina popun rese nöünöü ewe iräpenges lon ar fel.
[Sasing lón pekin taropwe 32]
Liosun emön kingen Asiria chon lükün mi mwaramwar epa iräpenges, orun 800 B.C.E.
[Credit Line]
Photograph taken by courtesy of the British Museum