Áwewe fán Iten Manawach me Ach Angangen Afalafal Mwich
JULY 4-10
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | 2 SAMUEL 18-19
“Parsilai—Eú Leenien Áppirú Usun An Silei Úkúkún Tufichin”
w07 7/15 14 ¶5
Parsilai—Emén Mwán mi Silei Úkúkún Tufichin
Ese mwáál, Tafit a fókkun aúcheani án Parsilai álillis ngeni. Esap weween pwe ena king a chék mochen pwári an kilisou ngeni, ren an ekiekin epwe fang ngeni mettóch. Nge ese lamot ngeni Parsilai ena sókkun liffang pokiten i mi wéúéch. Neman Tafit a mochen Parsilai epwe nóm ren lón imwan we pokiten án ena chinnap mwán napanapeni napanap mi múrinné. Án Parsilai nóm ren ewe king me ar ririéchfengen itá epwe atoto chómmóng feiéch ngeni.
w07 7/15 14 ¶7
Parsilai—Emén Mwán mi Silei Úkúkún Tufichin
Eli eú popun Parsilai a filatá an esap fiti Tafit pokiten a fen watte ierin me meefi apwangapwangen chinnap. Eli Parsilai a meefi pwe esap chúen manawattam. (Kölfel 90:10) A fen féri úkúkún met a tongeni féri lón an álisi Tafit, nge a pwal silei pwe pokiten a chinnap, esap chúen tongeni féri chómmóng angang. Parsilai ese mut ngeni ewe ekiek an epwe tongeni iteféúló an epwe eriki an ekiek, nge a enletin etittinafichi ika met a chúen tongeni féri me met ese tongeni féri. Parsilai a pwári mirit ren an silei úkúkún tufichin, ese usun Apsalom ewe mi lamalamtekia.—Än Salomon Fos 11:2.
w07 7/15 15 ¶1-2
Parsilai—Emén Mwán mi Silei Úkúkún Tufichin
Pwóróusen Parsilai a áiti ngenikich lamoten án emén epwe eáni ekiek mi itepék me rúúepek. Iwe nge, sisap pépééni eú wis are ekiekin ach sisap achocho le tikeri pokiten chék sia meefi pwe sia lipwákingaw are sise chék mochen aosukosukakich. Ika sia lúkúlúk wóón Kot, iwe I a tongeni apéchékkúlakich me elipwákéchúkich.—Filipi 4:13; James 4:17; 1 Petrus 4:11.
Iwe nge, a lamot sipwe mirititi úkúngawach. Áwewe chék, eli emén Chón Kraist a fen wiseni chómmóng wis lón an angang ngeni Kot. A mirititi pwe ika epwe wiseni pwal ekkóch wis, iwe epwe tongeni túmúnúngaw ngeni wisan we me ren Paipel, áwewe chék an epwe atufichi chón an we famili. Ika ina popun án eménna esap etiwa pwal ekkóch wis, iwe a pwári pwe a mirit me a silei úkúkún tufichin.—Filipi 4:5; 1 Timoty 5:8.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
“Awesöchüela ewe Kitir”
19 Ika a wor met mi áweiresuk le unusen angang ngeni Jiowa, me ka meefi pwe aramas rese weweiti nónnómum, ka tongeni péchékkúletá ren pwóróusen Mefiposet. (2 Sam. 4:4) A likiitú fán terin inisin, me King Tafit a apwúngúmwáálli. Minne a fis ngeni Mefiposet, esap tipisin. Ese eáni ekiek mi mwáál, nge a chék kilisou ren ekkewe mettóch mi múrinné a fis. A kilisou ren kirekiréchún Tafit ngeni me lóóm. (2 Sam. 9:6-10) Ina minne, Mefiposet a ekieki unusen minne a fis lupwen Tafit a apwúngúmwáálli. Ese song ren án Tafit féfférmwáál ngeni. Ese tipi ngeni Jiowa met Tafit a féri. Mefiposet a nefótófót wóón met a tongeni féri le álisatá ewe king mi kefilitá me ren Jiowa. (2 Sam. 16:1-4; 19:24-30) Jiowa a apachaalong lón an we Kapas án Mefiposet leenien áppirú mi múrinné pwe sipwe káé seni.—Rom 15:4.
JULY 11-17
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | 2 SAMUEL 20-21
“Jiowa I ewe Koten Pwúngiéch”
it-1 932 ¶1
Kipeon
Ren fitepúkú ier, a chúen wor ekkewe chón Kipeon, inaamwo King Saul a sótun arosereló. Iwe nge, ekkewe chón Kipeon ra mosonottam le witiwiti án Jiowa epwe ataweei ena féfférún pwúngúngaw. Jiowa a pwári ena ren an efisi lengita lón úkúkún úlúngát ier atun án Tafit nemenem. Mwirin án Tafit eisini Jiowa me silei pwe a fis tipisin nimanaw, Tafit a fós ngeni ekkewe chón Kipeon pwe epwe silei met a lamot epwe féri ren an epwe musoló ena tipis. Ekkewe chón Kipeon ra apasa pwe ena tipis esap mus ren “silifer ika kolt,” pún ewe Allúk ese mutatá an epwe wor liwinin kepichilóón manawen emén chón nieló aramas. (Num 35:30, 31) Nge ra pwal weweiti pwe rese tongeni nieló emén ika ese wor mumutáán me ren pwúngún allúk. Ina minne, atun Tafit a sópweló le kapas eis ngeni ekkewe chón Kipeon, iwe lón ena chék atun ra tingorei Tafit an epwe ngeniir fúmén “mwän seni mwirimwirin” Saul kewe. Pokiten Paipel a erá pwe Saul me chón leimwan ra tipisin nimanaw, iwe a pwári pwe néún Saul kewe mwán ra fiti are tipeeú ngeni án semer na féfférún nimanaw. (2Sa 21:1-9) Ei pwóróus a weneiti ei kapasen emmwen mi pwúngiéch “oupwe liwini manau ngeni manau” (Tut 19:21) nge ese weneiti met Paipel a erá ren án ekkewe nau repwe ninniiló pokiten tipisin semer.—Tut 24:16.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
Chón Kraist Elter Ra Angangfengen Fán Iten Ach Pwapwa
14 Néún Jiowa kewe aramas ra akkachocho le angang ngeni Kot, inaamwo ika Satan me ekkewe ekkóch ra áweiresiir. Ekkóch leich sia kúna ekkewe esin osukosuk mi kon weires. Nge sia unusen lúkúlúk wóón Jiowa, me eáni ewe péchékkúl pwe sipwe tuppwél fán ach kewe osukosuk, usun chék Tafit a eáni ewe sókkun péchékkúl pwe epwe akkufu Koliat. Nge fán ekkóch sia meefi apwangapwang me ese chúen wor ach péchékkúl le fiffiu ngeni án Satan ei fénúfan. Lón ekkeei fansoun, a kon mecheres ngenikich ach sipwe letipengaw ren ach kewe osukosuk, ekkewe sia fen likiitú fan atun sia meefi péchékkúl. Nge eli emén elter a esilla meefiach, iwe, a álisikich lón ewe atun sia fókkun osupwangen álillis. Iwe, sia péchékkúlsefál me sia tongeni sópweló ach angang ngeni Kot fán pwapwa. Chómmóng me leich sia fen kúna ei esin álillis. Emén fin Kraist pioneer, lap seni 60 ierin, a erá: “A wor eú fansoun, ua meefi pwe use péchékkúl, me ewe angangen afalafal a amélúlúei. Emén elter a kúna pwe ua apwangapwang, iwe, a fós ngeniei. Aua fósfengen wóón eú pwóróus seni Paipel. Ua apwénúetá an kewe kapasen fén, iwe, ua feiéch seni.” A pwal apasa: “A ifa me watteen án ewe elter tong ren an esilla pwe ua apwangapwang, iwe, a álisiei!” Sia fókkun feiéch pwe ra nóm rech ekkewe elter mi tongekich me mmólnetá le álisikich, usun chék Apisai a chék mmólnetá le álisi Tafit.
JULY 18-24
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | 2 SAMUEL 22
“Lúkúlúk Wóón án Jiowa Álillis”
cl 19 ¶11
En mi Tongeni “Arap Ngeni Kot”?
11 A apéchékkúlakich ach álleani pwe Kot a ur ren “pöchökülen an manaman.” (Aisea 40:26) Nge a mmen apéchékkúlakich ika sia álleani tichikin ifa usun a amanawa chón Israel lón ewe Setipar me túmúnúúr lón ewe fénúpéén úkúkún 40 ier. Ka tongeni anchangei ewe sáát mi lóóló a kinikinfesen. Ka tongeni anchangei ekkewe aramas, eli chóchóór meinisin a tori 3,000,000, ra feffetál lukanapen ewe sáát mi pwásápwás, nge ewe lóóló a usun etiip mi tekia wóón iir me rúúepek. (Ekistos 14:21; 15:8) Ka tongeni kúna ewe pisekin pwáraatá usun án Kot túmúnúúr lón ewe fénúpéén. Konik a towu seni ewe achaw. Mwéngé mi usun chék féúkúkkúnún féún irá mi pwech a pwá me wóón pwúl. (Ekistos 16:31; Numperis 20:11) Jiowa a pwári pwe a wor an manaman me a pwal áeá an na manaman fán ásengesin néún kewe aramas. Esap ei pwóróus a alúkúlúkúkich pwe ach kewe iótek ra tori ewe Kot mi manaman, “ach lenien op me ach pöchökül, a sip le alilis lon fansoun riaföü?”—Kölfel 46:1.
“Ka Pwáraatá Óm Tuppwél Ngeni Chókkewe mi Tuppwél Ngonuk”
Sipwe etittina minne Tafit a apasa. Lón fósun Ipru, án Jiowa pwáraatá an tuppwél ngeni ekkewe aramas mi tuppwél ngeni a pwal tongeni wewe ngeni úméúméch. Tuppwél mi enlet a pop seni ewe napanap tong. Jiowa a fókkun tongei chókkewe mi tongei i.
Pwal chechchemeni pwe ena napanap tuppwél esap eú chék memmeef, nge pwal ina eú napanap mi fiti féffér. Jiowa a mwékút fán tuppwél, usun met Tafit a kúna lón pwisin manawan. Atun Tafit a nónnóm lón watteen weires, Jiowa a mwékút fán itan, fán tuppwél. A túmúnú me emmweni ena king mi tuppwél. Tafit a kilisou ngeni me apasa pwe Jiowa a angasa i “seni chokewe meinisin mi oput” i.—2 Samuel 22:1.
Nge met weween ngenikich alon Tafit kana? Jiowa ese siwil. (James 1:17) An kewe allúk fán iten minne mi pwúng me mwáál ese siwil me a kan akkapwénúetá an kewe pwon. Lón pwal eché án Tafit kél mi pin, a makkeei: “Ewe Samol mi Lapalap . . . esap likitala nöün kewe mi allükülük.”—Kölfel 37:28.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
Ámááraatá Óm Eáni Ekiekin Emén mi Kis
7 Án Kot tipetekison a kkúú letipen Tafit. A kél ngeni Jiowa: “Ai Samol mi Lapalap, ka amanauaei o epeti seniei feiengau, om alilis [“tipetekison,” NW] a atekiaeitä.” (2 Sam. 22:36) Tafit a silei pwe an itetekia lón Israel a chék fis pokiten án Jiowa pwisin átekisonatiw pwe epwe netiw me álisi i. (Kölf. 113:5-7) Pwal ina usuch. Ese lifilifil napanapach kewe, tufichich kewe, me wisach mi aúchea nge ra feito seni Jiowa. (1 Kor. 4:7) Emén mi tipetekison i mi “lap,” pún a lapóló aúchean lón an angang ngeni Jiowa. (Luk. 9:48) Sipwe ppii ifa usun.
JULY 25-31
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | 2 SAMUEL 23-24
“Sia Enletin Pennúkú Mettóch Atun Sia Fang?”
it-1 146
Arauna
Eli Arauna a ereni Tafit pwe epwe fénúeni ewe leeni me pwal néúni ekkewe kou me eáni ekkewe pisek mi ffér seni irá fán iten asor, nge esap pwal mééni, nge Tafit a péchéú an epwe mééniir. Alon 2 Samuel 24:24, Tafit a mééni ewe leenien wichiwich umwun wiich me ekkewe kou wóón 50 féún moni silifer ($110). Nge, alon 1 Kronika 21:25 Tafit a mééni ewe leeni wóón 600 féún moni kolt (c. $77,000). Ewe soumakken Oruuen Samuel a chék fósun ewe leenien roong me ekkewe pisek fán iten asor ra eáni asor lón ena atun, iwe usun ewe liiwin a fósun a chék weneiti ekkena mettóch. Nge, ewe soumakken Áeúin Kronika a fósun ekkewe mettóch mi riri ngeni ewe imwenfel epwap kaú lón ena leeni me a mééni ena leeni fán iten leenien kaúún ewe imwenfel. (1Kr 22:1-6; 2Kr 3:1) Pokiten unusen ewe leeni ia ewe imwenfel epwe nóm ie a fókkun watte, iwe ewe 600 féún moni kolt a weneiti ena leeni mi watte, nge esap ewe kúkkúnún leeni fán iten ewe rongen asor Tafit a féri akkomw.
Käeö Seni ‘Liosun ewe Enlet’
8 Emön chon Israel a tongeni pwisin filaatä le eäni eü asorun kilisou ngeni Jiowa, are eü asorun kek le tingor än Jiowa chen. Ika ina, epwe pwapwa me mecheresin filaatä emön man mi echipwör seni meinisin me fangolo ngeni Jiowa. Iwe, lon ach ei fansoun, sise eäni ekkewe sokkun asor fän ewe Allükün Moses, nge sia kan akkasoresini ach fansoun, pöchökkül, me minne mi wor rech. Aposel Paul a makkeei pwe ikkeei ekkewe asor mi apwapwaai Kot, ach ‘pwäraatä’ ach äpilükülüköch me ‘föri föför mi öch o alilisfengen lefilach.’ (Ipru 13:15, 16) Ekiekich me meefiach usun ach angang ngeni Jiowa a pwääri ükükün watteen ach kilisou ren an kewe liffang meinisin. Ina popun, sipwe usun ekkewe chon Israel le etittina meefiach me ewe popun sia akkangang ngeni Jiowa.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
Menlapen Poraus Seni Ewe Puken Oruuen Samuel
23:15-17. A kon watte an Tafit sufol ngeni an Kot kewe alluk ussun manau me chcha pwe lon ei fansoun a ukutiu seni an epwe fori och mettoch a nikinikin ataielo ewe alluk. Sia wiisen amaaraata ena esin ekiek ussun an Kot kewe alluk meinisin.
AUGUST 1-7
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | 1 KING 1-2
“Ka Káé Seni Met Ekkewe Ka Mwáálliló Wóór?”
it-2 987 ¶4
Salomon
Lupwen Atonia a rong ewe nikáttik me Kihon me án ekkewe aramas púchér le apasa: “Ewe King Salomon epwe manauatam,” I me chienan kewe chón ú ngeni ra sú fán niwokkus. Salomon a fen pwári pwe fán an nemenem epwe chék wor kinamwe pokiten me lepoputáán an nemenem ese liwini ngeni Atonia chappen an féffér mi ngaw ngeni. Nge sipwe erá pwe eli ika Atonia e sópwéch lón an sótun ú ngeni Salomon, iwe ese mwáál Salomon epwe fókkun ninniiló. Atonia a ló ren ewe imw mangaku ren an epwe kúna túmún, ina minne, Salomon a ereni ekkewe aramas ar repwe uweato Atonia ren. Salomon a ereni Atonia pwe epwe manaw ika ese wor och mettóch mi ngaw a féri, iwe Salomon a tiinaaló Atonia ngeni imwan.—1Ki 1:41-53.
it-1 49
Atonia
Iwe nge, mwirin málóón Tafit, Atonia a feiló ren Patsipa me etipetipa i an epwe ló tingorei Salomon pwe epwe mut ngeni ewe fépwúl Apisak, chón túmúnú Tafit pwe epwe pwúlúweni. Alon Atonia ei “ewe mwü mwüi, nge chón Israel meinisin ra fókkun ekieki pwe ngang üpwe king” a pwári pwe i a meefi pwe usun itá a angei seni an we pwúúng an epwe king inaamwo ika a apasa pwe ina letipen Kot. (1Ki 2:13-21) Inaamwo ika ewe popun an tingor usun itá fán iten chék liwinin met a péút seni, nge a pwá watteen án Atonia mochen an epwe itetekia, pún me ren allúkún chón Étiw lóóm lóóm, pwúlúwen me úlúpwúlúwen ewe king repwe pwúlúwen ewe emén epwe siwili. (Apépé ngeni 2Sa 3:7; 16:21.) Ina met Salomon a ekieki usun met ewe inan we a tingorei fán iten Atonia, iwe Salomon a allúkú pwe Atonia epwe ninniiló, iwe Penaia a mwittir féri.—1Ki 2:22-25.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
Menlapen Poraus Seni Ewe Puken Aewin King
2:37, 41-46. Sipwe feiengau ika sia ekieki pwe esap wor liwinin ach alleasolapa an Kot kewe alluk! Aramas mi pukun riki seni ewe aal “mi chokukkun” repwe riaffou ren liwinin filier mi ngau.—Mattu 7:14.
AUGUST 8-14
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | 1 KING 3-4
“Aúchean Tipachem”
I eü Leenien Äppirü mi Mürinnö are eü Minen Öüröür Ngonuk?
4 Lupwen Salomon a wiliti king, Kot a pwä ngeni lon an ttan me ereni an epwe tingor met a mochen. Iwe Salomon a tingor an epwe tipächem. A mirititi pwe a chüen chommong mettoch epwe käeö. (Älleani 1 King 3:5-9.) Kot a pwapwaiti an tingor, ina popun a ngeni esap chök “eu leluk mi mirit o tipachem” nge a pwal fang ngeni minne ese tingor, “pisekisek me iteüöch.” (1 King 3:10-14) Jises a erä pwe än Salomon tipächem a fokkun watte pwe lupwen ewe kiwinen Sepa a rongorong usun, a säi towau ren an epwe chuuri Salomon me aüselinga an kapasen tipächem.—1 King 10:1, 4-9.
5 Ren än Kot föri eü manaman, Salomon a angei tipächem. Nge ikenäi, sap minne sipwe pwal angei tipächem ren än Kot föri eü manaman. Salomon a erä pwe Jiowa “a fangala tipachem,” nge a pwal makkeei lamoten ach sipwe angang weires pwe sipwe angei tipächem. A erä: “Kopwe aü selingom ngeni tipachem o suki lelukom pwe kopwe wewe ren.” A pwal erä pwe mi lamot sipwe “siö ngeni Kot” me sipwe “kütta” tipächem. (SalF. 2:1-6) A ffat pwe sia tongeni angei tipächem are wiliti emön mi tipächem.
6 A öch sipwe pwisin eisinikich ei kapas eis, ‘Ngang ua aücheani tipächem usun chök Salomon?’ Pokiten osukosuken moni chommong aramas ra ekilapei angangen moni me tufichiir, a pwal kküü ar kefil ren menni pekin sukul repwe angei me ewe ükükün fansoun repwe awora fän itan. Nge ifa usun en me om famili? Ämi kewe kefil ra pwäraatä pwe oua kükkütta tipächem seni Kot usun eü pisek mi aüchea? Mi lamot kopwe siwili om ekiek usun moni me sukul tekia pwe kopwe tongeni angang weires le angei tipächem? Ewe tipächem sia angei seni Kot epwe efeiöchükich tori feilfeilo. Salomon a makkeei: “Are kopwe aüselingaei, mürin kopwe weweiti mine a pwüng, let me wenechar, kopwe pwal silei mine kopwe föri.”—SalF. 2:9.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
Jiowa Emon Kot Mi Foratiu Atipeeu
15 Lupwen mwirimwirin Eperiam kkewe ra kokkotochulo lon eu muu fan ewe Alluk, Jiowa a efeiochur me ren an pwon ngeni ena semelap. Lon 1473 B.C.E., siwilin Moses we, Josua, a emmwenalong lon Kenan Israel. Lupwen a kiafesen ena fonu lein ekkewe einang, ina pwonutaan an Jiowa pwon pwe epwe ngeni mwirimwirin Israel kkewe ena fonu. Lupwen Israel a tuppwol, Jiowa a apwonueta an we pwon pwe epwe alisir le akkufu chon koputer. A akkaewin enlet ena atun nemenien King Tafit. Lupwen a tori fansoun noun Tafit we, Solomon, ewe aulungatin kinikin lon ewe atipeeu ngeni Eperiam a pwonuta. “Juta me Israel ra mmen chommong, ussun ekkewe foun ppi mi nom orosset ren chommongur, iwe, ra mommongo me ukkun me pwapwafengen.”—1 King 4:20.
AUGUST 15-21
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | 1 KING 5-6
“Ra Angang Weires Pokiten Ar Tongei Jiowa”
w11 2/1 15
En mi Silei?
Ekkewe irá iter setar lón Lepanon ra iteféúló ren péchékkúler, linger, me pwóéchúúr. Ekkewe man rese tongeni atai ekkena sókkun irá. Ina minne, Salomon a áeá ekkewe pisek mi fókkun múrinné fán iten ewe imwenfel. Lón ei fansoun, a chék chókúkkúnúló ekkena irá, nge me lóóm ra pwélúoló chuukun Lepanon.
it-1 424
Setar
Ena sókkun watteen angang fán iten ena irá itan setar a lamot fitengeréú chón angang ar repwe pékúúr, uweireló ngeni Tirus are Siton lón ewe órossetin Mediterranean, ra fétifengeniir usun raaf me pwer lemataw, eli tori Joppa. Mwirin aramas ra uweir ngeni Jerusalem. Ei kókkót a fis ren án Salomon me Hairam etipeeúfengen. (1Ki 5:6-18; 2Kr 2:3-10) A sópwósópwóló kaworen ekkena irá, ina minne atun án Salomon nemenem, a wor “chomong irä setar usun chök chomongun ewe irä sikamor mi mär fäsonun ekewe chuk.”—1Ki 10:27; apépé ngeni Ais 9:9, 10.
it-2 1077 ¶1
Imwenfel
Salomon a akkóta ewe angang ren an filatá 30,000 mwán me lón Israel. A tiinaaló ngeni Lepanon 10,000 fán iten eú maram pwe repwe ekkewiwi, nge atun ena ekkewiwi repwe nóm lón leenier lón ruu maram. (1Ki 5:13, 14) Me lein ekkena “chon ekis” lón ena fénú a ewisa 70,000 ar repwe wisen keki mettóch mi chou, me 80,000 chón ttu faú. (1Ki 5:15; 9:20, 21; 2Kr 2:2) Salomon a ewisa 550 souemmwenin ena angang me ina epwe 3,300 chón álisi ekkena souemmwen. (1Ki 5:16; 9:22, 23) Usun itá 250 me leir chón Israel nge 3,600 iir “chon ekis” ra nóm lón Israel.—2Kr 2:17, 18.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
g 5/12 17, pwóór
Ewe Paipel—Eú Puken Oesini mi Alúkúlúk, Kinikin 1
FANSOUN MI PWÚNG
Eú pwóróus mi pwári aúchean án Paipel affata ewe fansoun mi pwúng mi mak lón 1 King 6:1, ewe a affata ewe fansoun King Salomon a poputááni angangen kaútáán ewe imwenfel lón Jerusalem. A apasa: “Lon ewe föpükü waliken ier [unusen 479 ier] mürin än ekewe aramasen Israel towu seni ewe fanü Isip, lon arüanün ierin än Salomon nemeni Israel, fän ewe maram Sif, iei aruuen maram, Salomon a popuetä le aüetä imwen ewe Samol mi Lapalap.”
Tettelin fansoun lón Paipel a pwári pwe lón arúáánún ierin án Salomon nemenem a fis lón ewe ier 1034 mwen fansoun Kraist. Ika sipwe apacha 479 ier seni ena fansoun, iwe sipwe tori ei ier 1513 mwen Kraist, ewe ier chón Israel ra ló seni Isip.
AUGUST 22-28
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | 1 KING 7
“Minne Sia Tongeni Káé Seni Ekkewe Ruuofóch Úr”
w13 12/1 13 ¶3
‘Oua Pwal Tongeni Ttu Kapa Seni fán Ekkewe Chuuk’
King Salomon a áeá watte, watte piras fán iten ewe imwenfel lón Jerusalem. Chómmóng me leir seman we Tafit, a angei seni an liapeni chón Siria. (1 Kronika 18:6-8) Ewe sepien konik mi fókkun watte mi ffér seni piras, eú waspesen mi fókkun watte ekkewe samolfel ra áeá fán iten téttél, a tongeni masou ren 17,500 kalon konik me choun ina epwe 60,000 paun. (1 King 7:23-26, 44-46) A pwal wor ruuofóch úr seni piras mi fókkun tekia ra nóm penasamen ewe imwenfel. Tekiar 26 fiit me éúr ina epwe 7.3 fiit. Ekkena úr a péén lón, nge manúnúr 3 inis, me ra 5.6 fiit éúmmóngúr. (1 King 7:15, 16; 2 Kronika 4:17) A fókkun chómmóng ekkewe piras ra áeá fán iten chék ekkena mettóch.
it-1 348
Poas, II
A wor ruuofóch úr mi nóm lón kengkangen án Salomon we imwenfel mi ling, ewe efóch mi nóm efeng a eita ngeni Poas, ese mwáál a wewe ngeni “Ren An Péchékkúl.” Ewe efóch mi nóm éér a eita ngeni Jakin, weween “Amwo [Jiowa] Epwe Anúkúchara.” Iwe, ika emén a sápe ngeni Éétiw me epwe álleani ekkena kapas seni peliemwán ngeni peliefefin, iwe epwe iei usun weween ‘Amwo [Jiowa] epwe anúkúchara [ewe imwenfel] ren an péchékkúl.’—1Ki 7:15-21; ppii CAPITAL.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
it-1 263
Tútú
Chókkewe mi fel ngeni Jiowa lón pin me liméch a lamot ngeniir ar repwe liméch lón pekin inis. A pwá ena ren án Jiowa kókkót lón ewe imwenfel mangaku, me mwirin ar angang lón ewe imwenfel. Me mwen ewe Souasor mi Lap Aaron me néún kewe repwele seikitá pwe repwe souasor, ra akkomw tútú mwen ar repwe úféúf ekkewe úf fán iten souasor. (Eks 29:4-9; 40:12-15; Lif 8:6, 7) Ekkewe souasor ra télú péúr me pecher ren ar áeá ewe konik lón eú sepi watte mi nóm lón kinikinin ewe imwenfel mangaku, nge seni lón fansoun Salomon we, ra angei konik seni eú sepi mi fókkun watte seni piras mi nóm lón kinikinin ewe imwenfel. (Eks 30:18-21; 40:30-32; 2Kr 4:2-6) Lón ewe Ránin Acháchá, ewe souasor mi lap epwe tútú fán ruu. (Lif 16:4, 23, 24) Chókkewe mi uwealó ewe kuuch fán iten Asasel, me ekkewe lusun ménún asoren kek, pwal ewe átemwánnin kou mi parapar fán iten asor repwe akkomw tútú me sopwuni úfer me mwen ar repwe tolongsefál lón ewe leeni ra nónnóm ie.—Lif 16:26-28; Num 19:2-10.
AUGUST 29–SEPTEMBER 4
PWÓRÓUS AÚCHEA SENI KAPASEN KOT | 1 KING 8
“Án Salomon Iótek Seni Enletin Letipan Mwen Mesen Aramas”
Amürinnölo Om Iotek ren Om Käkkäeö Paipel
9 Ren än Kot epwe aüseling ngeni iotek, epwe popu seni letipach. Lon 1 King sopwun 8, Salomon a iotek seni letipan mwen mesen chommong aramas mi mwicheto fän iten efinünen än Jiowa we imwenfel lon 1026 B.C.E. Salomon a mwareiti Kot mwirin ar walong ewe pworofel lon ewe Leeni mi Fokkun Fel me ewe kuchu seni Jiowa a aüralo ewe imwenfel.
10 Ika kopwe käeöfichi än Salomon iotek, kopwe küna pwe a kapas usun letipach. Salomon a mirititi pwe Jiowa chök a silei leluken emön me emön leich. (1 King 8:38, 39) Ena chök iotek a affata pwe mei wor äpilükülüköch fän iten chon tipis mi ‘kulsefäliti Kot ren unusen leluker.’ Iwe, ika chon oputa nöün Kot kewe aramas ra liapeniir, Jiowa epwe aüselinga iotekin chokkewe mi letip unus ngeni. (1 King 8:48, 58, 61) Ina pwata, kopwe iotek seni letipom.
Eitieta Pouch Mi Tuppwol Lon Iotek
7 Lupwen sipwe pwisin iotek are iotek fan iten eu mwich, sipwe chechchemeni eu an Paipel emmwen mi lamot, nge a aiti ngenikich pwe sipwe tipetekison lon ach kkewe iotek. (2 Kronika 7:13, 14) King Solomon a pwarata tipetekison lon an iotek fan iten afinunen an Jiowa we imwen fel lon Jerusalem. Solomon a fen keran awesi eu me lein ekkewe imw mi kon amwarar seni meinisin won fonufan. Iwe nge, a iei ussun an iotek fan tipetekison: “Kot epwe ita wesewesen nonnom won fonufan? Nengeni! Kosap kuchulong lon ekkewe lang, ewer, pwal mwo nge langin ekkewe lang; iwe, a fen kon kukkun senir ei imw ua fen aueta!”—1 King 8:27.
8 Ussun Solomon, sipwe tipetekison lupwen sipwe wisen tupuni aramas lon iotek. Inaamwo ika sisap tipin tipetekison, nge sipwe tongeni pwarata tipetekison ren leuwach. Iotek fan tipetekison esap minen asikesik are minen eingeing. Ra kan atekiata ewe Emon sia iotek ngeni, nge esap ewe emon mi wisen iotek. (Mattu 6:5) Sia pwal pwarata tipetekison ren minne sia apasa lon iotek. Ika sia iotek fan tipetekison, esap ussun ita sia ereni Kot pwe epwe ffori ekkoch mettoch me ren pwisin ach ekiek. Nge, sipwe tingorei Jiowa pwe epwe ffori met epwe tipeeu ngeni letipan mi fel. Ewe sou makkei kol fel a eani ewe sokkun ekiek mi pwung lupwen a eani ei tingor: “Jiowa, kese mochen kopwe mwo selanikem iei! Jiowa, kese mochen kopwe efeiochukem iei!”—Kol Fel 118:25; Luk 18:9-14.
Kúkkútta Pwóróus Aúchea
it-1 1060 ¶4
Láng
Salomon, ewe chón emmweni kaúún ewe imwenfel lón Jerusalem, a apasa pwe Kot ese tongeni “kuch lon läng pwal lon ewe läng mi unusen tekia.” (1Ki 8:27) Pokiten Jiowa ewe Chón Fératá láng, leenian we mi tekia seni meinisin, me “itan a tekia seni it meinisin, an ling a nom asen fanüfan me läng.” (Kf 148:13) Jiowa a aúkú ekkewe láng usun án aramas mecheresin aúkú eú mettóch wóón péúr. (Ais 40:12) Minne Salomon a erá esap weween pwe ese wor wesewesen leenien Kot. Are esap weween pwe Kot a chék nómofetál ekis meinisin. Sia kúna pwúngún ena pwóróus me ren met a pwal apasa pwe Jiowa a aúseling ‘me läng ewe ia a nom ie,’ weween ikewe ie ekkewe chónláng ra nóm ie.—1Ki 8:30, 39.