1. Mavuhulo a mBibiliani annikamihedha ononelamo eni?

TXINI enapadduwele attu a nlogo na Yehova nsaka n’ogoma wa elabo nili vakuvi? Enowodheya iyo oziwa yowakulaya. Bibilia onologa mapadduwo ohivegana, ananipadduwele iyo notene. Nivuhulo nimodhana ninonittukulela ononelamo enakose mulamuleli munddimuwa wa elabo ya vati. Yopadduwa eji elebiwe va nivuruni na Daniyel kapitulu 11, nivuhulo ntti ninaloga amwene eli anraba koddo, mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini. Epaddi yinjiya ya nivuhulona ehimala wakwanihedheya, nona, ninokuluvela vaddiddi wi epaddi yina ehalilewo, enela wakwanihedheya-wene.

2. Ninga munlogela nivuru na Wita 3:15 na nivuru na Ovuhulela 11:7 vina 12:17, txini enfanyelihu oziwa voroma nigafunaga osunza nivuhulo na Daniyel?

² Nigafuna ononelamo nivuruni na Daniyel kapitulu 11, voroma ninofwanyela oziwa wi nivuhulo ntti, ninaloga alamuleli na anamattonga akosile merelo àpattile kakamwe attu a nlogo na Mulugu. Enoziweya wi nlogo na Mulugu nikuru na attu ang’onovi ali mwilaboni, masiki dhawene, awene anopattiwa mapadduwo menjene a mwilabonimwa. Ampatteliwetxa nni? Sabwaya jawi Satana vamodha na attu a elabo yaye ahikana eganilani okosa—watolotxa abale anna efunelo ya omulabela Yehova vamodha na Yezu. (Kengesa Wita 3:​15 na Ovuhulela 11:7; 12:17.) Nivuhulo nttile nilebiwe vanivuruni na Daniyel ninowiwanana na mavuhulo mena ali Munzuni na Mulugu. Txibarene, iyo ninanonelemo nivuhulo na Daniyel nigewananiha na Malebo mena a mBibiliani.

3. Txini enasunze iyo mwari mwa mutoma obu na mwina onda?

³ Vowi nihimala oziwa yofwanyela okosa, ovano ninfuna nisunzeni nivuhulo na Daniyel 11:25-39. Ninele wona wi mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini aromile olamulela yaka ya 1870 ofiyedha 1991, ninele wonamo vina yopurelamo ya ononelamo mwawakwana-mwene mpaddi wa nivuhulo ntti. Mutoma mwina onfwarela onele ologa nivuhulo na Daniyel 11:40–12:1; ninele wakwanihedha ononelamo wehu, mwaha wa ejile egapadduwile oromana yaka ya 1990 ofiyedha koddo ya Armagedón. Ogasunzaga mitoma esi minli, enele okala yofuneya vaddiddi wubuwelaga “Otxigana wa Amwene, Mwari mwa Masaka Omariha.” Voroma, ninofwanyela waziwa amwene aba eli, ankosa mpaddi wa nivuhulo ntti.

NINAWODHE DHAVI OMUZIWA MWENE W’OMADHULU NA MWENE W’OGUSINI

4. Dhilobo gani ttaru dhinfwanyelihu oziwa nigafunaga omuzinddiyela mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini?

⁴ Omaromelo-wene mazina aba a “mwene w’omadhulu” na “mwene w’ogusini”, addiwana alamuleli akala omadhulu na ogusini wa elabo ya Izrayel. Ninziwa dhavi ejiya? Karoma wona elogile anju na Daniyel: “Ovano miyo ddili veneva wi ddunonihedhemo dhinfuna opadduweliwa nlogo nawo masiku omariha.” (Dan. 10:14) Ofiyedha nsaka na Pentekoste wa 33 N.K. (Nsaka na Kristu), ana Izrayel alivi nlogo na Mulugu. Vasogorhova Yehova ohinonihedhamo wi anamafwara otene ororomeleya a Yezu, attu a nikuru naye. Nona, dhologa dhinjene dha nivuhulo nilebiwe munivuruni na Daniyel 11 kadhinlogiwana bahi attu a nlogo na Izrayel, dhinlogiwana vina anamafwara a Kristu. (Mer. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Ozinddiyeleya oku wa mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini, wanttiyana mudhidhi na mudhidhi. Masiki dhawene dhihikalawo dhizinddiyelo dhahasadduwa. Yoroma, amweneya ankosa merelo menjene apatta nlogo na Mulugu. Yanawili, mweddihedho waweddihanina attu a nlogo na Mulugu ohoniha wi aweneya anomwidda Mulugu webaribari, Yehova. Yanoraru, amwene oheli anowana-wana.

5. Oromana sekulu 2 N.K., ofiyedha sekulu 19 wahikalawo mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini? Katapulela.

⁵ Nsaka nakakene na sekulu yanawili N.K., mmutugumanoni mwa Akristu ebaribari, mwahivolowa Akristu ottambi, eddana masunziho ogwalagwambi vina avita ebaribari yafwanyeya Munzuni na Mulugu. Oromana nsakanene ntto ofiyedha sekulu 19 velaboni ya vati kavali nikuru na adhari a Mulugu azinddiyeleya. Akristu ottambi ahinjiva, dhahene ninga eninjiva ntaje mmunddani, ofiyedha ohoneyaga tirigu olimo. (Mt. 13:36-43) Ekalele nni yofuneya oziwa ejiya? Sabwani eji enoniha wi mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini kagawodhile olamulela obe wimetxa omwene wawa nsakanene nttile na sekulu 2 ofiyedha jiddiga wa sekulu 19. Kuwali nikuru na Mulugu nozinddiyela, nigalupele awene.b Mbwenye yali yojedheleya wi mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini agahubuwa omamalelo wa sekulu 19. Ninziwa dhavi ejiya?

6. Mudhidhi gani oromile ozinddiyeleya nlogo na Mulugu? Katapulela.

⁶ Oromana yaka ya 1870 attu a nlogo na Mulugu ahiroma ogumana, baroma wita nikuru. Wetile nikuruna ddi Charles T. Russell vamodha na akamihedhe aye. Mbali Russell na anamasunza akwaye, babale avuhuleliwe wi agali anamukatti agavuwihile muselu wa ‘okasana dila’, Kristu ahinatti ottomeliwa Omwene. (Mal. 3:1) Ovano nlogo na Mulugu nahiroma ozinddiyeleya! Nsaka-nene ntto wahikalawo mulamuleli wakosa merelo apatta nlogo na Mulugu? Karoma wona dhopadduwadha.

MWENE W’OGUSINI BANI?

7. Bani wali mwene w’ogusini oromile olaba nsaka na Koddo Yoroma Erabiwe Elabo yotene?

⁷ Yaka ya 1870, olamulela wa akadda Grã-Bretanha wali onddimuwa-wene, vina awene ahikana anyakoddo a guru vaddiddi. Olamulela oku watonya nnyaga ning’ono nimelile vari va mena mararu—França, Espanha, na Holanda. (Dan. 7:7, 8) Dhahene, mabasa a mwene w’ogusini ahilaba nsaka na Koddo Yoroma. Nsaka-nene ntto elabo ya Estados Unidos da America yahidha okala niparha na mafumo menjene, nona atamela ovitaganyiha na Grã-Bretanha.

8. Ovenyana masaka omariha ofiyedha ovanene, bani oli mwene w’ogusini?

⁸ Nsaka na Koddo Yoroma, alamuleli a Estados Unidos da America ahivitaganyiha na alamuleli a elabo ya Grã-Bretanha, bakala nikuru noliba vaddiddi mukoddoni. Akadda Grã-Bretanha muvitaganyihedhani na America ahidha okala alamuleli anddimuwa a mwilaboni, aziwiwa na nzina na Anglo-Americana. Daniyel wahivuhulela wi mwene oddu agahivuganya “muthithi wa anyakoddo oliba-liba”. (Dan. 11:25) Ovenyana masaka omariha ofiyedha ovanene mulamuleli wa Anglo-Americana ddunziwiwa ninga mwene w’ogusini.c Kito bani odhile okala mwene w’omadhulu?

WUBUWA WA MWENE W’OMADHULU

9. Mwene w’omadhulu wubuwile mudhidhi gani, vina nivuru na Daniyel 11:25 nakwanihedheyile dhavi?

⁹ Yaka ya 1871, Russel na akamihedhi aye ahita nikuru na anamasunza a Bibilia; tti nsakanene nttile nubuwile mwene w’omadhulu. Yakene ejile Otto von Bismarck, ohimelela witiwa wa olamulela wa Alemanha. Mulamuleli woroma wali Prussian Wilhelm I, iyene ohimuttoma Bismarck wi akale mwimeleli wa omwene waye.d Mwari mwa vyaka dhing’onovi akadda Alemanha ahidha okala apatxaye, baroma olamulela dhilabo dhotene dha África ofiyedha Oceano Pacífico, mudhidhi wakakene ahiroma owana-wana na olamulela w’o Grã-Brentanha. (Kengesa Daniyel 11:25.) Alamuleli o Alemanha ahikana anyakoddo a guru vaddiddi vina ahasasanya apaporo a koddo adhile ovuwa venjene mwilaboni. Nsaka na koddo yoroma akadda Alemanha ahilaba na vipano eso dhotene wi awane na amwiddani awa.

10. Nivuru na Daniyel 11:25b, 26 nakwanihedheyile dhavi?

¹⁰ Vasogorhova Daniyel ohiloga egapadduwile na Olamulela wa Alemanha vamodha na anyakoddoya awa. Nivuhulona naloga wi mwene w’omadhulu “kanawodhe opemberha.” Sabwanya jani? Sabwani “akwaye-ene anja na iyene anere omuzugunuwela; anyakoddo aye anere obalaletxiwa, enji anere opiwa.” (Dan. 11:25b, 26a) Masaka akalawo Daniyel, abale aja “dhoja dhakene” dha mwene, ataganyiheya na abale ‘emelela mabasa a mweneya.’ (Dan. 1:5) Nivuhulo ntti apa ninlogiwana ani? Ninaddiwana mwene munddimuwa wa olamulela wa Alemanha—otaganyiha na anddimuwa aalamulela, emeleli vina anddimuwaya a anyakoddo, abuwene alaba mumodhani na mwene wawa.e Nivuhulona kanilogile bahi ogwa wa olamulela, nihiloga vina witeya wa koddo egarabilani na mwene w’ogusini. Munivuhulonimwa muhilogiwa mwene w’omadhulu, na mazu awi: “Anyakoddo aye enere obalaletxiwa, enji anere opiwa.” (Dan. 11:26b) Mwari mwa koddo yoroma, anyakoddo enjene a Alemanha ‘abalalitxiwa’ vina enjene “apiwa”, dhahene ninga mwavuhuleliwani. Koddo eji ehatata attu enjene opitta koddo dhina dhirabiwe.

11. Txini dhikosile mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini?

¹¹ Nivuru na Daniyel 11:27, 28 Daniyel ohilogamo dhigampadduwele mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini, iyene ohileba wi amwene aba “anere ogilati vamodha alogaga anya-anya dhopelana malago.” Nivuhulona nihiloga vina wi mwene w’omadhulu onere ogubela “mafumo menjene”. Jijene epadduwile-wene. Alemanha na Grã-Bretanha ahipelana malago, alogaga wi afuna alaganele murenddele, mbwenye ottambi wa dhologa esi woneyile yaka ya 1914. Ehinatti ofiya yaka eji ya 1914, akadda Alemanha ahirela venjene, ofiyedha okala areli anawili a mwilaboni. Vasogorova Alemanha ohiwana na mwene w’ogusini, mbwenye kapemberhe; veneva vahoneya wakwanihedheya wa Daniyel 11:29 ofiyedha mpaddi woroma wa versu 30.

AMWENEYA AHIWANA NA NLOGO NA MULUGU

12. Nsaka na koddo yoroma, txini ekosile mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini?

¹² Oromana yaka ya 1914 amwene aba anwana anya-anya vina anwana na nlogo na Mulugu. Ninga motagiha, nsaka na koddo yoroma alamuleli a akadda Alemanha na akadda Grã-Bretanha ahifwara-fwara nlogo na Mulugu nttuwene nakodda ottidda futti. Akadda E.U. annafugela abale emelela mabasa olaleya. Anamafwara-fwara abale ahakwanihedha nivuhulo nilebiwe va nivuruni na Ovuhulela 11:7-10.

13. Yaka ya 1930 vina mudhidhi wa koddo yanawili, txini ekosile mwene w’omadhulu?

¹³ Vasogorhova yaka ya 1930 mwari mwa koddo yanawili, mwene w’omadhulu ohitabutxa nlogo na Mulugu, ahikanelaga supaje. Akadda Nazi muromelani wang’anela elabo ya Alemanha, Hitler vamodha na akamihedhi aye ahitximiha mabasa a nlogo na Mulugu. Anamatximihaya ahapa attu matxikwi na matxikwi a nlogo na Yehova vina ahattukulela mutxedhiwani ena enjene. Dhopadduwa esi dhahimala ologiwa na Daniyel. Mwene w’omadhulu wahimala ovetteka wi anyakoddo asogoreliye aveyihe “musana wa Mulugu” vina attimihe “mukutho wa siku-siku”, mwa wakanela owali attu a nlogo na Mulugu ahattiyagana murenddele wa ovuwihana nzina na Yehova vanamwinjini. (Dan. 11:30b, 31a) Hitler, wahifiyedha ogana wi agahatolotxa attu a nlogo na Mulugu elabo ya Alemanha.

WUBUWA WA MWENE MUSWA W’OMADHULU

14. Bani okale mwene w’omadhulu omamalelo wa koddo yanawili? Katapulela.

¹⁴ Mmalele koddo yanawili, alamuleli a União Soviética, ahittukula dhilabo dhinjene dhaligi dha Alemanha, mudhidhi wakakene ahidha okala amwene omadhulu. Moligana na akadda Nazi, alamuleli a União Soviética anatxiga otene atamela omulabela Mulugu webaribari mwigumini mwawa.

15. Omagomelo-wene wa Koddo Yanawili, txini ekosile mwene w’omadhulu?

¹⁵ Omagomelo-wene wa Koddo Yanawili, mwene w’omadhulu, União Soviética, na makuru mena avitaganyihile na iyene ahibeddegela nlogo na Mulugu. Ninga munlogela nivuhulo na Ovuhulela 12:15-17, mwene oddu ohitximiha mabasa ehu a olaleya vina ohatxedha attu enjene a nikuru na Yehova. Txibarene, omagomelo oku wa malabo, mwene w’omadhulu onottapikaga “manje” a ofwara-fwara wi agomihena mabasa a nlogo na Mulugu.f

16. Alamuleli a União Soviética akwanihedhile dhavi nivuhulo na Daniyel 11:37-39?

¹⁶ Kengesa Daniyel 11:37-39. Veneva vahoneya wakwanihedheya wa mazu aba awi, mwene w’omadhulu “kanarihe amulugu a makolo aye”. Yoneyile dhavi? Efunelo ya União Soviética yali ya ogomiha makapela otene aliwo, nona awene ahikosa guru wi akumule elemelelo na yeddelo ya makapela. Wi akwanihedhe yogana eji, yaka ya 1918 wahiruma wi nigwihiwe nlamulo nawi anaskola ansunzihiwege wi Mulugu kawo. Mwene oddu w’omadhulu owodhile dhavi ‘omuttittimiha mulugu wa koddo’? Mwa owugela mafumo menjene wi asasanyihena futti, na dhopomuwa dhinjene wi awaralihena omwene waye. Alamuleli oheeli, a omadhulu na ogusini ahisasanya futti dhawopiha vaddiddi, dhinakosiha attu wova olamulela wawa, veli-veli futti esi awene anowanongana attu enjene!

MABASA OKAMIHEDHANA

17. Bani adhile “oveyiha musana wa Mulugu na muthethe wolibihiwa, [afiyedhaga] witamo dhotakala-takala”?

¹⁷ Mwene w’omadhulu na mwene w‘ogusini anolabaga vamodha wi attidde mabasa a “oveyiha musana wa Mulugu na muthethe wolibihiwa, [vina] witamo dhotakala-takala.” (Dan. 11:31) Witeya oku wa “dhotakala-takala”, woneyile na akadda União Soviética.

18. Enlogeliwa nni wi nikuru na akadda Nações Unidas nikuru niniira “dhotakala-takala”?

¹⁸ Nikuru na akadda Nações Unidas anoziwiwa ninga alamuleli anira “dhotakala-takala”, sabwani awene anopanela wi anowodha odhana murenddele mwilaboni—obuwene onawodheye na Omwene wa Mulugu bahi. Vina nivuhulona nahimala ologa wi dhotakala-takala esi ‘dhinotota otolowa,’ sabwani alamuleli a Nações Unidas agahiwana na relijiau dhonyengetta ofiyedha otolotxa dhotene.—Kang’ana gráfiku “Otxigana wa Amwene, Mwari Mwa Masaka Omariha.”

EKALELE NNI YOFUNEYA OZIWA DHOPADDUWA ESI?

19-20. (a) Ekalele nni yofuneya iyo oziwa dhopadduwa dha amwene aba? (b) Nivuzo gani ninakuliwe mwari mwa mutoma ondawo?

¹⁹ Jofuneya oziwa dhopadduwa esi, sabwani dhotedhene dhinoniha wi nivuhulo na Daniyel ninimuloga mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini, niromile wakwanihedheya oromana yaka ya 1870 ofiyedha yaka ya 1990. Nona nikaneni ebaribari wi, mpaddi mwina ohalewo wa nivuhulona, mohaganyedha onela wakwanihedheya.

²⁰ Olamulela wa akadda União Soviética okumuwile yaka ya 1991. Kito masaka abano, bani oli mwene w’omadhulu? Muto ondawo onela wakula nivuzo ntti..

1-2. Txini dhinfunihu osunza mwari mwa mutoma obu?

IYO NIHIKANA dhizinddiyelo dhinjene dhihinattigihu wona, dhawi ninkalawo malabo omariha a elabo ejino. Ovanene Yehova na Yezu anela watolotxa alamuleli otene anvurana na Omwene wa Mulugu. Yopadduwa ejo ehinatti wireya mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini anelege owana-wanavi anya-anya vina anelege odhowavi abeddegelaga nlogo na Mulugu.

² Mwari mwa mutoma obu iyo ninele osunza nivuhulo nilogiwe va nivuruni na Daniyel 11:40–12:1. Ninela omuzinddiyela mwene w’omadhulu vina ninela osunzamo malago okala wofwaseyene nijedhelaga wi Yehova onele onivuna, masiki epadduwe elobo-elobovi.

WUBUWA WA MWENE W’OMADHULU

3-4. Bani wubuwile ninga mwene w’omadhulu? Katapulela.

³ Mmalele akadda União Soviética obwara-bwanyuliwa yaka ya 1991, nlogo na Mulugu nihikamihedhiwa na “athu añgonovi”—ahifwanya mudhidhi wa murenddele. (Dan. 11:34) Nona, muttengo wa anamalaleya wahinjiva mwari mwa vilabo dhalamuleliwa na akadda União Soviética. Vasogorhova, Rússia vamodha na akamihedhi aye ahiroma wubuwa ninga mwene w’omadhulu. Ninga monelihu mwari mwa mutoma ovirile, wi mulamuleli azinddiyeliwe ninga mwene w’omadhulu obe mwene w’ogusini, vanofuneya woneyavo dhilobo ttaru dhinkosiye: (1) merelo ampatta nlogo na Mulugu, (2) woniha na dhawira dhaye wi mwiddani wa Yehova vina wa nikuru naye, (3) owanela mpaddo wolamulela wa mwiddani waye.

⁴ Karoma wona vizinddiyelo ttaru, dhinnittukulela ologa wi masaka abano, Rússia vamodha na akamihedhi aye mwene w’omadhulu. (1) Dhinkosa awene dhinowapatta kakamwe attu a nlogo na Mulugu; ahifuga mparha dhehu dha mabasa olaleya vina anowafwara-fwara abalihu vamodha na arogoraya ali mwari mwa vilabo dhinlamulelani. (2) Merelo aba anowoniha wi awene anomutxiga Yehova vamodha na nlogo naye. (3) Awene anovurana na mwene w’ogusini, Mulamuleli wa Anglo-Americana. Ndoweni none dhina dhinzinddiyeliha wi Rússia vamodha na akamihedhi aye, mwene w’omadhulu.

MWENE W’OMADHULU NA MWENE W’OGUSINI ANODHOWAVI AVURAGANA

5. Nivuhulo na Daniyel 11:40-43, ninloga nsaka gani vina txini egapadduwile mwari mwa nsakana ntto?

⁵ Kengesa Daniyel 11:40-43. Mpaddi obu wa nivuhulo ntti onologa dhotene dhimpadduwa mwari mwa masaka omariha. Dhologadha dhinononihedhamo widdana wa mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini. Daniyel wahivuhulela wi masaka omariha mwene w’ogusini agahivenyela owana na mwene w’omadhulu, iyene “agahimutxiga” vina agahidhaliha “mwilabonimwá myuva dha koddo.”—Dan. 11:40.

6. Dhizinddiyo gani dhinoniha wi amwene oheli anowana-wana?

⁶ Mwene w’omadhulu onotxiganavi na mwene w’ogusini n’efunelo y’olamulela mwilaboni. Kona epadduwile mmalele Koddo Yanawili alamuleli a União Soviética n’akamihedhi awa ahipuranya dhilabo dha Europa. Dhawira dha mwene w’omadhulu dhihimuttukulela mwene w’ogusini watugumaniha anyakoddo enjene a dhilabo dhakamihedhiye, adhile oziwiwa na nzina na OTNA [Organização do Tratado do Norte Atlântico]. Mwene w’omadhulu onodhowavi avuragana na mwene w’ogusini, mwa osasanyedha vipano dhinjene dha orabana koddo. Awene vina anokosa mavurano a wakamihedha anyakoddo aniwanana na awene ali mwilaboni mwa África, Ásia na America Latina. Vyaka esi dha ovanene Rússia vamodha na akamihedhi aye ahoneyana guru enddimuwa vaddiddi. Awene vina anowana na mwene w’ogusini amulabihedhaga komputadori. Anomagedhana wi akwawa ahilabana programa ya mukomputadorini wi anongena dhofuma dhawa na olamulelawa wa elabo yawa. Dhahene ninga mwavuhulele Daniyel, mwene w’omadhulu onodhowavi alupelaga nlogo na Mulugu.—Dan. 11:41.

MWENE W’OMADHULU ONERE OVOLOWA “MWILABONI YOTHITHIMIHEYA”

7. “Elabo yokoddela opitha vilabo dhina” enaddiwana elabo gani?

⁷ Daniyel 11:41 onloga wi mwene w’omadhulu “onere ovolowa mwilaboni yothithimiheya.” Ejoya elabo gani? Masaka a wale, elabo ya Izrayel yoniwa ninga “elabo yokoddela opitha vilabo dhina.” (Ezek. 20:6) Mbwenye yakosiha elabo ejile okala yokoddela opitta dhina, yali yawi Mulugu webaribari webedhiwa mwenemo. Oromana nsaka na Pentekoste wa 33 N.K., elabo ejile kiyali vina elabo ya Izrayel ninga mwaziweliwani; sabwani nlogo na Yehova nali orugunuwa elabo yotene. Nona, masaka abano, “elabo yokoddela opitha vilabo dhina”, enaddiwana mabasa a nlogo na Yehova, ninga omwebedha mmatugumanoni vina odhowa mulaleyani.

8. Mwene w’omadhulu ovolowile dhavi mwilaboni “yokoddela opitha vilabo dhina”?

⁸ Mwari mwa masaka abano omariha mwene w’omadhulu onovolowaga wili-wili mwilaboni “yokoddela opitha dhina.” Ninga motagiha, akadda Nazi o Alemanha muttukulelani mpaddo wa mwene w’omadulu, nsaka na koddo yanawili, mweneyá ohivolowa mwilaboni “yokoddela opitha dhina”, mwa wafwara-fwara vina wapa aroromeli a Mulugu. Yakakene jipadduwile omamalelo wa koddo yanawili; União Soviética mukaleliye mwene w’omadhulu, wahivolowa vina mwilaboni “yokoddela opitha vilabo dhina”, mwa wafwara-fwara vina watxedha alabeli a Mulugu.

9. Vyaka esi dha ovanene Rússia vamodha na akamihedhi aye avolowile dhavi mwilaboni “yokoddela opitha dhina”?

⁹ Vyaka esi dha ovanene Rússia vamodha na akamihedhi aye ahivolowa vina mwilaboni “yokoddela opitha dhina.” Avolowilemo dhavi? Yaka ya 2017, mwene oddu muswa ohitximiha mabasa a nlogo na Yehova vina ohafugeliha abali vamodha na arogoraya. Iyene ohikoddiha manivuru ehu vamodha na Bibiliyayá wa Tradução do Novo Mundo ovolowa mwilaboni enlamuleliye. Ohifugiha kambirhinya dhedhu dh’o Rússia na Numbadha dh’Omwene vina Numba dha Matugumano a Murudda. Mmalele dhotedhene esi opadduwa, yaka ya 2018, abali a Nikuru Nolamulela ahimuzinddiyela Rússia vamodha na akamihedhi aye ninga mwene w’omadhulu. Masiki dhawene, nlogo na Yehova nili noomalene, kaninkosa elobo-txilobo sabwa ya opujiwa oku. Enkosani ja ofwara malago a Malebo anloga wi enofuneya walobelela “anddimuwa otene a elabo”, ttabwa-ttabwa abale onkosa merelo angudulana na ofuru wawebedha.—1 Tim. 2:1, 2.

MWENE W’OMADHULU ONELA OWODHA OMPEMBERHA MWENE W’OGUSINI?

10. Mwene w’omadhulu onela owodha ompemberha mwene w’ogusini? Katapulela.

¹⁰ Nivuhulo na Daniyel 11:40-45 ninlogetxa dha mabasa ankosa mwene w’omadhulu. Kuloga iyene onela owodha ompembera mwene w’ogusini? Nne-wene. Mwene w’ogusini onere “okalawovi” ofiyedha mudhidhi onatolotxe Yehova na Yezu alamuleli otene mukoddoni ya Armagedón. (Ovuh. 19:20) Ninkanela nni ebaribari ya dhologa esi? Karoma wona vizinddiyelo dhinnivaha nivuhulo na Daniyel na nivuhulo na Ovuhulela.

11. Txini entapulela nivuhulo na Daniyel 2:43-45? (Kang’ana foto ya kapa.)

¹¹ Kengesa Daniyel 2:43-45. Namavuhulela Daniyel ohiromola engamuttu yana maningo obiwe na dhitagano dhottiyana-ttiyana. Epaddi modha-modha ya maningoya enatonya alamuleli attongile dhilabo dhottiyana-ttiyana mwenemo mwafwanyeya attu enjene a nlogo na Mulugu. Alamuleliyá, attongile masaka ottiyana-ttiyana. Manyalo a engamuttuya, obiwe epaddi modha ya mujila, yina ya ddongo. Mujila obu otaganyiheyile na ddongo, onimutonya mulamuleli womariha, Grã-Bretanha na Estados Unidos. Nivuhulo ntti nintapulela wi Grã-Bretanha na Estados Unidos anelege olamulelavi, ofiyedha Omwene wa Mulugu watolotxa alamuleli otene a mwilaboni.

12. Enama ya misorho mitanu na minli enimutonya ani, vina ekalele nni yofuneya oziwa?

¹² Murumiwi Joau vina ohaloga alamuleli enjene agakosile merelo agapattile nlogo na Yehova. Iyene ohaladdaniha alamuleli aba na enama enddimuwa yawopiha ena misorho mitanu na minli. Enamayá enimutonya Mulamuleli wa Anglo-Americana. Dholaddanihiwa esi s’ofuneya oziwa, sabwani enamayá kinoneyana wunuwa wa misorho dhina. Enama eji enelege olamulelavi ofiyedha mudhidhi onadhe Kristu na anyakoddo aye a wirimu wi atolotxe dhinama dhina dhiliwo.b—Ovuh. 13:1, 2; 17:13, 14.

TXINI ENAKOSE MWENE W’OGUSINI VAKUVI NA OMAGOMO?

13-14. “Gog wa elabo ya Magog” bani vina txini enamukosihe iyene olupela nlogo na Mulugu?

¹³ Nivuhulo nilogiwe munivuruni na Ezekiyel ninoniziwiha dhinampadduwele mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini, mwari mwa masaka omariha. Nigeyelela osunza mavuhulo a Ezekiyel 38:10-23; Daniyel 2:43-45; 11:44–12:1; na Ovuhulela 16:13-16, 21, ninowona wi munlogiwa dha mapadduwo a nsaka nimodhene, nona, akala pumwenemo, sisuwene-wene dhinziwehu wi dhinela opadduwa.

¹⁴ Goi enddimuwa ehinatti oroma, “amwene otene a mwilaboni” enele ogumanihiwa. (Ovuh. 16:13, 14; 19:19) Ogumanihiwa oku, Malebo ankuwela otugumana wa “Gog [wa] elabo ya Magóg.” (Ezek. 38:2) Malogo aba anatugumane anele ofuna olupela nlogo na Mulugu wila atolotxe kakamwe. Txini enapadduwe vasogorhova? Murumiwi Joau ohiloga wi muwonihiwani mwaye, ohonamo maralala ahinoneyaga-wene, agwelaga amwiddani a nlogo na Mulugu. Maralala aba a nladdaniho, enoneya ninga anlogiwana muselu w’ottongiwana, obuwene onavuwihe nlogo na Yehova. Enoneya wi muselu obu onela omuttukulela Gog wa Magóg olupela nlogo na Mulugu na efunelo ya otolotxa kakamwe.—Ovuh. 16:21.

15-16. (a) Dhopadduwa gani dhinlogiwa va Daniyel 11:44, 45? (b) Txini enapadduwe na mwene w’omadhulu vina na Gog wa Magóg?

¹⁵ Muselu obu wovadda na olupeliwa wa amwiddani a Mulugu, enoneya ninga enlogiwana nipadduwo nakakene nili va Daniyel 11:44, 45. (Kengesa.) Daniyel ohiloga wi mwene w’omadhulu “onere wakela mpaganyo” onamururumutxe bafiyedha ‘onyimuwa venjene.’ Vasogorhova onele odheliwa “mobuwelo owatata athu enjene”. Enoneya ninga attu aba “enjene” anaddiwana nlogo na Yehova.c Apa Daniyel onlogana olupeliwa womariha wa nlogo na Mulugu.

¹⁶ Mwene w’omadhulu na alamuleli ena a elabo agaroma olupela nlogo na Mulugu, mwinyene Namadhulu-dhulu onele ottukuleleya odhana koddo ya Armagedón. (Ovuh. 16:14, 16) Nsaka-nene ntto, mwene w’omadhulu na malogo mena ankosa mpaddi wa Gog wa Magóg anela otolotxiwa, ‘kawo onawodhe wavuna’.—Dan. 11:45.

17. Miguel “munddimuwa wa anju” onlogiwa va Daniyel 12:1 bani, vina txini enkosiye napanovi?

¹⁷ Versu enfwarela ya nivuhulo na Daniyel enoniziwiha mutolotxeliwo wa mwene w’omadhulu na abale anavitaganyihe na iyene, vanologiwa vina mvuneliwo onavuniwehu. (Kengesa Daniyel 12:1.) Versu eji entapulela nni? Miguel, nzina nina nittuviwe Mwene wehu, Yezu Kristu. Iyene ddule “onkoya nlogo” na Mulugu oromana yaka ya 1914 mudhidhi wimetxiwe Omwene wirimu. Mohigonela, iyene onele “ovenya” obe onela otatamula koddo entxemeriwa Armagedón, wi anongena amwiddani a Mulugu. Koddo ejo jijile elogile Daniyel wi egaroma opadduwa, nsakana ninakale “nsaka nowawa” nihinakalagawo. Munivuhuloni na Joau, nsaka ntti, iyene wittanile na nzina na “masoso manddimuwa.”—Ovuh. 6:2; 7:14.

NZINA NAWO NINELA OKALA NABALE “ALEBELIWE MUNIVURUNI”?

18. Iyo ninfwanyelela nni ojedha dha musogorho na nikuluvelo?

¹⁸ Iyo ninofwanyela ojedhela dhamusogoro na nikuluvelo, sabwani Daniyel na Joau ahiloga-wene wi abale animulabela Yehova vina amvirihamo malamulo a Yezu, anela ovuneya mwari mwa mudhidhi obo wowawa. Daniyel ohiloga wi anavuneye babale “alebeliwe munivuruni.” (Dan. 12:1) Txini enfwanyelihu okosa wi nzina nehu nilebiwe munivuruni? Ninofwanyela woniha na merelo ehu wi ninororomela wi Yezu, Mwana-Nibila wa Mulugu. (Joau 1:29) Ninofwanyela obatiziwa na ezinddiyelo ya ovivelela wehu wa Mulugu. (1 Ped. 3:21) Enowodheya vina okamihedha Omwene wa Mulugu mwa okosa venjene wi naziwihe attu ena esile dhinere Yehova.

19. Txini enfwanyelihu okosa ovanene, nanda sabwaya jani?

¹⁹ Masaka abano ankalihu ninofwanyela omukuluvela Yehova vamodha na nikuru naye na adhari ororomeleya. Ntti nsaka na okamihedha Omwene wa Mulugu. Nigakosa dhawene ninele ovuniwa Omwene wa Mulugu ogamutolotxa mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini.

Otxigana wa Amwene, Mwari mwa Masaka Omariha Mavuhulo anlogiwa mu gráfikuni mpu apadduwile nsaka nimodhene. Mavuhulo aba onozinddiyeliha-wene wi ninkalawo “omagomelo wa masaka.”—Dan. 12:4.

• 

  

  Nlebo(s) Ovuh. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12

  Nivuhulo “Enama yawopiha” enolamulelavi mwilaboni, mwari mwa vyaka matxikwi na matxikwi. Omagomelo wa masaka, misorho dhaye mitanu na minli dhinototeliwa niguma. Vasogorhova niguma na enamaya ninovola, ngamala “athu a malogo etene” enela ofwara. Satana onolabihedha enama eji wi ‘arabe koddo na asakuliwi a Mulugu.’

  Wakwanihedheya Muvirele Mpulo, olamulela wa attu onowimetxaga malamulo ahimvahana na ofuna wa Yehova. Vyaka dha vasogorhova, nsaka na Koddo Yoroma, alamuleli a Grã-Bretanha ahibwara-bwanyuliwa mukoddoni. Awodhile winjiviha guru dhawa muvitaganyihedhani na Estados Unidos. Omagomelo oku wa masaka, Satana onowapelaga malago alamuleli a elabo ejino wi afwara-fwarege nlogo na Mulugu.

• 

  Nlebo(s) Dan. 11:25-45

  Nivuhulo Otxigana wa mwene w’omadhulu na mwene w’ogusini mmasakani omariha.

  Wakwanihedheya Ovurana wa Alemanha na Anglo-Americana. União Soviética okalile mwene w’omadhulu yaka ya 1945. Mugweliye yaka ya 1991, Rússia na akamihedhi aye ahiwela vampaddoni va omwene w’omadhulu.

• 

  Malebo(s) Iza. 61:1; Mal. 3:1; Lk. 4:18

  Nivuhulo Yehova waharuma ‘anamukathi’ aye wi ‘amukasele dila’, Omwene wa Mesiya ohinatti wimetxiwa. Makuru aba arumeliwe walaleya “atabuwi mpaganyo  onathabiha.”

  Wakwanihedheya Oromana yaka ya 1870 C. T. Russell na akamihedhi aye ahilaba na guru enddimuwa wi avenyihedhe ebaribari ya Bibilia. Yaka ya 1880 awene ahiroma wakokomeza alabeli a Mulugu wi avingele olaleya muttaka wapama. Ahifiyedha oleba nivuru nanna mutoma wawi, “Anovediwa Anamalaleya 1.000” na mwina waloga “Attikitteliwe Olaleya.”

• 

  Nlebo(s) Mt. 13:24-30, 36-43

  Nivuhulo Mwiddani onowala ntaje mmuddani mwa tirigu, ntajena ninowunuwa vamodha na tirigu ofiyedha nsaka nosinanga; omasinangelowa, ntaje nihittiyanihiwa na tirigu.

  Wakwanihedheya Oromana yaka ya 1800, Akristu ebaribari ahiroma ottiyanihiwa na Akristu opela malago. Mwari mwa masaka omariha Akristu ebaribari anotugumanihiwaga vina anottiyanihiwa na Akristu opela malago.

• 

  Nlebo(s) Dan. 2:31-33, 41-43

  Nivuhulo Engamuttu ya vitagano dhottiyana-ttiyana ena manyalo a epaddi modha ya mujila, yina ya ddongo.

  Wakwanihedheya Ddongo ninatonya malogo a attu alamuleliwaga na Anglo-Americana. Malogo aba ahikosiha olamulela wa Anglo-Americana wobana dhahene ninga enobana ddongo.

• 

  Nlebo(s) Mt. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20

  

  Nivuhulo “Tirigu” onosinangeliwa “vanddarani” vina “mwimeleli wororomeleya wa malago” onottomeliwa weddiha “mabila.” Mabasa a ovuwiha “muthaka wapama [wa Omwene]” ahiroma olaleyeliwa “malogo etene”.

  Wakwanihedheya Yaka ya 1919 ohittomiwa mwimeleli wororomeleya wa malago wi eddihege nlogo na Mulugu. Oromana nsaka-nene nttile ofiyedha ovanene, Anamasunza a Bibilia anodhowanavi mabasa awa a olaleya. Masaka abano, Anamoona a Yehova onolaleya okwaranya dhilabo 200, vina anosasanyedha masunziho a Mbibiliani na dhilogelo okwaranya 1.000.

• 

  Malebo(s) Dan. 12:11; Ovuh. 13:11, 14, 15

  Nivuhulo Enama yawopiha ya manyaga meli “earuma athu wuba nladdaniho n’othithimihana enama ejo,” vina ehivaha “owodha wowika muya onkaliha munladdanihoni na enama yoroma.”

  Wakwanihedheya Nikuru na Alamuleli a Anglo-Amaricana nihimelela mabasa a wita nikuru na Liga das Nações. Nikuru ntti ninokamihedhiwa na malogo meena. Veli-veli, yaka ya 1926-1933—mwene w’omadhulu ohivitaganyiha vina na nikuru ntti. Dhahene ninga mwakuluveliwa Liga das Nações, attu anokuluvela vina wi akadda Nações Unidas (ONU) anele owodha odhana murenddele, obuwene onawodheya na Omwene wa Mulugu bahi.

• 

  Nlebo(s) Dan. 8:23, 24

  

  Nivuhulo Mwene wotakala murima, onziveliwa kani, ‘ontatamula otolowa.’

  Wakwanihedheya Alamuleli a Anglo-Americana ahitatamula otolowa onddimuwa vaddiddi. Ninga motagiha, nsaka na Koddo Yanawili Erabiwe Elabo Yotene, Estados Unidos ahirumiha dhopomuwa dhitotele otolowa onddimuwa wa amwiddani awananina.

• 

  Malebo(s) Dan. 11:31; Ovuh. 17:3, 7-11, 16

  Nivuhulo Enama “enddimuwa yofila” embudduwa vati va mattaka enimutonya mwene wanotanu n’oraru. Iyene ohimfuttukula “jeberuwa” na manyaga aye, vasogorhova enamaya ehitolotxiwa. Nivuru na Daniyel ninomuloga mwene oddu wi onere “oveyiha musana wa Mulugu [vina] onele witamo dhotakala-takala.”

  Wakwanihedheya Ewodhelo ya Olamulela wa Liga das Nações ekumuliwe nsaka na Koddo Yanawili Erabiwe Elabo Yotene. Omamalelo wa koddo, akadda ONU, “ahittomeliwa mpaddo.” Voroma-vene akadda Liga das Nações ankuluveliwa wi anele odhana murenddele, obuwene onawodheye na Omwene wa Mulugu bahi. Omamalelowa akadda ONU anele olupela relijiau.

• 

  

  Malebo(s) 1 Tes. 5:3; Ovuh. 17:16

  Nivuhulo Malogo anovuwiha muselu wawi “dhetedhene dhifwasa,” vina “manyaga kumi” na “enama ejo” anele omulupela “jeberuwa”. Omamalelowa malogo anele otolowa.

  Wakwanihedheya Attu a malogo anele opeleya malago, ofiyedha wubuwela wi dhotedhene dhifwasa, kuli yawopiha. Ngamala, malogo anakamihedha akadda ONU anele otolotxa mipara dhotene dha kapela dhonyengetta. Yopadduwa eji enele wita goi enddimuwa. Vasogorhova, goi eji enagome na otolotxiwa wa malogo, mukoddoni ya Armagedón.

• 

  Malebo(s) Ezek. 38:11, 14-17; Mt. 24:31

  Nivuhulo Gog onobeddegela elabo ya nlogo na Mulugu. Vasogorhova anju anele ‘wagumaniha asakuliwi.’

  Wakwanihedheya Mwene w’omadhulu onele ovitaganyiha na alamuleli ena wi alupele nlogo na Mulugu. Olupeliwa oku ohinatti, attikitteliwi anele ottukuleliwa wirimu.

• 

  Malebo(s) Ezek. 38:18-23; Dan. 2:34, 35, 44, 45; Ovuh. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20

  Nivuhulo “Ole wagilatile” “vakavaloni wotxena”, ohipemberha vina “odhowa apemberhagavi” mwa omutolotxa Gog vamodha na amwiddani aye otene. “Enama yawopiha” ‘evokeliwa yamento-ene velalani ya motho,’ na dhowebedha dhaye dhotene.

  Wakwanihedheya Yezu, Mwene wa Omwene wa Mulugu, onele odha ovuna nlogo na Mulugu. Iyene na attikitteliwi 144.000 vina na anjuyá, anele otolotxa malogo anavitugumanihe, anele vina omutolotxa Satana vamodha na alamuleli aye otene.