Ránin Apwapwa mi Eletipengawa Kot

1. Met sókkun aramas Jiowa a lukiireto ren? Pwata a lamot ar repwe kúkkútta minne ach Samol epwe pwapwa ren?

IEI alon Jesus: “Aramas repwe fel ngeni ewe Sam lon manamanen ewe Ngünün Kot me ewe let, pun ewe Sam a kütta chokewe mi fel ngeni lon let.” (Johannes 4:23) Atun Jiowa a kúna ekkena sókkun aramas usun en, iwe a lukiireto ngeni i me Néún we. (Johannes 6:44) A ifa me watteen aúchean ena! Iwe nge, mi lamot ngeni chókkewe mi tongei ewe enlet seni Paipel ar repwe “achocho le kütta mine ach Samol epwe pwapwa ren,” pún Satan i ewe meilapen chón tipachem solá.​—Efisos 5:10; Pwärätä 12:9.

2. Áweweei meefien Jiowa usun chókkewe mi sótun nofitifengeni fel mi enlet me fel mi chofona.

² Ekieki mwo met a fis únúkkún ewe chuuk Sinai atun ekkewe chón Israel ra ereni Aaron an epwe féri emén néúr kot. Aaron a chék tipeeú, iwe a féri emén ululun kou seni kolt nge usun itá a liosuetá Jiowa. Iei met a apasa: “Lesor epwe fis eu chulap fän iten ewe Samol mi Lapalap.” Iwe, itá Jiowa ese pwal ekieki ei angangen nofitifengeni fel mi enlet me fel mi chofona? Ewer. A nieló órun úlúngát ngeréú ekkena chón fel ngeni ululun. (Ekistos 32:1-6, 10, 28) Ifa ewe lesen sia káé? Ika sia mochen onómu pwisin kich lón án Kot tong, mi lamot sisap “atapa och mettoch mi limengau” nge sipwe tinikken le túmúnúéchú ewe enlet seni sókkun limengaw meinisin.​—Aisea 52:11; Isikiel 44:23; Kalatia 5:9.

3, 4. Pwata sipwe rongosich ngeni án Paipel kewe kapasen emmwen atun sipwe etittina ekkewe eéreni me ránin apwapwa mi chéúfetál?

³ A eletipechou pún mwirin málóón ekkewe aposel mi pinei angangen chón rikiló, ekkewe tipitipin Chón Kraist rese tongei ewe enlet ra poputá le féri án ekkewe chón fel ngeni kot chofona eéreni, ránin apwapwa, me ránin pin. Nge ra erá pwe a éch ngeni Chón Kraist. (2 Tesalonika 2:7, 10) Atun ka ekieki ekkena ránin apwapwa, nengeni ifa usun ra pwári ekiekin fénúfan nge esap ekiekin Kot. Lape ngeni án chón fénúfan ránin apwapwa ra tipeeúfengen wóón eú chék napanap, weween ar apéchékkúla mochenian futuk, lúkú mi chofona me angangen roong. Ikkena esissillen “Papilon mi lapalap.”a (Pwärätä 18:2-4, 23) Pwal chechchemeni mwo pwe pwisin Jiowa a kúna án ekkewe chón fel ngeni kot chofona eéreni mi annou me lóóm, ikewe ie chómmóng eéreni mi chéúfetál ikenái ra pop seniir. Ese wor tipemwaramwar pwe Jiowa a oput ekkewe ránin apwapwa mi fis me lóóm me a pwal oput ekkewe lón ach ei fansoun. Meefien Jiowa usun ekkena mettóch ina met a fókkun lamot ngenikich.​—2 Johannes 6, 7.

⁴ Kich Chón Kraist mi enlet sia silei pwe mi wor ekkóch ránin apwapwa rese apwapwaai Jiowa. Nge mi lamot sipwe tipeppós pwe sisap fókkun fériir. Ach pwóppwóróus wóón popun án Jiowa oput ekkena sókkun ránin apwapwa, epwe apéchékkúla ach úppós le ttii senikich meinisin ekkewe mettóch epwe áweiresi ach nónnóm lón án Kot tong.

KRISMAS, PWAL EÚ IT FÁN ITEN FEL NGENI AKKAR

5. Pwata sia wesewesen lúkú pwe Jesus ese uputiw lón December 25?

⁵ Ewe Paipel ese apasa pwe a wor apwapwaan ránin uputiwen Jesus. Ren enletin, ese ffat ránin uputiwen Jesus. Nge, sia silei pwe ese uputiw lón December 25 pokiten lón ena atun a kon patapat lón ewe leeni a uputiw ie.b Pwal eú, Lukas a makkeei pwe atun Jesus a uputiw a “wor ekoch chon mas sip ra nonom lemälen ewe fanü” le túmúnú néúr kewe siip. (Lukas 2:8-11) Nge ika ra “nonom lemälen ewe fanü” unusen ier pwe ina eérenier, iwe ese pwal lamot epwe tichik ena pwóróus. Nge pokiten a púng snow me rán lón Petleem, iwe lón ekkena atun ra onómu néúr kewe man lón, nge esap lúkún me ekkewe chón masen siip rese tongeni “nonom lemälen ewe fanü.” Pwal och, Josef me Maria ra sái ngeni Petleem pokiten Sisar Aukustus a allúkú pwe epwe wor álleaan iteiten aramas. (Lukas 2:1-7) Eli Sisar Aukustus esap fókkun tongeni allúkú ngeni aramas mi oput nemenemen chón Rom ar repwe sái ngeni leenien ar kewe lewo atun mi fókkun patapat.

6, 7. (a) Ia ra pop seni ie chómmóng eérenien Krismas? (b) Ifa sókkofesenin án Chón Kraist liffangfengen me án aramas liffangfengen atun Krismas?

⁶ Krismas ese pop seni Paipel nge a pop seni apwapwaan án aramas fel ngeni kot chofona me lóóm, áwewe chék ren ewe ránin apwapwa itan Roman Saturnalia, eú apwapwa fán iten ewe koten atake itan Saturn. Me ren ewe puk New Catholic Encyclopedia pwe ekkewe chón fel ngeni ewe kot Mithra ra féri apwapwaan “uputiwen ewe akkar” lón December 25. A pwal erá: “Krismas a poputá seni ewe fansoun a péchékkúl án aramas fel ngeni akkar lón Rom,” órun úlúpúkú ier mwirin málóón Kraist.

⁷ Atun aramas ra féri ena apwapwa, ra kan liffangfengen me ammólnatá watteen mwéngé, ikkena ekkewe eéreni ra pwal fis atun apwapwaan Krismas lón ei fansoun. Pwal ina chék usun ikenái, aramas ra liffangfengen nge rese apwénúetá met 2 Korint 9:7 a erá: “Oupwe fang en me usun mefien letipan. Ousap fangürüfituk ika fang fän echimw. Pun Kot a echeni eman mi pwapwa le lifang.” Chón Kraist mi enlet ra liffang seni ar tong, nge rese meefi pwe repwe chék liffang lón ekkewe rán mi kefilitá me rese ésúkúsúkú án aramas repwe pwal liffang ngeniir. (Lukas 14:12-14; Föför 20:35) Pwal och, ra fókkun pwapwa pún rese chúen osukosuk watte atun Krismas me ra ngas pwe rese usun ekkóch mi weires ren ar liwinimmang watte.​—Mateus 11:28-30; Johannes 8:32.

8. Itá ekkewe soufúú ra liffang ngeni Jesus fán iten an uputiw? Áweweei mwo.

⁸ Nge neman ekkóch repwe erá: Esap pwe ekkewe soufúú ra uwouto ar liffang fán iten án Jesus uputiw? Aapw, ra liffang fán iten chék ar repwe pwári ar súféliti ewe emén mi aúchea, pwe ina eérenien aramas me lóóm. (1 King 10:1, 2, 10, 13; Mateus 2:2, 11) Ren enletin rese pwal mwo nge chuto lón ewe pwinin Jesus a uputiw. Jesus ese chúen emén ménúkol lón ewe leenien amwéngéén man, nge a fen fitu maraman me a fen nónnóm lón eú imw lupwen ekkewe mwán ra chuuri.

MINNE PAIPEL A APASA USUN UPUTIW

9. Met a fis atun ekkewe apwapwaan ránin uputiw mi mak lón Paipel?

⁹ Inaamwo ika a mmen apwapwa fansoun án emén ménúkol uputiw, nge ese mak lón ewe Paipel pwóróusen án emén chón angang ngeni Kot féri apwapwaan uputiwan. (Kölfel 127:3) Nge Paipel ese chék ménúkaaló an epwe affata? Aapw, pún a kapas usun ruu pwóróusen apwapwaan uputiwen Farao lón Isip me Herotes Antipas. (Keneses 40:20-22; Markus 6:21-29) Nge ekkena ruu pwóróus rese múrinné nge ákkáeúin pwóróusen uputiwen Herotes pún a túnú úwen Johannes Papatais.

10, 11. Ifa ekiekin ekkewe Chón Kraist lóóm usun apwapwaan ránin uputiw me pwata?

¹⁰ Iei alon The World Book Encyclopedia: “Me ren Chón Kraist lóóm pwe apwapwaan ránin uputiwen emén a feito seni eérenien ekkewe chón fel ngeni kot chofona.” Áwewe chék chón Krik me lóóm, ra lúkú pwe emén me emén a wor néún ngún mi túmúnú seni ewe atun a uputiw. Ewe puk The Lore of Birthdays a erá pwe ena ngún “a wor an riri ngeni ewe kot mi léllé uputiwan ngeni eménnewe a uputiw.” Seni me lóóm, apwapwaan ránin uputiw a pwal riri ngeni angangen pween fúú me kútta esissil wóón fúú.

¹¹ Néún Kot kewe chón angang me lóóm rese féri apwapwaan ránin uputiw esap chék pokiten a pop seni chón fel ngeni kot chofona me angangen roong, nge pwal pokiten met ra lúkú. Pwata? Pún chókkana iir mi tipetekison, iwe rese ekieki pwe uputiwer a kon aúchea pwe repwe féri apwapwaan.c (Mika 6:8; Lukas 9:48) Nge ra mwareiti Jiowa me kilisou ngeni pún a ngeniir ewe liffangen manaw.d​—Kölfel 8:3, 4; 36:9; Pwärätä 4:11.

12. Ifa usun ránin ach máló a múrinné lap seni ránin ach uputiw?

¹² Kot a chechchemeni meinisin chókkewe mi máló fán ar tuppwél me a anúkúnúk manawer lón mwachkkan. (Hiop 14:14, 15) Iei alon Än Salomon Afalafal 7:1: “Iteüöchün eman a mürina seni lö mi aüchea, nge ränin än eman mäla a aüchea seni ränin an uputiu.” “Iteöüchün eman” a wewe ngeni ewe chen emén a angei seni Kot pokiten an angang ngeni fán tuppwél. Iwe ránin málóón Jesus we, ina chék ewe rán a allúk ngeni Chón Kraist ar repwe féri áchechcheman nge esap ránin uputiwan. “Iteöüchün” Jesus a aúchea ngeni amanawach.​—Lukas 22:17-20; Ipru 1:3, 4.

EASTER, WESEWESEN INA FÉFFÉRÚN FEL NGENI KOTEN NÉÚNÉÚKKIS

13, 14. A feito me ia ekkewe eéreni mi weneiti Easter?

¹³ Aramas ra kan apéchékkúla apwapwaan Easter me ra erá pwe ina ránin án Kraist manawsefál, nge ren enletin a pop seni lamalam chofona. Ewe it Easter a riri ngeni Eostre, are Ostara, néún aramasen lóóm we koten té mallen rán me pwúkúsefálin irá. Nge pwata atun Easter ra kan áeá sokun me néúnéú usangi? Me ren ewe puk Encyclopædia Britannica pwe ekkewe sokun: “Ra iteféúló pwe ra liosuetá mineféén manaw me manawsefál,” nge seni me lóóm ekkewe usangi ra liosuetá néúnéúkkis. Ina pwata Easter wesewesen ina eú eéreni mi weneiti néúnéúkkis, nge aramas ra tipin erá pwe ina apwapwaan án Kraist manawsefál.e

¹⁴ Itá Jiowa epwe tipeeú ngeni le áeá eú sókkun eéreni mi limengaw le féri áchechchemenien án Néún we manawsefál? Esap fókkun tipeeú ngeni! (2 Korint 6:17, 18) Ren enletin, Paipel ese allúkú are tipeeú ngeni an epwe wor áchechchemenien án Jesus manawsefál. Án emén féri ena me apasa pwe ina ewe Easter, a pwári pwe ese fókkun tuppwél ngeni Kot.

POPULAPEN HALLOWEEN

15. Met populapen Halloween, me met ririin ngeni ewe rán Halloween a sereni lón ei fansoun?

¹⁵ Lón ewe ránin apwapwa itan Halloween, aramas ra kan eáni minen eling liosun sourong, sope, me pwal ekkóch mettóch mi eniweniw. Ena ránin apwapwa a pop seni eérenien ekkewe chón Britain me Ireland lóóm iter Celt. Lón ewe pwinin leunusen maram mi kkan ngeni November 1, ra eáni ewe ránin apwapwa itan Samhain, weween “Muchúlóón Summer.” Ra lúkú pwe Samhain, ngún mi éch me ngún mi ngaw ra tongeni nómofetál wóón fénúfan. Ra lúkú pwe ngúnún ekkewe mi máló ra liwiniti imwer kewe lón ena pwinin, iwe ekkewe famili ra kan isetiw mwéngé me minen ún fán iten ekkena ngún pwe rete song. Lón Halloween lón ei fansoun, semirit ra kan ofouta ngeniir fout mi enikiniki ngeniir sope are sourong, iwe ra feiló ngeni ekkewe imw me apasa “trick or treat” le tingor okasi. Ena itiitin kapas a wewe ngeni pwe ekkewe mi tingor repwe urumwotei are “trick” chón ewe imw ika rese ngeniir sókkun “treat” are okasi, iwe ra apéchékklúa eérenien Samhain nge rese tepereni.

ÓM RÁNIN APWÚPWÚLÚ EPWE LIMÉCH

16, 17. Pwata ekkewe Chón Kraist mi ekiekin pwúpwúlú repwe etittina eérenien apwúpwúlú me ren án Paipel kapasen emmwen?

¹⁶ Ekkewe apwúpwúlú mi fis angangen roong are eérenien Papilon mi Lapalap lón, ra limengaw me ren Kot. (Markus 10:6-9) Ina popun Pwärätä 18:23 a apasa pwe ekiseló chék, “esap pwal chüen wor eman epwe rongorong möngüngün ekewe mwän apwüpwülü söfö me fin apwüpwülü söfö me lon en [Papilon mi Lapalap].”

¹⁷ Eérenien aramas lón fénú me fénú ra sókkofesen. Ekkóch eéreni ra nikinikin múrinné pwe usun itá repwe atoto feiéch ngeni ekkewe rúúemén mi apwúpwúlú are ngeni chón fiti ewe apwúpwúlú, nge ena eéreni a pop seni Papilon. (Aisea 65:11) Eú me lein ekkena eéreni, ina ewe ra kan amworomwor rice mi ámás are pwal ekkóch mettóch. Neman a poputá ena eéreni ren án aramas lúkú pwe ewe mwéngé epwe ekinamwei ekkewe ngún mi ngaw me eppetiir ar resap efeiengawa ekkewe chón apwúpwúlú. Pwal och, seni me lóóm, rice a pwal riri ngeni sópwéch, pwapwa me manawattam. A ffat pwe chókkewe mi mochen onómuur lón án Kot tong repwe ttii seniir ekkena sókkun eéreni mi limengaw.​—2 Korint 6:14-18.

18. Ikkefa ekkewe kapasen emmwen seni Paipel repwe tongeni álisi rúúemén mi ekiekin apwúpwúlú me chókkewe mi ketiw le fiti?

¹⁸ Néún Jiowa kewe chón angang ra pwal ttii seniir eérenien chón fénúfan mi tongeni ésúfélúngawa ránin me ewe pariin apwúpwúlú are mi tongeni áchepeteki mwelien letipen ekkewe ekkóch. Áwewe chék ekkewe repwe uwawu meefier resap eáni kapas mi ámmetek are kapas mi limengaw me resap eáni kapasen urumwot are kapas mi ássáwa ewe mineféén pean pwúpwúlú me ekkewe ekkóch. (Än Salomon Fos 26:18, 19; Lukas 6:31; 10:27) Néún Jiowa kewe chón angang rese pwal eáni pariin apwúpwúlú mi kon eingeing me ese tekison nge a pwári “lamalamtekian manauen aramas.” (1 Johannes 2:16) Ika ka akkóta óm apwúpwúlú, kosap fókkun ménúkaaló pwe Jiowa a mochen pwe ena rán epwe aúchea ngonuk me epwe ina eú rán kopwe chechchemeni fán pwapwa nge esap fán niamam.f

19, 20. Ifa alon eú puk usun ia a pop seni ie ewe eéreni usun toasting, me pwata ese fich ngeni Chón Kraist?

¹⁹ Toasting are án aramas echimwaatá ar kewe kapen sakaw, pwal ina eú eéreni mi terú lón ránin apwúpwúlú me lón ekkóch apwapwa me wóón ekkóch fénú. Ewe puk minen 1995 International Handbook on Alcohol and Culture, a erá: “Toasting . . . a pop seni eú eéreni me lóóm aramas ra eáni asor lélé mi pin ngeni ar kewe kot . . . pwe epwe pélúweni eú tingor, nge mi menlapei eú iótek usun ‘manawattam!’ are ‘péchékkúlen inis!’”

²⁰ Ewer, chómmóng aramas eli rese ekieki pwe toasting ina eú eéreni mi riri ngeni lamalam are lúkú ese wor lóngólóngun. Iwe nge, án aramas we eéreni le echimwaatá ar kewe kapen wain a tongeni weneiti ar tingor ngeni “láng,” weween ar tingor fán iten feiéch ngeni emén kot, nge ena mettóch ese tipeeú ngeni Paipel.​—Johannes 14:6; 16:23.g

CHÓN TONGEI JIOWA, OUPWE OPUT MINNE MI NGAW

21. Ikkefa ekkewe apwapwaan fénúfan Chón Kraist repwe ttii seniir inaamwo ika rese feito seni lamalam, me pwata repwe ttii seniir?

²¹ Napanapen fénúfan a ngangngawoló nge lap ngeni pokiten Papilon mi Lapalap, ina pwata lón ekkóch fénú ra kan féri apwapwa iteiten ier mi fis pwérúk lón mi kon sikesik pwal mwo nge féri apwapwaan napanapen manawen ekkewe mi winimwán me winifefin. Itá emén mi tongei Jiowa epwe fiti are katol ekkena sókkun apwapwa? Ika a fiti, itá a pwáló pwe a wesewesen oput minne mi ngaw? (Kölfel 1:1, 2; 97:10) A ifa me échún ach sipwe áppirú ekiekin ewe soumakken kélfel ewe mi eáni ei iótek: “Kopwe akulu mesei seni mettoch mi lomotongau”!​—Kölfel 119:37.

22. Ineet emén Chón Kraist epwe féri kefil me ren pwisin mwelien letipan ika epwe fiti eú apwapwa are esap fiti?

²² Lón ekkewe ránin apwapwa ese fich ngeni Chón Kraist, repwe túmúnú pwe resap féri met epwe ámmeef ngeni ekkewe ekkóch pwe ra fiti ewe apwapwa. Iei makkeien Paulus: “Iei mine are oua momongö ika ükün, ika met oua föri, oupwe föri meinisin pwe Kot epwe ling ren.” (1 Korint 10:31; ppii ewe pwóór “Eáni Kefil mi Múrinné.”) Iwe nge ika a ffat pwe eú eéreni are apwapwa ese riri ngeni fel mi chofona, átekiatáái ekkewe mwú are emén, me ese ú ngeni án Paipel kewe kapasen emmwen, iwe emén me emén Chón Kraist epwe pwisin filatá ika epwe fiti. Nge epwe pwal ekieki meefien ekkewe ekkóch pwe minne a féri esap áchepetekiir.

ELINGAALÓ KOT LÓN KAPAS ME FÉFFÉR

23, 24. Ifa usun sipwe tongeni pwáraatá án Jiowa kewe kapasen emmwen mi pwúng?

²³ Chómmóng aramas ra ákkáeúin ekieki pwe ekkewe ekkóch apwapwa mi chéúfetál ina ewe fansoun famili me chiechi repwe chufengen. Ina popun ika a mwáál án emén ekieki pwe ach lúkú me ren Paipel ese pwáraatá tong are a kon ssenúk, sipwe tongeni áweweei fán mosonoson pwe Chón Pwáraatá Jiowa ra aúcheani ekkewe apwapwa mi múrinné lefiler me ar famili me chiechier kewe. (Än Salomon Fos 11:25; Än Salomon Afalafal 3:12, 13; 2 Korint 9:7) Sia pwapwaiti le chiechi ngeni chókkewe sia tonger, ese lifilifil menni fansoun lón eú ier, nge pokiten ach tongei Kot me an kewe kapasen emmwen mi pwúng, iwe sise mochen epwe limengaw ewe fansoun apwapwa ren ekkewe eéreni Kot a oput.​—Ppii ewe pwóór “Fel mi Enlet A Atoto Pwapwa Chapur.”

²⁴ Ekkóch Chón Pwáraatá ra fókkun sópwéch le néúnéú ewe puk Met ewe Paipel A Wesewesen Apasa?h lón sópwun 16 le áiti ngeni chókkewe mi mochen silei ach lúkú. Chechchemeni mwo pwe sise mochen ánini, nge sia mochen achchúngú letiper. Ina popun sipwe pwáraatá súfél, mosonoson me ach “kapas epwe pwetete o apwapwai aramas.”​—Kolose 4:6.

25, 26. Ifa usun sam me in repwe álisi néúr kewe le ámááraatá ar lúkú me ar tongei Jiowa?

²⁵ Pokiten sia angang ngeni Jiowa, sia fókkun káit me ren. Sia silei pwata sia lúkú me féri ekkóch mettóch me pwata sia ttii senikich ekkóch mettóch. (Ipru 5:14) Ina popun ámi kana sam me in, oupwe asukula néúmi kewe pwe repwe tufichin weweiti án Paipel kewe kapasen emmwen. Ren ámi féri ena, oua ámááraatá ar lúkú, álisiir le pélúweni seni Paipel chókkewe mi eáni kapas eis wóón ar lúkú me oua anúkúnúkúúr pwe Jiowa a tonger.​—Aisea 48:17, 18; 1 Petrus 3:15.

²⁶ Chókkewe mi fel ngeni Kot “lon manamanen ewe Ngünün Kot me ewe let” rese chék ttii seniir ekkewe apwapwa rese tipeeú ngeni Paipel nge ra pwal achocho ar repwe wenechar lón unusen kinikinin manawer. Lón ach ei fansoun, chómmóng ra ekieki pwe án emén pwáraatá wenechar ese tongeni álisi. Nge sipwe kúna lón ei sópwun mwirin ei pwe alen Kot kewe ra échitikich fansoun meinisin.