Dhowakula dha Mabasa na Yeddelo Yehu ya Okristu
6-12 YA JANERO
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 1-2
“Yehova Ohittandda Egumi Mwilaboni”
(Wita 1:3, 4) Mulugu ologa dhahi: “Warya okalewo”. Waryawá okalawo. 4 Mulugu ohona wi waryawá kwapama; Mulugu omwalaniha waryawá n’eddima.
(Wita 1:6) Mulugu ologa dhahi: “Vari va manje vakale nthabo, wi nigawe manjeyá: mena odhulu, mena vati”.
(Wita 1:9) Mulugu ologa dhahi: “Manje ali mutxiddo mwa nthabo akoteyele mburo mmodhene, wi mathaka awuma oneye”. Epadduwa dhahene.
(Wita 1:11) Mulugu ologa dhahi: “Mmathakani mumele mani, mumele milima dhinna beu, dhinna mukwani, mumele miri dha misapo, dhibalege mwilaboni, dhinna beu dhothiyana-thiyana”. Epadduwa dhahene.
it-1 583-584 ddima 6-14
Dhothanddiwa
Labo Noroma, valogile Mulugu wi “Warya okalewo”, wariyawa ohipathuwela mmiraboni masiki vahalani ohinathi ofiya velaboni ya vati. Ninga mulogele namatapulela J. W. Watts, enoneya ninga wariya oku wapathuwa vang’ono-vang’ono; iyene ohiloga: “Waryawa wahiroma okalawo vang’ono-vang’ono.” (Wita 1:3, A Distinctive Translation of Genesis [Otapuleliwa wothiyana wa nivuru na Wita]) Mulugu ohithiyaniha wariya na eddima, vina ohithuva wariya nzina na Mutana, eddima nzina na Mathiyu. Kuluga elabo yanzugunuwa, erugunuwaga epaddi ya nzuwa, ekosihaga wi okalewo mutana na mathiyu.—Wita 1:3, 4.
Labo Nanawili Mulugu ologa dhahi: “Manje ali mutxiddo mwa nthabo akoteyele mburo mmodhene, wi mathaka awuma oneye.” Manje mena ahihala velaboni ya vati mena ahithukuleliwa vadhulu v’elabo mmalelani Mulugu ohikosiha wi vari va manjeya vakale nthabo wi nigawe manjeya, mena odhulu mena vati. Mulugu othuva nthabo nzina N’odhulu, welela athiyanihe na vati, vowi manje aba kanlogiwana neneri nne vina dhothanddiwa dhina dha wirimu.—Wita 1:6-8; koona EXPANSÃO.
Labo na Nawuraru, Mulugu na ntikiniho naye ohikosiha wi manje a vati agawane, mpaddi mmodha okale mathaka, mwina okane manje; mmaleliye ohithuva nzina na Mathaka epaddi ya wuma mpaddi wa manje nzina na bara. Sikunene ntho Mulugu ohikosiha wi mmathakani mumele mani, mumele milima dhinna beu, dhinna mukwani, mumele miri dha misapo. Dhotedhene eso dhihiroma obalana na beu “yawa-yawa.”—Wita 1:9-13.
(Wita 1:14) Mulugu ologa dhahi: “Odhulu dhikalewo dhomoneya wi dhithiyanihe omutana na omathiyu, vina dhimoneyege vati apano, dhitonye masaka, masiku na vyaka”.
(Wita 1:20) Mulugu ologa dhahi: “Mmanjeni mukale vitagano dhamento dhohelegeya; omuruddani mutxiddo mwa nthabo dhivavegewo balame”.
(Wita 1:24) Mulugu ologa dhahi: “Elabo ebale vitagano dhamento dha malogo-malogo: dhifuwo, vinama dhonyongothowa, vinama dhawopiha, malogo-malogo”. Epadduwa dhahene.
(Wita 1:27) Mulugu ompaddutxa muthu woladdana na iyene, oli ninga iyene; wapaddutxilé mulobwana na muyana.
it-1 nikuku 583 ddima 6; 584 ddima 1-8
Dhothanddiwa
Noneni wi Wita 1:16 kavanlogiwa nzu nthi na Hebreu ba·ra” nintapulela “othandda”. Mazu anlogiwavo baba, ʽa·sahʹ, antapulela “okosa”. Nzuwa, mwamweri na vineneri dhithanddiwe Labo Nanawunayi nihinathi ofiya, sabwani Wita 1:1 onloga wi dhothanddiwa esi dhili mwilaboni “yodhulu”. Labo nanawunayi, Mulugu “ohikosiha” wi dhothanddiwa esi dha wirimu dhikose mabasa mena odhulu vina vati. Mulugu ologa dhahi: “Odhulu dhikalewo dhomoneya wi dhithiyanihe omutana na omathiyu eji enoniha wi dhomoneyadha dhahiroma ofiya vati,” dhoneyaga ninga dhali vadhulu-vadhulu. Vina dhomoneya esi dhikoseliwe wi dhithiyanihe “masaka, masiku na vyaka”, dhimweddihaga mulobwana mwari mwa okalawo waye.—Wita 1:14.
Labo nanotanu labo niziwiwe ninga siku na othanddiwa wa vitagano dhothiyana-thiyana. Na guru dhaye, Mulugu ohithandda dhokalawo dhinjene. Mulugu ologa dhahi: “Mmanjene mukale vitagano dha mento dhohelegeya; omuruddani mutxiddo mwa nthabo dhivavegewo balame.” Mulugu opaddutxa oba dhothiyana-thiyana, vitagano dhotene dhamento “dhinabelela mmajeni,” vina balame dhotene dhinvava, dha “malogo-malogo.”—Wita 1:20-23.
Labo nanotanu na nimodha, Mulugu ologa dhahi: “Elabo ebale vitagano dhamento dha malogo-malogo: dhifuwo, vinama dhonyongothowa, vinama dhawopiha, malogo-malogo”, dhotedhene dhali dhapamavi.—Wita 1:24, 25.
Mwari mwa labo nanotanu na nimodha, Mulugu ohithandda yokalawo yina yothiyana vaddiddi, evahiliye ewodhelo ya othonga vinama, mbwenye masiki dhawene kivahiwe ewodhelo ya walamulela anju. Wali mulobwana, othanddiwe na nladdaniho na Mulugu. Wita 1:27 onologa wi “Mulugu ompaddutxa muthu woladdana na iyene, wapaddutxile mulobwana na muyana” mazu aba anovahana vina na mazu a Wita 2:7-9, vanloga wi Yehova Mulugu, omuba muthu na mathaka, omvudhela mpunoni muya wokaliha; muthuya ohiroma ovuma, bamuthiya mparaizu mwali milima dhothiyana-thiyana. Mwadhahene, Yehova olabilena dhithanddiliye wi athanddena yokalawo yina, mmaleliye omuthandda muyana, athukula baru ya mulobwana wi amuthanddena muyanayá. (Wita 2:18-25) Venevo mulobwana wahimala okana “mulaya” waye wawakwanene.—Wita 5:1, 2.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 1:1) Omaromelo Mulugu opaddutxa elabo yodhulu na ya vati.
w15 1/6 5
Masunziho a Siyensiya Anupatha Dhavi
Vyaka dha elabo na erimu
Anamasunza anloga wi elabo ena abiliyawu 4 vina erimu yitiwe mwari mwa abiliyawu 13 obe 14 mundduni. Bibilia kanloga vyaka dha elabo. Kavali mburho ononiha wi elabo yitiwe mwari mwa matxikwi mang’onovi a vyaka dha mundduni. Nlebo noroma nili Mbibiliani ninloga wi: “Omaromelo Mulugu opaddutxa elabo yodhulu na ya vati.” (Wita 1:1) Yologa eji enowawodhiha anamasunza welegela vyaka dhiromile okalawo vinama na dhothaddiwa dhina.
(Wita 1:26) Mulugu ologa dhahi: “Nimpaddutxe Muthu onladdana na iyo, akale ninga iyo: athongege oba dha mbara, balame dhodhulu, dhifuwo, vinama dhotene dhonyongothowa dhili mwilaboni.”
it-2 534 ddima 3
Yezu Kristu
Iyene Kahiye Muthanddi. Sabwa ya Mwana okala mukamihedhi wa mabasa othandda, eji kinimuthukulela okala Muthanddi wa Babe. Ewodhelo ya othandda eli na Mulugu, iyene dduna owodha wa ovaha egumi. (Wita 1:2; Masal 33:6) Vowi Yehova ddi Fukuwa enkaliha egumi, eji enoniha wi dhothanddiwa dhetedhene dhinvuma, dhawoneya na dhohoneya, onkalihawo ddi iyene. (Masal 36:9) Nona, Mwana, othiya okala Muthanddi iyene epano obe muthu omukamihedhe Yehova, oli mwinya Muthanddi. Dhahene ninga munlogela Malebo, Yezu ohiromola wi Mulugu ddilí niparha na dhothandda dhotedhene.—Mt 19:4-6; koona DHOTHANDDIWA.
13-19 YA JANERO
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 3-5
“Ngovi Etoteyile Mwaha wa Ozivala Woroma”
(Wita 3:1-5) Mwa vinama dhotene dha mwini dhipaddutxile Nabuya Mulugu, yosagetxayámo ji nowa. Nowayá eloga dhahi na muyana: “Txibarene Mulugu owukoddihani oja milima dha miri dhili muddebe mpuno?” 2 Muyana omwakula dhahi: “kanikoddihiwe oja milima dha miri dha nddebe nthi. Milima dha muri mmodha oli varivá, 3 Mulugu ologile dhahi: ‘Kamuje, vina kamuddiginye-wene; mugatagiha, munokwa’ ”. 4 Nowa emwakula muyana: “Nne, kamunakwe. 5 Mulugu onoziwa wi siku-ntho ninajinyu, mento enyu anofuguwa, munokala ninga Mulugu, munona opama n’obure ninga iyene”.
Dholibela dha Yehova Dhinele Wakwanihedheya!
9 Satana Ddiabo, wahilabihedha nowa wila amunyengette Eva omusadduwela Babi waye Yehova. (Kengesa Wita 3:1-5; Ovuh 12:9) Satana wahita makani akoromanihiliye wila ana a Mulugu a velaboni ya vati, ahikooddihiwa oja ‘milima [dhotene] dha miri dha muddebe mpule.’ Mazu aba alagiha dhahi: ‘weyo kunfanyeela okosa enfuniwe?’ Musogorhomwa wahiloga na Eva wila: “Nne, kamunakwe.” Wela ozivala. N’eji iyene wahimukwekwetta Eva ofiyedhaga woona ninga kafanyeela omwiwelela Mulugu. Satana wahiloga: “Mulugu onoziwa wi siku-ntho ninajinyu, mento enyu anofuguwa.” N’eji Satana wafuna aloge wila Yehova kafunana awene oja mulima obule sabwani agahikaana eziwelo yamakamaka. Nomala, wakosela nlibelo nonyengetta: “Munokala ninga Mulugu, munonona opama n’obure ninga iyene.”
(Wita 3:6) Muyana onaga mulimayá ninga bojiwa, vowi wankoddelela mento, wammedhiha mara ninga wawodha ofugula zelu, ohapa, ojawo, omvamo mamunaye wali venevo, oja vina.
w00 15/11 25-26
Dhapadduwele Atelani Oroma Dhinonisunziha
Yothega ya Eva yanfwanyela oleveleliwa? Nne-wene! Karoma ovubuwela vamburhoni vaye. Nowa ehisaddula dhologa dhotene dhalaganele Mulugu na Adamu. Karoma wubuwela dhahi, akala mmalabo onomunyengetha mmudhawo, mmudhawoya awusadduwela, weyo onkala dhavi? Eva kokala muthu mwina agahitanya, agahikodda vina agahizinddiyela wi dhologa dhiwaliye dhali othambi. Nubuweleni dhahi, nowa ejile ehikodda owodha wa Mulugu, vina ehinvuza mwaha wa mamune? Kowiliwa Eva wali muyana wa malago, iyene agahiroma omujedha mamune wi amuziwihe makaniya. Eji enonisunziha wi, akala iyo ninowiwa dhologa dhinthiyana na esile dhinisunzihile Mulugu, ninofuniwana okalela mento. Txibarene, Eva ohipeliwa malago Vaddiddi na mazu otowa ebaribari, iyene wela agahikana ewodhelo ya ovithonga mwinya, mwa oziwa eli yaderetu na ya bure. Obure okosiliye wali wa okalela wubuwelavi dhaddeliwiye, nona wammedhela mara mulimaya. Otowa malago waye ohimuthukulela otatamula ngovi; iyene agahirabela dhubuwelo esile dhokwakwathutxa obe agaroma omujedha mamune wi amwaddele dhipadduwile!—1 Korinto 11:3; Tiago 1:14, 15.
Adamu Ohinvuruwana Mwadhiye
Mmalelani Eva ohimpupurutxa mamune vina. Ninalogeni dhavi mwaha wa wobana oku omuthukulele Adamu omvuruwana mwadhiye? (Wita 3:6, 17) Adamu, wali mpara-wili. Iyene kokala mwina kagafwanyele omwiwelela Muthanddi waye, odduwene onvahile dhotedhene dhaniye, otaganyiha na mwadhiyeya Eva? Iyene kagaromile otamela oziwa yanfunana Mulugu mwari mwa makani abale? Obe kagaromile ologela makaniya na mwadhiye? Adamu wahimala waddeliwa egampadduwele koja mulima obule. Murumiwi Paulo ohubutxedhiwa na muya wokoddela oleba mazu aba: “Orumele onyengethiwa kaiye Adamu; ogwile munyengethiwani, alupá nigano, ddi muyana.” (1 Timóteo 2:14) Adamu wil’ovurana na Yehova mwibeweni-mwene. Iyene wovetxa omwalana na mwadhiye, nona wova oku, ohimudduwaliha owodha ona Yehova wawi iyene agahigomiha makani abale.
(Wita 3:15-19) Ddinere owiddaniha weyo na muyana, ziza nawo na ziza naye. Iyene onere owutataka musoro, vanatamele weyo oluma etili yaye”. 16 Mmaleliye ologa na muyana: “Ddinowenjedhedha goyi nsaka nawo na wurumala, onowabala anawo wiwaga opa. Onojiwa murima na mamuno, onawuthongege”. 17 Apa ologa na mulobwana: “Mwaha w’omwiwa mwadhiyo, vina y’oja mulima wawukoddihile miyo ddiraga: ‘kuje-wene’, elabo enogweliwa ntowa na muladdu wawo. Oja wawo onafwanyege na goyi masiku a okalawo wawo wotene. 18 Mathaka anoumelihedha minga na ekuwa, onajege mani a muddebe. 19 Oja wawo onakale wotabuwela na nthókoso, mpaka vaneyeleliwe okala mathaka obiweniwe; vowi weyo oli mbwebwe, onowiyelela okala mbwebwe wokokene”.
w12 1/9 4 ddima 2
Txibarene Mulugu Onowatanala Ayana?
Ayana ahigwihedhiwa ntowa na Mulugu?
Nne. Egwihedhiwe ntowa ‘nowa enddimuwa, enromoliwa Ddiyabo’. (Ovuhulela 12:9; Wita 3:14) Valogele Mulugu wi Adamu ‘aganimuthonga’ mwadhiye, keliwe wi iyene wela orumela wi mulobwana ahimuthithimihege muyana. (Wita 3:16) Iyene wela ononihedhamo mavirigano agapadduwile mwaha wa yothega etotilani.
w04 1/1 29 ddima 2
Otapuleliwa wa Nivuru na Wita—I
3:17—N’ekalelo gani egwihedhiwe mathaka ntowa, vina ntowana ninagome nsaka gani? Mathaka agwihedhiwe ntowa n’ekalelo yawi olimiwawa oganvaha goyi vaddiddi. Adhuli a Adamu ahonihiwa goyi enddimuwa vaddiddi na minga vina ekuwa yalogiwe wi enela wunuwa mmathakani, ofiyedha babi wa Nowé, Lamek ologa sabwa ya ‘mabasa a olemela a mada ehu, atoteyile na ntowa nigwihedhe Mulugu mwilaboni.’ (Wita 5:29) Muvirele mpulo, Mulugu ohimururiha Nowé vamodha na anaye vina ohiloga wi awene abalena wi adhalihe elabo. (Wita 9:1) Nona, Mulugu wahimala ogomiha ntowa nthile nagwihedhiye mathaka.—Wita 13:10.
it-1 742 ddima 2
Goyi dha Wubalani
Goyi dha wubalani. Mmalele muyana othega, Mulugu ohimwaddela goyi eganiye mudhidhi wa obala waye. Kowiliwa wela okalavi wawiwelelene, aganakelavi maruriho a Yehova, vina obala ogali mabasa agamuzivela vaddiddi, sabwani “nruryo na Nabuya ninoreliha—guru dhehu kadhinenjedhedhavo elo.” (Gano 10:22) Mbwenye ovanene, sabwa yawi maningo ehu otene adhaleliwa othega, ninowiwa opa venjene. (Athu anubuwela wi obure wetene ompadduwa, ompaddutxa ddi Mulugu) mbwenye elogiliye na muyana jiji yawi: “Ddinowenjedhedha goyi nsaka nawo na wurumala, onowabala anawo wiwaga opa.”—Wita 3:16.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 4:23, 24) Lamek oawaddela ayanaye: “Nyuwo Ada na Sila kavuruwanani nzu naga; nyuwo awadhi a Lamek, kewani dhinloga miyo: Ddimpa mulobwana sabwa oddiporeya; ddimpa mpali sabwa yoddinyigala. 24 Akala onimuddawela Kayini onotabutxiwa dila tanu na bili, ole onimuddawela Lamek onotabutxiwa dila makummatanu na meli na tanu na bili”.
it-2 658 ddima 2-3
Lamek
Mazu aba oddobelana awaddele Lamek awadhiye (Wita 4:23, 24) walogela sabwa ya ekalelo ya athu a masaka abale. Lamek ohiloga: “Nyuwo awadhi a Lamek, kewani dhinloga miyo: Ddimpa mulobwana sabwa oddiporeya; ddimpa mpali sabwa yoddinyigala. Akala onimuddawela Kayini onotabutxiwa dila tanu na bili, ole onimuddawela Lamek onotabutxiwa dila makummatanu na meli na tanu na bili.” Lamek waloga mwaha wa ovibarela waye, onihaga wi oddawa waye kuwaliganile na wa Kayini. Iyene ologile wi ohimpa mulobwana sabwa ya mulobwanaya omporeya. Nona, mazu aba oddoddobelana, wela woniha wi ole ontamela omutotela ngovi, iyene agahimpa.
(Wita 4:26) Set vina ombala mwana, omuthuvileye nzina na Enós. Venevale paromile okuweliwa nzina na Nabuya [Yehova].
it-1 367 ddima 1
Oveyiha
‘Okuweliwa wa nzina na Nabuya [Yehova]’ masaka a Enós, mpulo ohinathi ofiya, ononeya ninga kuwakosiwa na murima woligana nne kuwali w’ekalelo yofwanyelela; vowi masaka a Abel, iyene wanromola nzina na namadhulu-dhulu. (Wita 4:26; Aheb 11:4) Awene ela oveyiha nzina na Mulugu, sabwani akuwelela mwirantxoni vina n’ekalelo ya opanela.—Koona ENÓS.
20-26 YA JANERO
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 6-8
“Iyene Ovirihamo Dhetedhene Dhimurumile Mulugu”
(Wita 6:9) Ziza nibudduwile mwa Nowé, thinthi: Nowé wali muthu woligana murima, wowakwana vari va athu a nsaka naye; wanedda malabo etene na Mulugu.
(Wita 6:13) Venevo Mulugu omwaddela Nowé: “Ddinowatolotxa-wene athu, vowi adhaliha obure mwilaboni; ddinowagomiha vamodha na elaboyá.
Karava Nroromelo na Wiwelela wa Nowé, Daniyel na Job
4 Nowé wafanyiwe makattamiho gani? Nsaka na nikolo na Nowé, Enok, attu ali abure. Awene annimulogela Yehova “mazu onyimula.” (Juda 14, 15) Sabwani mwilaboni mwahidhala obure gwé. Mbwenye nsaka na Nowé “elabo yavudda-wene yadhala owali.” Anju ena abure ahidha mwilaboni, bavikosiha attu, batela ayana. Aniwa ali atabala vina ali awali. (Wita 6:2-4, 11, 12) Mbwenye etene anona wi Nowé wali wottiyana. Bibilia onloga wi “Nowé bahi ddamukoddelele Nabuya.” Mottiyana na attu amurijile iyene wankosa yali yapama. “Nowé waneedda malabo etene na Mulugu.”—Wita 6:8, 9.
(Wita 6:14-16) Kamusasanye pangaya na tabwa dha guru: gwaddamo vipaddi vipaddi, zirhima na alikatraya mwari na otakulu. 15 Mukaleloyá bubu: Elapi ekale ya mentru zana na makumararu na mararu, egwagwanyi, ya metru makumeli na meli; imo ekale ya metru kumi na mararu. 16 Odhuluwá wikemo purhusu; wunuwawa okale wa vari va metro. Omwike musuwo epaddi modha. Pangayayá akane ekalelo ya numba ya mudhulu: epaddi ya mutxiddo, ya vari, y’odhuluwá.
w13 1/4 14 ddima 1
Nowé “Wanedda Malabo Etene na Mulugu”
Enoneya ninga mabasaya ahigonela vyaka 40 obe 50. Yanfuneya ogwadda viga, oparula wi dhikale tabwa dhigumanihiwe. Pangayaya wahikana ekalelo ya numba ya mudhulu, wahikana mipaddi dhinjene, wana musuwo epaddi modha, wahikiwa vina majanela. Wahikana epaddi ya mutxiddo, ya vari vina y’odhulu.—Wita 6:14-16.
(Wita 6:22) Nowé oroma olaba; ovirihamo dhetedhene dhimurumile Mulugu.
w11 15/9 18 ddima 13
Kathamagela Mperhe N’ovilela
13 Txini yawodhihile alabeli aba a Yehova wakwaniha othamaga wawa? Kona elebile Paulo amwaddagana Nowé. (Kengesa Ahebreu 11:7.) “Mpulo munddimuwa [otolotxile dhotene dhali mwilaboni]” yali yopadduwa ‘ehinathi wonaga’ Nowé. (Wita 6:17) Wali muzogwe ohinarubwaga, yali yopadduwa yarutxa vaddiddi ononelamowa. Masiki dhawenevi Nowé kobuwele wi kinapadduwe nne kapwazile. Okoddele nni opwaza? Sabwani iyene wanroromela wi dhotene dhinloga Yehova, dhinopadduwa. Iyene nne kobuwele wi ommaga pangaya ali mabasa orutxa vaddiddi. Bibilia onloga wi Nowé ‘ovirihamo dhetedhene.’ (Wita 6:22) Karoma otanalela mabasa afuniwana Nowé okosa—omusasanya pangaya, ogumaniha vinama, wikamo mpangayani dhoja dhawa na dha dhinama, olaleya muselu wa Mulugu, vina wazuzumela amudhe wi ahithiye wedda na Mulugu—kali mabasa oyeva ofiyedha muthu ‘ovirihamo dhetedhene.’ Txibarene Nowé ohoniha wi wahikana nroromelo, nona iyene vamodha na amudhe ahirurihiwa sabwa ya nroromelo nonihilani.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 7:2) Vinama dhotene dhihinkwaruliha, volowanamo tanu na bili dhapogo, tanu na bili dha mukolo, esile dhihinjiwa, volowanamo bili: pogo na mukolo.
w04 1/1 29 ddima 7
Otapuleliwa wa Nivuru na Wita—I
7:2—Txini yamuwodhiha Nowé ozinddiyela enama yojiwa na yohijiwa? Othiyana oku woniwa mwari mwa vinama esile dhakosiwana mukutho. Sabwani mpulo ohinathi opadduwa, nama kiyakosa mpaddi wa oja wa athu. Othiyanihiwa wa enama “yokwaruliha” na “yohikwaruliha” oromile opadduwa nsaka na Malamulo a Mizé, vina ogomile mmalele malamuloya okwela. (Merelo 10:9-16; Éfeso 2:15) Enoneya wi Nowé wanziwa yafwanyelela okutheliwa Yehova. Mmaleliye obudduwa mpangayani “Nowé omukungela Nabuya ebuwa. Mwa vinama na balame dhihinkwaruliha dha malogo-malogo, othukulamo modha-modha omuhelelana Nabuya mukutho woddumeya vebuwani.”—Wita 8:20.
(Wita 7:11) Nowé mwakwanihedhiye vyaka mazana matanu na nimodha, masiku kumi na matanu na meli a mweri wanawili, siku-nene ntho, vati vafumbuwa, vambudduwa manje menjene, odhulu nthabo nitweya akuthuwawo mena.
w04 1/1 30 ddima 1
Otapuleliwa wa Nivuru na Wita—I
7:11—Manje atotile mpulo afukuwile wuvi? Labo “nanawili” na mabasa othandda, mupaddutxeliwe “nthabo” vina na elabo ya vati, Mulugu ohiloga wi, vari va “manje vakale nthabo, wi nigawe manjeya mena odhulu mena vati.” (Wita 1:6, 7) Manje a “vati” babale aliwovi mwilaboni. Abale odhulu áli munyetho munddimuwa vaddiddi wathanikiwe odhulu-dhulu, ‘witaga majugu menjene.’ Ba manjene abo afukuwile masaka a Nowé.
27 YA JANERO–2 YA FEVERERO
MAFUMO A MAZU A MULUGU | WITA 9-11
“Mwilaboni Mwetemwene Mwali Elogelo Modha Bahi”
(Wita 11:1-4) Mwilaboni mwetemwene mwali elogelo modha bahi, athu otene aloga mazu okokene. 2 Amwalaga omadhelo wa nzuwa, afwanya elabo yowandaleya mwilaboni y’o Senneyar, agilatimo. 3 Alagana dhahi: “Ndhoweni, nube masizorha; simentiyá yali alikatraya. 4 Osogorhowa alagana vina: “Ndhoweni, nimage muthethe nimetxemo muringothi; muthompiyá ofiyedhe nthabo. Dhahene ninere othithimiheya, kaninabalaleyele dhilabo dhina”.
it-1 298 ddima 2
Babilónia Muthethe Munddimuwa
Vizinddiyelo dha Azamani o Babilónia. Muthethe w’o Babilónia, witiwe mpaddi w’elabo y’o Sinneyar, eji epadduwile mudhidhi mmodhene wafuna omagiwa mirhingothi dha Babel. (Wita 11:2-9) Mirhingothi esile kadhamagiwa na efunelo ya othithimihiwa nzina na Mulugu, nne; anamamagaya amagela wi asibiwe mwilaboni mwetemwene. Mirhingothi dholapa kadhifwanyiwe bahi elabo ya Babilónia wa wale, dhihifwanyiwa vina mpaddi wa Mezopotámiya, ofwanyiwa wa mirhingothi esi ohoniha ebaribari wi malogo abale ahikana elemelelo ya omaga mirhingothi dhakosani makapela awa. Ogana wa Yehova wa ogomiha yomagiwa ejile ononiha vina wi malogo abale ahikana elemelelo ya webedha w’othambi. Nzina nthi Babel, nigalogiwa na elogelo ya Hebreu, nintapulela “Ohiwanana”, akadda Sumeria anloga (Ka-dingir-ra) Akadiyano anloga (Bab-ilu) dhologa dhobili dhintapulela “Musuwo wa Mulugu.” Nona, malogo ankala elabo ejile ya Babilónia kanziveliwa ologa mazina aba sabwani anoziwa wi veteyile nzinana kavali wiwanana; elogelo eswa esadduliwena ejile yawale, enozinddiyelihavi muthetheya na marelejiau.
it-2 360 ddima 6
Elogelo
Nivuru na Wita nihikana mazu anoniha ogumanihana wa athu muvirele mpulo, yawireya eji yangudulana na ofuna wa Mulugu, vowi iyene wafuna wi Nowé na anaye abalena adhale mwilaboni. (Wita 9:1) Awene ahimaga mirhingothi dhinddimuwa elabo y’o Sinneyar, o Mezopotámiya n’efunelo ya okala vamodhavi; avanyaga dhologa dha Mulugu dhawi athu ‘adhale mwiliboni.’ Enoneya ninga elabo eji yali niparha na makapela menjene, wahimagiwa murhingothi munddimuwa wa webedhiwamo.—Wita 11:2-4.
(Wita 11:6-8) Nabuya [Yehova] ologa dhahi: “Ddabuno ali nlogo nimodha, anloga elogelo modha bahi; akala awene aroma wira dhahene, osogorhowa [kinakalewo] enabarele wira dhinfunani. 7 Ndhoweni, nitite, narabulihe elogelo yawa, wi muthu na mukwaye ahiwodhege wiwanana”. 8 Nabuya oabalaletxela mwilaboni mwetemwene; awene atxelela omaga muthethe.
it-2 361 ddima 1
Elogelo
Namawodha-wodha ohikosiha wi mabasa awa amwalamwadheye, nona ohirabuliha elogelo yawa wi ahiwanane. Orabulihiwa oku wa elogelo ohirutxiha mabasa-mabasavi akosani; n’eji awene ahimwedhayela mwilaboni mwetemwene. Orabulihiwa oku vina wa elogelo ohikosiha wi athuya ahikale vina vamodha; vowi muthu dhalogiye mukwaye kanonelamo, kavawodheyile otaganyiha zelu dhawa wi akose mabasa ovithukulelana—kavo ogakanile ewodhelo ya wiwawananiha dhilogelo dhotene, othiya mwinyene Mulugu. (Kang’ananiha na Koh 7:29; Oli 32:5.) Txibarene, orabulihiwa oku wa vilogelo ohikosiha wi malogo avapeyele elabo yotene, kowiliwa eji kiyapadduwile, malogo agahipadduweliwa ngovi enddimuwa vaddiddi. (Wita 11:5-9; kang’aniha na Iza 8:9, 10.) Akala onfuna wone ngovi egapadduwilevo, kinrutxa; karoma wubuwela ngovi dhinfwanyiwa athu, sabwa ya okalawo aziwitxi, abuwene anira dhomusadduwelana Mulugu; yakakene jigapadduwile na Babel.
(Wita 11:9) Nona muthetheyá ovahiwa nzina na Babel, vowi pavenevo varabulihile Nabuya elogelo ya athu otene a mwilaboni; pavenevo vina vàbalaletxele Nabuya mwilaboni mwetemwene.
it-3 55 ddima 6
Malogo
Ovanene nlogo nimodha-nimodha ninowita elemelelo yawa, mweddelo wawa, mabasa awa, na webedhawa wawa—nlogo nimodha-nimodha nihikana dhokosa dhawa. (Onam 18:3) Sabwa yawi athu ahimala omwalana na Mulugu, awene anokosa vingamuthu, dhahene ninga mwakosela azamani awa.—Oli 12:30; 2Amwe 17:29, 33.
Nipepese Mafumo a Omuyani
(Wita 9:20-22) Nowé, wali namalima, otxeya mmuddani mwaye miri dha mvidera. 21 Mmweliye vinyu, olezela, oruleya guwo, okala yovi mba mwaye 22 Kam, babe wa Kanaá, mmoniliye babe bali yovi, obudduwela vatakulu, ohawaddela abalaye eli dhipadduwilemo.
(Wita 9:24, 25) Nowé musisimuwiliye mulezelani, aziwa dhimukosele mwanaye muñgonoyá, 25 ologa dhahi: “Ntowa nimugwele Kanaá, akale mudhari wa adhari a abalaye”.
it-1 382 ddima 4
Kam
Enoneya ninga Kanaá wahikalavo vanipadduwoni nthi, mbwenye babe Kam kamusisigule. Nowé alogaga nivuhulo na wubuwelihiwa na muya wa Mulugu, ohiloga wi obure wali mmirimani mwa Kam, obuwene vina waravile mwanaye Kanaá, ogahiraviwa na adhuli a Kanaá. Mpaddi wa ntowa nthi ohakwanihedheya nsaka nigonjihiwe Akananewu na ana Izrayel a ziza na Asimita. Abale akoddile opiwa (ninga motagiha akadda Gabawoni [Jos 9]) ahiriwa adhari a ana Izrayel. Vyaka dha musogorhomwa, adhuli a Kanaá mwana Kam, agweliwa ntowa na olamuleliwa, na Medo-Pérsia, Gresia na Roma.
(Wita 10:9, 10) Iyene wali namatota wotxenjerha [wopambiha] vamentoni va Nabuya. Nona egalogiwa dhahi: ‘Ninga Nemrod namatota, otxenjerile [wopambiha] vamentoni va Nabuya. 10 Omwene waye oromilena o Babel, odhowanavi o Erek, o Akad, o Kalné, mwilaboni y’o Siniyar.
it-2 91 ddima 6
Nemrod
Voroma-vene, olamulela wa Nemrod wataganyiheya na mithethe dh’Obabel, Erek, Akad, na Kalné, ofiyedha vilabo dhotene dh’o Siniyar. (Wita 10:10) Nona ddi iyene wemelela mabasa a omagiwa wa mithethe vamodha na mirhingothidha dha Babel. Dhologa esi dhinowiwanana na elemelelo ya akadda Ayuda. Josefo ohileba: “[Nemrod] ohiroma osaddula elabo yotene vang’ono-vang’ono na olamulela waye wopyaga; obuwelaga wi ekalelo ya wamwalaniha athu na Mulugu ja wakosiha athuya wi akuluvele kakamwe olamulela waye. Omaga muringothi munddimuwa wafuna ofiyedha nthabo, enoniha wi iyene afuna akose mavurhano na Mulugu kowiliwa Muluguyá wela ofuna obwiniha elabo wili na mpulo, vanowoneya vina wi iyene afuna apithe azamani aye. Athu a malogo ahikana munigwa munddimuwa vaddiddi wa ofwara dhubuwelo esi dha [Nemrod], obuwelaga wi Mulugu wanatabutxa vaddiddi; nona akamihedha omaga murhingothi . . . murhingothi obu wahaguva vaddiddi ofiyedha athu otikina.”—Antiyokiya w’o Judeya, I, 114, 115 (iv, 2, 3).