Solola Vumbi Kuli Akwenu

1. Kuchi wakulivwa muze akwenu akukuvumbika? (Yishima 22:1)

KUCHI wakulivwa muze akwenu akukuvumbika? Pundu lume, kota wakulivwa kanawa. Atu eswe kakushimbwila hanga aavumbike. Mumu muze akutuvumbika, twakuwahilila chinji ni kulivwa ngwetu tuli alemu. Kashika Mbimbiliya yakwamba ngwo, “vumbi lia zango liahiana prata hanji oru.”—Tanga Yishima 22:1.

2-3. Mumu liaka mashimbu amwe muchihasa kupwa chikalu kuvumbika akwetu, nawa yika mutumona ha mutwe uno?

² Hi chashi ko kuvumbika akwetu mashimbu eswe. Mumu kuli yetu atu, chakupwa chashi kumona uhenge wa akwetu. Chikwo nawa, tuli ha mashimbu waze atu akulihona chinji vumbi. Alioze yetu twatamba kusa tachi hanga tulise ni atu jacho. Mumu liaka? Mumu Yehova kakutulongesa ngwo, twatamba kulemesa ni kuvumbika “atu a mutapu weswe.”—1 Petu. 2:17.

³ Ha mutwe uno, mutuyuka chinji ha kunyingika yize vumbi linalumbunuka ni chize mutuhasa kulisolola, (1) kuli asoko jetu, (2) kuli mandumbu jetu a ku ufulielo ni (3) kuli waze keshi kuwayila Yehova. Mutumona nawa chize mutuhasa kusolola vumbi chipwe muze muchipwa chikalu kuchilinga.

KUVUMBIKA AKWETU YIKA CHINALUMBUNUKA?

4. Vumbi yika linalumbunuka?

⁴ Vumbi yika linalumbunuka? Vumbi linatale ha chize twakumona akwetu. Kanji-kanji, twakulemesa umwe muze twakumona ngwetu, kali ni ulite wacho mumu lia yitanga yenyi hanji mumu lia chiteli chize akwete. Mu malimi amwe, liji vumbi mulihasa kulumbunuka kulemesa. Mumu kulemesa necho chinatale ha mutapu uze twakutwama ni akwetu. Chikwo nawa, muze twakulemesa akwetu ayo kakulivwa ngwo kali alemu nawa twakwazanga. Kwamba pundu, vumbi liamwenemwene liatamba kukatuka ku mbunge.—Mateu 15:8.

5. Mumu liaka twatamba kuvumbika akwetu?

⁵ Yehova kanazange hanga tuvumbike akwetu. Ngwe chilweza, iye kanazange hanga tuvumbike waze akutuyula. (Roma 13:1, 7) Alioze amwe mahasa kwamba ngwo, mutuhasa kuvumbika atu nyi kali ni ulite wacho. Shina nyonga lino linalite? Ka, kulialitele. Mumu liaka? Mumu yetu tuvumbi twa Yehova tunanyingika ngwetu, kutwatambile wika kusolwela atu vumbi mumu lia yize akulinga hanji yize akwecha kulinga. Alioze, twatamba kwavumbika mumu chino muchisolola ngwo, twakuzanga chinji Yehova nawa tunazange kumuvwisa kuwaha.—Yoshu. 4:14; 1 Petu. 3:15.

6. Yilweza yika yinasolola ngwo, mutuhasa kusolwela atu vumbi chipwe waze akutulinga yuma yipi? (Tala nawa chizulie ha chifukilo.)

⁶ Atu amwe mahasa kulihula ngwo, shina mutuhasa lume kusolwela vumbi atu waze akutulinga yuma yipi? Ewa mutuhasa. Tutalenu yimwe yilweza yize yakusolola umwenemwene uno. Mwanangana Saulu, kakolesele sonyi mwanenyi Jonata kulutwe lia mbunga. (1 Samue. 20:30-34) Chipwe chocho, Jonata kakahonene tato vumbi hanji kwecha kumukwasa muze apwile ni kwasa jita ni akwa-kole jo. (Kutuhu. 20:12; 2 Samue. 1:23) Ana, neye kamwambile yuma yipi kuli Sasendote wa lutwe Eli, ha kumwamba ngwo kali chizengi. (1 Samue. 1:12-14) Chipwe ngwe Ana te kananyingika ngwenyi, Eli te hi chilweza chipema ko ngwe tata ni Sasemdote wa lutwe, nihindu Ana kakahonene vumbi Eli. (1 Samue. 1:15-18; 2:22-24) Paulu neye kamuhonene vumbi kuli malunga a mu Atene, ha kumwamba ngwo, kakuhanjika chinji. (Yili. 17:18) Alioze chipwe chocho, Paulu yahanjika no ni vumbi. (Yili. 17:22) Yilweza yino yeswe yinasolola ngwo, mumu lia kuzanga Yehova ni kuzanga kumuvwisa kuwaha, mutuhasa kusolwela vumbi atu waze akutulinga yuma yipi, chipwe ngwe muchipwa chikalu kuchilinga. Kashika, mutumona aya waze anatela kwasolwela vumbi.

SOLOLA VUMBI MU USOKO

7. Mumu liaka muchihasa kupwa chikalu kusolwela vumbi atu a mu usoko wetu?

⁷ Mumu liaka muchihasa kupwa chikalu? Asoko kakupalikisa mashimbu anji hamuwika. Kashika muchihasa kupwa chashi kumona yitanga yipema ya asoko jetu hanji tupalia two. Amwe hanji mahasa kusakalala mumu lia musongo uze akwete, uze wakupwisa chikalu akwo kwafunga. Eka mahasa kwamba hanji kulinga yuma yize muyilemeka akwo ku mbunge. Hachino, mu usoko mumuhona vumbi shimbu ase tachi hanga mupwe sambukila ni uhwimino. Chino muchihasa kuneha mbwanja ni kulihandununa. Chizechene ngwe musongo wa mu yifwaha muuhasa kutwala yihanda yimwe ya mujimba yihone kulinunga, kuhona vumbi mu usoko necho muchihasa kutwala asoko ahone kupwa alinunga. Yetu tunanyingika ngwetu, kutuchi kuhasa kuuka musongo wa mu yifwaha. Alioze mutuhasa kusa tachi hanga tufunyise vumbi mu usoko wetu.

8. Mumu liaka chili chilemu kusolwela vumbi atu a mu usoko wetu? (1 Timoteu 5:4, 8)

⁸ Mumu liaka twatamba kusolola vumbi? (Tanga 1 Timoteu 5:4, 8.) Ha mukanda wenyi utangu kuli Timoteu, Paulu yasoneka ngwenyi, twatamba kulemesa atu a mu usoko wetu ni kwaha yize mafupa. Alioze, kutwatambile kusolwela asoko jetu vumbi mumu ngwo, ye Yehova anatwite hanga tulinge. Paulu kalumbunwine ngwenyi, chuma chilemu chize chatamba kututwala kuvumbika asoko jetu, chili hanga ‘tuwayile Zambi’ hanji ngwetu, tumulingile ni ushishiko. Chikwo nawa, Yehova mwe watungile usoko. (Efwe. 3:14, 15) Kashika muze twakuvumbika usoko wetu, kwamba pundu tunavumbika nawa Yehova, yoze watungile usoko. (Tala nawa nota mu Mbimbiliya ya estudo ha 1 Timoteu 5:4.) Kwiuluka chikuma chino, muchitukwasa kuvumbika asoko jetu.

9. Kuchi lunga ni pwo mahasa kulisolwela vumbi umwe ni mukwo? (Tala nawa yizulie.)

⁹ Kuchi mutuhasa kuchilinga? Lunga yoze wakuzanga ni kulemesa mukwo-pwo, kakusolola ngwo, mukwo-pwo kali mulemu muze ali kwa-ukawo ni muze ali ni akwo. (Yishi. 31:28; 1 Petu. 3:7) Iye keshi kupupula mukwo-pwo, kumukolesa sonyi, chipwe kumulinga yuma yize muyisolola ngwo, iye keshi ni ulemu. Ariel,a umwe ndumbu watwama ku Argentina, yamba ngwenyi: “Mumu lia musongo uze mukwetu-pwo akwete, ha yisuho yimwe kakwamba yuma yize yakungulemeka ku mbunge. Alioze muze yino yakulingiwa, nakwiuluka ngwami, keshi kuyilinga ku tachi. Chuma chikwo chize chakungukwasa, chili kwiuluka mukanda 1 A-Korindu 13:5. Mukanda uno wakungukolweza hanga nguhanjike ni mukwetu-pwo ni vumbi ni kuhona kusa utenu kulutwe.” (Yishi. 19:11) Pwo neye kakusolola ngwo kakuzanga mukwo-lunga, ha kuhanjika yuma yipema kulutwe lia akwo. (Efwe. 5:33) Iye hi mukwa-mbwaja ko, keshi kalumbanganyishi hanji kutuka mukwo-lunga, mumu kananyingika ngwenyi, yitanga ya mutapu au yapwa ngwe ngengeya yize hakehe-hakehe muyihasa kushiha ulo wo. (Yishi. 14:1) Ndumbu umwe wa pwo mu Italia yamba ngwenyi: “Mukwetu lunga kakupinda ni musongo wa kusakalala. Kashika, ha mashimbu amwe muze akulihulumba chinji nakumona ngwami, kanahianyisa. Kashika, yuma yize napwile ni kwamba ni chize napwile ni kumutelumuna, te yakusolola ngwo chishi kumusolwela vumbi. Alioze mumu lia kulikata ni atu waze akusolola vumbi, ha kupalika cha mashimbu yinguputuka kuvumbika mukwetu-lunga.”

10. Kuchi ana mahasa kuvumbika yisemi jo?

¹⁰ Akweze, ononokenenu shimbi jize yisemi jenu akunusela. (Efwe. 6:1-3) Muze nunahanjika no, sololenu ngwenu nwakwavumbika. (Kutuhu. 21:17) Chikwo nawa, chipwe ngwe kanayi ni kushinakajiwa, asolwelenu vumbi ni kwakwasa ha yize mafupa. Lingenu yize munuhasa hanga nwafunge. Tutalenu chilweza cha Maria. Tato te hi chela cha Yehova ko, nawa te kakumumwesa lamba. Alioze muze tato ayijile, Maria yasa tachi hanga aye ni kumufunga chipwe ngwe chapwile chikalu kuli iye. Maria yamba ngwenyi: “Yami napwile ni kulemba kuli Yehova hanga angukwase kusolwela tata vumbi hi wika ko mu yize nakuhanjika, alioze ni mu yitanga. Napwile ni kunyonga ngwami, nyi Yehova kakungwita hanga ngulemese yisemi, nguli ni shindakenyo ngwami mangwaha tachi hanga nguchilinge. Ha kupalika cha mashimbu, yingumona ngwami kuchatambile kushimbwila hanga yitanga ya tata yalumuke mba ngumusolwele vumbi.” Pundu lume, muze twakusa tachi hanga tusolwele vumbi asoko jetu, twakusolola ngwo twakuvumbika Yehova, yoze watungile usoko.

SOLOLA VUMBI KULI MANDUMBU MU CHIKUNGULWILA

11. Mumu liaka muchihasa kupwa chikalu kusolwela vumbi mandumbu jetu mu chikungulwila?

¹¹ Mumu liaka muchihasa kupwa chikalu? Mandumbu jetu kakusa tachi hanga akaule yize Mbimbiliya yakutulongesa. Alioze chipwe chocho, amwe mahasa kutulinga yuma yipi, kwamba yuma yize yakutuvwisa uli hanji kutupatwila chakuhona chitela. Kashika, nyi umwe ndumbu matulinga yuma yize ‘muyitwaha chitela,’ muchihasa kupwa chikalu kununga ni kumusolwela vumbi. (Kolo. 3:13) Nyi yino muyilingiwa yika muyihasa kutukwasa?

12. Mumu liaka chili chilemu kusolwela vumbi mandumbu jetu a mu chikungulwila? (2 Petulu 2:9-12)

¹² Mumu liaka twatamba kusolola vumbi? (Tanga 2 Petulu 2:9-12.) Ha mukanda wenyi wamuchiali, Petulu yamba ngwenyi, amwe mu chikungulwila te kanahanjika chakuhona kusolola vumbi kuli atu waze Zambi akulemesa hanji ngwetu, makulwana a mu chikungulwila. Muze yino yalingiwile, angelo ashishika kamwene yuma yacho. Mba yika ayo alingile? Mumu lia kuvumbika Yehova, ayo kakalingile nichimwe chuma chize te muchihona vumbi atu jacho api. Ayo kali chilweza chipema. Chipwe ngwe angelo kapwa angunu, nihindu ayo yalituna kuhanjika yuma yipi hali atu jacho akwa-kuzo. Shimbu achilinge, o yecha hanga Yehova mwene apatwile atu jacho. (Roma 14:10-12; tesa nawa ni Yunda. 9) Chilweza cha angelo wano chatulongesa ngwo, nyi kutwatambile kuhona vumbi atu waze akulimika ni Yehova, kutwatambile nawa kuhona vumbi mandumbu jetu. Shimbu tuchilinge, twatamba kusa tachi hanga tusolole ngwetu twakwalemesa. (Roma 12:10) Nyi twachilinga, mutusolola ngwetu twakuvumbika Yehova.

13-14. Hana chilweza chize chinasolola chize mutuhasa kusolwela vumbi mandumbu jetu a mu chikungulwila. (Tala nawa yizulie.)

¹³ Kuchi mutuhasa kusolola vumbi? Makulwana a mu chikungulwila, senu tachi hanga nulongese ni zango. (Fwilim. 8, 9) Chikwo nawa, muze munufupa kuhana chiyulo kuli umwe, chilingenu ni umbovu. Kanda nuchilinga ha mashimbu waze nunevu uli. Mandumbu, ni yenu senu tachi hanga nukwase chikungulwila chipwe cha atu waze akulisolwela vumbi amwe ni akwo. Mba chino chilingiwe, twatamba kwehuka saki ni kuyenga-yenga akwetu hanji kwatwama punga. (Titu 2:3-5) Yetu eswe mutuhasa kusolola ngwetu twakulemesa makulwana a mu chikungulwila, ha kwononokena. Jila yikwo mutuhasa kusolwelamo usakwililo wetu kuli makulwana a mu chikungulwila, yili kwasakwilila ha tachi jize akusa hanga asongwele kukunguluka, alulieke mulimo wa kuya ni kwambujola ni ha tachi jize akusa hanga akwase atu waze ‘atalinga.’—Ngala. 6:1; 1 Timo. 5:17.

¹⁴ Umwe ndumbu avuluka ngwo Rocío, kuli iye chapwile chikalu kuvumbika umwe ndumbu yoze wamuhele chiyulo. Iye yamba ngwenyi: “Napwile ni kumona ngwami, muze iye anguhele chiyulo kakasolwele zango. Ku zuwo te nakumwamba yuma yipi. Alioze te chishi kuchisolola mumu napwile ni kunyonga ngwami, iye keshi kungupala. Hachino, Rocío yahona kukaula chiyulo chize mukulwana amuhele.” Mba yika yamukwashile? Iye yamba nawa ngwenyi: “Natangile mukanda 1 A-Tesalonika 5:12, 13, chocho yingumona ngwami, chishi kuvumbika mukulwana wacho. Chino changutwalile kupinda ku manyonga. Nalembele nawa kuli Yehova ni kuhengwola mu mikanda yetu hanga nguwane yikuma yize muyingukwasa kwalumuna yitanga yami. Ha kulinga chino yingumona ngwami, kapinda kakapwile kuli mukulwana wa mu chikungulwila, alioze kapwile kuli yami mumu lia kupwa mukwa-kuzo. Haliapwila hinanyingika ngwami, mba nguhase kuvumbika akwetu, natamba kupwa mukwa-kulikehesa. Kashika ngunachinungu ni kusa tachi hanga ngusolwele akwetu vumbi, mumu chino muchingukwasa kupwa ni sambukila ya Yehova.”

SOLOLA VUMBI CHIPWE KULI WAZE KESHI KUWAYILA YEHOVA

15. Mumu liaka ha mashimbu amwe muchihasa kupwa chikalu kuvumbika atu waze keshi kuwayila Yehova?

¹⁵ Mumu liaka muchihasa kupwa chikalu? Kanji-kanji muze twakwambujola, twakulitakana ni atu waze keshi kuzanga kwivwa umwenemwene wa mu Mbimbiliya. (Efwe. 4:18) Atu akwo chipwe muze akunyingika ngwo, sango jize twakwambujola jili jamwenemwene, nihindu o kakusakula kulitunajo. Chikwo nawa, kota kakutupinjisa kuli miata a milimo hanji kuli alongeshi jetu waze apwa akalu chinji. Muchihasa kupwa nawa hanji, akwa-milimo-ni-akwetu ni alongi-ni-akwetu kakwete yitanga yipi. Mumu lia yuma yino, ha kupalika cha mashimbu mutuhasa kuhona kwasolwela vumbi ngwe chize ni yetu twakuzanga atusolwelelio kuli akwetu.

16. Mumu liaka chili chilemu kuvumbika atu waze kanda achiputuka kuwayila Yehova? (1 Petulu 2:12; 3:15)

¹⁶ Mumu liaka twatamba kusolola vumbi? Mumu Yehova kakumona chize twakutwama ni atu waze keshi kumuwayila. Postolo Petulu kambile ngwenyi, yitanga yipema ya Akwa-Kristu muyihasa “kuhalisa Zambi.” Iye yamba nawa ngwenyi, ayo katamba kulumbununa ufulielo wo ni “kulihumikiza cheswe ni vumbi linji.” (Tanga 1 Petulu 2:12; 3:15.) Chino nawa twatamba kuchilinga chipwe muze mutukalila ufulielo wetu ku chota cha usopelo hanji muze mutuhanjika ni enyembo jetu. Mumu chakupwa ngwe Yehova kali hamwe ni yetu, kanamono ni kupanjika yeswe yize tunambe ni chize twakuyamba. Pundu lume, nyi tweuluka yikuma yino, chino muchitukwasa kuvumbika atu waze keshi kuwayila Yehova.

17. Kuchi mutuhasa kusolola vumbi kuli waze keshi kuwayila Yehova?

¹⁷ Kuchi mutuhasa kusolola vumbi? Mu mulimo wa kwambujola, kutwatambile kusolola ngwo twanyingika chinji Mbimbiliya kuhiana akwetu. Shimbu tuchilinge, twatamba kumona atu ngwo kali alemu kuli Yehova, nawa ngwo katuhiana. (Haga. 2:7; Fwili. 2:3) Chipwe muze umwe matutuka mumu lia yize twafuliela, kutwatambile kufunyisa upi ha upi. Kutwatambile nawa kuhanjika yuma yize muyilemeka akwetu ku mbunge hanga tusolole wika ngwetu twakanyama. (1 Petu. 2:23) Shimbu tuchilinge, nyi mutumona ngwetu twahanjika yuma yize kuyalitele, twatamba kwita ukonekeno ni kawashi-washi. Kuchi mutuhasa kusolola vumbi kuze twakalakala? Mutuhasa kuchilinga, ha kupwa yikilikita, ha kusolola yitanga yipema kuli akwetu ni kuli miata a milimo. (Titu 2:9, 10) Nyi wapwa mukwa-kuhanjika umwenemwene hanji chikilikita, atu amwe mahasa kuchizanga hanji ka, alioze yena muvwisa Yehova kuwaha.—Kolo. 3:22, 23.

18. Mumu liaka chili chilemu kuvumbika akwetu?

¹⁸ Ha mutwe uno, twamona chize mutuhasa kusolwela akwetu vumbi. Twalilongesa nawa ngwetu, kusolwela vumbi asoko jetu chakulemesa Yehova, yoze watungile usoko. Chikwo nawa, muze twakusolwela vumbi mandumbu jetu mu chikungulwila, twakuhalisa Tata yetu wa mu malilu. Twamona nawa ngwo, kusolola vumbi kuli atu waze keshi kuwayila Yehova, muchihasa kwakwasa hanga tangwa limwe aputuke kuhalisa Yehova ni kumulemesa. Kashika chipwe muze atu keshi kutuvumbika ngwe chize twakwavumbika, nihindu chili chilemu kununga ni kwasolwela vumbi. Mumu liaka? Mumu Yehova matuwahisa. Iye nawa kanalakenya ngwenyi, ‘malemesa waze akumulemesa.’—1 Samue. 2:30.