Iten Kot we lón ewe Tesin Ipru

Iten Kot we a mak lón rúáánú osopin lón fósun Ipru יהוה, arapakkan fán 7,000 an a mak lón ewe Tesin Ipru. Ekkóch afféún Paipel ra afféwú ekkena mesen mak mi iteni Tetragrammaton, ngeni “Jiowa.” Ina ewe it a kon pwá fán chómmóng lón ewe Paipel. Inaamwo ika ekkewe chón makkeei Paipel ra mak fán emmwenien ewe manaman mi fel nge ra néúnéú chómmóng itelap me kapas fán iten Kot, usun choweán, “Ewe mi Unusen Manaman,” “Ewe mi Unusen Tekia,” me “Samol,” nge ewe Tetragrammaton ra néúnéú fán iten chék pwisin iten Kot we.

Pwisin Jiowa Kot a emmweni ekkewe soumakken Paipel ar repwe néúnéú itan we. Áwewe chék, a emmweni ewe soufós Sowel an epwe makkeei ei: “Iö epwe köri iten ewe Samol mi Lapalap [Jiowa]a epwe manau.” (Sowel 2:32) A pwal emmweni emén soumakken kélfel an epwe makkeei: “Repwe silei pwe en ewe mi iteni Samol mi Lapalap, en chök Ewe mi Unusen Tekia won unusen fanüfan.” (Kölfel 83:18) Ren enletin, iten Kot we a pwá órun fán 700 lón ewe chék puken Kölfel, ina ewe puken kél néún Kot kewe aramas ra kan kélú me álleani. Iwe, pwata chék mwo ese nóm lón chómmóng afféún Paipel iten Kot we? Pwata ese ffat ika ifa wesewesen newenewenen iten Kot we? Me met weween iten Kot we Jiowa?

Pwata ewe it ese nóm lón chómmóng afféún Paipel? A sókkópat popun. Ekkóch ra meefi pwe ese pwal lamot ngeni ewe Kot mi Unusen Manaman eú itan mi sókkóló. Ekkóch ra usun itá fitaaló án chón Jus we eéreni, ewe rese mochen néúnéú iten Kot we, eli ren ar niwokkus pwe rete epiningawa. Pokiten ese wor emén mi silei wesewesen newenewen iten Kot we, iwe, ekkóch ra lúkú pwe a fen múrinné ar repwe chék néúnéú eú itelap usun, “Samol” are “Kot.” Iwe nge, ekkena sókkun popun rese pwúng me ren ekkeei wewe:

• Chón ánini pwe ese lamot ngeni ewe Kot mi Unusen Manaman eú it mi sókkóló seni meinisin, ra tunaló ekkewe pisekin pwáraatá pwe pwisin iten Kot we a nóm lón ekkewe kapiin Paipel minen lóóm kapachelong ekkewe kapi mi fen nóm mwen fansoun Kraist. Usun minne a fen apasa me mwan pwe Kot a emmweni an itan we epwe makkelong lón an we Kapas fán 7,000. A ffatoló pwe a mochen pwe kich sipwe silei me pappani itan we.

• Ekkewe chón afféú mi télúoló iten Kot we pokiten ar súféliti ewe eéreni án chón Jus, rese mirititi eú mettóch mi lamot. Pún ikaamwo ekkóch soumak chón Jus rese mochen apasa iten Kot nge rese télawu me lón néúr kewe kapiin Paipel. Iten Kot we a mak fán chómmóng lón ekkewe puk minen lóóm mi pwá me Qumran eú leeni mi arapakkan ngeni ewe Setin Máló. Ekkóch chón afféú Paipel ra ekiekietá pwe repwe siwili iten Kot we lón ewe populapen kapi ngeni ewe itelap “SAMOL” lón mesen mak mi mesemmóng. Iwe kapas eis mwo: Pwata a wor án ekkeei chón afféú pwúúng le siwili are télawu iten Kot we seni Paipel nge ra fen kúna pwe ena it a mak fán fitengeréú? Ra lúkú nge ié a ngeniir ar pwúúng le féri ena sókkun siwil? Pwisin iir chék ra tongeni pélúweni ekkena kapas eis.

• Chókkewe mi apasa pwe sisap néúnéú iten Kot we pokiten ese wor emén a silei wesewesen newenewenan, ra fókkun pappani iten Jesus we. Iwe nge, án néún Jesus kewe chón káé apasa itan we me lóóm, a sókko seni án Chón Kraist apasa ikenái. Me ren ekkewe chón Jus Chón Kraist, ese mwáál newenewenen ewe it Jesus, Ye·shuʹa‛. Newenewenen ewe itelap “Kraist,” Ma·shiʹach, are “Messaia.” Ekkewe Chón Kraist mi fós lón fósun Krik ra kér ngeni I·e·sousʹ Khri·stosʹ, me ekkewe Chón Kraist mi fós lón fósun Latin ra kér ngeni Ieʹsus Chriʹstus. Fán án Kot emmwen, iten Jesus we lón fósun Krik a mak lón Paipel. Iwe ena, a pwáraatá pwe ekkewe Chón Kraist me lóóm ra fiti ewe alen tipachem le néúnéú ewe it mi terú lón fósun Krik. Pwal ina usun Chón Pwáraatá Jiowa, ra meefi pwe eú alen tipachem ar repwe néúnéú ewe it “Jiowa,” inaamwo ika esap ina wesewesen newenewenen iten Kot we lón fósun Ipru.

Pwata ese ffat wesewesen newenewenen iten Kot we? Lón án chón Ipru osopin iei itechikin iten Kot יהוה (YHWH), iter Tetragrammaton. Atun aramas ra makkeei ekkewe kapas lón fósun Ipru lóóm, kapachelong ewe Tetragrammaton rese néúnéú ekkewe osowá a, e, i, o are u. Iwe nge, aramas ra silei ifa usun repwe ánewenewa ekkena kapas pún ra kan nénnéúnéú iteiten rán.

Órun engeréú ier mwirin an a unus ewe Tesin Ipru, chómmóng chón Jus ra eáni ewe lúkú ese wor lóngólóngun pwe mi mwáál ar repwe apasawu iten Kot we. Atun ra álleani iten Kot we ra siwili ngeni ekkóch itelap áwewe chék ren “Samol.” Ina pwata ikenái sise silei ifa usun néún Kot kewe chón angang me lóóm ra ánewenewa iten Kot we. (Ekistos 3:15; 1 Kronika 16:8) Ekkóch soukáé ra ekieki pwe newenewenen iten Kot “Yahweh” nge ekkóch ra apasa pwe neman Iae, I·a·beʹ, me I·a·ou·eʹ. Ikaamwo sise silei newenewenen iten Kot we lón fósun Ipru, nge sia silei pwe ra kan nénnéúnéú atun ra fós ngeni ekkewe ekkóch me atun ra fós ngeni Kot.​—Ekistos 6:2, Kapasen God; 1 King 8:23; Kölfel 99:9.

Met weween ewe it Jiowa? Lón fósun Ipru ewe it Jiowa a feito seni ewe kapas mi wewe ngeni “an epwe wiliti.” Ina popun Chón Pwáraatá Jiowa ra weweiti pwe iten Kot we a wewe ngeni “A Efisi An Epwe Wiliti.” Ekkewe soukáé ra eáni sókkópaten memmeef wóón ei mettóch, ina pwata sisap kon pwal tichik wóón weween iten Kot we pwe weween itan na a fókkun fich ngeni Jiowa pokiten i ewe Chón Fératá mettóch meinisin me i ewe Chón Apwénúetá minne a tipeni. Ese chék fératá láng me fénúfan me chónláng me aramas, nge fansoun meinisin ese lifilifil met, a kan ekkefisi pwénúetáán letipan me minne a tipeni.

Ina popun, weween iten Jiowa we ese chék wewe ngeni ewe kapas mi nóm lón Ekistos 3:14, NW: “Ngang Upwe Wiliti Met Ua Filatá” are “Upwe Wiliti Met Upwe Wiliti.” Ekkena kapas rese áweweei unusen weween iten Kot we. Nge, ra pwári eú chék kinikinin napanapen Kot, pwe epwe wiliti met a lamot lón eú me eú fansoun pwe epwe fis minne a tipeni. Iwe nge, weween iten Jiowa we ese chék weneiti minne a filatá an epwe wiliti. A pwal kapachelong minne a féri pwe epwe fis ngeni férian kewe me pwénúetáán minne a tipeni.