Utuswilo Wamwenemwene

1, 2. (a) Yika atu akulinga mba apwe ni utuswilo? (b) Yika akuzukako?

MUSONO, mu yifuchi yinji atu kakuzanga kupwa ni ulite umuwika hamwe ni utuswilo. Amwe kakuzanga kulitusula ku yuma yakalimbalimba, katonde ni uswale. Akwo kakuzanga kupwa ni utuswilo wa kuhanjika yeswayo mazanga, kusakula kulinga yize mazanga ni kupwa ni yitanga yeswayo mazanga. Ku yihela yeswe atu kanazange kupwa ni utuswilo.

² Hamukunda wakufupa kupwa ni utuswilo, atu anji kakulimika ni atu-ni-akwo hanji manguvulu. Shina kakuwana lume utuswilo uze akufupa? Ka. Kanji-kanji, kakumona lamba linji hamwe ni kufwa. Maliji a Mwanangana Solomone waze ali ha Chilumbununyi 8:9 akwamba ngwo: “Mutu mapwa ni chiyulo helu lia mukwo ni kumupinjisa,” kali amwenemwene.

3. Yika mutuhasa kulinga mba tupwe ni chiseke hamwe ni uwahililo?

³ Mbimbiliya yinatulweze yize twatamba kulinga mba tupwe ni chiseke hamwe ni uwahililo. Kambaji Tiangu yamba ngwenyi: ‘Yoze matala kanawa mu shimbi yingunu ya utuswilo, ni kunyongononamo, . . . kumakawaha mu yuma yeswe malinga.’ (Tiangu 1:25) Shimbi yingunu yakwiza kuli Yehova, nawa iye kanyingika kanawa yize yinafupiwa ku mwono wetu mba tupwe ni chiseke hamwe ni uwahililo. Yehova kahanyine Alama ni Eva utuswilo wamwenemwene ni yeswe yize afupiwile hanga awahilile.

MUZE ATU APWILE NI UTUSWILO WAMWENEMWENE

4. Utuswilo uka apwile nawo Alama ni Eva? (Tala chizulie ha uputukilo.)

⁴ Muze twakutanga Uputukilo kapitulu 1 ni 2, twakuwanamo ngwo, Alama ni Eva kapwile ni utuswilo uze atu anafupu chinji musono. Ayo kapwile ni yuma yeswe yize te akufupa, te keshi kwivwa woma wa chuma nichimwe, nawa te kukushi niumwe maalinga yuma yakalimbalimba. Chikwo nawa, te keshi kulipikala hakutwala ku kulia, mulimo, nawa te keshi kuyiza chipwe kufwa. (Uputukilo 1:27-29; 2:8, 9, 15) Alioze, shina utuswilo wo wapwile ni haze unasulila? Tutalenu.

5. Kulisa ni yize atu anji akunyonga, yika atu anafupiwa mba apwe ni utuswilo?

⁵ Atu anji kakunyonga ngwo kupwa ni utuswilo wamwenemwene chinalumbunuka ngwo ayo mahasa kulinga yeswayo mazanga chakuhona kulipikala ha yize muyizako. Mukanda umwe unambe ngwo, utuswilo uli “uhashi wakusakula ni kulinga yize mutu asakula.” (The World Book Encyclopedia) Unambe nawa ngwo atu kakupwa ni utuswilo nyi nguvulu kaaselele shimbi jize mujaakwika kulinga yeswayo ene mazanga. Chino chinalumbunuka ngwo chili chilemu kupwa ni jimwe shimbi mba atu eswe ahase kupwa ni utuswilo. Alioze iya ukwete ulite wakusa shimbi jingunu, jalita nawa jipema?

6. (a) Mumu liaka Yehova mwe wika ukwete utuswilo uze kuushi shimbi? (b) Utuswilo uka atu mahasa kupwa nawo, nawa mumu liaka?

⁶ Twatamba kunyingika ngwetu, Yehova Zambi mwe ukwete wika utuswilo ungunu uze kuushi shimbi. Mumu liaka? Mumu iye mwe watangile yuma yeswe nawa kali mukwa-ndundo-jeswe Mwata wa malilu ni hashi. (1 Timoteu 1:17; Usolwelo 4:11) Mwanangana Ndawichi kazachishile maliji apema hanga alumbunune unene wa Yehova. (Tanga 1 Sango ja Mianangana 29:11, 12.) Kulisa ni Yehova, utuswilo wa yitangiwa yeswe mu malilu ni hashi ukwete shimbi. Uli ni haze wasulila. Yehova Zambi kanazange hanga tunyingike ngwetu iye wika mwe ukwete ulite wa kusa shimbi jingunu, jalita nawa jipema. Kukatuka ku uputukilo, Yehova hanatese haze muhasulila utuswilo wa yitangiwa yenyi.

7. Yuma yimwe yika yize twatamba kulinga mba twivwe kuwaha?

⁷ Chipwe ngwe Alama ni Eva kapwile ni utuswilo, nihindu utuswilo wo wapwile ni shimbi. Shimbi jimwe ayo te kajinyingika kanawa. Chakutalilaho, mba anunge ni mwono, ayo te katamba kuhwima, kulia ni kupomba. Shina chino chinalumbunuka ngwo ayo kakapwile ni utuswilo? Ka. Kwamba pundu, Yehova kaluliekele shimbi jacho mu mutapu uze te mweevwisa kuwaha. (Samu 104:14, 15; Chilumbununyi 3:12, 13) Tulieswe twakuzanga kuhwima, kulia yize twakuzanga chinji ni kupomba kanawa. Kutushi kulivwa ngwetu tunahono utuswilo hamukunda wa kulinga yuma yacho. Alama ni Eva no che evwile.

8. Shimbi yika Zambi ahanyine kuli Alama ni Eva, nawa mumu liaka?

⁸ Yehova kahanyine yimwe shimbi kuli Alama ni Eva. Yaalweza hanga aseme, azalise hashi ni kufungaho. (Uputukilo 1:28) Kutala shimbi yacho yaachijile utuswilo uze apwile nawo? Ka. Yino yaehele uhashi wakupwisa hashi heswe paraisu, ni kutunga mazuwo muze te matwama ni ana jo ku miaka yeswe. Uno we te upale wa Zambi. (Izaia 45:18) Musono, nyi mutu mazanga kumbata hanji ka chipwe kupwa ni ana hanji ka, hi chipi ko kuli Zambi. Alioze, atu kakuzanga kumbata hanji kupwa ni ana chipwe ngwe yino yakuneha yimwe yipikalo. (1 A-Korindu 7:36-38) Mumu liaka? Mumu kakuzanga kupwa ni chiseke hamwe ni uwahililo. (Samu 127:3) Nyi Alama ni Eva kwononokene Yehova, kachi kanakawahilila mu ulo wo hamwe ni asoko jo ku miaka yeswe.

KUCHI UTUSWILO WAMWENEMWENE WATOKELE?

9. Mumu liaka shimbi ya Zambi yize yili ha Uputukilo 2:17 yapwile yilemu nawa yalita?

⁹ Yehova kahanyine shimbi yikwo kuli Alama ni Eva ni kwaalweza pundu yize te muyilingiwa kuli ayo nyi kayikawile. Yamba ngwenyi: “Ku mutondo wa chinyingi cha chipema ni chipi, kanda uliako, mumu ha tangwa muoliako kumukafwa lume.” (Uputukilo 2:17) Shina shimbi yino te kuyishi ulemu nawa yikalu? Kutala yakwikile utuswilo wa Alama ni Eva? Ka. Kwamba pundu, chipwe akwa-kuhengwola Mbimbiliya kakwamba ngwo shimbi ya Zambi te ya mana nawa yipema. Umwe wa kuli ayo yamba ngwenyi, shimbi yacho yinatulongesa ngwo “Zambi wika mwe unanyingika yuma yipema hakutwala kuli atu nawa iye wika mwe unanyingika yize yalita. Mba atu ayuke yuma ‘yipema,’ katamba kufuliela kuli Zambi ni kumwononokena. Nyi mahona kumwononokena, ayo kasakula kulinga yize ene anamona ngwo yipema . . . ni yize hi yipema ko.” Chino chapwa chuma chize atu kechi kuhasa kulinga ku tachi jo-ene.

10. Mumu liaka nyonga lia kusakula yize mutu malinga, linalise ni ulite wa kutesa chipi ni chipema?

¹⁰ Atu amwe mahasa kunyonga ngwo Yehova kakahanyine Alama utuswilo wa kulinga yuma yeswayo te mazanga. Alioze, ayo katamba kunyingika ngwo, nyonga lia kusakula yize mutu malinga, linalise ni ulite wa kutesa chipi ni chipema. Alama ni Eva kapwile ni utuswilo wa kusakula nyi mwononokena Zambi nyi ka. Alioze, Zambi wika mwe ukwete ulite wa kutesa chipi ni chipema. Alama ni Eva te kananyingika chikuma chacho mumu lia “mutondo wa chinyingi cha chipema ni chipi.” (Uputukilo 2:9) Ni yetu nawa, muze mutukwata yiyulo kanji-kanji kutwanyingikine yize muyikalingiwako, nawa kutushi kunyingika nyi mutuzukako yuma yipema. Kashika twakumona atu makwata yiyulo ni nyonga lipema, chipwe chocho mazukako lamba, yinyengo hanji luyinda. (Yishima 14:12) Chochene, atu keshi ni uhashi wa kulinga yeswe yize mazanga kulinga. Muze Zambi ahanyine shimbi kuli Alama ni Eva ya kuhona kulia ku mutondo, Yehova kaalongesele ngwenyi ayo te katamba kumwononokena mba apwe ni utuswilo wamwenemwene. Mba yika Alama ni Eva asakwile kulinga?

11, 12. Mumu liaka chiyulo cha Alama ni Eva chaatwalile mu ponde? Hana chilweza.

¹¹ Chaluyinda, Alama ni Eva yehuka kwononokena Yehova. Eva yasakula kupanjika Satana muze amulakenyene ngwenyi: “Meso jenu malaula, munupwa ngwe Zambi, nikunyingika chipema ni chipi.” (Uputukilo 3:5) Shina chiyulo chize Alama ni Eva akwachile chaehele utuswilo unji ngwe chize Satana ambile? Ka. Kwamba pundu, ayo kamwene ngwo kwehuka usongwelo wa Yehova chakuneha lamba. (Uputukilo 3:16-19) Mumu liaka? Mumu Yehova kakahanyine atu utuswilo wa kutesa-ene chipi ni chipema.—Tanga Yishima 20:24; Jeremia 10:23.

¹² Mutuhasa kutesa chikuma chino ni mukwa-kwendesa ndeke. Mba ahete kanawa kuze anayi, iye katamba kukaula usongwelo walita nawa katamba kuzachisa yikumba yize akwendesa nayo ndeke ni kuhanjika ni waze ali ku chipalo cha ndeke. Alioze nyi mukwa-kwendesa ndeke mehuka kukaula usongwelo ni kuhumuka kweswako anazange, chino muchihasa kumutwala mu ponde. Ngwe yono mukwa-kwendesa ndeke, Alama ni Eva kazangile kulinga yuma mu mulali wo. Ayo yehuka usongwelo wa Zambi. Mba yika yalingiwileko? Ponde! Chiyulo cho chaatwalile ku shili ni ku kufwa hamwe ni ana jo eswe. (A-Roma 5:12) Alama ni Eva kakazukile utuswilo unji ha kulikwachila-ene chiyulo cha chipi ni chipema. Alioze, katokesele utuswilo wamwenemwene uze aehele kuli Yehova.

CHIZE MUTUHASA KUPWA NAWA NI UTUSWILO WAMWENEMWENE

13, 14. Kuchi mutuhasa kupwa nawa ni utuswilo wamwenemwene?

¹³ Atu amwe kakunyonga ngwo chili chipema kupwa ni utuswilo uze kuushi shimbi. Shina chino chili chipema? Chipwe ngwe kupwa ni utuswilo cha kutuyukisa chinji, alioze achinyonga chize hashi te muhapwa nyi kuheshi shimbi niyimwe. Umwe mukanda unambe ngwo, shimbi jeswe jize jakusongwela atu japwa jikalu mumu jatamba kwaafunga ni kwaakwika kulinga yuma chamulingila. (The World Book Encyclopedia) Kulinga chino mashimbu eswe hi chashi ko. Hachino, kashika twakumona shimbi jinji ni akwa-kujituhwisa anji hamwe ni ngaji waze akusa tachi hanga alumbunune shimbi jacho ni kujikaula.

¹⁴ Yesu Kristu kalumbunwine chize mutuhasa kupwa ni utuswilo wamwenemwene. Yamba ngwenyi: “Nyi munutwama mu maliji jami, mba chamwenemwene munupwa tumbaji twami. Kumunukanyingika umwenemwene, mba umwenemwene kumuukanutusula.” (Yoano 8:31, 32) Kashika, mba tupwe ni utuswilo wamwenemwene, twatamba kulinga yuma yaali. Chitangu, twatamba kutayiza umwenemwene uze Yesu alongesele. Chamuchiali, twatamba kupwa tumbaji twenyi. Nyi mutulinga chocho, mutupwa ni utuswilo wamwenemwene. Alioze utuswilo uka wenawo? Yesu ngwenyi: “Mweswawo wakuvulumiona, iye ndungo ya shili.” Yamba nawa ngwenyi: “Nyi mwe Mwana manutusula, kachi kumunukatusuka chamwenemwene.”—Yoano 8:34, 36.

15. Mumu liaka utuswilo uze Yesu alakenyene uli ‘wamwenemwene’?

¹⁵ Utuswilo uze Yesu alakenyene kuli tumbaji twenyi we upema kuhiana uze atu anji anafupu musono. Muze Yesu ambile ngwenyi: “Nyi mwe Mwana manutusula, kachi kumunukatusuka chamwenemwene,” te kanahanjika hakutwala ku utuswilo wa undungo wa shili, uze wa kupinjisa chinji atu. Mu mutapu uka twapwa ndungo a shili? Shili yakututwala ku kulinga yuma yipi. Nawa ya kutukwika kulinga yuma yize tunanyingika ngwetu yalita. Kashika twakumona lamba, yipikalo, twakwivwa yinyengo ni kufwa. (A-Roma 6:23) Postolo Paulu kevwile yikola yize yakwiza ku undungo wa shili. (Tanga A-Roma 7:21-25.) Muze makahwisa shili yeswe, mba mutukapwa ni utuswilo wamwenemwene ngwe uze apwile nawo Alama ni Eva.

16. Kuchi mutuhasa kupwa ni utuswilo wamwenemwene?

¹⁶ Maliji a Yesu akwamba ngwo, “nyi munutwama mu maliji jami” kanalumbunuka ngwo, nyi mutuzanga hanga Yesu atutusule, twatamba kulinga yimwe. Yika twatamba kulinga? Amu tuli akwa-Kristu, hitunalituna yetwene ni kutayiza kukaula shimbi jize iye hanasela tumbaji twenyi. (Mateu 16:24) Ngwe chize Yesu alakenyene, mutukapwa ni utuswilo wamwenemwene kulutwe lia matangwa muze mutukazuka yiwape yeswe ya chitapo cha ukuule.

17. (a) Kuchi mutuhasa kupwa ni chiseke hamwe ni uwahililo wamwenemwene? (b) Yika mutulilongesa ha mutwe uze muusulaho?

¹⁷ Mba tupwe ni chiseke hamwe ni uwahililo, twatamba kwononokena malongeso a Yesu, mumu tuli tumbaji twenyi. Nyi twachilinga, mutuhasa kulitusula pundu ku undungo wa shili ni kufwa. (Tanga A-Roma 8:1, 2, 20, 21.) Ha mutwe uze muusulaho, mutulilongesa chize mutuhasa kuzachisa ni mana utuswilo uze tuli nawo haliapwila. Ni chize mutuhasa kuhalisa Yehova ku miaka yeswe, Zambi ya utuswilo wamwenemwene.