Ononelemo Deretu
1 MAGANO
Malamulo a Mulugu aniwanana na magano aye. Magano aba, ebaribari ya mBibiliani. Awene anonikamihedha ozinddiyela monelo wa Mulugu na magano aye. Magano aba anonikamihedha okosa dhosakula dhaderetu vina merelo ofwanyelela. Awene bowoneya, anonikamihedha okosa dhosakula dhaderetu vego vahili malamulo ozinddiyeleya a Mulugu.
2 WIWELELA
Omwiwelela Yehova entapulela wira esile dhinaddeliye wi nikose. Yehova onfuna wi iyo nimwiwelelege iyene sabwa ya omukwela. (1 Joau 5:3) Akala iyo ninokwela ebaribari ya Mulugu, ninele ofwara malago aye otene. Enofuneya omwiwelela masiki egakala elobo yorutxa. Elobo yaderetu omwiwelela Yehova, sabwani iyene ononisunziha magano a weeddihana egumi yehu ovanene vina ohilibela onivaha maruriho musogorho.—Izaiya 48:17.
3 OFURU WOSAKULA
Yehova ohivaha ewodhelo yosakula dhofuna dhehu. Iyene kanisasanyile ninga makina anlabela elobo modhene. (Olibiha 30:19; Josuwé 24:15) Enofuneya olabihedha ofuru wosakula wi nikosege dhilobo dhaderetu. Mbwenye nigahikale txenjewa, ninokosa dhosakula dhohifwanyelela. Okana ofuru wosakula entapulela wi muttu-muttu wa iyo onofwanyela osakula okala waweddeyana na Yehova vina omukwela iyene.
4 MAGANO A DHILOBO DHABURE VINA DHADERETU
Yehova ohivaha malago a osakulana dhilobo dhaderetu vina dhabure. Mbibiliani, iyo ninosunza malago annikamihedha omwagalaliha Yehova vina okaana egumi yowagalala. (Gano 6:16-19; 1 Korinto 6:9-11) Magano aba anonisunziha mubuwelo wa Mulugu na ddilobo dharetu obe dhabure. Anonikamihedha okala attu okwela, okosa dhosakula dhaderetu vina mukalelo wa wawoona attu ena. Masiki mweddelo wa mwilaboni okale wotakala, mubuwelo wa Yehova kusadduwile. (Olibiha 32:4-6; Malakiya 3:6) Wiwelela malago a Yehova enonibarela na matabuwo menjene afuna onigwela.
5 MUBUWELO
Mubuwelo ewodhelo ena iyo mwari mwehu, ennikamihedha ozinddiyela elobo yaderetu vina yabure. Yehova ohagawela mubuwelo attu otene. (Roma 2:14, 15) Wi mubuwelo wehu olabege deretu onofwanyela oshagihiwa na magano a Yehova. Mubuwelo ononikamihedha okosa dhosakula dhinimwagalaliha Yehova. (1 Pedro 3:16) Mubuwelo wehu onovaha ezinddiyelo akala ninfuna nikose yosakula yohifanyeela, vina ononipatta muladdu nigakosa dhilobo dhabure. Dila dhina mubuwelo wehu onowobana, mbwenye na nikamihedho na Yehova, onoliba. Mubuwelo waderetu onodhana murenddele wa mmirimani.
6 OMOVA MULUGU
Omova Mulugu entapulela wi ninomukwela, ninomuriha vina ninorabela okosa elobo enimusilidha. Omova Mulugu ononikamihedha okosa dhilobo dhaderetu vina widda dhilobo dhabure. (Masalmo 111:10) Eji enonittukulela wiwelela nofwaseya elobo-txilobo ennaddela Yehova. Enonikamihedha wakwaniha esile dhinpikirhelihu Yehova, vowi ninomuriha. Omova Mulugu onovaha nipakelo na mubuwelo wehu na mukalelo onaweddiha iyo attu ena vina dhokosa dhehu siku na siku.
7 OTXINUWA
Otxinuwa entapulela okubanya wa muttu sabwa yokosa dhilobo dhabure. Abale animukwela Yehova, anokubanya vaddiddi agaziwa wi ahikosa elobo enimusilidha Yehova. Nigattega enofuneya okumbirha nlevelelo na Yehova modhela mukutto wa mwanaye Yezu. (Mateu 26:28; 1 Joau 2:1, 2) Nigatxinuwa nittiya dhilobo dhabure ninokaana nikuluvelo wi Yehova onolevelela dhottega dhehu. Kaninfwanyela wundeya guru na dhovirigana dhikosile iyo wale. (Masalmo 103:10-14; 1 Joau 1:9; 3:19-22) Enofuneya ovilibihedha wi nisunze elobo na dhovirigana dhehu, nittiye dhubuwelo dhabure, nikalegewo na magano a Yehova.
8 OBURUTXIWA MMULOGONI
Akala muttu onokosa yottega enddimuwa akoddaga otxinuwa, ahifwaraga magano a Yehova, kanfwanyela weddagavi ninga muttu wa mmulogoni. Noona enofuneya oburutxiwa mmulogoni. Akala muttu onoburutxiwa mmulogoni ninottiya ologana vina wandanana. (1 Korinto 5:11; 2 Joau 9-11) Oburutxiwa wa muttu mmulogoni onobarela nzina na Yehova vina mulogo. (1 Korinto 5:6) Obu mukalelo wa omusaddeya muttu wi atxinuwe agamala amwiyelele omulaba Yehova.—Luka 15:17.
9 MAGANO NA MALAGO
Yehova ononikwela venjene nanda onfuna anikamihedhe. Noona onivaha malago andela mBiliani na attu animukwela Mulugu. Vowi nili attu ottega, kinwodheya weddiha egumi yehu s’enikamihedho na Mulugu. (Jeremiya 17:9) Nigavuruwanaga na nriho abale analabihedha Yehova wi aneddihe, ninotonyihedha wi ninomwiwelela Yehova vina ninomuriha.—Ahebreu 13:7.
10 OVITTUKULELA NA OVIYEVIHA
Nili attegi noona ninottiddiwa na dhubuwelo dha omukumbela vaye vina ovittukulela. Mbwenye Yehova onfuna wi nikale attu oviyeviha. Nigaviladdaniha na Yehova ninoroma oziwa ejile entapulela oviyeviha ninonelamo wi kanili elobwene. (Job 38:1-4) Nigasunza oviyeviha ninowattittimiha attu ena ottiya iyo n’anya. Ovittukulela onomukosiha muttu ovyona ninga wamakamaka opitta akwaye. Muttu woviyeviha onoroma ovyang’ana mwinya nanda onozinddiyela mikalelo dha wobana waye. Kanrutxiwa orumela malago vina okumbirha nlevelelo. Muttu woviyeviha onomuroromela Yehova vina onowiwelela malago aye.—1 Pedro 5:5.
11 ONDDIMUWA
Onddimuwa entapulela okana ettomo ya ologa elobo enfwanyela okosiwa. Yehova ohikana onddimuwa wa olamulela odhulu na vati. Iyene ddi muttanddi wa dhilobo dhetene vina ddi namawodha-wodha welabo yotene. Iyene onolabihedha onddimuwa waye wi attu akamihedhe attu ena. Yehova ohavaha attu ena ettomo ya oneddiha. Motagiha amambali, anddimuwa a mmulogoni vina alamuleli a elabo ahikaana onddimuwa. Yehova onfuna wi nawiwelelege. (Roma 13:1-5; 1 Timóteo 5:17) Mbwenye malamulo a attu akala anogudulana na malamulo a Mulugu, iyo niniwelela malamulo a Mulugu. (Merelo 5:29) Mbwenye nigawiwelela abale avahile Yehova onddimuwa, ninotonyihedha wi ninoriha dhosakula dhaye.
12 ANDDIMUWA A MMULOGONI
Yehova onowalabihedha anddimuwa a mulogo wi eddihege mulogo. (Olibiha 1:13; Merelo 20:28) Awene anonikamihedha okana mandano oliba na Yehova, anonikamihedha vina omwebedha Yehova na mukalelo waderetu na murenddele. (1 Korinto 14:33, 40) Anddimuwa a mmulogoni anttomiwa na muya wokoddela, modhela otonyihedha mikalelo dhorumeeliwa dhili mBibiliani. (1 Timóteo 3:1-7; Tito 1:5-9; 1 Pedro 5:2, 3) Iyo ninokuluvela weddihiwa na nikuru na Yehova, noona ninowagalala sabwa ya wiwanana na anddimuwa a mmulogoni.—Masalmo 138:6; Ahebreu 13:17.
13 MUSOGORHELI WA NTAKULU
Yehova ohavaha amazambo a murala muttorho wa wasogorela aniwa na abale ankala vamuralani vawa. Bibilia onloga wi mamuni ddi musorho wa ntakulu. Akala ntakulu kanina babi, mai onokala musogoreli wa murala. Muttorho obu kuloga osapela dhofuneya dha vamuralani ninga: Oja, guwo na vokala. Elobo yamakamaka mazambo wa ntakulu wakamihedha amudhaye omwebedha Yehova. Motagiha iyene onofwanyela okaana ebaribari yawi amudheye etene anodhowa mmabasani a olaleya, omatugumanoni vina webedha wa ntakulu. Ddi iyene vina onsogorhela dhosakula dha anamudhi. Onovilibihedha omutagiha Yezu mudhela okala muttu wopimeleleya vina wokurumuwa. Agakosa dhawene murala waye onokana nibarelo okwela alibihaga mandano awa na Yehova.
14 NIKURU NOLAMULELA
Nikuru Nolamulela, gatta ya alobwana ana njedhelo nokala odhulu abuwene analabihedha Yehova wi eddihege nlogo naye na velaboni ya vati. Nsaka na Akristu, Yehova wahilabihedha nikuru nolamulela wi aweddihe Akristu a nsaka noroma alibihagana mebedhelo awa vina mabasa a olaleya. (Merelo 15:2) Masaka abano gatta eji y’abali anlaba ninga Nikuru Nolamulela ninovaha malago vina weddiha nlogo na Mulugu. Abali aba agakosaga dhosakula aneddihiwa na Nzu na Mulugu vina muya wokoddela. Yezu wahiloga nikuru na alobwana aba attomiwe agalaba ninga “mwimeleli wa malago.”—Mateu 24:45-47.
15 OMAGA MUSORHO
Enopadduwa dila dhina okala yofuneya wi murogorha akose epaddi mmulogoni yafanyeela osogorheliwa na mulobwana. Egapadduwa dhawene iyene onokunela musorho modhela omaga lenso obe wabala txapewa atonyihedhaga nriho na masasanyedho a Yehova. Mbwenye onokana mudhidhiya onkosiye ejuwene. Motagiha, akala oneddiha nsunzo na Bibilia mamune bali venevo obe bali na mulobwana wobatiziwa.—1 Korinto 11:11-15.
16 OKODDA OKOSA EPADDI YA ELABO
Akala iyo kaninkosa epaddi ya elabo kuloga ninokoodda ovitaganyiha na makuru a politika. (Joau 17:16) Nikuru na Yehova ninokamihedha Omwene wa Mulugu. Ninomutagiha Yezu wakoodda okosa epaddi ya elabo.
Yehova ohiloga wi ‘nawiwelelege alamuleli a elabo.’ (Tito 3:1, 2; Roma 13:1-7) Malamulo a Mulugu anloga wi ompa muttu elobo yabure. Noona etanalelo ya Mukristu kinimurumeliha odhowa okala munyakoddo obe oraba koddo. Akala onowoona mabasa ahinkosa epaddi ya oraba koddo, Mukristu onofwanyela otanaalela akala yubuwelo yaye enomurumeeliha.
Yehova ddi Muttanddi wehu noona, iyo ninimulabela iyene bahi, ebaribari wi ninowariha attu ankala mmuruddani mwehu, mbwenye kaninebedha bandera. (Izaiya 43:11; Daniyel 3:1-30; 1 Korinto 10:14) Mukristu-ddi-mukristu onafwanyela okodda omusakula mulamuleli welabo. Iyo ninsakula Omwene wa Mulugu.—Mateu 22:21; Joau 15:19; 18:36..
17 MUYA WELABO
Elabo enowakukusela attu okana mubuwelo wa Satana. Mubuwelo obu welabo onapattetxa abale ahinimuziwa vina ahinimukwela Yehova. (1 Joau 5:19) Mukalelo obu wa merelo vina mubuwelo, onkuweliwa muya welabo. (Éfeso 2:2) Akristu ebaribari anovilibihedha orabela opattiwa muya welabo. (Éfeso 6:10-18) Ottiya ejo, ninovilibihedha okwela magano a Yehova vina wubuwela ninga iyene.
18 ASADDUWELI
Osadduwela kuloga okosa dhilobo dha ovanya ebaribari ya Bibilia. Asadduweli anompambiha Yehova vina Yezu oli mwene wa Omwene wa Mulugu, awene anowagula attu wi akale mpaddi wawa. (Roma 1:25) Awene anowita waganyedha mmirimani mwa abale animulabela Yehova. Nsaka na Akristu oroma attu ena ahikala asadduweli, yakakene enopadduwa vina masaka abano. (2 Tesalónika 2:3) Abale animulabela Yehova kanatanala asadduweli. Anorabela wengesa obe wiwa dhologa dhawa. Iyo ninomuroromela Yehova vina ninimwebedha iyene bahi.
19 MIKUTTO DHOLEVELELIWANA DHOTTEGA
Mowiwanana na Malamulo a Mizé, Ana Izrayel animukumbirha Yehova wi aleveleliwe dhoddawa dhawa. Annimuttukula mwana enama makura na milima badhowana mumparhani. Mikutto esi dhakuweliwa mikutto dha oleveleliwana dhottega. Ejo yanawubutxedha ana Izrayel wi Yehova wanwodha olevelela dhoddawa dhawa. Musogorhomwa Yezu ohiperheka egumi yaye wi alevelelena dhottega, venevo mikutto esi dhihittiya okosiwa. Yezu ohikosa ‘mukutto wawakwana.’—Ahebreu 10:1, 4, 10.
20 NRIHO NA EGUMI YA DHINAMA
Mowiwanana na Malamulo a Mizé, nlogo nanrumelihiwa oja dhinama. Awene annimulabihedha mwanenama wi amperhekele Yehova. (Onamakutha 1:5, 6) Opa dhinama bure-bure wali muladdu munddimuwa. (Gano 12:10) Malamuloya ahikaana maddile abarela dhinama wi dhinatabutxiwege. Anloga vina wi ana Izrayel anfwanyeela oriha dhinama obe weddiha deretu.—Olibiha 22:6, 7.
21 DHIPADDI DHA NIKAMI NA MEEDDIHEDHO O’SIPITALE
Dhipaddi dha nikami. Nikami nina dhipaddi nayi dhamakamaka dhinkuweliwa—glóbulos vermelhos, glóbulos brancos, plaquetas na plasma. Dhipaddi esi nayi, dhinogaweya dhing’ono-dhing’ono dhinkuweliwa frações.a
Akristu anokoodda wekiwa nikami mmaningoni mwawa masiki dhipaddi esi dhinoniwa ninga dhing’ono. Kito awene anorumeela dhipaddi esi dhinkuweliwa frações? Bibilia kanvaha monelo wa dhipaddi esi. Mukristu ddi mukristu onofwanyela osakula yogana yaye yoswagihiwa na magano a Bibilia.
Akristu ena anosakula okodda dhipaddi dhetene dha nikami. Awene txino anowubuwela malamulo a Mizé aloga wi nikami notene ninfwanyela ‘okuttuleliwa vati.’—Olibiha 12:22-24.
Ahikalawo akristu ena anubuwela na mukalelo wottiyana. Sabwani mubuwelo wawa onowarumeeliha dhipaddi esi dhing’ono dha nikami. Awene txino anubuwela wi dhipaddi esile kadhinkosa epaddi ya muttu obe enama emburutxiwa nikamina.
Ogakosaga dhosakula dhiniwanana na wekiwa nikami orome ovivuza:
Am Koddi ddinonelamo wi okodda dhipaddi esi dhotene dha nikami entapulela wi kaddinrumeela mirobwe dhimbarela eredda obe dhinkamihedha obarela nikami ninvuva mmaningoni?
Txino onorumela epaddi modha mbwenye dhina kunrumela. Ogamutapulelamo dhavi dotoro wawo?
Meeddihedho o’sipitale. Ninga Akristu, iyo kaninrumeela oburutxiwa nikami wi nivahiwe muttu mwina vina nigakosiwa operasau kaninrumeela wi nikami nehu nikweyiwe nigamala niyihedhiwe iyo nanya. Mbwenye ahikalawo marhe mena a olabihedha nikami na muredda. Mukristu wotene onofwanyela osakula mwinya mukalelo onalabihedhiwe nikami naye agakosiwa operasau, obe mukalelo mwina wa wombeziwa wa egumi yaye. Mwari mwa osasanyiwa wa mureddaya txino nikami naye ninokweyiwa epaddi yina.—Wi oziwe miselu dhina, Kang’ana mu A Sentinela wa Outuburu 15, 2000, nikuku 30-31.
Motagiha, ahikalawo masasanyedho mena ankuweliwa hemodiluição, ejene egakosiwaga nikami ninoburutxiwa mmaningoni na makina banivirihedhiwa epaddi yina, vamburoniva pavekiwa dhitagano dhinrhengutxa nikami wila niruwe. Nikami nttile naburutxiwemo nigamala ninowiyihedhiwa mmaningoni mwa mureddaya.
Mpaddi mwina onkuweliwa winanela nikami (recuperação entraoperatória). Eji entapulela oddoddela nikami nttile ninkuttuwa mudhidhi wa operasau baniyedhihiwa mmaningoni.
Sabwa yawi malabihedho a dhitagano esi anottiyana, noona ohinatti orumela okosiwa operasau, wombeziwa obe ovulumutxiwa, Mukristu onofwanyela oziwa mukalelo oneddihiwe nikami naye.
Ogakosa dhosakula sabwa ya meddihedho a egumi karoma otaanalela mavuzo aba:
Akala mpaddi mmodha wa nikami naga onopottotxedhiwa epaddi yina nanda weddelanawa wimetxiwa mudhidhi mung’onovi, mubuwelo waga onele oddittiya woona nikami wila ttaga, baddikoona ofuna wila ‘nikuttuleliwe vati’?—Olibiha 12:23, 24.
Mubuwelo waga osunzihiwe na Bibilia onele odhugudheya akala vari va operasau nikami naga ninoburutxiwamo, banikiwa dhitagano dhina venevo baniyihedhewa mmaningoni mwaga?
Am Ddinoziwa wila okodda meddihedho otene a dotoro vamodha na olabihedhiwa nikami naga entapulela wila kaddinrumeela oburutxiwa nikami wi nikosiwena analizi, kaddirumele hemodiálise obe máquina de coração pulmão?
Nihinatti okosa dhosakula dhehu sabwa ya meddihedho a egumi vina masasanyedho a adotoro alabihedha nikami nehu, ninofwanyela omulobelela Yehova, nigamala, nipepese deretu makaniya. (Tiago 1:5, 6) Nigamala venevo, nilabihedhe mubuwelo wehu woshagihiwa na magano a Bibilia wi nikose dhogana dhehu. Kinfuneya wi navuze akwehu ena wi kokala weyo ogakosile dhavi. Ottiya ejo kakalewo muttu ontamela ovaha nipakelo na dhogana dhehu.—Roma 14:12; Galásia 6:5.
22 MERELO OKODDELA
Oyesa wa mweddelo entapulela okosa dhilobo dhokoddela vamentoni va Mulugu. Eji entaganyiheya na merelo, malogelo vina yubuwelo yehu. Yehova ohiloga wi enofuneya orabele meddelo onyakuwa ninga ojeberuwa. (Gano 1:10; 3:1) Enofuneya ovilibihedha wi nikale wotxenene vamentoni va Mulugu nihinatti wehiwa wi nikose dhilobo dhonyakuwa. Enofuneya okumbirha nikamihedho na Yehova wi anikamihedhe okana dhubuwelo dhokoddela, nirabelege okosa dhilobo dhonyakuwa.—1 Korinto 6:9, 10, 18; Éfeso 5:5.
23 MERELO ONYAKUWA VINA AMANYAZO
Eji enpadduwa akala Mukristu onopwaza wiwelela malamulo a Mulugu sabwa ya merelo na malogelo aye, alagihaga mweddelo wonyakuwa vina ahikanaga manyazo. Muttu onkosa esuwene ononiha wi kana nriho na malamulo a Mulugu. Akala muttu onokosa dhilobo dhonyakuwa, anddimuwa a mulogo anogumaniha makani a ologa na muttuya. Mweddelo wonyakuwa onokosa epaddi ya dhoddawa dhinjene. Mowiwanana na mweddelo wa muttuya, makani mena ankosa epaddi ya mweddelo wonyakuwa dila dhina anogilateliwa na anddimuwa a mmulogoni.—Galásia 5:19-21; Éfeso 4:19; wi okane miselu dhina, koona “Mavuzo Ankosa Anamengesa” mu Eji enpadduwa akala Mukristu onopwaza wiwelela malamulo a Mulugu sabwa ya merelo na malogelo aye, alagihaga mweddelo wonyakuwa vina ahikanaga manyazo. Muttu onkosa esuwene ononiha wi kana nriho na malamulo a Mulugu. Akala muttu onokosa dhilobo dhonyakuwa, anddimuwa a mulogo anogumaniha makani a ologa na muttuya. Mweddelo wonyakuwa onokosa epaddi ya dhoddawa dhinjene. Mowiwanana na mweddelo wa muttuya, makani mena ankosa epaddi ya mweddelo wonyakuwa dila dhina anogilateliwa na anddimuwa a mmulogoni.—Galásia 5:19-21; Éfeso 4:19; wi okane miselu dhina, koona “Mavuzo Ankosa Anamengesa” mu A Sentinela wa 15 Julyu, 2006.
▸ Kapitulu 9, ddima 7, Kapitulu 12, ddima 10
24 OTXATXELA
Yehova ohisasanya yano wi ekale ezinddiyelo ya okwelana wa atelani mulobwana na muyana. Mbwenye akala muttu onotxatxela, obe onottikitta vyano dhamuguwoni wi agomihe ekarho yaye, venevo onolabihedha vyano dhaye na mukalelo wonyakuwa. Merelo abo anononga mandano aye na Yehova. Anotota dhifunelo dhohifwanyelela dhimuttukulelaga okana mubuwelo wabure wogonihana. (Kolosi 3:5) Muttu ona merelo aba onyakuwa vina onrutxiwa ottiyawa, avilibihedhe mpaka owodha ottiya. (Masalmo 86:5; 1 Joau 3:20) Akala weyo onofwanyiwa maguddulano ninga abene, kalobela omukumbirhaga Yehova wi awukamihedhe, orabele wawona attu bali yovi enottukulele okana dhubuwelo dhabure. Kaloga na amambali awo, vina Akristu obe akwawo oliba mpaddi womuyani, anriha malamulo a Yehova. (Gano 1:8, 9; 1 Tesalónika 5:14; Tito 2:3-5) Kakana ebaribari yawi Yehova onowona guru dhawo dha okala wotxenene na mweddelo wawo vina onowuttittimiha.—Masalmo 51:17; Izaiya 1:18.
25 POLYGAMY
Ovalanya entapulela okana alobwana eli obe ayana eli. Yehova ohita matelo wi akale wiwanana wa mulobwana mmodha na muyana mmodha. Nsaka nawale Yehova wanarumeeliha ana Izrayel ovalanya, mbwenye eji kayali efunelo yaye yoroma. Masaka abano, Yehova kanrumela wi emeleli aye avalanyege. Iyene onfuna wi muteli akaane muyana mmodha bahi, muteliwi akaane vina mulobwana mmodha bahi.—Mateu 19:9; 1 Timóteo 3:2.
26 OMWALANA NA OTTIYANA
Yehova wafuna wi mamuni na mwadhiye akalege vamodha egumi yawa yotene. (Wita 2:24; Malakiya 2:15, 16; Mateu 19:3-6; 1 Korinto 7:39) Iyene onorumeela omwalana akala muteli obe muteliwi onolupa, matelo. Egapadduwa dhawene oddule ohina muladdu wa olupa matelo ohikaana ofuru wosakula omwalana obe okalagavi vamodha.—Mateu 19:9.
Dila dhina Akristu anosakula ottiyana obe ovumelana, masiki vahikalaga muladdu wa ojeberuwa. (1 Korinto 7:11) Koona dhologa esi dhinattukulela atelani ottiyana.
• Akala mamuni onokoodda osapela murala, amudhaye afiyadhaga okodda okana oja vina kobiri.—1 Timóteo 5:8.
Akala mamuni onokoodda osapela murala, amudhaye afiyadhaga okodda okana oja vina kobiri.—1 Timóteo 5:8.
Akala muteli obe muteliwi onovaddiwa ofiyedha egumi yaye okala vangovini.—Galásia 5:19-21.
Akala muteli obe muteliwi onomukoddiha mwadhiye obe mamune omulabela Yehova. Ejo enowika vangovini mandano aye na Yehova.—Merelo 5:29.
27 OLIBIHANA VINA OTAMAALELA
Iyo notene ninoveda olibihiwa vina otamaaleliwa. (Gano 12:25; 16:24) Jowodheya olibihana muttu na mukwaye na mazu okwela vina ozivela. Mazu olibiha anomukamihedha muttu odhowavi amulabelaga Yehova masiki agumanagana makattamiho mwigumini mwaye. (Gano 12:18; Filipi 2:1-4) Akala muttu onokumuwa, enfuneya onvuruwana na ofwaseya wi niziwe ejile eniwamo iyene wi nifwanye mazu a omukamihedhana. (Tiago 1:19) Katamela ogana waziwa deretu abali wi owodhege ononelamo ejile enveda awene, dhawene onele owodha otamela nikamihedho na Mulugu wa nipangarhazo, oddule onvaha ofuru webaribari.—2 Korinto 1:3, 4; 1 Tesalónika 5:11.
28 MATTANGA A MATELO
Bibilia kanvaha malamulo anooniha wi mattanga a matelo akosiwege dhahi. Mweddelo wa mmuruddani na dhinfuna magano dhinottiyana. (Wita 24:67; Mateu 1:24; 25:10; Luka 14:8) Elebo yamakamaka vamateloni tti nlibelo ninkosa atelani vamentoni va Yehova. Agadhowaga okosa nlibelo nawa, atelani enjene anowawoba anamudhi vina akwawa, enaya anomukumbirha munddimuwa wa mulogo wi akosele diskursu ya vattaddo endela mBibiliani. Atelani ahikaana ofuru wa osakula akala enele okosa mattanga obe kanakose. (Luka 14:28; Joau 2:1-11) Atelani anosakula mukalelo onfuna awene otadela matelo awa, mbwenye enofuneya okana ebaribari yawi mateloya anele omuttittimiha Yehova. (Wita 2:18-24; Mateu 19:5, 6) Magano a Bibilia anowakamihedha atelani okosa dhosakula dhaderetu. (1 Joau 2:16, 17) Akala atelani anosakula weka dhomwa dholezeliha vamattangani vawa, enofuneya okana ebaribari wi mattangaya anele wimeleliwa deretu. (Gano 20:1; Éfeso 5:18) Agasakula wi vakale jibo obe mavego mena, enofuneya okala txenjewa wi anamunyimule Yehova. Mbwenye ottiya ozuzumela siku na matelo, atelani a Akristu anofwanyela ozuzumela mandano awa na Mulugu vina mandano awa ninga atelani.—Gano 18:22; Wi okane miselu dhina, kang’ana mu A Sentinela wa 15 Outuburu, 2006, makuku 18-20;21-24;25-30;31.
29 OKOSA DHOSAKULA DHADERETU
Enofuneya okosa dhosakula dhofwanyelela, dhiniwanana na magano a Bibilia. Motagiha, kamubuwele murogora oteliwe na mulobwana ohili Monamoona wa Yehova. Venevo mamune onomuwoba wi adhowe wanamudhi aje mattanga a elabo. Kokala weyo ogakosile dhavi? Akala mubuwelo wawo onowurumeliha odhowa, enofuneya omutapulelamo mamuno obe mwadhiyo wi ogakala nyambo dhiniwanana na relejiau yottambi, kaddinakose epaddi. Ogasakula odhowa, onofwanyela otanaalela wi ejiwoya enapatte dhavi mubuwelo wa abali ena.—1 Korinto 8:9; 10:23, 24.
Obe txino muzugu wawo onowenjedhedha kobiri dhawo omamalelo wa yaka. Koddi weyo ogahikoda kobiridha? Kahiyo mwenemo. Orumela obe okodda eniwanana na mukalelo onoonamo muzugu wawo. Koddi iyene onubuwela wi kobiri esile dhenjedhedhilliye dhinokosa epaddi ya wobuwela mattanga a omagomelo wa yaka? Obe mukalelo wa otonyihedha ntamalelo na mabasa animukosela weyo? Otanaalela esidha dhinela oukamihedha oziwa akala onofwanyela orumeela obe okodda.
Elobo yina txino enpadduwa akala muttu onowuperhekela mivaho omamalelo wa yaka nanda baloga: “Ddiziwa wi weyo kunkosa mattanga aba mbwenye miyo ddinowuvaha-wene.” Txino muttuya onuvahedha sabwa ya oderetu waye. Mwa mpaddi mwina enofuneya ovivuza, koddi iyene onfuna addoone obe onfuna wi ddikose epaddi ya mattanga aba? Ogamala otanaalela, wamwinya onosakula akala onele orumela obe okoodda nvahoya. Mwa dhosakula dhehu dhotene ninfuna nikaane mubuwelo wotxena vina wororomeleya na Yehova.—Merelo 23:1.
30 MARHONDDA NA MALAMULELO A’GUVERNO
Dila dhinjene, ohiwanana kahiyo elobo entota makani manddimuwa, bari makaniya agalogeliwa momaguva vina na murenddele. (Mateu 5:23-26) Mwa mpaddi wa Akristu, omuttittimiha Yehova vina wiwanana wa mulogo enofuneya okala vamburoni voroma.—Joau 13:34, 35; 1 Korinto 13:4, 5.
Vagakala maguddulano a marhondda na abali a Akristu, awene anofwanyela ologela makaniya akooddaga ottukulela omuttegoni wa anamatonga. Va 1 Korinto 6:1-8 murumiwi Paulo ohavaha malago Akristu awi kanfwanyela osumelana. Omusumela mbali omuttegoni, onowakosiha attu ena wubuwela dhilobo dhabure na Yehova vina mulogo. Va Mateu 18:15-17, vahikala ttarho ttaru dhinfwanyelela otanaaleliwa na abali sabwa ya makani a omagedhana obe osumelana ninga ottambi na ombava. (1) Enofuneya ologela makaniya mooka. (2) Akala kinttidda mpirha akumbirhe nikamihedho na mbali mmodha obe eli oliba omuyani. (3) Egakala yofuneya mwaloge na anddimuwa a mmulogoni wi agwadde makaniya. Akala anddimuwa a mmulogoni anofiyedhiwana makani ninga abuwene, awene anele olabihedha gano dha Bibilia wi akamihedhe abali ana makani wi eyelele mandano awa. Akala attu ena mwari mwa makaniya kanfuna wiwelela esile dhinloga Bibilia, txino enofuneya anddimuwa a mulogo ovenyiha makani na muttu oddo ohinfuna wiwelela.
Dila dhina ahikalawo makani anfwanyeela ologeliwa na anddimuwa a mmulogoni ninga: Omwalana, nibarelo na ayima, poso, na dhilobo dhina. Akala Mukristu onolabihedha malamulo a elabo na mukalelo wa murenddele, kuloga iyene kanlupa magano a dhologa dha murumiwi Paulo.
Akala vapadduwa ngovi ninga, ombava, otimbwini, opujiwa wa aima, omageleliwa mararuwo, ovadiwa vina ompa muttu. Egakala dhawene Mukristu omperheka makani aba omuttegoni wa anamattonga, kalupile magano a murumiwi Paulo.
31 MIREGA DHA SATANA
Satana onatamela wanyengetta attu oromana nsaka na mmunddani mwa Edeni. (Wita 3:1-6; Ovuhulela 12:9) Iyene onoziwa wi agawodha osaddula mubuwelo wehu, onele oninyengetta wi nikose dhilobo dhabure. (2 Korinto 4:4; Tiago 1:14, 15) Modhela olabihedha politika, marelijiau, marhondda, mavego, masunziho na dhilobo dhina, Satana onowaza mubuwelo waye wi anyengettena attu ninga mubuwelo waderetu.—Joau 14:30; 1 Joau 5:19.
Satana onoziwa wi ohalena mudhidhi mug’onovi. Noona onokosa guru wi awodhe wanyengetta attu enjene. Mbwenye iyene onafunetxa alabeli a Yehova. (Ovuhulela 12:12) Nigahikale txenjewa, Ddiabo onele okwekwetta dhubuwelo dhehu. (1 Korinto 10:12) Motagiha, Yehova onfuna wi matelo agonele. (Mateu 19:5, 6, 9) Mbwenye attu enjene masaka abano anoona matelo ninga nlagano nihina ttima enddimuwa, mudhidhi-mudhidhivi poddi ofudheya. Mavidiyu na maporogarama a TV anowaza dhubuwelo esi. Kaninfwanyela onyegenttiwa na monelo wa elabo sabwa ya matelo.
Mukalelo mwina onlabihedha Satana bwa oniyengetta na dhubuwelo dha ovittonga nanya. (2 Timóteo 3:4) Nigahikale txenjewa ninele orimeliwa nriho na attu avahiwe onddimuwa na Yehova. Motagiha, mbali txino onoroma opambiha malago a anddimuwa a mmulogoni. (Ahebreu 12:5) Obe murogora txino onoroma okoodda wiwelela magano a osogorhela emetxile Yehova vamuralani.—1 Korinto 11:3.
Enofuneya okala womala-nawale wi Ddiabo anakwekwette dhubuwelo dhehu, ottiya ejo, ninfuna nitamele mubuwelo wa Yehova wa ‘ozuzumela dhilobo dhomuyani.’—Kolosi 3:2; 2 Korinto 2:11.
32 EGUMI NA MEEDDIHEDHO ADOTORO
Iyo notene ninotamela okana egumi vina ninofuna wi nigakala aredda egumi yehu yeeddihiwe deretu. (Izaiya 38:21; Marko 5:25, 26; Luka 10:34) Masaka abano adotoro enjene na attu ena onovaha mikalelo dhottiyana-ttiyana dha onvulumutxa muredda. Nigasakula osasanyiwa mwigumini mwehu, enofuneya ofwara magano a Bibilia. Iyo ninoziwa wi Omwene wa Mulugu buna ewodhelo ya ogomiha maredda etene. Kaninfuna ozuzumeletxa egumi yehu opitta omwebedha Yehova.—Izaiya 33:24; 1 Timóteo 4:16.
Enofuneya okala txenjewa wi ninarumele masasanyedho a egumi yehu aniwanana na adomonyo. (Olibiha 18:10-12; Izaiya 1:13) Noona nihinatti orumeela murobwe onfuna iyo oja, enofuneya otamela oziwa akala murobweya onokosa epaddi ya adomonyo. (Gano 14:15) Kanidduwale wi Satana onfuna anyengette alabeli a Yehova wi awiwelelege adomonyo. Nigakaana waganyedha wi murobwe onfuna iyo oja onokosa epaddi ya adomonyo, enofuneya okodda.—1 Pedro 5:8.
a Adotoro ena txino anona dhipaddi esi dhing’ono nayi ninga dhipaddi dhowakwana dha nikami. Dila dhina enofuneya omwaddela dotoro wawo yogana yawo yokoodda wekiwa nikami mwari mwa dhipaddi esi dhotene; glóbulos vermelhos, glóbulos brancos, plaquetas na plasma.