Yilwekelo ya Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono Wetu ni Mulimo Wetu
3-9 SETEMBERO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOANO 1–2
“Yesu Yalinga Chikomokeso Chenyi Chitangu”
(Yoano 2:1-3) Ha tangwa liamuchitatu, mwapwile umbachiso mu Kena, chihunda cha mu Ngalileya. Naye ya Yesu kwaliko. 2 Alekenyene Yesu nawa ni tumbaji twenyi ku umbachiso. 3 Muze ahonene vinyu, naye ya Yesu yamba kuli Iye ngwenyi, vinyu keshi nayo.
w15 15/6 4 ¶3
Kristu—Iye Je Tachi Ja Zambi
(Yoano 2:4-11) Yesu yamba kuli iye ngwenyi, Pwo, kuchi ni yami ni yena? Ola yami kanda yiza. 5 Naye yamba kuli tumbaji ngwenyi, Cheswacho mamba kuli yenu, chilingenu. 6 Achi, kwapwile sapa ja mawe jisambano ajiseleko nikulita ni ndako ya A-Yunda ha yuma ya kulipemesa, jeswe, yimwe ni yimwe, jalita ni njongo jiali hanji jitatu. 7 Yesu yamba kuli ayo ngwenyi, Zalisenu sapa ni meya. O yazalisa ndo ku mukomo. 8 Iye yamba kuli ayo ngwenyi, Switenu haliapwila, nutwale kuli mukwa kuyula ulungi, mba yalinga chocho. 9 Alioze muze mukwa kuyula ulungi te hapanjika meya aze aalumwine vinyu, kanyingikine kuze yakatuka (alioze tuvumbi waze aswichile meya anyingikine), mukwa kuyula ulungi yatambika sandungi. 10 Yamba kuli iye ngwenyi, Atu eswe hatangu masa vinyu yipema. Muze atu hanwa kanawa, hohene masa yize kuyapemene: yena hiwafunga vinyu yipema ndo haliapwila. 11 Chino che chitangu cha ku yilayi yenyi chize Yesu alingile mu Kena, chihunda cha mu Ngalileya, nikusolola uhenya wenyi; tumbaji twenyi amufulielele.
Yalinga Chikomokeso Chenyi Chitangu
Achi chili chikomokeso chitangu chize Yesu alingile. Muze tumbaji jenyi aha atangu amwene chikomokeso chacho, ufulielo wo hali iye yiukola. Hanyima lia chino, Yesu ni naye ni ana-kwo yaya mu wenyi ku mbonge ya Kafwanaume, ku sango lia Lwiji Ngalileya.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoano 1:1) Ha uputukilo Mwe Liji te hwali. Liji hamuwika ni Zambi ali. Liji Iye Zambi.
nwtsty, yikuma yakulilongesa ha Yo 1:1
Liji: Hano Liji kanalizachisa ngwe chisanyiko, nawa lili mu mukanda wa Yo 1:14 ni Uso 19:13. Yoano kasolwele mwenya chisanyiko chino, Yesu. Yesu kamulukile chisanyiko chino muze te uchili mu malilu ngwe chitangiwa cha spiritu, ni muze apwile hano hashi ngwe mutu mungunu, ni muze ayile mu malilu. Yesu kapwile Liji lia Zambi, hanji Kanganda, yoze te wakutwala sango ja Zambi kuli Angelo akwo ni kuli atu. Kashika mutuhasa kwamba ngwetu, muze Yesu te kanda achiza hano hashi, Yehova te kakuhanjika ni atu kupalikila mu Liji liacho, hanji kanganda Kenyi, mwe Yesu.—Upu 16:7-11; 22:11; 31:11; Kut 3:2-5; Kuy 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
ni: Hanji, “hamuwika ni.” Ha versu yino, kulita ni liji lia Ngregu pros, liji ‘ni’ linasolola usepa. Mulihasa kulumbunuka nawa atu ali waze alisa, kashika, Liji, ni Zambi umuwika wamwenemwene, kali atu aali alisa.
Liji iye zambi: Hanji “Liji liapwile uzambi [hanji “ngwe umwe uzambi”].” Ha chisoneko chino, Yoano kasolwele utu ni kupwa cha “Liji,” mwe Yesu Kristu. Liji, linasolola chihela cha Yesu ngwe Mwana mutangu wa Zambi, mumu muli iye Zambi watangile yuma yeswe, kashika anamuvuluka ngwo, “zambi; umwe uzambi; ngwe uzambi.” Yisoneko yinji yakulumbununa “Liji iye Zambi,” ngwo, Zambi Mukwa-Ndundo-Jeswe. Chikwo nawa, mu ulumbunwiso wa Septuaginta, liji lia Ngregu the·osʹ, linalite ni liji lia Hepreu lize akulumbununa ngwo, “Zambi,” ʼel ni ʼelo·himʹ, linatale nawa hali “Mukwa-Ndundo; Mukwa-Tachi.” Mu Hepreu maliji wano kakwazachisa hanga ahanjike hakutwala kuli Zambi mukwa-ndundo-jeswe, tuzambi akwo ni atu. (Tala chikuma chakulilongesa ha Yo 10:34.) Kuvuluka Liji ngwo, “umwe zambi” hanji “umwe mukwa-ndundo,” chinalite ni uprofeto uli ha Iza 9:6, uze wambile ngwo, Mesaya te kumamuvuluka ngwo, “Zambi ya Ndundo” (alioze hi “Zambi Mukwa-Ndundo-Jeswe” ko) nawa ngwo, te mapwa “Tata ya Miakulwila” ya waze eswe makapwa mushi lia chiyulo chenyi. Nawa ngwo, tachi ja Tato “Yehova-wa-Tujita” te mujimanununa yuma yino.—Iza 9:7.
(Yoano 1:29) Muze hikwacha yamona Yesu kaneza kuli iye, yamba ngwenyi, Talenu mwe Mwana-panga wa Zambi, yoze machiza shili ya akwa hashi!
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 1:29
mwe Mwana-panga wa Zambi: Muze Yesu te hamupapachisa nawa ha mweseka kuli Ndiapu, Yoano Chipapachisa yamusolola ngwe, “Mwana-panga wa Zambi.” Liji lino liakusoloka wika hano ni ha Yo 1:36. (Tala ha Apendice A7.) Kutesa Yesu ni mwana-panga chinalite. Mbimbiliya yinasolola ngwo, mapanga te kakwaahana ngwe yitapo hanga afuke shili ya atu, nawa hanga atu apwe ni usepa upema ni Zambi. Yino te yinasolola chitapo chize Yesu te malinga muze mahana mwono wenyi ungunu ha mukunda wa atu. Liji, “mwe Mwana-panga wa Zambi” te liakusoloka chinji mu Yisoneko. Amu Yoano Chipapachisa te ananyingika kanawa Yisoneko ya Hepreu, kota te kanahanjika hakutwala ku yuma yize yalingiwile, ngwe: panga wa kuji yoze Apalahama ahanyine mu chihela cha mwanenyi Izake (Upu 22:13), mwana-panga wa ha Chizomboka yoze ashihile ku Engitu hanga atusule A-Izalele mu undungo (Kut 12:1-13), hanji mwana-panga wa kuji yoze te akulambula ha chilumbilo cha Zambi ku Yerusaleme ha hita chimene ni ufuku (Kut 29:38-42). Yoano kota kanyongene nawa ha uprofeto wa Izaia, haze Yehova avulukile Yesu ngwenyi, “kavumbi kami,” nawa ngwo, “ngwe mwana-panga yoze mamutwala ku ushihilo.” (Iza 52:13; 53:5, 7, 11) Muze postolo Paulu asonekene mukanda wenyi utangu wa A-Korindu, iye katesele Yesu ngwo, “mulambu wetu wa Chizomboka.” (1Ko 5:7) Postolo Petulu neye kahanjikile ha “manyinga alemu a Kristu, ngwe a mwana-panga keshi kapalia, keshi chipeka.” (1Pe 1:19) Nawa mu unji wa 25 a yisuho mu mukanda wa Usolwelo, Yesu kakumuvuluka ngwo, “mwana-panga.”— Yilweza yimwe yili hano ha: Uso 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoano 1:1-18) Ha uputukilo Mwe Liji te hwali. Liji hamuwika ni Zambi ali. Liji Iye Zambi. 2 Ha upulukilo Iye mwene hamuwika ni Zambi ali. 3 Iye watangile yuma yeswe. Katangile nichimwe chuma chize chatangiwile ndo ni iye. 4 Muli iye mwatwamine mwono, mba mwono uze wapwile pangu lia atu. 5 Pangu yilipalika mu milima; alioze milima kuyakumbile nilimwe tangwa. 6 Kwejile umwe mutu amutumine kuli Zambi, jina lienyi Yoano. 7 Iye wejile akashindakenye, ha kutwala ku lie pangu, hanga atu eswe akafuliele shindakenyo yenyi. 8 Pangu, hi iye ko, alioze hanga akashindakenye ha pangu. 9 Lie pangu liamwenemwene lia kupangulwila atu eswe hilineza hashi. 10 Iye wapwile hano hashi. Tungi ya hashi iye, alioze akwa hashi kamunyingikine. 11 Wejile ku yuma yenyi mwene, alioze atu jenyi mwene kamutambwileko. 12 Hindu kuli waze eswe amutambwile, kuli waze afulielele mu jina lienyi, waahele poko ya kupwa ana a Zambi. 13 O te kasemukine ku manyinga, chipwe ku upale wa musunya, chipwe ku upale wa mutu, ka, alioze kuli Zambi. 14 Mba mwe Liji walipwishile mutu wa musunya, watwamine hakachi ketu mba twamwene uhenya wenyi; uhenya te wa mwana wa wika, wa too ni vumbi ni umwenemwene. 15 Yoano washindakenyene ha kutwala kuli iye, wakololokele ngwenyi, Yono mweuze namutongwele muze nambile ngwami, Kaneza kunyima yami alioze hamusela kulutwe lia yami: ami shimbu kanda nguchisemuka iye kwali kulu. 16 Mumu ku kulumbama chenyi yetu eswe hitunatambula, vumbi ha vumbi. 17 Mumu shimbi atuheleyo ku kwoko lia Mose, alioze vumbi ni umwenemwene kuyapwa muli Yesu Kristu. 18 Niumwe kanda achimona Zambi nilimwe tangwa; alioze mwe Mwana wa wika, yoze uli mu kondo ya Tata, iye hanamusolola.
10-16 SETEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOANO 3–4
“Yesu Yambujola Kuli Umwe Pwo Ka-Samaria”
(Yoano 4:6, 7) Kwenako kwapwile fuji lia meya lia Yakomba. Kashika Yesu yatwama chizechene ku fuji lia meya, te kanevu yikatalo ya ungeji wenyi. Hapwile ngwe ola yamuchisambano. 7 Pwo Ka-Samaria yeza mukutaha meya. Yesu yamba kuli iye ngwenyi, Penu kama meya ngunwe.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 4:6
te kanevu yikatalo: Hano wika mu Yisoneko anambe ngwo, Yesu “te kanevu yikatalo.” Chapwile tangwa ha muchima, nawa ha chimene chacho Yesu kota kalingile wenyi kukatuka ku Mungulunga wa Yordau ku Yundeya hanga akatuke ku Saika mbonge ya Samaria, mukinda wacho wapwile wa 900 m hanji kuhiana.—Yo 4:3-5; tala Apendice A7.
(Yoano 4:21-24) Yesu yamba kuli iye ngwenyi, Pwo, ngufuliele, ola muyiza muze chipwe ha mulundu uno, chipwe mu Yerusaleme kunuchikuwayila mwe Tata. 22 Yenu nwakuwayila chize kunwanyingikine. Yetwe twakuwayila chize tunanyingika, mumu ulamwino wa mbala wa A-Yunda. 23 Alioze ola muyiza, chipwe haliapwila hiyaheta, muze akwa kuwayila amwenemwene makawayila Tata mu uspiritu ni mu umwenemwene: mumu mwe tata kakufupa atu ngwe wano apwe akwa kumuwayila. 24 Zambi iye Spiritu. Waze akumuwayila chaatamba kumuwayila mu uspiritu ni mu umwenemwene.
(Yoano 4:39-41) Anji a ku limbo lize lia A-Samaria amufulielele mumu ha liji lia pwo, yoze washindakenyene ngwenyi, Iye kangwambulwilanga yuma yize yeswe nalingile. 40 Kashika muze A-Samaria a hetele kuli iye, aliumbile kuli iye, atwame hamwe no. Iye yatwama ko matangwa aali. 41 Anji akwo afulielele mumu ha liji lienyi mwene.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoano 3:29) Yoze uli ni ndungi, iye mwe sandungi: alioze kasendo ka sandungi, yoze wakumana nikumwivwa, kakuwahilila chikolo mumu ha liji lia sandungi. Kashika uno uwahililo wami unazala too.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 3:29
kasendo ka sandungi: Ku mashimbu a kunyima, sepa lia sandungi mwe te wa kumukwasa kululieka yuma yeswe ya ha umbachiso. Atu te kakumumona ngwe iye mwe te wakumbachisa nandungi ni sandungi. Ha tangwa lia umbachiso nandungi ni sandungi te kakwaatwala ku zuwo lia chisemi wa sandungi hanji ku zuwo lia sandungi, kwe te akulingila chiwanyino cha umbachiso. Ha mashimbu a chiwanyino, kasendo wa sandungi te kakuwahilila chinji hakwivwa liji lia sandungi muze anahanjika ni nandungi, chino te chakumwaha shindakenyo ngwenyi, kalinga kanawa mulimo wenyi. Yoano Chipapachisa kalitesele mwene ni “kasendo ka sandungi.” Ha chino, Yesu kapwile sandungi nawa tumbaji jenyi ngwe nandungi. Amu te analulieka jila ya Mesaya, Yoano Chipapachisa mwe wanehene atu atangu mu “undungi” wa Yesu Kristu. (Yo 1:29, 35; 2Ko 11:2; Efw 5:22-27; Uso 21:2, 9) Muze “Kasendo ka sandungi” te akumanununa kanawa mulimo wenyi ha kusolola sandungi, iye te keshi kupwa nawa ni ulemu unji. Chizechene nawa, Yoano kambile hakutwala kuli Yesu, ngwenyi: “Iye chamutamba kuya nikutoha, alioze yami changutamba kuya nikukehulukaka.”—Yo 3:30.
(Yoano 4:10) Yesu yamukumbulula ngwenyi, Nyi te yena unanyingika chawana cha Zambi ni yoze unambe kuli yena ngwenyi, Penu kama meya ngunwe; kachi yena muwita kuli iye mba iye makwaha meya a mwono.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 4:10
meya a mwono: Liji lia Ngregu lize anazachisa hano, linatale ha meya waze atu akunwa; waze akupukumuka mu lwiji. Alioze kanalise ni meya a mu shima aze keshi kwenda. Mu Lev 14:5, liji lia Hepreu “meya aze anende” linalumbunuka “meya a mwono.” Mu Jer 2:13 ni 17:13, Yehova kanamusolola ngwe “fuji lia meya a mwono [hanji, “aze anende”] chekwamba, meya waze akuhana mwono. Muze te anahanjika ni pwo Ka-Samaria, Yesu kazachishile liji “meya a mwono” ngwe chilayi, alioze pwo Ka-Samaria yanyonga ngwe meya waze twakunwa.—Yo 4:11 tala chikuma chakulilongesa ha Yo 4:14.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoano 4:1-15) Kashika muze Mwene hanyingika ngwe A-Fwariseu hanevu ngwo, Yesu kanapu nikutayiza nikupapachisa tumbaji anji kuhiana Yoano, 2 (chipwe chocho, Yesu mwene kapapachishile alioze tumbaji twenyi wika), 3 wahichikile Yundeya, wayile cheka nawa ku Ngalileya. 4 Chamutamba kupalika mu Samaria. 5 Chocho yaheta ku limbo lia Samaria, jina lialio Saika, liasulangana ni munda uze Yakomba ahanyine kuli mwanenyi Yosefwe. 6 Kwenako kwapwile fuji lia meya lia Yakomba. Kashika Yesu yatwama chizechene ku fuji lia meya, te kanevu yikatalo ya ungeji wenyi. Hapwile ngwe ola yamuchisambano. 7 Pwo Ka-Samaria yeza mukutaha meya. Yesu yamba kuli iye ngwenyi, Penu kama meya ngunwe. 8 (Mumu tumbaji twenyi te haya ku limbo akalande ya kulia). 9 Kashika pwo Ka-Samaria yamba kuli iye ngwenyi, Kuchi te yena, uli Ka-Yunda, mwita meya kuli yami, nguli pwo Ka-Samaria? (Mumu A-Yunda keshi kuliendela nichimwe ni A-Samaria). 10 Yesu yamukumbulula ngwenyi, Nyi te yena unanyingika chawana cha Zambi ni yoze unambe kuli yena ngwenyi, Penu kama meya ngunwe; kachi yena muwita kuli iye mba iye makwaha meya a mwono. 11 Pwo yamba kuli iye ngwenyi, Mwata, ena kushi nichimwe cha kuswita nacho, lie shima lisuku, kashika kulihi muwana meya wano a mwono unambe? 12 Yena uli munene wahiana kulwetu Yakomba nyi, yoze watuhele lie shima, wanwinemo iye mwene, ni ana jenyi, ni yimuna jenyi? 13 Yesu yamukumbulula ngwenyi, Mweswawo manwa meya ano mevwa pwila cheka nawa. 14 Alioze mweswawo manwa e meya aze mungumwaha yami, kechi kevwa pwila niyimwe ku miaka ya mutolo; mumu e meya mungumwaha kumakapwa muli iye fuji lia meya lia kuvwelwoka ku mwono wa mutolo. 15 Pwo yamba kuli iye ngwenyi, Mwata, penu kama meya ano, hanga chichi kevwa pwila, chipwe chichi keza kuno mukutaha.
17-23 SETEMBERO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOANO 5–6
“Kaula Yesu ni Nyonga Lialita”
(Yoano 6:9-11) Kwali kuno umwe kanuke, uli ni mbolo jitano ja sevada ni tuyishi twaali; alioze yino yika kama hali anji apwa haha? 10 Yesu yamba ngwenyi, Twamisenu e atu. Mwapwile mwambu wunji muma muze. Kashika malunga yatwama, ha kuaalula ngwe tununu atano. 11 Yesu yanda mbolo. Muze te hasakwila, yayipangila kuli waze anatwama. Tuyishi nawa chizechene, chize cheswe azangile.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 6:10
malunga yatwama, ha kuaalula ngwe tununu atano. Mateu wika mwe wambile ngwenyi, “kuwezako mapwo ni ana” muze ahanjikile hakutwala ku chikomokeso chino. (Mat 14:21) Atu waze alile ha chikomokeso chacho kota mahasa kuhiana 15,000.
(Yoano 6:14) Kashika muze atu amwene chilayi chize alingile Yesu, yamba ngwo, yono chamwenemwene mwe profeta yoze meza hano hashi.
(Yoano 6:24) Kashika muze mbunga hamona Yesu keshiko chipwe tumbaji twenyi, yanjila mu maulungu, o yaya ku Kafwanaume, nikufupa Yesu.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 6:14
mwe profeta: A-Yunda anji ku sekulu yitangu M.J., te kakushimbwila umwe profeta ngwe Mose, yoze anavuluka mu Shi 18:15, 18, te mapwa Mesaya. Ha chisoneko chino, liji meza hano hashi kota te linatale hali Mesaya yoze te anashimbwila. Yoano wika mwe wasonekene maliji waze ali ha versu yino.
(Yoano 6:25-27) Muze te hamuwana mu sali lia chitende, yamba kuli iye ngwo, Longeshi, mwiji muka wahetanga kuno? 26 Yesu yaakumbulula ngwenyi, Pundu pundu ngunambe ngwami, Nunangufupu, mumu nunakalia mbolo, nunakakuta, hi ha yilayi yize nwamwene ko. 27 Kanda nukakilikita ha kulia chize cha kutoka, alioze kilikitenu ha kulia chize chili ni mwono wa mutolo, chenacho mwe Mwana Mutu makanwaha: mumu aye, Zambi mwe Tata hanamujiki ni chijikilo.
(Yoano 6:54) Yoze malia musunya wami, manwa manyinga jami, mwono wa mutolo ali nawo. Kumungukamuhindwisa ha tangwa lia kusula.
(Yoano 6:60) Kashika anji a kuli tumbaji twenyi ha kwivwa chino, ambile ngwo, Liji lino likalu. Iya mahasa kulivwa?
(Yoano 6:66-69) Mumu ha yino yuma anji a kuli tumbaji twenyi ahilukile kunyima, kaliendele nenyi nawa. 67 Kashika Yesu yamba kuli e kumi ni aali ngwenyi, Ni yenu nawa nunazange kuhiluka, nyi? 68 Semone Petulu yamukumbulula ngwenyi, Mwene, kuli iya mutuya? Maliji a mwono wa mutolo yenu wika nuli no. 69 Hitunafuliela, kutunanyingika mwe Musandu wa Zambi yenu.
nwtsty, yikuma yakulilongesa ha Yo 6:27, 54
kulia chize cha kutoka . . . kulia chize chili ni mwono wa mutolo: Yesu yanyingika ngwenyi, atu amwe te kanalikate ni iye nawa ni tumbaji jenyi ha mukunda wa kuyuka ku musunya. Chipwe ngwe kulia cha ku musunya chakuyukisa atu ha hita tangwa, alioze “kulia” chize chinakatuka mu Liji lia Zambi, che muchikwasa atu hanga akapwe ni mwono wa mutolo. Yesu yatoweza mbunga hanga akilikite “ha kulia chize chili ni mwono wa mutolo,” chekwamba, ase tachi hanga akole mu spiritu ni kufuliela ha yize ayo analilongesa.—Mat 4:4; 5:3; Yo 6:28-39.
yoze malia musunya wami, manwa manyinga jami: Maliji wano te kanasolola ngwo, kulia ni kunwa chacho te chili wika chilayi, chize te chinalumbunuka kufuliela muli Yesu Kristu. (Yo 6:35, 40) Yesu kahanjikile maliji wano ha mwaka 32 M.J. kashika iye te kaso kuhanjika hakutwala ku Chiwanyino cha Mwene cha Ufuku, chize te malinga ha mwaka uze te muusulaho. Iye kambile maliji wano ha mashimbu a “Chizomboka, chiwanyino cha A-Yunda” (Yo 6:4), kashika, atu waze te anamupanjika kota kewulukile chiwanyino chize te chinakundama ni ulumbunwiso wa manyinga a mwana panga waze alamwine mwono wa A-Izalele ha ufuku uze ahichikile Engitu (Kut 12:24-27). Yesu te kanashindakenya ngwenyi, ni manyinga jenyi noo te mapwisa chashi kuli tumbaji jenyi hanga apwe ni mwono wa mutolo.
w05 1/9 21 ¶13-14
Yetu Mutwenda mu Jina Lia Yehova Zambi Yetu
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoano 6:44) Niumwe mahasa kwiza kuli yami shina mwe Tata wangutumine mamukoka; mungukamuhindwisa ha tangwa lia kusula.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 6:44
mamukoka: Liji lia Ngregu “mamukoka” kakulizachisa hanga ahanjike hakutwala ku kukoka wanda wa yishi (Yo 21:6, 11), alioze chino chishi kusolola ngwo, Yehova kakukoka atu ku tachi. Liji lino mulihasa kulumbunuka nawa “kuneha,” maliji a Yesu kota nawa kanalite ni waze ali ha Jer 31:3, haze Yehova alwezele atu jenyi ku mashimbu akunyima ngwenyi: “Hinakukoka ni utu wa zango.” (Mu Septuaginta kazachishile liji lizeliene lia Ngregu anazachisa ha versu yino.) Mukanda wa Yo 12:32 unasolola ngwo, ni Yesu neye kakukoka atu a mutapu weswe hanga eze kuli iye. Alioze Yisoneko yinasolola ngwo, Yehova katangile atu ni nyonga lia kusakula chipi ni chipema. Kashika, mutu mweswe katamba kusakula nyi mawayila Yehova, nyi ka. (Shi 30:19, 20) Zambi ni zango lieswe kakukoka kuli iye atu waze ali ni mbunge ya ululi. (Sam 11:5; Yis 21:2; Yi 13:48) Yehova kakulinga chino kupalikila mu sango ja mu Mbimbiliya ni mu spiritu yenyi yisandu. Uprofeto uli ha Iza 54:13, uze anatongola ha Yo 6:45, unatale hali atu waze akukoka kuli Tata.—Tesa ni Yo 6:65.
(Yoano 6:64) Alioze kwali amwe a kuli yenu kunwafulielele. Mumu Yesu kananyingika chize ku uputukilo waze kafulieleleko, ni yoze mamukunjika.
nwtsty, yikuma yakulilongesa ha Yo 6:64
Yesu kananyingika . . . yoze mamukunjika: Yesu te kanahanjika hakutwala kuli Yundase Ka-Keriote. Yesu kahwishile ufuku weswe nikulemba kuli Tato, shimbu te kanda achisakula apostolo jenyi 12. (Lu 6:12-16) Yundase ku uputukilo te kashishika muli Zambi. Alioze, Yesu te kananyingika uprofeto wa mu Yisoneko ya Hepreu uze te wakwamba ngwo, te makamukunjika kuli umwe sepa lienyi. (Sam 41:9; 109:8; Yo 13:18, 19) Muze Yundase aputukile kusolola ndako jipi, Yesu, yoze te wakunyingika manyonga ni mbunge ja atu, yamona ndako jacho. (Mat 9:4) Kupalikila mu ndundo jenyi, Zambi te kananyingika ngwenyi, umwe sepa lia Yesu mwe te mamukunjika. Alioze, chipwe ngwe Zambi kakunyingika yuma shimbu kanda yichilingiwa, nihindu kutwatambile kunyonga ngwetu, Zambi mwe wasakwile Yundase hanga apwe yoze te makunjika Yesu.
chize ku uputukilo: Yesu kasakwile apostolo jenyi muze te halemba ha ufuku weswe, kashika, maliji wano kaso kutala ha uputukilo wa kusemuka cha Yundase hanji muze amusakwile hanga apwe postolo. (Lu 6:12-16) Alioze, maliji wano kanatele ha uputukilo wa yitanga yipi ya Yundase, muze Yesu ayinyingikine. (Yo 2:24, 25; Uso 1:1; 2:23; tala yikuma ya Kulilongesa ha Yo 6:70; 13:11.) Maliji wano kanasolola nawa ngwo yitanga yipi ya Yundase te hiyaputuka kusoloka, alioze yitanga yacho yakapwile ya susumuku. Ulumbunwiso wa liji “uputukilo” (Ngregu, ar·kheʹ) mu Yisoneko ya Akwa-Kristu ya mu Ngregu wakwalumuka kulita ni yize anambe kulumbununa. Chakutalilaho, ha 2Pe 3:4, liji “ku uputukilo” linatale ha uputukilo wa yitangiwa. Alioze, ha yuma yikwo keshi kulizachisa chinji. Chakutalilaho, Petulu kambile ngwenyi, spiritu yisandu yejile hali akwa-mavungu “chizechene ngwe hali yetu ha uputukilo.” (Yi 11:15) Hano Petulu te kaso kwamba hakutwala ku mashimbu akusemuka chenyi, hanji muze amusanyikine hanga apwe apostolo. Alioze, iye te kanahanjika ha tangwa 33 lia Pentekoste M.J., che kwamba, “ku uputukilo” wa kwiza cha spiritu yisandu hanga yakwase mu mulimo wo wa kwambujola. (Yi 2:1-4) Chilweza chikwo chinasolola chize ulumbunwiso wa liji “uputukilo” muuhasa kwalumuna tunachiwana ha Lu 1:2; Yo 15:27; 1Yo 2:7.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoano 6:41-59) Kashika A-Yunda alinyenyetene hali iye, mumu wambile ngwenyi, Mbolo yize yakatukila mwilu yami. 42 O yamba ngwo, Yono hi Yesu ko mwana Yosefwe, nyi? Tato ni naye kutwaanyingikine, nyi? Mba ngwe kuchi anambe ngwenyi, Nakatukile mwilu? 43 Yesu yaakumbulula ngwenyi, Kanda nulinyenyeta hakachi kenu. 44 Niumwe mahasa kwiza kuli yami shina mwe Tata wangutumine mamukoka; mungukamuhindwisa ha tangwa lia kusula. 45 Chinasonewa mu mikanda ya profeta ngwo, O eswe kumakalongoloka kuli Zambi; kashika mweswe hanapanjika kuli mwe Tata; hanalilongesa kuli iye, meza kuli yami. 46 Kuchapwile ngwe umwe hamona mwe Tata, shina yoze wakatukile kuli Zambi, iye hanamono mwe Tata. 47 Pundu pundu, ngunambe kuli yenu ngwami, Yoze mafuliela mwono wa mutolo ali nawo. 48 Mbolo ya mwono yami. 49 Akakenu alile manaa mu puya, hindu afwile. 50 Yino ye mbolo yize yinakatuka mwilu, hanga umwe akayilie, mba kechi kafwa. 51 Ye mbolo ya mwono yami, yize yakatukile mwilu. Nyi kachi umwe malia mbolo yino kumakapwa no mwono ndo ku miaka ya mutolo. Mba mbolo yize mungukahana, we musunya wami uze mungukahana ha mwono wa akwa hashi. 52 Kashika A-Yunda yalihangulula hakachi ko ngwo, Ngwe kuchi yono mahasa kutwaha musunya wenyi ukapwe wa kulia? 53 Yesu yamba kuli ayo ngwenyi, Pundu pundu, ngunambe kuli yenu ngwami, Kunushi ni mwono muli yenwene shina munulia musunya wa mwe Mwana Mutu, ni kunwa manyinga jenyi. 54 Yoze malia musunya wami, manwa manyinga jami, mwono wa mutolo ali nawo. Kumungukamuhindwisa ha tangwa lia kusula. 55 Mumu musunya wami kulia chamwenemwene, ni manyinga jami kunwa chamwenemwene. 56 Yoze malia musunya wami, manwa manyinga jami, katwama muli yami, ni yami muli iye. 57 Chizechene ngwe Tata mukwa mwono wangutumine, ni yami nguli ni mwono mumu hali Tata; chocho yoze mangulia, iye nawa kumapwa ni mwono mumu hali yami. 58 Yino ye mbolo yakatukile mwilu. Kuchapwile ngwe tulamba twenu alile manaa, hindu afwile; alioze yoze malia mbolo yino kumakapwa ni mwono ndo ku miaka ya mutolo. 59 Yesu wambile yino yuma muze apwile ni kulongesa mu sunangonga ya mu Kafwanaume.
24-30 SETEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOANO 7–8
“Yesu Kanakachichimieka Tato”
(Yoano 7:15-18) Kashika A-Yunda yakomoka ngwo, Ngwe kuchi yono unalongoloka se kalilongesele nilimwe tangwa. 16 Kashika Yesu yaakumbulula ngwenyi, longeso liami hi lia yami ko, alioze lia yoze wangutumine. 17 Nyi kachi umwe mapala kulinga upale wenyi, kachi makanyingika ha kutwala ku longeso, shina lia kuli Zambi nyi, shina nakuhanjika cha kuli yami mwene. 18 Mweswe wakuhanjika cha kuli iye mwene kakufupa uhenya wenyi mwene: alioze yoze wakufupa uhenya wa yoze wamutumine, mwenawo wamwenemwene, uhenge kuushimo muli iye.
cf 100-101 ¶5-6
“Chinasonewa”
w11 15/3 11 ¶19
Tambula Spiritu ya Zambi, hi ya Hano Hashi ko
19 Ononokena Yehova ni Mbunge Yeswe. Yesu mashimbu eswe te kakulinga yuma yize ya kupemena Tato. Ha chisuho chimuwika wika, nyonga lia Yesu lialisele ni yize Tato te anazange, muze te anapinda ni chimwe chipikalo. Yesu yalweza Tato ni ushishiko weswe ngwenyi: “Upale we ulingiwe, hi upale wa yami ko.” (Luka 22:42) Achilihule ngwe, ‘Shina nakwononokena Zambi chipwe ngwe hi chashi ko?’ Mba tupwe ni mwono, twatamba kwononokena Zambi. Twatamba kumwononokena mumu iye kali Tangi ni Sakatanga yetu, nawa kali Chishina cha mwono. (Samu 95:6, 7) Kukushi chuma nichimwe chize muchihasa kusalakana kwononoka chetu. Nawa kutuchi kuhasa kupwa ni utayizo wa Zambi nyi kutwamwononokene.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoano 7:8-10) Kandukenu ku chiwanyino chino. Yami chakandukile ku chiwanyino chino haliapwila; mumu mwaka wami kanda uchiheta. 9 Muze te hamba yino yuma kuli ayo, watwamine mu Ngalileya. 10 Alioze muze te ana-kwo halianga, hohene iye mwene nawa wakandukile ku chiwanyino, hi kumeso ja atu eswe ko, alioze ngwe ku tenga.
w07 1/2 6 ¶4
Mumu Liaka Twatamba Kuhanjika Umwenemwene?
(Yoano 8:58) Yesu yamba kulia ayo ngwenyi, Pundu pundu, ngunambe kuli yenu ngwami, Muze te Apalahama kanda asemuka yami hinguli.
nwtsty, chikuma chakulilongesa ha Yo 8:58
yami hinguli: A-Yunda waze te akulimika ni Yesu yazanga kumwasa mawe ha kwamba ngwenyi, “wamwene Apalahama,” mumu kuli ayo, Yesu te kanda achipwa “ni makumi atano a miaka.” (Yo 8:57) Yesu kahanyine kumbululo liacho hanga te aalweze hakutwala ku mwono uze apwile nawo mu malilu ngwe chitangiwa cha spiritu, muze Apalahama te kanda achisemuka. Atu amwe kakwamba ngwo, chisoneko chino chakusolola pundu ngwo, Yesu kali Zambi. Ayo kakushindakenya ngwo, liji lia Ngregu azachishile hano, e·goʹ ei·miʹ (lize alumbunwine mu Mbimbiliya jimwe ngwo “yami nguli”), lie asele ha Septuaginta mu mukanda wa Kut 3:14, nawa versu jacho jili ni ulumbunwiso umuwika. (Tala chikuma chakulilongesa ha Yo 4:26.) Ha chisoneko chino, liji lia Ngregu ei·miʹ kanalilumbununa ngwo, “muze te Apalahama kanda asemuka” hanji te kanda achimutanga. Kashika, te chinalite kulilumbununa ngwo, “yami hinguli” shimbu te ase ngwo, “yami nguli,” nawa mu ulumbunwiso unji ukulu ni wa haliapwila kazachishile liji lioliene “yami hinguli.” Mu mukanda wa Yo 14:9, liji liacho lia Ngregu ei·mi,ʹ lie azachishile muze Yesu ambile ngwenyi: “Fwilipe, nguli hamwe ni yena shimbu lipwa haha, hindu kwangunyingikine?” Ulumbunwiso unji wakuzachisa liji liacho, ni kusolola ngwo, kukushi upi nyi mazachisa liji ei·miʹ “yami nguli,” kulita ni yize mutu anambe kwamba. Chikwo nawa, maliji a Yesu ali ha Yo 8:54, 55 kanasolola ngwo, Yesu kakambile ngwenyi iye ni Tato kali mutu umuwika.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoano 8:31-47) Kashika Yesu yamba kuli A-Yunda waze amufulielele ngwenyi, Nyi munutwama mu maliji jami, mba chamwenemwene munupwa tumbaji twami. 32 Kumunukanyingika umwenemwene, mba umwenemwene kumuukanutusula. 33 Yamukumbulula ngwo, Tuli munyachi wa Apalahama, kutwapwile ndungo kuli niumwe nilimwe tangwa. Ngwe kuchi unambe ngwe, Kumunukatusuka? 34 Yesu yaakumbulula ngwenyi, Pundu pundu, ngunambe kuli yenu ngwami, Mweswawo wakuvulumiona, iye ndungo ya shili. 35 Ndungo keshi kutwama ndo ku miaka ya mutolo. Mwe Mwana katwama ndo ku miaka ya mutolo. 36 Kashika nyi mwe Mwana manutusula, kachi kumunukatusuka chamwenemwene. 37 Ngunanyingika nuli munyachi wa Apalahama; alioze nwakufupa kungushiha, mumu liji liami kuliatwamine muli yenu. 38 Nakuhanjika yuma yize hingunamono hamwe ni Tata. Yenu nawa nwakulinga yuma yize hinwevwa kuli tatenu. 39 Yamukumbulula ngwo, Kulwetu iye Apalahama. Yesu yamba kuli ayo ngwenyi, Nyi nuli ana ja Apalahama, kachi nwakulinga yitanga ya Apalahama. 40 Alioze haliapwila nwakufupa kungushiha, mutu yoze hanahanjika umwenemwene, uze hingunevu kuli Zambi. Apalahama kalingile yoyo. 41 Yenu nwakulinga yitanga ya tatenu. Yamba kuli iye ngwo, Yetu kutwasemukine ku utanji. Tata umuwika tuli nenyi, iye Zambi. 42 Yesu yamba kuli ayo ngwenyi, Nyi kachi Zambi kapwa Tatenu, kachi nwakunguzanga: mumu natuhukile kuli Zambi. Ngunakatuka kuli iye; mumu chalijilile yami mwene, alioze iye wangutumine. 43 Kuchi te maliji jami kanulumbunukine? Mumu kunwahashile kwivwa liji liami. 44 Yenu nuli a kuli tatenu Ndiapu, nwakuzanga kulinga upale wa tatenu. Iye te chingalwe chize ku uputukilo, kamanyine mu umwenemwene, mumu umwenemwene wakuhi muli iye, niumwe. Muze mahanjika mahuza, kanahanjika nichenyi mwene; mumu iye mukwa mahuza ni mwe tato ya mahuza. 45 Alioze mumu ngunahanjika umwenemwene kunushi kungufuliela. 46 Iya wa kuli yenu mahasa kungukumika mulonga wa shili? Nyi ngunambe umwenemwene kuchi te kunushi kungufuliela? 47 Mweswe wa kuli Zambi kakwivwavwa maliji a Zambi. Ha chikuma chino yenu kunushi kwevwa, mumu hi nuli akwa Zambi ko.