UTULIKILO WA MIKANDA HA INTERNET wa Watchtower
Watchtower
UTULIKILO WA MIKANDA HA INTERNET
Chokwe
  • MBIMBILIYA
  • MIKANDA
  • KUKUNGULUKA
  • w15 6/1 ma. 6-7
  • Ciencia Kuyishi Kulinga Yuma Yeswe

Kukushi nichimwe chinema.

Lisesa, kwasoloka kapalia ha kwazulula chinema.

  • Ciencia Kuyishi Kulinga Yuma Yeswe
  • Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana—2015
  • Yikuma Yalifwa
  • Chize Ciencia Yakukwasa Mwono We
    Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana—2015
Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana—2015
w15 6/1 ma. 6-7

MALONGESO A CHIFUKILO | CHIZE CIENCIA YAKUKWASA MWONO WE

Ciencia Kuyishi Kulinga Yuma Yeswe

Ha mashimbu wano kunasoloka mikanda yinji yize yinahanjika chinji hakutwala kuli atu waze akwamba ngwo Zambi katwamineko. Mikanda yacho atu anji anayizange nawa yinanehe chimbangwinya ni kuzwela. Hakutwala ku mikanda yacho David Eagleman, mukwa-ciencia ya kuhengula wongo, yasoneka ngwenyi: “Akwa-kutanga amwe kakunyonga yuma yeka . . . kakwamba ngwo akwa-ciencia kakunyonga ngwe kanyingika yuma yeswe.” Yamba nawa ngwenyi, “Ciencia yipema nihindu yakwazulula mana ja atu, nawa kuyakusolola yuma yaha yize yakukomwesa.

Hakupalika cha mashimbu, akwa-ciencia waze akwete yinyingi yinji kawanyine yuma yinji ya ukomweso ha yihula yo yikalu hakutwala ku chisemewa. Amwe, nawa kalingile uhenge unji ha mulimo wacho. Isaac Newton kapwile umwe mukwa-ciencia mulemu chinji chize ku mashimbu akunyima. Iye kasolwele chize tachi ja mavu ja kusongwela ma planeta, tutongonoshi ni ma galaxia mu chifuchi. Katuhwishile uhashi wa kwalula chimwe chihanda cha matematika chize akuzachisa ku computador, uhashi wa kuya mwilu ni fisica nuclear. Newton kalingile nawa alquimia, yimwe ciencia yize yakuzachisa uhashi wa tutongonoshi ni yimwe yuma ya yipupu hanga eseke kwalumuna unengu ni utale hanga upwe oru.

Hakupalika cha miaka 1,500 muze Newton te kanda achisemuka, Ngregu Ptolomeu mukwa-kuhengula tutongonoshi, kahengwile mwilu ni meso jenyi wika. Iye yahengula tutongonoshi nawa yahasa kupwa ni uhashi wakulinga mapa. Alioze yafuliela ngwenyi, hashi he hamuchima lia yuma yeswe. Carl Sagan, kasonekene hakutwala kuli Ptolomeu ngwenyi: “Nyonga lino te akutayiza ha unji wa 1,500 ja miaka linasolola ngwo chipwe umwe mutu mukwa-mana anji mahasa kwamba yuma yize kuyalitele.”

Musono, akwa-ciencia no kakupinda ni kapalia yomwene mu milimo yo. Shina limwe tangwa makeza kawana umwe ulumbunwiso upema wa chifuchi nyi? Ewa twatamba kutayiza ngwetu, ciencia hiyaheta kusuku chinji, nawa kuyakutukwasa chinji, alioze twatamba kunyingika ngwetu, ciencia kuyishi kulinga yuma yeswe. Mukwa-fisica, Paul Davies kambile ngwenyi: “Kufupa-fupa kanawa chuma chize muchineha ulumbunwiso walita nawa ungunu kuli eswe hi chashi ko.” Maliji wano kutuchi kuhasa kwaahangulula ngwetu: Atu kechi kuhasa pundu kunyingika chisemewa. Kashika muze akusolola jimwe sango jakwamba hakutwala ku ciencia hanga ahane umwe ulumbwinwiso wa yuma yize yatwama mu chifuchi, kutwatambile kutayiza pundu sango jacho ni mbunge yeswe.

Kwamba umwenemwene, Mbimbiliya yinatulongesa yuma yize ciencia kuyichi kuhasa kutulongesa

Mbimbiliya yakuhanjika hakutwala ku yimwe yuma ya ukomokeso ya chisemewa ngwo: “Yino yuma yapwa ngwe chihanda cha yilinga [ya Zambi]; twakwivwa lufuma wenyi hwe-hwe wika.” (Yombi 26:14) Alioze kuli yuma yinji ya yinyingi yize atu kechi kuhasa kunyingika kanawa. Kwamba pundu, maliji asonekene postolo Paulu waze halinga miaka 2,000, nihindu achili amwenemwene: “Mana ni yinyingi ya Zambi, kuyajondoka nikulumbama ngwe upite! Upatwilo wenyi keshi kuhasa kuunyonga weswe! Majila jenyi keshi kuhasa kuafunjika eswe!”—A-Roma 11:33.

Usongwelo Uze Ciencia Kuyichi Kuhasa Kutwaha

Ciencia yakutwaha wika chinyingi cha chisemewa, alioze Mbimbiliya yakutwaha shimbi ni usongwelo uze wakutukwasa kupwa ni sambukila mukachi ka akwetu ni kuwahilila ku mwono. Kaula yilweza yino.

  • Kwehuka ungulungulu

    Kulemesa mwono

    “Kanda ukashiha mutu.”—Kutuhuka 20:13.

    “Mweswawo mevwila kole ndumbwenyi iye kali chingalwe.”—1 Yoano 3:15.

    Kufupa sambukila ni kuyifunga

    “China yipi, ulinge yipema. Fupa sambukila ukayihange.”—Masamu 34:14.

    “Alioze mapwa akwa kukuwa mihuko ya ululi mu sambukila kuli waze akulinga sambukila.”—Tiangu 3:18.

    Kwehuka upupilo

    “Yehova kakweseka akwa ululi, alioze kakwivwila kole yingulungulu ni waze akuzanga upupilo.”—Masamu 11:5.

    “Kanda uvwila ukwa mukwa kupupula, kanda utongola niyimwe ya majila jenyi, kapwa chizelwokeso kuli Yehova.”—Yishima 3:31, 32.

  • Uwahililo mu Usoko

    Kwononokena yisemi je

    “Yenu ana, ononokenu kuli yisemi jenu muli Mwene, mumu chino chinalite. Ngwo, Lemesa tatenu ni noko; yenayo ye shimbi yitangu yili ni chilakenyo, hanga chikapwe chipema ni yena, hanga ukapwe ni mwono miaka yinji mu chifuchi.”—A-Efwesu 6:1-3.

    Kulongesa kanawa ana je

    “Yenu atato, kanda nukehia ana jenu ku utenu: alioze nualele ni kufumba ni kukanyamisa cha Mwene.”—A-Efwesu 6:4.

    “Yenu atato, kanda nukehia ana jenu kuchina mahonga mu mbunge.”—A-Kolosu 3:21.

    Kuzanga ni kuvumbika yoze walimbata nenyi

    “Hindu ni yenu nawa, eswe, mutu ni mutu, akazange chocho mukwo-pwo, chizechene ngwe analizange iye mwene. Ha kutwala kuli pwo akavwile woma mukwo lunga.”—A-Efwesu 5:33.

  • Kufunga yitangiwa

    Hakutwala kuli atu waze te akupihisa hashi mu Izalele ya kushakulu, Mbimbiliya yinambe ngwo: “Hashi hapwa ha luchisa kushi lia yilwato ya waze atwamaho . . . ni akwa hashi kanamono lamba mumu ha uhie wo.” (Izaia 24:5, 6) Zambi kumakashiha atu eswe waze akupihisa hano hashi. Iye makwonwona “waze akwonona hashi.” (Usolwelo 11:18) O kechi kachina mumu ha yitanga yo.

    Mikanda ya Chokwe (2008-2025)
    Fwambuka
    Njila
    • Chokwe
    • Tuma
    • Kululieka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Shimbi Yakuyizachisa
    • Shimbi ja Kufunga Sango ja Mutu
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Njila
    Tuma