Dhowakula dha Mabasa na Yeddelo Yehu ya Okristu
3-9 YA DEZEMBURU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | MERELO 9-11
“Muttu Wafwara-fwara Akristu, Ddudhile Okala Munamona Wovingaya”
(Merelo 9:1, 2) Saulo wanajeriha athu amurumela Nabuya, atamelaga watolotxa; ofiya wa munddimuwa wa anamakutha, 2 wi amulobe njangarha noviperhekana mmasinagoga dh’o Damasko, àthiddemo alobwana na ayana animuroromela Kristu, anafwanyeyewo; adhowena o Jeruzalemi.
bt 60 ddima 1-2
“Mutugumano Wotene Wanona Murenddele”
ALOBWANA awopiha ela waddamela o Damasko, wenewo afuna atotewo muladdu. Anamafwara a Yezu antanyiwa, afuna akiwe numbadhiwa, amagiwe, atotiwe manyazo, vina afugeliwe mu Jeruzalemi agamala attongiwe n’owali musinedriyu.
2 Munddimuwa oneddiha nikuru na alobwana aba ddi Saulo. Malabo a mundduni iyene wahimona Estêvau apiwaga. (Mer. 7:57–8:1) Saulo wanafwara-fwara emeleli a Yezu akala o Jeruzalemi, wannanyandduwela arumiwiya ofiyedha oladdanihiwa na sakari ya motto, envapa tatali dhofwara-fwara. Iyene wafuna atototxe nihimo natanyiwetxa, naziwiwa na nzina na “Dilaya-dilaya”.—Mer. 9:1, 2; koona kasha “Saulo Orumeliwa o Damasko,” eli nikuku 61.
(Merelo 9:15, 16) Nabuya omulibiha eraga: “Dhowa, vowi miyo ddimusakula muthu wi alaleyele nzina naga amalabo, amwene, vina nlogo na Izrayel 16 Miyo ddamunya ddinere omuziwiha munuwelo wa goyi dhinafwanyiye alaleyaga nzina naga.”
w16.06 7 ddima 4
Nimusikonele Yehova Vowi Ddi Iyene Onnuba na Malago Aye
4 Yehova kanzuzumela na dhawoneya. Iyene onziveliwa na dha mmirimani. (Kengesa 1 Samuwel 16:7b.) Eji yoneyile mudhidhi wasakule Yehova emeleli wi ete mulogo w’Okristu. Mulugu ohakukusa attu enjene oniwa ninga ahina ttima vamentoni va amalabo. (Jo. 6:44) Ninga motagiha, wahimukukusa Mfarizi dhahi wakuweliwa Saulo—‘Saulo oddu, ddule wamwaba, wamusutha vina wamwidda Kristu.’ (1 Tim. 1:13) “Mobuwelo a muthu oneha ddi Nabuya”; noona, Yehova kamona Saulo ninga murhinga wotowa basa. (Gano 17:3) Iyene wanziwa wi Saulo agahidha osadduwa bakala muringa wa ttima—txibarene, iyene wahimala ‘osakuliwa’ “wi alaleyele amalabo, amwene, vina nlogo na Izrayel.” (Mer. 9:15) Yehova vina ohona wi attu enjene ali alezeli, ana merelo onyakuwa na ambavaya, agahidha osadduliwa bakala miringa dha ttima. (Rom. 9:21; 1 Kor. 6:9-11) Attu aba al’osunza Mazu a Mulugu, baroromela, bamukuluvela Yehova vina bavittiya osadduliwa na iyene.
(Merelo 9:20-22) Malabo-ene abo wanlaleya mmasinagoga wi Yezu ddi mwana Mulugu. 21 Etene amwiwa, antikina, anloga: “Oddu kayiye ole wawidda mu Jeruzalemi athu aroromela nzina na Yezu? Kadhele wamaga aba-wene, wi adhowena wa anddimuwa a anamakutha?” 22 Saulo wanlaleyavi muthaka na murima wowarala, awonihaga Ayuda akala o Damasko wi Yezu ddi muthikitheliwi.
bt 64 ddima 15
“Mutugumano Wotene Wanona Murenddele”
15 Varomile Saulo olaleya muthaka wa Yezu, amalabo ahitikina vina ahinyonyeya venjene. Afiyedhaga ovuzana anya-anya: “Oddu kayiye ole wawidda mu Jeruzalemi athu aroromela nzina na Yezu?” (Mer. 9:21) Saulo afurumulelagamo sabwa ya osadduwa waye, wandhowavi “awonihaga Ayuda akala o Damasko wi Yezu ddi muthikitheliwi”. (Mer. 9:22) Mbwenye Awene ali addiyamaru, ahimala ofugeya mento na mweddelo wa azamani awa, ovittukulela wela-wene otepuwa mmirimani mwawa. Masiki dhawenevi Saulo katxelele.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Merelo 9:4) Ogwela vati, ohiwa nzu naloga dhahi: “Saulo, Saulo, onddiddela nni?”
bt 60-61 ddima 5-6
“Mutugumano Wotene Wanona Murenddele”
5 Valogele Yezu na Saulo adhowaga o Damasko, iyene kamvuzile, “weyo onafwara-fwarela nni arumiwi aga?” ninga mmalihu wona, iyene wile: “onddiddela nni?” (Mer. 9:4) Eji enlagiha wi Yezu onowiwa opa sabwa ya dhosegedha dhinfwanyiwa anamafwara aye.—Mt. 25:34-40, 45.
6 Akala weyo onowiddiwa sabwa ya nroromelo nawo n’Okristu, kaná ebaribari yawi Yehova vamodha na Yezu anowona dhinupadduwela. (Mt. 10:22, 28-31) Enodha opadduwa voroma-vene masosoya bahigomihiwa n’omaguva. Nihidduwale wi Yezu ohimona Saulo akamihedhaga opiwa wa Estêvau, vina ohimona àburulaga, awakaga numbadhiwa Akristu akala mu Jeruzalemi. (Mer. 8:3) Yezu kakoddihile opiwa wa Estêvau. Masiki dhawenevi, Yehova ohimvaha Estêvau vamodha na Akristu ena guru dha okalavi ororomeleya.
(Merelo 10:6) Iyene onkala vatakulu va Simoni, namaddugudda thebe; numbaye eli nikome na bara.”
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 10:6
namaddugudda thebe: Mabasaye ali a otuwa ttebe dha vinama; walaba n’etagano enkuweliwa (solução de cal), yadhuliyena moya vina yavalaniye ttebeya. Agamala ttebedha wansasanyana vitagano dhottiyana-ttiyana. Vatuwiwa ttebe vannuka vaddiddi vina mabasa aba anfuna manje menjene, enoneya ninga jijene emuttukulele Simau okala nikome na bara, sere-sere ya Jope. Nlamulo na Mizé naloga wi muttu onttidda vinama dhokwa, wankala mukwaruli oromana membesi ofiyedha txiguwo. (Onam 5:2; 11:39) Noona, Ayuda enjene annatanya anamaddugudda ttebe; agakosa oleddo, kagona vatakulu vawa nne vina kawakela mmatakulu-mwawa. Txibarene, vyaka dha musogorhomwa mabasa aba, ahidha woneya ninga oveveya opitta oguddela zungu (estrume) dha vinama. Mbwenye Pedro kattiyili wi otanyana oku okale mmirimani mwaye. Iyene wela owuta nttebwa nigamuwodhihile ovilelana mabasa agavahiwiye musogorho—odhowa vatakulu va mMalabo. Nzu ntti “namaddugudda ttebe” na Egrego ninlebiwa dhahi, (byr·seusʹ), anamapepesa anona ninga nzina na bibe Simau.
10-16 YA DEZEMBURU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | MERELO 12-14
“Barnabé vamodha na Paulo Ahisunziha Mazu a Mulugu Mukolokotani”
(Merelo 13:2, 3) Siku dhahi, namwirelani Mulugu muthupo womwebedhana, vina othuga, muya wokoddela ologa: “Muddisakulelevo Barnabé na Saulo, athidde mabasa awithanelimi”. 3 Mmalelani othuga na olobela aatadela mada vamusorho vawa, aasukumiha.
bt 86 ddima 4
“Akristu Àli Ohagalalene, Odhala Muya Wokoddela”
4 Muya wokoddela ologele nni “Muddisakulelevo Barnabé na Saulo”? (Mer. 13:2) Bibilia kanfurumulelamo. Enziwehu jawi muya wokoddela watonyile alobwane-nne aba. Kavali yopadduwa enoniha wi anamavuhulela vamodha na anamasunzihaya a w’Antiokiya ahisadduwela yoganiwa eji. Ottiya osadduwela, awene al’owakamihedha. Barnabé na Saulo ahagalala vaddiddi, vowi ‘mmalelani othuga na olobela atadeliwa mada vamusorho vawa, asukumihiwa.’ (Mer. 13:3) Iyo vina ninofuniwana walibiha abale anakela mabasa a Mulugu, makamaka anameddelela milogo. Ottiya okaana ntxiga na abawoya, jofuneya iyo ‘wathithimiha, wakwela sabwa ya mabasa anthiddani’.—1 Tes. 5:13.
(Mer 13:12) Guvernadoro Sérgio, voniliye mapadduwo abo, orumela muthaka atomowaga murima na masunziho a Nabuya.
(Mer 13:48) Amalabo, vewalani mazu aba, ahagalala venjene, atamala nzu na Nabuya. Abale athomeliwe egumi ya mukalakala arumela-wene.
(Mer 14:1) Paulo na Barnabé vafiyilani muthethe w’o Ikónio, avolowa musinagoga mwa ayuda, alaleyamo na mulogelo woziva, ofiyedha ayuda na agrego enjene omuroromela Nabuya.
bt 95 ddima 5
“Awene Ahiloga Ahovaga Elo Vowi Ahidhalihiwa Ewodhelo Ya Yehova”
5 Voroma-vene Paulo na Barnabé emelé o Ikónio, muttette wana yeddelo ya Agrego; obu wali muttette munddimuwa w’elabo y’o Galásia, wakaletxa akadda Roma. Mwankala Ayuda a mahimo oriheya, na amalabo enjene. Ninga mwalemelelani, Paulo na Barnabé ahivolowa musinagoga baroma olaleya. (Mer. 13:5, 14) Awene “alaleyamo na mulogelo woziva, ofiyedha ayuda na agrego enjene omuroromela Nabuya.”—Mer. 14:1.
(Merelo 14:21, 22) Paulo na Barnabé mmalelani olaleya muthaka o Derbe, wajile murima athu enjene, ahiyela aviraga o Listra o Ikónio, afiya o Antiokiya. 22 Mwetemwene mwavirani, analibihamo aroromeli, anakokomezela okalela ntidi ororomela, àwaddelaga wi enofuneya otabuwela venjene ovolowa mumweneni mwa Mulugu.”
w14 15/9 13 ddima 4-5
Ahimulaba Mulugu Mwawiwananeyana-mwene Masiki Mwari Mwa ‘Otabuwa Venjene’
4 Paulo na Barnabé mfiyedhani o Derbe, “ahiyela aviraga o Listra o Ikónio, afiya o Antiokiya. Mwetemwene mwavirani, analibihamo aroromeli, anakokomezela okalela ntidi ororomela, àwaddelaga wi enofuneya otabuwela venjene ovolowa mumweneni mwa Mulugu.” (Mer. 14:21, 22) Voroma-vene dhologa esi dhakala ninga dhotanyiha. Sabwani “otabuwela venjene”, mazu ahinttabiha vina kanlibiha. Kito enlogeliwa nni wi Paulo na Barnabé “analibihamo aroromeli” nakulu awene aloga wi anela ofwanya matabuwo?
5 Nigakalela mento mazu a Paulo, ninela ofwanya yowakulaya. Iyene kalogile bahi wi “enofuneya otabuwela venjene.” Wile: “Enofuneya otabuwela venjene ovolowa mumweneni mwa Mulugu.” Paulo ohalibiha aroromeli mwa ologa yopurelamo ya wenjedha nroromelo. Yubuwelo eji ya ottuviwa kiyali y’oveveya. Veli-veli, Yezu ohiloga: “Vano oddo onavilele ofiyedha omagomelowá ddinavuneye.”—Mt 10:22.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Merelo 12:1-23) Mfiyedhe siku nogumana, Herodi ohabalela dh’omwene, ogilati va mpaddoni vaye oroma ologa banja. 22 Àlivo amobela mada akuwaga: “ologa oko kwa mulugu-wene, kaiye wa muthu!” 23 Mudhidhi wakene anju wa Nabuya omutotela eredda, vowi kanvahile Mulugu nthithimiho naye. Osogorhowa Herodi ojiwa mitipa okwa.
w08 15/5 32 ddima 8
Otapuleliwa wa Nivuru na Merelo
12:21-23; 14:14-18. Herodi ohirumela wakela nttittimiho nafwanyela ovahiwa Mulugu. Eji ehittiyana vaddiddi na ekosile Paulo na Barnabé venevo varomilani ovahiwa nriho n’ottabwana! Masiki iyo nimulabele mabasa manddimuwene Yehova, kanifune wi akwihu anikokorelege.
(Merelo 13:9) Venevo Saulo, waromoliwa vina Paulo, odhala muya wokoddela, ombuddutxela mento Elima.
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 13:9
Saulo, waromoliwa vina Paulo: Nzina ntti Saulo, waddiwana ddi Paulo. Murumiwi oddu obaliwe na Ahebreu, mbwenye obaliwe na saka ya akadda Roma. (Mer 22:27, 28; Fil 3:5) Enkala ninga oromana wuhimani, iyene wakuweliwa na mazina meli; na Hebreu, Saulo; na Roma, Paulo. Kiyali elemelelo ya Ayuda a nsaka nttile akala kobela yina ya Izrayel, okuweliwa na mazina meli. (Mer 12:12; 13:1) Enoneya ninga amudhi ang’onovi a Paulo ana mazina meli, nimodha n’o Roma nina na Egrego. (Rom 16:7, 21) Paulo wahirumeliwa ovuwiha muttaka wapama wa abale ahali Ayuda, vowi iyene warumeliwe wavuwihedha ‘muttaka wapama amalabo’. (Rom 11:13) Enkala ninga ofunile okuweliwa na nzina naye n’o Roma, sabwani wanziwa wi agahirihiwa kowiliwa wela oziwiwa na saka ya akadda Roma. (Mer 9:15; Gal 2:7, 8) Ena anloga wi iyene ottukule nzina ntti, sabwa ya ofuna omuttittimiha Sérgio Paulo, vina enoneya ninga iyene wahikanavi nzina ntti masiki mbudduwiliye elabo ya Sipre. Ena anloga wi Paulo kafunile okuweliwa na nzina na Hebreu sabwani nzina ntti nigalogiwa na elogelo ya Egrego enkala ninga ninlogiwa nzina na attu (obe enama) enkala yowalene egeddaga.—Koona dhowenjedhedha dha nsunzo na Mer 7:58.
Paulo: Mmaleboni Egrego Okristu ninlebiwa Pauʹlos, na Latim Paulus, kuloga “Mung’ono; Eng’onong’ono,” nzina ntti ninromoliwa mmaleboni dila 157; dila modha agalogiwagana mmalabo w’o Sipre wakuweliwa Sérgio Paulo.—Mer 13:7.
17-23 YA DEZEMBURU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | MERELO 15-16
“Makani Agomihiwe Mumodhani-mwene Mowiwanana na Nzu na Mulugu”
(Merelo 15:1, 2) Athu dhahi adhile o Yudeya, anasunziha akristu a o Antiokiya eraga: “Mugakodda otxetheliwa ninga munrumela malamulo a Mizé, kamunwodha ovulumutxiwa” 2 Paulo na Barnabé anavanya venjene, awanelaga na awene na guru. Novenya vahiwananeliwa wi Paulo, Barnabé na ena adhowe o Jeruzalemi, àperekele makani aba arumiwi na makolo a wenewo.
bt 102-103 ddima 8
“Paulo Na Barnabé Anavanya Venjene, Awanelaga Na Awene Na Guru”
8 Luka onodhowavi eraga: “Paulo na Barnabé anavanya venjene, awanelaga na awene [“athuya abo”] na guru. Novenya vahiwananeliwa [“na anddimuwa”] wi Paulo, Barnabé na ena adhowe o Jeruzalemi, àperekele makani aba arumiwi na makolo a wenewo.” (Mer. 15:2) Yologa eji yawi “awanelaga na awene” enowoniha owadela wa nikuru nimodha-nimodha esile dhaziwani, nona makani aba mulogo w’o Antiokiya kugawodhile ogomiha. Malago ana abali ahakosiha odhowa “o Jeruzalemi, àperekele makani aba arumiwi na makolo a wenewo”, vowi vanfuneya okalavo wiwanana na murenddele; anddimuwa aba ali a nikuru n’olamulela. Masunziho gani anttiddavo iyo veneva?
(Merelo 15:13-20) Mmalelani ologa, Tiago ohekavo mulomo waye eraga: “Amudhaga, muddivuruwane. 14 Simoni omala onaddela wi Mulugu omaromelo wene ozuzumela ovisakulela ahili ayuda wi akale nlogo naye. 15 Makani aba anovahana na mazu a namavuhulela bari mulebeliwani mBibiliani: 16 Mapadduwo aba agavira, ddinowiyela; ddinovenyihedha mudhi wa David ofudheyile, ddinoziya mugomowile, ddinolibiha wili. 17 Venevo athu ena anere omutamela Nabuya, vamodha na amalabo otene awithanelemi okala aga.18 Nabuya, oziwihile wale esidhá, ddinloga dhahene. 19 Nona miyo ddinonamo wi kinkala wazuzumiha amalabo animurugunutxela murima Mulugu, ovirihamo magano a Mizé. 20 Nàvahe magano aba bahi: otadha nama ekutheliwe amulugu, okodda merelo etene a oraruwa, otadha nama dhohogiwa, vina nikami.
w12 15/1 5 ddima 6-7
Mukristu Webaribari Ddule Onriha Nzu Na Mulugu
6 Nlebo nikamihedhile ogwaddiwana makani aba tta Amós 9:11, 12. Dhahene ninga muromoliwani va Merelo 15:16, 17, veneva ninengesavo dhahi: Mapadduwo aba agavira, ddinowiyela; ddinovenyihedha mudhi wa David ofudheyile, ddinoziya mugomowile, ddinolibiha wili. Venevo athu ena anere omutamela Nabuya, vamodha na amalabo otene awithanelemi okala aga.”
7 Muttu onodha ovivuza, ‘yoleba eji kinloga wi Amalabo aroromela anfuniwana otxetteliwa.’ Pumwenemo; Akristu a Ayuda agahinonelamo makaniya. Awene kawona Amalabo atxetteliwe ninga ‘attu a malogo,’ nne; awona ninga abali. (Obud. 12:48, 49) Nivuru ninkuweliwa Septuaginta ninotonya nlebo na Ester 8:17 na mazu awi: ‘Amalabo a mwilaboni mpule, antxetheliwa bagadha okala Ayuda.’ Veli-veli, Malebo ahivuhulela dhologa dhawi, abale akalavi mu Jeruzalemi (Ayuda obaliwana na Ayuda oyamo), vamodha na “Athu a malogo otene” (Amalabo ahatxetteliwe) otene agaromoliwa nlogo na Mulugu. Nlamulo nawi Amalabo afuna okala Akristu atxetteliwe, nahimala okwela.
(Merelo 15:28, 29) Muya wokoddela na iyo nonimo wi kinkala oupwathelihani muthorho mwina, ehili ovirihamo magano aba amakamaka: 29 otadha nama ekutheliwe amulugu, otadha nikami, vinama dhohogiwa, vina okodda merelo otene oraruwa. Mugedda dhahene, muli mudilamwá. Halani na murenddele”
(Merelo 16:4, 5) Eddelelaga mithethe, anaziwiha akristuyámo dhalaganele arumiwi na makolo a Mutugumano mu Jeruzalemi, àkokomezelaga ovirihámo. 5 Dhahene mitugumano dhanliba muroromelani; muthengo wa akristu wanunuwa siku-siku.
bt 123 ddima 18
‘Awene Anwaraliha Mitugumano’
18 Paulo na Timóteo ahilaba vamodha mwari mwa vyaka-dhene. Awene anlaba mabasa arumiwani na nikuru n’olamulela, vowi ali anameddelela milogo. Bibilia ononubutxa: “Eddelelaga mithethe, anaziwiha akristuyámo dhalaganele arumiwi na makolo a Mutugumano mu Jeruzalemi, àkokomezelaga ovirihámo.” (Mer. 16:4) Milogo dhotene dhaniwelela malago a anddimuwa vamodha na makoloya a mu Jeruzalemi. “Dhahene mitugumano dhanliba muroromelani; muthengo wa akristu wanunuwa siku-siku.”—Mer. 16:5.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Merelo 16:6-9) Muya wokoddela kàfunilena Paulo, Sila na Timóteo olaleya muthaka mwilaboni y’o Àsia; nona avira mwilaboni y’o Frígia, na y’o Galásia. 7 Mfiyedhani waddamana na Mísia, anfuna okwaranyela o Bitínia; vano muya wa Yezu kuwafunilena. 8 Dhahene avira elabo y’o Mísia, atitelaga muthethe w’o Tróade. 9 Wenewo mmathiyunimwá, Paulo opadduweliwa yotikiniha: omona muthu mukadda—Masedónia wemelile vakuvi valiye, amulobaga: “Kabuwela owanihu o Masedónia! Odhe, onikamyedhe!”
w12 15/1 10 ddima 8
Kasunza Yeddelo ya Arumiwi a Yezu Yokala Ovyang’anela
8 Ninsunzavo nni? Muya wa Mulugu omukoddihile Paulo venevo vafuniye ovolowa mu Ásia. Vina afunaga odhowa o Bitínia, okoddihiwa na Yezu. Omamalelowa adhowaga o Tróade padhile muya wa Yezu omutonyihedha o Masedónia. Yakakene jinnikosana Yezu, vowi iyene ddi mwinya wa Mutugumano. (Kol. 1:18) Nigafuna okosa mabasa a Mulugu muya waye wokoddela ononeddihedha mpule munifuniyena. Nitagihe dhahi: Nameddiha sikaleta agafuna, onozingulela sikaleta yaye epaddi yoja obe yemara. Yakakene enonipadduwela, Yezu onnizingulela okule onfuniye wi nalaleyewo, iyoya nigavikalakataga—kuloga, nigakosa kukuttu wi nikamihedhe mabasa aba.
(Merelo 16:37) Apo Paulo ohakula: “Iyo nili akadda Roma! Awene anisothothiha vathaddo, ahiromile othonga muladdu wehu; anifugeliha mu kamburha. Ddabuno anfuna anitapule moviteyani? Ejo nne! Adhe anyene anibuddutxe”.
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 16:37
iyo nili akadda Roma: Kuloga, attu a muttette w’o Roma. Enowaganyedhiwa wi Paulo na Silayá ali a elabo y’o Roma. Nlamulo na akadda Roma nankoddiha muttu ososottiwa vanamwinjini sabwa ya muladdu ototiliye. Muttu-muttu w’o Roma wanpimeliwa ofuru ong’onovi; ofuru obu na gariya, dhanimulabela wego-wegovi wadhowiye. Mukadda Roma kattongiwa na malamulo adhela mittette dhina. Vamagedhiwiye, iyene agahirumela ottongiwa na nlamulo na elaboya yaliye; mbwenye vina wahikana ofuru wa osakula ottongiwa na muttego w’o Roma. Sabwa yawi wahipujiwa mwari mwa kati yaliye, iyene wahikana ofuru w’owasumela attu abale wi makaniya attongiwe na anamattonga anddimuwa. Murumiwi Paulo wahalaleya anddimuwa otene a anamattonga o’Roma. Iyene wahilabana dila ttaru ofuru waye wokala mukadda Roma. Dila yoroma epadduwile bali o Filipi, wenewo wapangiliye anamattonga a wenewale wi awene ahipuja ofuru waye sabwa ya omuwasula.—Akala onfuna oziwe dila dhihalewo, koona dhowenjedhedha dha nsunzo Mer 22:25; 25:11.
24-30 YA DEZEMBURU
MAFUMO A MAZU A MULUGU | MERELO 17-18
“Nilaleye Vina Nisunzihe Dhahene Ninga Mukosele Murumiwe Paulo”
(Merelo 17:2, 3) Paulo odhowa osinagogawá, ninga mwalemeleliye; ohedda masabuddu mararu avanyihagana na awene. Athukulaga dhili mBíbiliani, 3 wantapulela, wanaziwiha wi yanfuneya Kristu akwe, avenye mukwani. Ngamala wanpuliha eraga: Yezu oddo onulaleyelani miyo, ddi iyenene Muthikitheliwi”.
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 17:2, 3
avanyihagana: Paulo kakalilevi wapanga miselu dhapama. Iyene wanoniha niparha na miselu esi mwari mwa walagiha Malebo, kuloga, Malebo a Ebrayiko. Kakalela wengesavi Maleboyá; mbwenye wantamela wanonihedhamo niparhana, vina wahiparhapattela masunziho aye mowiwanana na anamewaya. Nzu na Egrego di·a·leʹgo·mai, ninofurumuliwa na mazu aba, “origanela ologa; ologa makani; ovanyihana.” Eji enotaganyiheya na ologa na attu. Mazu aba Egrego anologiwa vina va Mer 17:17; 18:4, 19; 19:8, 9; 20:7, 9.
athukulaga dhili mbíbiliani: Na, Egrego agafurumuliwa nzu nimodha-nimodha kuloga “ottukuttedha mpaddi mwina (ottiya mpaddi mwina).” Enkala ninga Paulo wela ofwaseyela oladdaniha mavuhulo a Muttikitteliwi na Malebo a Ebrayiko, mowiwanana n’esile dhimpadduwele Yezu, onihaga mwakwanihedho wakwanihile Yezu mavuhulo otene.
(Merelo 17:17) Mu sinagoga wanvanyihana na ayuda, vina na agrego amurumela Mulugu. Malabo otene wanloga vathaddo, vina na muthu ddi muthu wagumaneyena.
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 17:17
vathaddo: Dhipaddi esi dhakala mmamisika; dhali mimburho dhafwanyeya elabo ya Ancropole, Atena; musika (Egrego, a·go·raʹ) wali mburho wana elapi ya metro 200 na egwagwanyi ya metro 250. Musika wali mburho waguliwa vina wagulihiwa marhondda menjene. Wali vina niparha n’okalawo wa attu, mittego dhakala mwenemo, vina wankosiwa mavego ottiyana-ttiyana. Attu o Atena angumana mmiburhoni esi wi alogele esile dhinziwani.
(Merelo 17:22, 23) Paulo ohimela va Areópago, ologa dhahi: “Nyuwo akadda Atena, ddihona wi muli athu anaroromela vaddiddi amulugu. 23 Ddiviraga mmuthetheni mwenyu, ddañganaga mimburho dhinawebedhinyu amulugu, ddifwanyamo ebuwa modha elebiwe dhahi: ‘Ebuwa ya mulugu wohinziweya’. Kewani! Mulugu oddo onimwebedhinyu, muhimuziwaga, dduddwene odhele miyo oulaleyelani.
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 17:22, 23
Ebuwa ya Mulugu Wohinziweya: Na mazu a Egrego A·gnoʹstoi the·oiʹ; ba mazu-ene aba álebiwe vebuwani o Atena. Akadda Atena anova vaddiddi guru dha amulugu, nona asasanya vingamuttu dhottiyana-ttiyana vamodha na dhibuwadha, mazinaya avahilani vibuwa esi baba: Ovuwa, Wovyang’anela, Waguru, Wopanela, Wattagaraga. Enoneya ninga awene ova omudduwala mulugu mmodha, badha ogwihedhiwa ntowa na muluguya oddo, annimukuttela mukutto ‘vebuwani Mulugu Wohiziweya.’ Ebuwa ejo yanoniha wi attu abale anrumela wi okalawo Mulugu, mbwenye ona wi kanziwa elo-ene sabwa ya Muluguya oddo. Ttotto yana Paulo yali enddimuwene, iyene wahiroma oromola ebuwa ejile wi aloge muselu wa Mulugu—Mulugu webaribari—odduwene wahamuziwani.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Merelo 18:18) Paulo ogonela wenewo o Korinto, malabo mañgonovi. Mmaleliye wigiwa o Senkre (gombe modha y’o Korinto), wi akwanihe mapikirelo amwireliye Mulugu, oapaganya akristu a wenewo, opakirha mpangayani vamodha na Prisila na Ákila, odhowa o Síria.
w08 15/5 32 ddima 5
Otapuleliwa wa Nivuru na Merelo
18:18—Mapikirelo gani akosile Paulo? Anamasunza anloga wi Paulo wakosile nipikirelo n’oligana na Munaziri. (Oleb 6:1-21) Mbwenye Bibilia kanloga nipikirelo ntti nakosile Paulo. Mbibiliani, kamuli malebo anlagiha mudhidhi okosile Paulo nipikirelona, akala okosile ahinatti omurumela Kristu peno bamale omurumela obe akala kafuna omuziwiha muttu, ejo kinziweya. Masiki nihiziwaga ekalelo ya nipikirelo ntti, veneva kaninloga wi iyene wahiddawavo.
(Merelo 18:21) Okoddilevi, adhowaga oapaganya dhahi: “Mulugu agafuna, siku nina ddinowiyelela okuno.” Nomala ovenya o Éfeso, ohabuwela o Sezareya
dhowenjedhedha dha nsunzo na nwtsty Mer 18:21
Mulugu agafuna: Mazu anlagiha efunelo ya omwikawo Mulugu mwari mwa dhawira dhehu. Murumiwi Paulo wahikana malago aba muyubuweloni mwaye. (1Kor 4:19; 16:7; Aheb 6:3) Namafwara Tiago wahakokomezela anamasunza okana elemelelo ya ologaga mazu aba: “Nabuya agafuná, ninokalawo, ninowira yangana-yangana”. (Tia 4:15) Yologa eji kahiye yoveveya; muttu-muttu wakana mmirimani mwaye mazu aba awi “Nabuya agafuná”, wanfwanyela wira mowiwanana na efunelo ya Yehovaya.—Koona yowenjedhedha Mer 21:14; 1Kor 4:19; Tia 4:15.
31 YA DEZEMBURU–6 YA JANERO
MAFUMO A MAZU A MULUGU | MERELO 19-20
“Mvyañganele Mwanya, Mwañganele Vina Nikuru Na Mabila”
(Merelo 20:28) Mvyañganele mwanya, mwañganele vina nikuru na mabila, nuthomeleni muya wokoddela okoya, mukalaga akumbuziyá. Muzuzumele mutugumano wa Mulugu, witileye n’okwa wa Mwanaye.
w11 15/6 20-21 ddima 5
“Sapihaganí Nikuru Na Mabila, Authiyedheni Mulugu”
5 Murumiwi ohileba wi anddimuwa a mmulogoni ahittiyedhiwa mabasa a ‘osapihaga mabila a Mulugu attiyedhiwani.’ Aba ali mabasa ahafuniwanani ovonya, vowi eji egahizinddiyeliha wi awene anziwa yawi mabila aba kali awa, ali a Yehova na Yezu Kristu. Anddimuwaya agahakula sabwa ya mweddihedho weddihani mabilayá a Mulugu. Karoma wubuwela dhahi; marho wawo wukumbirha wi ohalena mwanaye vowi iyene afuna adhowe muleddoni-mwaye. Weyo kunamukweye nne kunamvahe yoja mwanaya? Akala iyene onobulela, kunamuttamagelena onumbani y’egumi wi ajihiwe murobwe? Yakakene jimpadduwa na anddimuwa a mmulogoni, awene ahiwa nlamulo nawi, “mwañganele vina nikuru na mabila, nuthomeleni muya wokoddela okoya, mukalaga akumbuziyá.” (Mer 20:28) Awene anoziwa wi mabila aba aguliwe na muttengo wa nikami na Yezu Kristu. Anddimuwa aba, anojiha, anobarela, vina anowang’anela mabila aba.
(Merelo 20:31) Nona mviyañganele, mubuwelaga wi miyo vyaka tharu mathiyu na mutana kaddatxelela oulibihani na mintori muthu-muthu.
w13 15/1 31 ddima 15
Anddimuwa A Mmulogoni—‘Anamalaba Akwihu, Banttabiha Mirima Dhehu’
15 Mukumbuzi onokaana mabasa orutxa vaddiddi. Masaka mena anddimuwa a mmulogoni kangona anoyedhela olobelela mabila a Mulugu vina anowatabuwela wavaha nibarelo n’omuyani otene abale ali aroromeli. (2 Kor. 11:27, 28) Addimuwa aba anokosa mabasa awa na wagalala dhahene ninga mukosele murumiwi Paulo. Iyene ohalebela akadda Korinto: “Pumwenemo, ddinofuna ouvahani dhaga na murimaga wetene ofiyedha ovilevela nyuwo.” (2 Kor. 12:15) Txibarene, supaje yakanela Paulo abali aye, nanimukosiha watabuwela na murima waye wotene. (Kengesa 2 Korinto 2:4; Fil. 2:17; 1 Tes. 2:8) Mohaganyedha, abali otene anziveliwana vaddiddi Paulo!—Mer. 20:31-38.
(Merelo 20:35) Na merelo menjene dduwonihani wi enofuneya othidda mabasa, owakamyedhana ahawi, nubuwelaga mazu a Nabuya Yezu anloga: ‘ovaha onothabiha opitha ovahiwa.’”
bt 172 ddima 20
“Mmodhavo Wenyu Onarimele, Muladdu Kawo Waga”
20 Mabasa akosa Paulo, ahittiyana na abale akosa attu ena, vowi awene akosela wi aranjule mabila a Mulugu. Paulo wanlaba wi akane yovikamihedhana mwigumini mwaye; kakuluvela nikamihedho na mulogo. Guru dhakosiye, wakosela emeleli akwaye, kahiye wi akane nranjulo. Iyene ohatutela anddimuwa a mmulogoni a elabo ya Éfeso wi akane ekalelo ya watabuwela abaliwa. Ohiloga: “Dduwonihani wi enofuneya othidda mabasa, owakamyedhana ahawi, nubuwelaga mazu a Nabuya Yezu anloga: ‘ ovaha onothabiha opitha ovahiwa.’”—Mer. 20:35.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Merelo 19:9) Akalamo ena anvanya, akodda orumela, aveyiha masunziho a Nabuya vari va athu. Nona Paulo oanyanyala, oathukulavo akristu, odhowana mburo w’osunza wa muthu dhahi, waromoliwa Tirano; wenewo wanasunziha malabo otene.
bt 161 ddima 11
“Nzu na Mulugu Nansapwavi,” Masiki Mwari Mwa Magudulano Menjene
11 Enoneya ninga Paulo wansunziha malabo otene mmiburoni mwasunziwa, mudhidhi wa 11:00 m.m. (mudhidhi wa membesi) ofiyedha 4:00 m.t. (mudhidhi wa txiguwo) (Mer. 19:9) Enowaganyedhiwa wi esi dhali midhidhi dhakala attuya ofwaseyene, mbwenye dhakala midhidhi dhoviya vaddiddi, dharoma oworuwela attu mabasa awa wi arome oja vina avume. Kowiliwa Paulo wela olaba dhahene mwari mwa vyaka ttaru, iyene agahifiyedha wora 3.000 mmabasani olaleya. Mabasa aba a nttokoso akosa Paulo ahikosiha vina wi nzu na Yehova nidhowegevi banigasapwa. Paulo wali muttu waziwa ovinanela vina ovyang’anela. Iyene wansaddulela masasanyedho aye wi muttaka waye wafiyedhe na ttotto abaleya amwiwa. Ovisasanyedha oku ompurihilemo nni? Malebo anorumela: “Paulo ohedda dhawene mpaka vyaka bili, ofiyedha athu etene ayuda na agrego, akala elabo y’o Ásia, owodha wiwa nzu na Nabuya.” (Mer. 19:10) Muttaka ohilaleyiwa mwawakwana-mwene!
(Merelo 19:19) Aliba makaga na alawula enjene andhana dhobo dhawa dhawombezana na manivuruyá, anddumeya vathaddo. Muthengo wa manivuru na wa dhina dhowombezana dhiddumeyiwe, wali ninga kobiri matxikwi makumatanu dha parata.
bt 162-163 ddima 15
“Nzu na Mulugu Nansapwavi,” Masiki Mwari Mwa Magudulano Menjene
15 Oveyihiwa wa ana a Seva ohitiha woviwa wa Mulugu, wakosihile attu enjene okala aroromeli vina onyanyala dhobo dhawa dha makaga. Elabo ya Éfeso yahivuwa vaddiddi na merelo a makaga. Okwiri, na webedhawa dh’osemiwa wakala nyimwa vattaddo. Ovano akadda Éfeso enjene ahittukuleleya odhana dhobo dhawa dha makaga wi addumeye vanamwinjini—dhobo esi dhigelegiwa dhiladdanihiwa na kobiri ya ovanene enkala ninga anowaddamela adolari matxikwi kumi. Luka ohiloga: “Dhahene nzu na Mulugu nansapwavi, nonihaga guru dhaye.” (Mer. 19:17-20) Oku ottaba onddimuwa vaddiddi, vowi ebaribari yahigonjiha ottambi vamodha na dh’odomonyodha! Emeleli aba ororomeleya anonivaha masunziho manddimuwa vaddiddi masaka abano. Sabwani ennipadduwela jakakene, iyo ninkala elabo emale odhala muya dhabure. Enowodheya iyo nanya orabela etagano-etaganovi ya muya dhabure; natagihe attu o’Éfeso—nivokeni dhotene dhili na iyo! Nikalele wolapela-wene na dhawireya esi dhinnitotela segedho.