UTULIKILO WA MIKANDA HA INTERNET wa Watchtower
Watchtower
UTULIKILO WA MIKANDA HA INTERNET
Chokwe
  • MBIMBILIYA
  • MIKANDA
  • KUKUNGULUKA
  • bt kap. 16 ma. 141-150
  • “Tweya Kama Kuno ku Masendoniya”

Kukushi nichimwe chinema.

Lisesa, kwasoloka kapalia ha kwazulula chinema.

  • “Tweya Kama Kuno ku Masendoniya”
  • Nungenu ni Kwambujola Wanangana wa Zambi
  • Mitwe ya Yikuma
  • Yikuma Yalifwa
  • “Te Hitwanyingika Ngwetu, Zambi Hatutambika” (Yilinga 16:6-15)
  • “Chocho Mbunga Eswe Yaalundumukina” (Yilinga 16:16-24)
  • “Hazehene, iye ni Akwa-Zuwo Lienyi Eswe, Yaapapachisa” (Yilinga 16:25-34)
  • “Haliapwila Kanazange Kututuhwisa mu Usweke Nyi?” (Yilinga 16:35-40)
  • “Sambukila ya Zambi . . . Yakuhiana Kunyonga Cheswe”
    Kaposhi wa Kutalila Kanambujola Wanangana (Wakulilongesa)—2017
  • Kafunga Yalilongesa Umwenemwene
    Yize Muhasa Kulilongesa mu Mbimbiliya
  • “Waakwashile Kupalikila Mu Yisoneko”
    Nungenu ni Kwambujola Wanangana wa Zambi
Nungenu ni Kwambujola Wanangana wa Zambi
bt kap. 16 ma. 141-150

KAPITULU 16

“Tweya Kama Kuno ku Masendoniya”

Mamishionaliu maawahisa mumu lia kutayiza chimwe chiteli ni kukumba yihungumiona ni uwahililo

Lusango yono kanakatuka ha Yilinga 16:6-40

1-3. (a) Kuchi Paulu ni masepa jenyi amwene usongwelo wa spiritu yisandu? (b) Yuma yika mutumona?

MAPWO amwe mahichika mbonge ya Fwilipu mu Masendoniya. Ha kupalika cha shimbu likehe maheta ku lwiji avuluka ngwo, Gangites. Ayo matwama ku sesa lia lwiji hanga alembe kuli Zambi ya Izalele ngwe chize akulinga mashimbu eswe. Alioze, Yehova maamona.—2 Sango 16:9; Samu 65:2.

2 Ku chihela cheka, malunga amwe kanahichika mbonge ya Lisetra yize yatwama ku sule ya Ngalashia. Ha kupalika cha matangwa, o maheta mu tapalo lize linayi ku chihela chimwe cha Azia kuze kwatwama atu anji. Paulu, Saila ni Timoteu kanazange chinji kuyila wenyi mu tapalo liacho hanga ameneke mandumbu ku mbonge ya Efwesu, muze muli atu anji waze anazange kupanjika sango jipema. Alioze, shimbu kanda achiya wenyi wacho spiritu yisandu muyakwika, muyakwika kwambujola mu Azia, mumu liaka? Mumu Yesu kupalikila mu spiritu ya Zambi, kanazange hanga Paulu ni masepa jenyi ahichike Azia Yihehe ni Kalunga-Lwiji Egeu hanga aye ku chihela cheka.

3 Mutuhasa kulilongesa yikuma yilemu chinji ha chize Yesu anakasongwela Paulu ni masepa jenyi mu wenyi uze waatwalile ndo ku Masendoniya. Kashika, mutumona yuma yimwe yize yalingiwile mu wenyi wamuchiali wa Paulu, uze waputukile ha mwaka 49 M.J.

“Te Hitwanyingika Ngwetu, Zambi Hatutambika” (Yilinga 16:6-15)

4, 5. (a) Yika yalingiwile kuli Paulu ni masepa jenyi ku Mbitiniya? (b) Chiyulo chika akwachile, mba yika yalingiwile?

4 Muze aakanjishile kwambujola mu Azia, Paulu ni masepa jenyi yaya ku Mbitiniya hanga ambulwileko. O te katamba kwendela mu matapalo a mena mba ahete kuma kwacho. Alioze, muze te anakundama ku Mbitiniya, Yesu kupalikila mu spiritu yisandu yaakanjisa nawa. (Yili. 16:6, 7) Ha shimbu liacho, kota malunga jacho kakamwene yakulinga. Ayo kanyingikine yize te atamba kwambujola ni chize te atamba kuulinga, alioze te kanyingikine kuze atamba kwambujola. Chapwile ngwe kangongwele ku chikolo cha Azia, alioze niumwe kachazulwile. Kangongwele ku chikolo cha Mbitiniya, neko niumwe kachazulwile. Chipwe chocho, Paulu yanunga ni kungongwela ku yikolo, mba malunga jacho yaatesa kulinga chimwe, kutalikisa ku chihela cha Troa, kuze te muchipwa chashi kuheta ku Masendoniya. (Yili. 16:8) Ku Troa, kwenako Paulu angongwele ku chikolo chamuchitatu chocho yachazulula!

5 Luka, yoze wasonekene mukanda wa Luka yanjila mu chizavu cha Paulu, chocho yasoneka yize yalingiwile ngwenyi: “Ha ufuku uzewene, Paulu yamona mu usolwelo umwe lunga wa ku Masendoniya te kanamana ni kuliumba kuli iye ngwenyi: “Tweya kama kuno ku Masendoniya utukwase.” Muze Paulu te hamona usolwelo, hazehene yitufupa kuya ku Masendoniya, mumu te hitwanyingika ngwetu, Zambi hatutambika hanga twambujole sango jipema kuli ayo.”a (Yili. 16:9, 10) Ewa, haliapwila Paulu te hanyingika kuze atamba kwambulwila. Kota kawahililile chinji mumu lia kununga ni kungongwela! Hazehene, malunga jacho awana yaya ndo ku Masendoniya.

Postolo Paulu ni Timoteu kali mu ulungu. Timoteu kanamika chuma chimwe chili kusuku, aku akwa-kwendesa ulungu kanakalakala.

“Ha kukatuka ku Troa, yitwenda mu ulungu.” —Yilinga 16:11

6, 7. (a) Yika mutuhasa kulilongesa ha yize Paulu apalikile mu wenyi? (b) Yize Paulu apalikile yinatwehe shindakenyo yika?

6 Yika lusango yono anatulongesa? Twiwulukenu ngwetu, spiritu yisandu yasolwele upale wa Zambi muze Paulu ayile ku Azia. Yesu kakwikile Paulu muze ahetele ku Mbitiniya. Chikwo nawa, Yesu kasongwelele Paulu ahete ku Masendoniya muze ahetele mu Troa. Ni musono nawa, Yesu mahasa kutusongwela mumu kali mutwe wa chikungulwila. (Kolo. 1:18) Ngwe chilweza, hanji hitunanyongo kunjila mu mulimo wa shimbu lieswe hanji kwalukila kuze kunafupiwa akwa-kwambujola. Alioze, Yesu mahasa wika kutusongwela kupalikila mu spiritu ya Zambi, nyi twalinga yimwe hanga tumanunune yize twatesele. Mumu liaka? Tunyongenu ha chilweza chino: Kinga muyihasa kutalikisa sali lieswalio nyi mutu yoze uliho mayendesa. Chizechene nawa, hakutwala ku mulimo wa kwambujola Yesu matusongwela wika nyi twawendesa, hanji ngwetu, nyi twasa tachi hanga tulinge yize twatesele.

7 Yika mutulinga nyi twamona ngwe tachi jize tunase jinalitokela? Kutwatambile kuhonga chipwe kunyonga ngwetu, Zambi kasolo kutusongwela. Twiwulukenu ngwetu, yize Paulu azangile kulinga kuyakamanunukine ha shimbu lizeliene, nihindu yanunga ni kufupa kuze mambulwila. Kashika, mutuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu, nyi twanunga ni kungongwela ku “pito linene lia milimo” ya Wanangana, mutuyuka chinji.—1 Kori. 16:9.

8. (a) Kuchi mbonge ya Fwilipu yapwile? (b) Yika yalingiwile muze Paulu ambulwile ku “chihela cha kulembela”?

8 Muze ahetele mu Masendoniya, Paulu ni masepa jenyi yaya ndo mu Fwilipu, mu mbonge yize mwapwile atu waze te akulilamba ha pambo mumu lia kupwa A-Roma. Maswalale waze apwilemo kapwile ni kumona Fwilipu ngwe, mbonge yikehe ya Italia. Haze lia mbonge, hakamwihi ni lwiji umwe, mamishionaliu yaheta kuma kumwe avuluka ngwo: “Chihela cha kulembela.”b Lia Sambata, muze ayile ku chihela chacho yaawanako mapwo anji kanakunguluka hanga awayile Zambi. Hohene tumbaji yaaputuka kuhanjika no. Homa hacho hapwile umwe pwo avuluka ngwo, Lindia, yoze ‘Yehova azulwile mbunge yenyi hanga apanjike kanawa.’ Pwo wacho kazangile chinji yize evwile, kashika iye ni akwa-zuwo lienyi yalihana hanga aapapachise. Yaliumba kuli Paulu ni masepa jenyi anunge ku zuwo lienyi.c—Yili. 16:13-15.

9. Kuchi musono atu anji akwimbulula Paulu, mba yiwape yika akupwa nayo?

9 Paulu ni masepa jenyi kota kawahililile chinji ha kumona Lindia mamupapachisa! Paulu kota kawahililile nawa mumu lia kutayiza kutambika cha ‘kuya ku Masendoniya,’ ni mumu lia Yehova kwazachisa hanga akumbulule kulemba cha mapwo waze apwile ni kuwayila Zambi! Ni musono, akweze, tushinakaji, twamishi ni waze hanambata kakwalukila kuze kunafupiwa akwa-kwambujola sango jipema. Ewa, tunanyingika ngwetu, o kakupwa ni yipikalo. Nihindu, uwahililo uze akupwa nawo ha kuwana atu waze akutayiza sango jipema ngwe Lindia, wakuhiana yipikalo yacho. Kutala muhasa kwalumuna yimwe ku mwono we hanga ukwase kuze kunafupiwa akwa-kwambujola? Nyi wachilinga muopwa ni yiwape yinji. Ngwe chilweza, ndumbu Aaron, umwe mukweze wa miaka 20 yoze wayile ku chifuchi chimwe cha América Central kambile ngwenyi: “Kulingila Zambi mu chifuchi cheka chakungukwasa kukola ku ufulielo ni kukundama chinji kuli iye. Nakuzanga chinji kwambujola, haliapwila nakusongwela malongeso a Mbimbiliya nake!”

Mandumbu aali kanambujola kuli umwe pwo, umwe lunga kananonoka sango jize anasolola.

Kuchi musono mutuhasa kuya ku ‘Masendoniya?’

“Chocho Mbunga Eswe Yaalundumukina” (Yilinga 16:16-24)

10. Yika andemoniu alingile hanga akwike atu ja Zambi?

10 Kwamba pundu, Satana kevwile uli unji muze anyingikine ngwenyi, sango jipema jaheta mu mbonge yize te akulinga cheswacho mwene mazanga. Kashika, kutushi kukomoka muze twakutanga ngwetu, andemoniu kakwashile kupinjisa Paulu ni masepa jenyi! Muze ahetele ku chihela cha kulembela, o yawana mwana pwo tahi, yoze wapwile ni kuzuka mbongo jinji ni mulimo wacho. Mba yaputuka kukaula Paulu ni masepa jenyi ni kukololoka ngwenyi: “Malunga wano kali tuvumbi twa Zambi Chitunda. Kashika kananwambulwila jila ya ulamwino.” Muchihasa kupwa, hanji ndemoniu umwe mwe washinjilile mwana pwo kwamba maliji jacho hanga anyongese atu ngwo, kutaha chenyi ni malongeso a Paulu, yeswe yakukatuka kuma kumuwika. Hamukunda wa chino, atu te mapanjika pwo wacho shimbu apanjike tuvumbi twa Kristu. Alioze, Paulu yaholesa pwo wacho ha kumutuhwisa ndemoniu.—Yili. 16:16-18.

11. Yika yalingiwile kuli Paulu ni Saila muze atuhwishile ndemoniu kuli mwana pwo tahi?

11 Mba muze miata a mwana pwo amwene ngwo, haliapwila kechi kuhasa kupita nawa, yakwata Paulu ni Saila ni kwambulumuna kumeso ja akwa-kuyula waze apwile ni kumanyinako Roma. Yize alingile chapwile ngwe, miata jacho te kanambe ngwo: ‘A-Yunda wano kanalongesa yuma yize twakulituna.’ Mumu lia chino: “Mbunga eswe yaalundumukina. Tupitau yaasuwa mazalo ja [Paulu ni Saila], mba yatuma kwalamba ni mbwechi.” (Yili. 16:19-24) Chocho yaatwala mu zuwo lia ususu ni kukasa molu jo mu kuuli. Muze kalayi ayikile chikolo cha zuwo lia ususu, kota muma muze apwile Paulu ni Saila yimulaa pwi, kahashile kulimona. Nihindu, Yehova te kanaamono.—Samu 139:12.

12. (a) Kuchi tumbaji twa Yesu amwene yihungumiona, mba mumu liaka? (b) Milali yika ya yihungumiona yize Satana ni andemoniu machinunga ni kukalakalisa?

12 Yesu kaliangile kutoweza tumbaji twenyi ngwenyi: “Makanuhungumiona.” (Yoa. 15:20) Kashika, muze Paulu ni masepa jenyi ahetele mu Masendoniya, o kanyingikine ngwo, te maahungumiona. Mba muze chino chalingiwile o kakanyongene ngwo, keshi nawa ni utayizo wa Zambi. Alioze yanyonga ngwo, yihungumiona yacho te kanayinehe kuli Satana. Ni musono, atu ja Satana machinunga ni kukalakalisa muheto wacho. Sango ja mahuza jize akutuliongela kuli akwa-shikola ni akwetu ni akwa-milimo ni akwetu yakuneha yihungumiona. Mu yifuchi yimwe, mangana a mayingeleja kakututwala ku yota ya usopelo. Chakupwa ngwe kanambe ngwo: ‘Yela ja Yehova kakuneha mbwanja ha kulongesa yuma yize kutushi kutayiza.’ Ku yihela yikwo, mandumbu jetu kakwanuma ni kwasa mu mazuwo a ususu. Nihindu, Yehova kakwamona.—1 Petu. 3:12.

“Hazehene, iye ni Akwa-Zuwo Lienyi Eswe, Yaapapachisa” (Yilinga 16:25-34)

13. Mumu liaka kalayi wa zuwo lia ususu ahulile ngwenyi: “Yika natamba kulinga mba ngukalilamwine?”

13 Paulu ni Saila, kota kazangile kuhwima yimwe ndambu mumu lia yize yalingiwile ha tangwa liacho. Ha muchima ufuku, o te halivwa kanawa, kashika embile “miaso ya kuhalisa Zambi.” Susumuku, mu zuwo lia ususu yimulingiwa munyiko unene! Muze kalayi wa zuwo lia ususu ahindukile yamona ngwenyi, mapito eswe kali awashi, chocho yanyonga ngwenyi, funge eswe kaachina. Mba muze amwene ngwenyi, mamusiha mumu lia yize yalingiwa, “yatomona katana kenyi hanga alishihe.” Alioze, Paulu yakololoka ngwenyi: “Kanda ulilinga chipi, mumu yetu eswe muno mutuli!” Chocho kalayi wa zuwo lia ususu yaahula ngwenyi: “Yika natamba kulinga mba ngukalilamwine?” Paulu ni Saila te kechi kuhasa kulamwina lunga wacho, Yesu wika mwe te mahasa kuchilinga. Kashika, yamukumbulula ngwo: “Fuliela muli Mwene Yesu, mba kumakakulamwina.”—Yili. 16:25-31.

14. (a) Kuchi Paulu ni Saila akwashile kalayi wa zuwo lia ususu? (b) Chiwape chika Paulu ni Saila apwile nacho ha kukumba yihungumiona ni uwahililo?

14 Shina kalayi wa zuwo lia ususu kazangile lume kunyingika yize atambile kulinga mba amulamwine? Paulu kakamuhamikine. Iye kapwile Mukwa-Mavungu, te kanyingikine Shimbi ja Zambi. Kashika, lunga wacho te katamba kunyingikako yimwe mba amupapachise. Yino ye Paulu ni Saila alingile, kasele mashimbu hanga amulongese “liji lia Yehova.” O kanakalihulikila chinji mu mulimo wa kulongesa, kashika, chino kota chaavulamishine yikola yize te anevu. Alioze, muze kalayi amwene yilonda yo, yayikosa. Chocho, “iye ni akwa-zuwo lienyi eswe, yaapapachisa,” chino chapwile chiwape chinene chize Paulu ni Saila apwile nacho ha kukumba yihungumiona ni uwahililo!—Yili. 16:32-34.

15. (a) Kuchi Yela ja Yehova akwimbulula Paulu ni Saila? (b) Mumu liaka twatamba kununga ni kumeneka atu mu njiza yetu?

15 Chizechene ngwe Paulu ni Saila, ni musono Yela ja Yehova kakupwa ni yiwape yinji mumu lia kununga ni kwambujola sango jipema chipwe muze akwasa mu zuwo lia ususu hamukunda wa yize afuliela. Ngwe chilweza: Mu chifuchi chimwe, atu anji kanakapwila Yela ja Yehova mu zuwo lia ususu chipwe ngwe, mulimo wetu te uli wa kukanjisa! (Iza. 54:17) Chikwo nawa, ngwe chizechene hitwamona kulu, kalayi wa zuwo lia ususu kechile wika ukwaso muze kwalingiwile munyiko. Ni musono nawa, atu waze kanda achipala kama sango jipema, kakujitayiza wika muze kwakulingiwa yimwe ku mwono wo. Kashika, kununga ni kumeneka atu jacho muchakwasa kupwa ni shindakenyo ngwo, tuliko hanga twakwase chipwe ngwe mukulingiwa yeswayo ku mwono wo.

“Haliapwila Kanazange Kututuhwisa mu Usweke Nyi?” (Yilinga 16:35-40)

16. Kuchi yuma yalumukine muze Paulu ni Saila te haapupula?

16 Muze te haapupula Paulu ni Saila, tupitau yatuma hanga aatusule. Alioze, Paulu yakumbulula ngwenyi: “Hatulamba kumeso ja atu eswe chakuhona kutusopesa chipwe ngwe tuli A-Roma, ni kutusa mu zuwo lia ususu. Haliapwila kanazange kututuhwisa mu usweke nyi? Ka, eze ayoene hanga atutwale haze.” Muze tupitau anyingikine ngwo, kumana Paulu ni Saila kali A-Roma, o “yevwa woma unji,” mumu kakakawile shimbi ya nguvulu.d Haliapwila, yuma te hiyayasa. Tumbaji kaapupwile ha mbunga, kashika, ni tupitau te katamba kwita ukonekeno ha mbunga. Chocho, tupitau jacho yaliumba kuli Paulu ni Saila hanga ahichike Fwilipu. O yatayiza, alioze, chitangu yatakamisa tumbaji mba yaya kwo.

17. Yika tumbaji te mahasa kulilongesa ha kunyongonona cha Paulu ni Saila?

17 Nyi tupitau jacho kakawile shimbi yacho, kachi kota kakapupwile Paulu ni Saila. (Yili. 22:25, 26) Alioze, nyi chino chalingiwile, kachi tumbaji a mu Fwilipu kanyongene ngwo, Paulu ni Saila kazachisa ulite wo hanga ahone kwamwesa lamba mumu lia kukaula Yesu. Mba kuchi chino te muchikwata kuli tumbaji waze kakapwile A-Roma? Shimbi ja A-Roma te kujichi kwafunga ahone kwalamba. Kashika, mumu lia kunyongonona, Paulu ni Saila yalongesa tumbaji akwo ngwo, no mahasa kunyongonona chipwe muze maahungumiona. Chikwo nawa, muze Paulu ni Saila alisolwele ngwo kali A-Roma, o kakwashile tupitau amone ngwo, kakawile shimbi ya nguvulu. Kashika, chino te muchikwasa tupitau jacho kukaula kanawa shimbi ni kufunga Akwa-Kristu akwo hakutwala ku yihungumiona yize te mahasa kupalika kulutwe.

18. (a) Kuchi musono tulayi Akwa-Kristu akwimbulula Paulu? (b) Kuchi twakukalila sango jipema kulita ni “shimbi”?

18 Ni musono, tulayi hanji makulwana kakusongwela chikungulwila cha Akwa-Kristu kupalikila mu yilweza yo yipema. Yuma yize akushimbwila kuli mandumbu, no kakuyilinga. Chizechene ngwe Paulu, ni yetu twakunyonga kanawa ni kuhengwola, shimbu kanda tuchizachisa ulite wetu wa kulikalila. Muze chakufupiwa, twakuya ku chota chikehe, ku chota chinene cha chifuchi hanji ku chota cha chifuchi cheka hanga tukalile ulite wetu wa kwambujola. Mba muze twakuchilinga nyonga lietu liakupwa: Kwambujola sango jipema kulita ni “shimbi” chakuhona yikwiko, ngwe chize anasolola maliji waze Paulu asonekenene A-Fwilipu ha kupalika cha miaka kumi. (Fwili. 1:7) Chipwe ngwe akwa-kuyula makwata chiyulo cheswacho, nihindu, chizechene ngwe Paulu ni masepa jenyi, ni yetu tunazange kununga ni “kwambujola sango jipema” kuma kweswako kuze spiritu ya Zambi muyitusongwela.—Yili. 16:10.

LUKA—YOZE WASONEKENE MUKANDA WA YILINGA

Ndo ha kapitulu 16 versu 9, mukanda wa Yilinga unahanjika wika ha sango ja atu eka, yoze wausonekene keshi kulinjisamo. Alioze, ha Yilinga 16:10, 11, jila yize analumbunwinamo lusango muyalumuka. Ha versu 11 mukwa-kusoneka kanambe ngwenyi: “Ha kukatuka ku Troa, [yetu] yitwenda mu ulungu pundu ndo ku Samotrashia.” Kukatuka hano, Luka maputuka kulinjisa mu lusango yoze analumbununa. Mba shindakenyo yika tuli nayo ngwetu, Luka mwe wasonekene mukanda wa Yilinga se jina lienyi keshi kulitongolamo?

Luka kanasoneka ha chimwe chivungo.

Kumbululo mutuhasa kuliwana ha kuhengwola maliji atangu a Yilinga ni a Evanjelu ya Luka. Mikanda yeswe ni yaali kayisonekenene “Teofwilu.” (Luka 1:1, 3; Yili. 1:1) Mukanda wa Yilinga unaputuka ni maliji akwamba ngwo: “Teofwilu, ha mukanda utangu nasonekene hakutwala ku yuma yeswe yize Yesu aputukile kulinga ni kulongesa.” Mianangana anji a ku mashimbu akunyima kapwile ni kutayiza ngwo, “lusango mutangu,” hanji ngwetu Evanjelu, kayisonekene kuli Luka. Kashika, iye kota mwe wasonekene nawa mukanda wa Yilinga.

Kutwanyingikine yuma yinji hali Luka, jina lienyi liakusoloka wika yisuho yitatu mu Mbimbiliya. Postolo Paulu kasanyikine Luka ngwenyi: “Ndotolo wa zango” ni ‘mukwa-milimo-ni-mukwetu.’ (Kolo. 4:14; Fwilim. 24) Versu jize jakuhanjika hali Luka jakusolola ngwo, iye kayile hamuwika ni Paulu ku Troa ndo ku Fwilipu, ha mwaka 50 M.J, alioze, muze Paulu ahichikile mbonge ya Fwilipu te keshi nawa hamuwika. O maliwana cheka mu Fwilipu ha mwaka 56 M.J, ni kuya wenyi hamuwika ni mandumbu shimbiali ndo ku Yerusaleme, kuze masa Paulu mu zuwo lia ususu. Ha kupalika cha miaka yaali, Luka maya wenyi ni Paulu kukatuka ku Sezarea ndo ku Roma chipwe ngwe te Paulu uchili funge. (Yili. 16:10-17, 40; 20:5–21:17; 24:27; 27:1–28:16) Muze Paulu amusele kamuchiali mu zuwo lia ususu ku Roma, “Luka wika” mwe wapwile nenyi. (2 Timo. 4:6, 11) Kashika, chino chinasolola ngwo, Luka kapwile ni kuya wenyi usuku. Chikwo nawa, kazangile kumona lamba mumu lia kwambujola sango jipema.

Luka kakasonekene ngwenyi, kamwene yuma yize Yesu alingile. Alioze ngwenyi, ‘kakungile sango’ jize atu ‘amwene.’ Chikwo nawa, iye ‘kahengwile ni kusa shindakenyo yuma yeswe chize ku uputukilo.’ (Luka 1:1-3) Mukanda wa Yilinga unasolola ngwo, Luka kapwile ni kuhengwola chinji. Muchihasa kupwa hanji kanakehujola Izabele, Maria (naye ya Yesu) ni atu akwo hanga apwe ni shindakenyo ya yize te masoneka. Yuma yinji yize asonekene yakusoloka wika mu Evanjelu ya Luka.—Luka 1:5-80.

Paulu kasanyikine Luka ngwenyi, ndotolo. Ni Evanjelu ya Luka che yakusolola, Luka kapwile ni kulihulumba chinji ni waze te akumona lamba. Tutalenu yilweza yimwe: Muze Yesu awukile lunga yoze wapwile ni ndemoniu, Luka yasoneka ngwenyi: “Ndemoniu yatuhuka muli iye chakuhona kumulemeka.” Hali naye-weno ya Petulu yasoneka ngwenyi: “Kanayiji kachiki munji.” Mba hali pwo yoze Yesu akwashile yasoneka ngwenyi: “Wapwile ni spiritu yipi, yize te yakumuyijisa ha miaka 18, te kafumbama, keshi kuhasa kuhetuka chipwe hakehe.”—Luka 4:35, 38; 13:11.

Chinasoloka zwalala ngwo, Luka kapwile ni ‘kulihana chinji mu milimo ya Mwene.’ (1 Kori. 15:58) Nyonga lienyi liapwile kukwasa akwo kunyingika Yehova, hi kufupa ko lufuma ni uhenya wa hano hashi.

LINDIA—MUKWA-KULANJISA MAHINA ACHILA

Lindia te katwama mu Fwilipu, mbonge yinene ya Masendoniya. Kasemukinyine mu Tayatera, mbonge ya ku Azia Yikehe. Lindia kayile mu Fwilipu mumu lia mulimo wenyi wa kulanjisa mahina. Chinasoloka ngwe kapwile ni kulanjisa mahina alisa: Mahina a kuliata (tapete) ni mahina a milali yeka ni yeka. Sango jimwe jakusolola ngwo, mu mbonge ya Fwilipu mwapwile atu anji waze apwile ni kulinga mulimo wacho.

Lindia kanasolola chitongwa cha hina.

Lindia kanamusolola ngwe “mukwa-kuwayila Zambi,” mumu kota kapwile Ka-Yunda yoze walipwishile Mukwa-Kristu. (Yili. 16:14) Mu Tayatera kota mwe anakanyingikina umwenemwene, mumu mwapwile chihela cha kukungulukila. Atu amwe kakunyonga ngwe jina Lindia linalumbunuka ngwo, “pwo lia Lindia.” Chikwo nawa ngwo, jina liacho kamulukilelio ku Fwilipu. Alioze, kuli mikanda yize yakusolola ngwo, liji Lindia, nelio kapwile ni kuliluka kuli atu.

Ha matangwa ja Homer, ku sekulu livwa hanji nake K.M.J, A-Lindia ni atu akwo kapwile ni lufuma wa kuchilisa mahina. Ha mashimbu jacho atu kapwile ni kwamba ngwo, “meya a mu Tayatera kakupemesa ni kukolesa chinji yikwata.”

Mahina achila kapwile ni kwalanda wika kuli atu pichi. Chipwe ngwe ulombo uchila kapwile ni kuuchiza ku yihela yeka ni yeka, nihindu ulombo upema chinji uze wapwile ni kufwika mbongo jinji, wapwile ni kukatuka mu minda ya Mediterrâneo. Mahina jacho kapwile ni kufwika mbongo jinji mumu, te hi chashi ko kuwana ulombo uchila.

Chinasoloka ngwe Lindia kapwile pichi mumu, ha mashimbu jacho te hi chashi ko kulinga mungoso wa kulanjisa mahina a mutapu wacho. Chikwo nawa, Lindia kapwile ni zuwo linene muze te mumuhasa kutwama Paulu, Saila, Timoteu ni Luka. Luka kasonekene liji “akwa-zuwo lienyi.” Kashika, chino muchihasa kusolola ngwo, Lindia te katwama hamuwika ni asoko jenyi. Alioze, liji liacho mulihasa kusolola nawa ngwo, ku zuwo lienyi kwapwile tuvumbi ni funge. (Yili. 16:15) Paulu ni Saila kaliwanyine ni mandumbu amwe ku zuwo lia Lindia. Chino chinasolola ngwo, Akwa-Kristu atangu a mu Fwilipu kapwile ni kulikungulwila ku zuwo liacho.—Yili. 16:40.

Ha kupalika cha miaka kumi, muze Paulu asonekenene A-Fwilipu, iye kakatongwele Lindia. Kashika, yuma yeswe yize tunanyingika hali Lindia, yinakatuka mu kapitulu 16 wa mukanda wa Yilinga.

a Tala mushete unambe ngwo, “Luka—Yoze Wasonekene mukanda wa Yilinga.”

b A-Yunda kota kaakanjishile kupwa ni sunangonga mu Fwilipu, mumu lia kwoka cha maswalale waze apwilemo. Hanji muchihasa kupwa nawa, mu Fwilipu kumwakapwile A-Yunda kumi, unji wa atu waze te akufupiwa mba aatayize kutunga sunangonga.

c Tala mushete unambe ngwo, “Lindia—Mukwa-Kulanjisa Mahina Achila.”

d Shimbi ja A-Roma japwile ni kwamba ngwo: Ka-Roma mweswe kapwile ni ulite wa kumusopela mu chota. Te katambile kumulamba hanji kumumwesa lamba shimbu kanda amuhisa.

    Mikanda ya Chokwe (2008-2025)
    Fwambuka
    Njila
    • Chokwe
    • Tuma
    • Kululieka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Shimbi Yakuyizachisa
    • Shimbi ja Kufunga Sango ja Mutu
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Njila
    Tuma