Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono ni Mulimo Wetu
4-10 JULHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SAMUELE 18-19
“Bazilai Kali Chilweza Chipema cha Kuhomboka”
w07 15/7 14 ¶5
Bazilai te Kanyingika Haze Hasulila Tachi Jenyi
Kwamba pundu, Ndawichi kevwile kuwaha chinji ha ukwaso uze amuhele kuli Bazilai. Chinasoloka ngwe, muze mwanangana Ndawichi asanyikine Bazilai hanga aye nenyi, kakamusanyikine hanga asolole ngwe kanamufweta ha ukwaso uze amuhele. Mumu Bazilai te pichi munene chikolo, te keshi kufupiwa ukwaso wacho. Alioze, Ndawichi kota te kanazange kuya nenyi mumu lia yitanga yipema yize te akwete. Kukalakala ku zuwo lia mwanangana ni kulikata nenyi, te chiwape chinene kuli Bazilai.
(2 Samuele 19:32, 33) Bazilai te hapwa kashinakaji chikolo, kali ni makumi nake a miaka. Iye te wazumbwile mwanangana shimbu apwile ku Mahaneme, mumu mutu munene chikolo. 33 Mwanangana yamba kuli Bazilai ngwenyi, Zauka hamwe ni yami mba mungukakuhoka hamwe ni yami mu Yerusaleme.
(2 Samuele 19:34, 35) Alioze Bazilai yamba kuli mwanangana ngwenyi, Matangwa a miaka ya mwono wami angahi hanga nguye ni mwanangana ku Yerusaleme? 35 Nguli ni makumi nake a miaka. Te ngunahase kusa chinyingi hakachi ka yipema ni yipi? Yami kavumbi kenu te ngunahase kwivwa kanawa chize ngunali hanji chize ngunanu? Te ngunahase kwiwa liji lia njimba a malunga hanji a mapwo? Mba yami kavumbi kenu kuchi te mungupwa chiteli kuli mwene wami mwanangana?
w07 15/7 14 ¶7
Bazilai te Kanyingika Haze Hasulila Tachi Jenyi
Bazilai kota kalitunyine kuya mumu lia ushinakaji ni yikatashi yize yakwiza ha ushinakaji. Kota kanyongene ngwenyi, kwasala hakehe hanga afwe. (Sam 90:10) Iye kalingile yize ahashile hanga akwase Ndawichi, alioze te kakunyingika haze hasulila tachi jenyi mumu lia ushinakaji. Bazilai kakalihulikilile ha yize te mazuka ku zuwo lia mwanangana, alioze yanyingika mwene yize te mahasa kulinga ni yize kechi kuhasa kulinga. Bazilai te kalisa ni mukwa-kuzo, Absalome.—Yis 11:2.
w07 15/7 15 ¶1-2
Bazilai te Kanyingika Haze Hasulila Tachi Jenyi
Lusango wa Bazilai kanashindakenya ha ulemu wa kulikehesa. Chikwo nawa, twatambile kulituna chimwe chiteli mu mulimo wa Zambi, hanji kukwata mu miji hanga tuhone kulikolweza tulinge mulimo wacho, mumu ngwo tuchi kuhasa kuulinga, nawa ngwo mumu kutwazangile kupwa ni yiteli. Zambi mahasa kutwaha ngolo hanga tulinge kanawa milimo yenyi nyi twajikijila muli iye ngwo, matwaha tachi ni mana.—Fwp 4:13; Tia 4:17; 1Pe 4:11.
Chikwo nawa, twatamba kunyingika haze hasulila tachi jetu. Chakutalilaho, hanji umwe mukwa-Kristu kakulinga milimo yinji ya ku ufulielo. Iye manyingika ngwenyi, kutayiza mulimo ukwo muchihasa kukokolola yiteli yikwo ya ku ufulielo, ngwe kukalakala hanga alise usoko wenyi. Hachino, nyi malituna yiteli yikwo, masolola ngwo kahomboka, nawa kakulikehesa.—Fwp 4:5; 1Ti 5:8.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Samuele 19:24-30) Mefiposhete mwana Saulu yapalumuka mu kupatwiza mwanangana. Chize ku tangwa lize mwanangana akatukile ndo tangwa lize ahilukile ni sambukila ku zuwo lienyi Mefiposhete kasanyine ku molu, chipwe wevu kaululikile, chipwe mazalo jenyi kaakosele. 25 Muze heza ku Yerusaleme ni kupatwiza mwanangana yamba kuli iye ngwenyi, Mefiposhete kuchi te kwayile ni yami? 26 Iye yakumbulula ngwenyi, Mwene wami mwanangana, ngamba yami wangwongele. Mumu yami kavumbi kenu nambile ngwami, Mungululika chimbulu ngukendeleho ngukaye ni mwanangana se yami kavumbi kenu nguli chilema. 27 Iye hanangulamikiza yami kavumbi kenu kuli mwene wami mwanangana. Alioze mwene wami mwanangana kapwa ngwe mungelo wa Zambi. Kashika cheswacho chinapeme kumeso jenu hilingenu. 28 Mumu akwa munyachi wa tata eswe twapwile afu kumeso ja mwene wami mwanangana, hindu nwasele yami kavumbi kenu hakachi ka waze akulia ku mesa ya yenu mwene. Kashika te poko nguli nayo kuteta nawa kuli mwanangana? 29 Mwanangana yamba kuli iye ngwenyi, Kanda uhanjika nawa ha kutwala ku chikuma che. Ngwami, Yena ni Ziba tetenu chifuchi hakachi kenu. 30 Mefiposhete yamba kuli mwanangana ngwenyi, Achizuke cheswe iye; se mwene wami mwanangana haneza ni sambukila ku zuwo lienyi.
“Zomboka Ndo Kusongo”
19 Nyi wakupinda ni musongo ni kumona ngwe akwenu keshi kuhasa kukukwasa, chilweza cha Mefiposhete muchihasa kukukwasa hanga upwe ni tachi. (2 Samue. 4:4) Chipwe ngwe Mefiposhete kapwile chilema, nihindu yamulinga upi kuli Mwanangana Ndawichi. Mefiposhete kakalingile nichimwe chuma chipi mba amulinge upi wacho. Chipwe chocho, Mefiposhete kakapwile ni kunyonga ha upi wacho. Iye yalihulikila ha yuma yipema ya ku mwono wenyi. Mefiposhete, kakavulamine upeme weswe uze amusolwelele kuli Ndawichi. (2 Samue. 9:6-10) Kashika, muze Ndawichi amulingile upi, iye yewuluka upeme wacho. Mefiposhete kakechele upi wa Ndawichi upinjise mwono wenyi. Nawa kakasumine Yehova mulonga mumu lia yuma yize Ndawichi alingile. Mefiposhete yalihulikila ha yize ahashile kulinga hanga akwase Mwanangana wa kuwayisa kuli Yehova. (2 Samue. 16:1-4; 19:24-30) Yehova yatayiza kusa chilweza chino chipema mu Mbimbiliya hanga chitukwase.—Roma 15:4.
Kutanga Mbimbiliya
(2 Samuele 19:31-43) Bazilai Ka-Ngiliate wakatukile ku Rogelime. Yazauka Yordau hamwe ni mwanangana akamutwale mu sali lia Yordau. 32 Bazilai te hapwa kashinakaji chikolo, kali ni makumi nake a miaka. Iye te wazumbwile mwanangana shimbu apwile ku Mahaneme, mumu mutu munene chikolo. 33 Mwanangana yamba kuli Bazilai ngwenyi, Zauka hamwe ni yami mba mungukakuhoka hamwe ni yami mu Yerusaleme. 34 Alioze Bazilai yamba kuli mwanangana ngwenyi, Matangwa a miaka ya mwono wami angahi hanga nguye ni mwanangana ku Yerusaleme? 35 Nguli ni makumi nake a miaka. Te ngunahase kusa chinyingi hakachi ka yipema ni yipi? Yami kavumbi kenu te ngunahase kwivwa kanawa chize ngunali hanji chize ngunanu? Te ngunahase kwiwa liji lia njimba a malunga hanji a mapwo? Mba yami kavumbi kenu kuchi te mungupwa chiteli kuli mwene wami mwanangana? 36 Yami kavumbi kenu ngunazange kuya hakehe wika mu sali lia Yordau hamwe ni mwanangana. Ha chikuma chika mwanangana manguhela kwononona chipwa haha? 37 Ngutayize kama yami kavumbi kenu nguhiluke kunyima ngukafwile mu chihunda chami mwene ku mafuka ja tata ni mama. Alioze kavumbi kenu Chimame kuno kwali. Akaye iye hamuwika ni mwene wami mwanangana nukamulinge cheswe muchinupemena. 38 Mwanangana yamba ngwenyi, Chimame kumazauka ni yami; mungumulinga cheswacho chinakupemena. Mba cheswacho muwita mungukulingila. 39 Atu eswe azaukile Yordau, ni mwanangana wazaukile. Mwanangana wambejele Bazilai, yamuwahisa, iye yahiluka kwenyi. 40 Chocho mwanangana yaya ndo ku Ngilingali, ni Chimame yaya hamwe nenyi. Atu eswe A-Yunda atwalile mwanangana ni chihanda cha ha muchima cha A-Izalele. 41 Kumanyi, malunga eswe a Izalele yeza kuli mwanangana ngwo, Kuchi te akwetu e malunga a Yunda hanwiya? Kuchi te haneha mwanangana ni atu jenyi mukuzauka Yordau ni malunga eswe a Ndawichi hamuwika? 42 Malunga eswe a Yunda yakumbulula kuli malunga a Izalele ngwo, Mumu mwanangana iye usoko wa ha muchima kuli yetu. Kuchi te nunatenuka ha chikuma chino? Te hitwalia upite wa mwanangana? Hanji hatwaha yimwe yawana nyi? 43 Malunga a Izalele yakumbulula kuli malunga a Yunda ngwo, Etu tuli ni kumi lia yihanda muli mwanangana kashika tuli ni chihinga chinene muli Ndawichi kuhiana yenu. Kashika kuchi te nwatulelesele kunwatuhulile chiyulo ha kuhilwisa mwanangana wetu? Alioze maliji a malunga a Yunda ahianyine ni tachi maliji a malunga a Izalele.
11-17 JULHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SAMUELE 20-21
“Yehova Kali Zambi ya Ululi”
(2 Samuele 21:1, 2) Kwapwile kapunga ha matangwa ja Ndawichi miaka yitatu mwaka ha mwaka. Ndawichi wahulile kuli Yehova. Yehova yamba ngwenyi, Chino chuma chapwa mumu hali Saulu ni munyachi wenyi wa kumwanga manyinga, mumu washihile A-Ngibeone. 2 Mwanangana yasanyika A-Ngibeone. Wano A-Ngibeone kapwile a kuli A-Izalele. O te masalila ja A-Amore. A-Izalele te halikata no ni shingo, alioze Saulu wafupile kuashiha mumu ha kushinjika chikolo ulemu wa A-Izalele ni A-Yunda.
(2 Samuele 21:3, 4) Ndawichi yamba kuli A-Ngibeone ngwenyi, Yika mungunulingila hanga ngukafuke mulonga uze, ni yenu nukawahise chihinga cha Yehova? 4 A-Ngibeone yamukumbulula ngwo, Kuchapwile chuma cha prata hanji oru hakachi ka yetu ni Saulu hanji munyachi wenyi. Chikwo nawa hi milimo yetu ko kushiha mutu mu Izalele. Aye yamba ngwenyi, Cheswacho munwamba, mungunulingila.
(2 Samuele 21:5, 6) O yamba kuli mwanangana ngwo, Mutu yoze watwonwene nikututakila chipi akatunongese mu manjiza eswe A-Izalele, 6 atwehe shimbiali a ana jenyi a malunga mba mutuasukika kumeso ja Yehova mu Ngibia ya Saulu yoze amutongwele kuli Yehova. Mwanangana ngwenyi, Mungunwaha-o.
it-2 214 ¶1
Ngibeone
A-Ngibeone kanungine ha miaka yinji, chipwe ngwe Mwanangana Saulu kafupile kwanongesa. A-Ngibeone yanunga ni kushimbwila muli Yehova ngwo masolola uhenge wacho. Yehova yalinga chino ha kutuma zala ha miaka yitatu, ha mashimbu waze Ndawichi te anayulu. Muze Ndawichi ahulile Yehova, yanyingika ngwenyi hali mulonga wa manyinga, hachino, Ndawichi yahula A-Ngibeone hanga anyingike yize te malinga mba afuke mulonga wacho. A-Ngibeone yakumbulula kanawa ngwo, kuchapwile “chuma cha prata hanji oru,” mumu kulita ni Shimbi, ayo te katambile kutambula “ndando ya kulamwina mwono wa chingalwe” yoze uli ni mulonga wa kufwa. (Kwa 35:30, 31) Ayo yanyingika nawa ngwo, te keshi ni ulite wa kushiha mutu chakuhona utayizo. Kashika, muze Ndawichi aahulile mba ayo yeta hanga aehe “ana” a malunga shimbiali a Saulu. Chipwe ngwe Saulu mwe wapwile kulutwe lia mulonga wacho, chinasoloka ngwe “ana” jenyi no kamukwashile ha chikuma chino. (2Sa 21:1-9) Chino kuchalumbunukine ngwo, ana kafwilile ha mulonga wa tato, (Shi 24:16) alioze te chinatale ha shimbi ya ululi, yinambe ngwo, “mwono ni mwono.”—Shi 19:21.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Samuele 21:15-17) A-Filistea ashile jita cheka nawa ni A-Izalele. Ndawichi wayile ni atu jenyi hamuwika nikwasa jita ni A-Filistea. Ndawichi yaputuka kuhonga. 16 Ishebi-Mbenobe umwe mwana wa mwe chindululu, pezu ya kunga lienyi te ya kulakaji atatu a shekele ja unengu, se kali ni katana mwaha mu zalilo, yanyonga ngwenyi, Mungushiha Ndawichi. 17 Alioze Abishai mwana wa Zeluia yamukwasa; yalamba Ka-Filistea ni kumushiha. Henaho malunga a Ndawichi yalishinga ngwo, Kunuchi kwiza ni yetu ku jita nawa, kuchina hanji munujima ndeya ya Izalele.
w13 15/1 31 ¶14
Makulwana a mu Chikungulwila Kali ‘Yikwashi a Uwahililo Wetu’
14 Amwe a kuli yetu twakupinda ni yipikalo yinji, yize yili ngwe “Ngoliate,” alioze kujikijila muli Yehova chakutukwasa kuyikumba. Ha mashimbu amwe, jita yize twakwasa hanga tukumbe yipikalo ya hano hashi, yakutuhongesa chinji. Nyi tunahongo, yipikalo yize yinasoloka ngwe yashi tuchi kuhasa kuyikumba. Hachino, makulwana a mu chikungulwila mahasa kutukwasa ni kututakamisa hanga tuwahilile ni kupwa ni tachi, ngwe chize chakulingiwa kuli tuvumbi anji ja Yehova.
Kutanga Mbimbiliya
(2 Samuele 20:1-13) Kwapwile umwe lunga wamokomoko, jina lienyi Shipa, mwana Mbikiri Ka-Mbenjamine. Iye yahumuna chitavwi ngwenyi, Etu kutushi chihanda muli Ndawichi, chipwe chihinga kutushi nacho muli mwana Yese. Kashika enu malunga A-Izalele yeenu ku mazuwo jenu. 2 Chocho malunga eswe a Izalele alitwaminyine kukaula Ndawichi. Yakaula Shipa mwana Mbikiri. Alioze malunga a Yunda yalalaminya kuli mwanangana wo chize ku Yordau ndo ku Yerusaleme. 3 Ndawichi yaheta ku zuwo lienyi mu Yerusaleme, yanda e kumi ya mapwo akonkubina jenyi waze te ahichikile kufunga zuwo, yaasela mu zuwo limwe lia kuafunga, yaaha kulia, alioze kanjilile kuli ayo. Chocho yaajililamo ndo tangwa lia kufwa cho utwamishi. 4 Mba mwanangana yamba kuli Amasa ngwenyi, Ungusanyikine malunga a Yunda akaswile kuno, ni matangwa atatu kanda ahwa. Ni yena ukapweko. 5 Chocho Amasa wayile akakungulule A-Yunda, alioze yalaluka; kejile ha matangwa aze amuselele. 6 Ndawichi yamba kuli Abishai ngwenyi, Haliapwila Shipa mwana Mbikiri matupinjisa kuhiana Absalome. Anda atu ja mwene we ukamuhange kuchina manjila mu yihunda ya kukolesa ni yipanga, akomboke kumeso jetu. 7 Malunga a Joabe, ni A-Kerete, ni A-Pelete ni malunga eswe a ndundo atuhukile mukumuhanga. Yakatuka ku Yerusaleme akahange Shipa mwana Mbikiri. 8 Ha kuheta ku luliwe lwa mu Ngibeone, kumanyi Amasa kaneza nikuapatwiza. Joabe te hazala mazalo jenyi a jita. Kali ni muya wa kujichika mu zalilo ni katana mu chindalo. Ha kwenda watuhukilemo. 9 Joabe yamba kuli Amasa ngwenyi, Unahinduka mwanakwetu? Joabe yasa kwoko lienyi lia chindume ha wevu wa Amasa akamwehe mbeju. 10 Alioze Amasa katalile ku katana mu kwoko lia Joabe. Yamulamba nenyi mu jimo, yamwanga mijingwa yenyi hashi. Kamulambile nawa; yafwa.Mba Joabe ni mwanakwo Abishai yahanga Shipa mwana Mbikiri. 11 Umwe mukweze wa Joabe unamanako yamba ngwenyi, Mweswe unazange Joabe ni mweswe mukwa Ndawichi akaule Joabe. 12 Amasa te kanapombo nikulitunya mu manyinga jenyi hakachi ka tapalo. Mba muze mwe lunga hamona atu eswe kanamanako, yachiza Amasa mu tapalo yamusa mu yambu hikumufuka ni hina mumu wamwene atu eswe hakuhetako yamana. 13 Muze hamuchiza mu tapalo atu eswe yaya nikukaula Joabe akahange Shipa mwana Mbikiri.
18-24 JULHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SAMUELE 22
“Jikijila Muli Yehova Hanga Akukwase”
(2 Samuele 22:7) Mu luyinda wami natambikile kuli Yehova, natetele kuli Zambi yami. Mu Tembele yenyi wevwile liji liami; muteto wami wanjilile mwe mu matwi jenyi.
(2 Samuele 22:14-18) Yehova wakulungujile mwilu, mwe Chitunda wahanjikile liji lienyi. 15 Watumine mivu, waamwangine; ni mihenyo nawa, waakumbile. 16 Mba ha mashima ja kalunga-lwiji hasolokele, fundamentu ja hashi jafukukile ha kwaambila cha Yehova, ha kakundukundu ka mwiku wa mu mazulu jenyi. 17 Watumishine kwilu, wangwanjile, wanguzambwile mu meya anji. 18 Wangupulwile kuli mukwa kole yami wa tachi wangupulwile kuli waze anguvwilile kole mumu angukumbile naye ni ngolo.
cl 19 ¶11
Shina Chili Chashi ‘Kukundama Kuli Zambi’?
11 Twakutanga mu Mbimbiliya ngwo, Zambi kali mukwa “ndundo [ni] ngolo . . . ja tachi.” (Iza 40:26) Chikwo nawa, twakutanga hakutwala ku chize Zambi alamwinyine Izalele mu Kalunga-Lwiji Muchila ni kwafunga ha miaka 40 mu puya. Achinyonga meya anji waze ali ni mikanya yinji kanalihandununa hakachi. Nyonga ha vungu lia Izalele, waze kota apwile 3,000,000 ja atu kanende mu Kalunga-Lwiji muze munomu, meya hamana ngwe yikalakala yisuku-yisuku sali ni sali. (Kut 14:21; 15:8) Nyonga nawa ha chize Zambi aafungile mu puya. Yaatuhwishila meya ku liwe, nawa yaaha kulia chize chapwile ngwe mbuto yitoma. (Kut 16:31; Kwa 20:11) Hachino, Yehova yasolola ngwenyi keshi wika ni ndundo, alioze kakujizachisa hanga akwase atu jenyi. Kashika, chino chakututakamisa chinji ha kunyingika ngwetu yilemba yetu yakuya kuli Zambi yoze uli “uchinyino wetu ni tachi jetu; iye katwama hehi ni yetu chikwashi mu lamba.”—Sam 46:1.
(2 Samuele 22:26) Kuli akwa keke yena kumulisolola uli mukwa keke. Kuli angunu kumulisolola uli mungunu.
“Linga Yuma ni Kushishika”
Tutalenu kanawa ha maliji a Ndawichi. Liji lia Hepreu analumbununa ngwo, “yena kumulisolola uli mukwa keke,” nawa mulihasa kulumbunuka ‘kusolola utu wa zango, hanji kushishika.’ Kushishika chamwenemwene chakukatuka ha zango. Mumu lia zango lienyi, Yehova kakukundama kuli waze akushishika kuli iye.
Kushishika chili chitanga chilemu, hi changwazako. Ngwe chize Ndawichi amwene, Yehova kali mukwa kushishika. Muze Ndawichi apwile ni kupalika ha mashimbu akalu chinji ku mwono wenyi, Yehova yalisolola mukwa kushishika hakumufunga ni ushishiko weswe ni kumwaha usongwelo. Ndawichi yasakwilila chinji hakunyingika ngwenyi, Yehova kamupulwilile “ku tachi ja akwa kole jenyi.”—2Sa 22:1.
Yika twalilongesa ha maliji a Ndawichi? Yehova keshi kwalumuka. (Tia 1:17) Iye nihindu kakulikwachilila ha shimbi jenyi, nawa kashishika ha yilakenyo yenyi. Ha Samu yikwo Ndawichi yasoneka ngwenyi: “Yehova . . . keshi kwehuka asandu jenyi” chekwamba, waze ashishika kuli iye.—Sam 37:28.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Samuele 22:36) Hiwangwaha lukepwe wa ulamwino we, umbovu we hiwangunangamisa.
w12 15/11 17 ¶7
Pwako ni Spiritu Yakulikehesa
7 Chilweza cha Zambi chakulikehesa chakwachile ku mbunge ya Ndawichi mukwa-kwimba masamu. Iye yemba kuli Yehova ngwenyi: “Hiwangwaha lukepwe wa ulamwino we, umbovu we hiwangunangamisa.” (2Sa 22:36) Lufuma mweswe yoze Ndawichi apwile nenyi mu Izalele kamuhanyine kuli Yehova hanga ahalise kulikehesa cha Yehova, mumu Yehova kapwile ni kulikehesa hanga amukwase. (Sam 113:5-7) Shina ni yetu che twakulinga? Kutala yitanga yipema yize uli nayo, utotombo ni chiteli cheswecho uli nacho, “kuwachitambwile” kuli Yehova? (1Ko 4:7) Mutu yoze wakulipwisa mukepe kapwa “munene” mumu kakupwa kavumbi mulemu wa Yehova.—Lu 9:48.
Kutanga Mbimbiliya
(2 Samuele 22:33-51) Zambi iye chiswamino chami cha tachi, kakululamisa jila yami. 34 Kakupwisa molu jami ngwe molu ja kai. Kakungumanyisa ha milundu yami. 35 Kakulongesa moko jami kwasa jita, chocho moko jami kakunana uta wa unengu. 36 Hiwangwaha lukepwe wa ulamwino we, umbovu we hiwangunangamisa. 37 Hiwatohesa shimbo jami kushi lia yami, yiliato yami kuyasenunukine. 38 Nakawile akwa kole jami, naonwene, chahilukile kunyima ndo hakuwa. 39 Naakuwishile nikuatuwa ndusu, kechi kuhinduka nawa. Alimbukile kushi lia yiliato yami. 40 Mumu hiwangujichika muya wa tachi ja kwasa jita. Hiwanguhombwesela waze angukatukilile. 41 Hiwatewulwisa manyima ja akwa kole jami, hanga ngukonwone waze akunguvwila kole. 42 Atalile alioze wakuhi chilamwina niumwe. Atalile chipwe kuli Yehova alioze kaakumbulwile. 43 Mba naafwenyene ngwe fufuta ya hashi. Naaliachile ngwe malowa ha tapalo nikuamwanga. 44 Wangupulwile nawa ku kulitachika cha atu jami, hiwangupwisa mukwa lutwe hakachi ka mavungu. Atu waze te chaanyingikine kumanguvumbika. 45 Yilambala manguzeyela. Cheswe mevwa liji mangwononokena. 46 Yilambala kumakalela; kumatuhuka mu yiswamo yo nikuchikima. 47 Yehova katwama ni mwono; liwe liami afumane. Zambi ya liwe lia ulamwino wami anangame. 48 Iye mwe Zambi yoze wakungukala, kakuzeyesa mavungu kuli yami. 49 Kakungupulula kuli akwa kole jami; ewa, kakungunangamisa helu lia waze akungukatukila. Kuwakungupulula kuli mukwa kupupa. 50 Kashika mungusakwila kuli yena Yehova hakachi ka mavungu. Mungwimbila uhaliso ku jina lie. 51 Iye kakuhana ulamwino unene kuli mwanangana wenyi; kakusolola utu wa zango lienyi kuli yoze hamuwayisa, kuli Ndawichi ni ku munyachi wenyi ku miaka ya mutolo.
25-31 JULHO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 SAMUELE 23-24
“Shina Wakulambula Chitapo?”
(2 Samuele 24:18) Tangwa lioliene Ngate yeza kuli Ndawichi, yamba kuli iye ngwenyi, Yako ukatungile Yehova chilumbilo ha chizungwilo cha Arauna wa ku Yepushe.
(2 Samuele 24:21-23) Arauna yamba ngwenyi, Kuchi te yenu mwene wami mwanangana nuneza kuli yami kavumbi kenu? Ndawichi ngwenyi, Kulanda chizungwilo che, ngukatungileko chilumbilo kuli Yehova, hanga chilungo chipatuke hakachi ka atu. 22 Arauna yamba kuli Ndawichi ngwenyi, Mwene wami mwanangana atambule, alambule cheswacho chamupemena. Talenu ngombe akapwe mulambu wa kulumba, ni yuma ya kuzungula nayo ni e makanga a ngombe akapwe kunyi. 23 Ayino yeswe, mwanangana, yami Arauna ngunahana kuli mwanangana. Arauna yamba nawa kuli mwanangana ngwenyi, Yehova Zambi yenu anutambule kanawa.
(2 Samuele 24:24, 25) Alioze mwanangana yamba kuli Arauna ngwenyi, Hi chocho ko. Munguchilanda pundu kuli yena ni ndando. Chikwo nawa, chichi kulambula kuli Yehova Zambi yami mulambu wa kulumba uze chaufwetelele ndando. Chocho Ndawichi yalanda chizungwilo ni ngombe ha ndando ya makumi atano a shekele ja prata. 25 Ndawichi watungileko chilumbilo kuli Yehova. Yalambwilako milambu ya kulumba ni milambu ya sambukila. Chocho Yehova wevwile kulemba ha chifuchi, mba chilungo chapatukile hakachi ka A-Izalele.
it-1 177
Arauna
Arauna kota kahanyine chihela chacho chawana, hamuwika ni ngombe ni yuma yikwo ya mapaya hanga alambule chitapo, alioze Ndawichi yamushinjila hanga achilande. Mukanda wa 2 Samuele 24:24, unasolola ngwo, Ndawichi kalanjile chihela ni ngombe ha ndando ya 50 a shekele ja prata ($110). Alioze lusango uli ha 1 Sango ja Mianangana 21:25 kanasolola ngwo, Ndawichi kafwetele 600 ja shekele ja oru (c. $77,000) ha chihela chacho. Mukwa kusoneka mukanda Wamuchiali wa Samuele kahanjikile wika hakutwala ku ndando yize alanjile nayo chihela chize atungile chilumbilo ni yuma yikwo yize alambwile nayo chitapo, kashika kota ndando yize iye anavuluka yinatale wika ha yuma yacho. Alioze, mukwa kusoneka mukanda Utangu wa Sango ja Mianangana kasonekene yuma yinatale ha kutunga cha tembele, yize kulutwe atungile ha chihela chacho, nawa kachingile yikuma yaali, kulanda ni kutunga. (1Sg 22:1-6; 2Sg 3:1) Amu chihela cha tembele chapwile chinene chinji, kota unji wa 600 ja shekele ja oru kalanjile najo chihela chino chinene, hi chihela chikehe ko chize Ndawichi atungile chilumbilo.
w12 15/1 18 ¶8
Lilongese ‘Chishina cha Umwenemwene’
8 Ku mashimbu akunyima, nyi Ka-Izalele matayiza mwene kuhana mulambu ni mbunge yenyi yeswe hanga asakwilile Yehova, hanji malambula kashitu ngwe mulambu wa kulumba hanga apwe ni utayizo wa Zambi, te kuchishi kumukaliwila kusakula kashitu mupema. Mukwa kulambula te kawahilila ha kuhana ni mbunge yenyi yeswe kuli Yehova. Musono, akwa-Kristu keshi kuhana milambu ngwe chize Shimbi ya Mose yapwile ni kwamba, alioze ayo kakuhana milambu ha kuzachisa mashimbu, tachi ni yikumba yo hanga alingile Yehova. Postolo Paulu kahanjikile hakutwala ku “mihuko ya mivumbo” ya kutalatala cha Ukritu ni “kulinga yipema, ni kulianyina” ni akwetu ngwe yitapo yize yakuvwisa Zambi kuwaha. (Hep 13:15, 16) Mutapu uze tuvumbi twa Yehova akulihanyinamo hanga alinge milimo yacho, chakusolola usakwililo ni zango lio ha yeswe yize iye akwaha. Kashika, yitanga ni manyonga ja waze akulinga milimo ya Ukristu musono, yinalifwo ni ya waze ku mashimbu akunyima apwile ni kulihana hanga alambule milambu.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Samuele 23:15-17) Ndawichi yevwa usona, yamba ngwenyi, Nyi kachi umwe mangunehena amwe meya a kunwa a ku shima lia mu Mbeteleme lize lili ku chikolo! 16 E malunga atatu a ndundo yapula ndusu mu mbunga ya A-Filistea; yataha meya a mu shima lia Mbeteleme lili ku chikolo; yaambata; yaaneha kuli Ndawichi. Alioze aye kaanwine. Yaazujila kumeso ja Yehova. 17 Yamba ngwenyi, Yehova! Chikapwe kusuku ni yami kulinga chuma chino. Te mungunwa manyinga ja wano malunga asele mwono wo mu utoji? Kashika kaanwine. Yuma yino alingile e malunga atatu a ndundo.
w05 15/5 19 ¶6
Yikuma Yilemu ya Mukanda Wamuchiali wa Samuele
23:15-17. Ndawichi kapwile ni kuvumbika chinji shimbi ya Zambi hakutwala ku mwono ni manyinga, ha mashimbu jacho iye yecha kulinga chuma cheswacho chize muchisolola ngwe keshi kuvumbika shimbi yacho. Ni yetu twatamba kupwa ni nyonga liamutapu au hakutwala ku shimbi ja Zambi.
Kutanga Mbimbiliya
(2 Samuele 23:1-12) Maliji a kusula a Ndawichi wano: Ndawichi mwana Yese, lunga wa kunangamisa kwilu; yoze amuwayishile ni maji kuli mwe Zambi ya Yakomba, mukwa kutomba miaso yipema mu Izalele ngwenyi, 2 Spiritu wa Yehova wahanjikile muli yami, Liji lienyi liapwile ha limi liami. 3 Zambi ya Izalele wambile, Liwe lia Izalele wambile kuli yami ngwenyi, Yoze mayula atu ni ululi, mayula ni woma wa Zambi. 4 Iye mapwa ngwe pangu lia chimenemene ha kuvumbuka cha tangwa, ni malelwa akuhi, muze mwambu wovu unasoko mu mavu, ha mwalwa upema kulutwe lia vula. 5 Chamwenemwene munyachi wami kuwapwile chocho ni Zambi, hindu hanakolesa ni yami usendo wa mutolo, wa kululika mu yuma yeswe, wakola. Wenawo wapwa ulamwino wami weswe ni kuzanga chami cheswe, chipwe kanda achiusokesa. 6 Alioze atu amokomoko kumakapwa eswe ngwe mbimbo jize akumbila mutu, mumu kechi kuhasa kujikwata ni moko. 7 Mutu yoze maakwata, ndo malipakata ni yikungo ni chikundo cha kunga. O eswe kumakaocha ni kahia pwilili kuma kwo. 8 Majina ja malunga akwa ndundo waze apwile no Ndawichi wano: Joshepe-Basebete Ka-Takemone mukwa lutwe hakachi ka tupitau; iye Adino Ka-Eze waliashile ni kulakaji nake ola yimuwika nikuashiha. 9 Kuhata hali iye kwapwile Eleazare mwana Ndodo mwana wa umwe Ka-Hoha. Iye wapwile wa atatu akwa ndundo hamwe ni Ndawichi ha kutomba A-Filistea waze aswilile ku jita, ni malunga a Izalele eswe te hanayi. 10 Iye yakatuka, yalamba A-Filistea ndo kwoko lienyi hiliakala, hiliakakachila ku katana. Yehova yalinga kukumba chinene tangwa lize. Atu amukawile kupupa upite wika. 11 Kuhata hali iye kwapwile Shama mwana Agi wa ku Harara. A-Filistea akungulukile mbunga ku munda wa makunde, mba atu yachina kumeso jo. 12 Alioze iye wamanyine hakachi ka munda nikuuashila jita. Yashiha A-Filistea, ni Yehova walingile kukumba chinene.
1-7 AGOSTO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 1-2
“Shina Wakulilongesa ha Uhenge We?”
(1 Mianangana 1:5, 52, 53) Kulutwe Adonija mwana Hagita yalinangamisa ngwenyi, Yami mungupwa mwanangana. Yalilulikila matemba-a-jita, ni akwa tuvwalu, ni makumi atano a malunga akwa kuzomboka kulutwe lienyi. 52 Solomone ngwenyi, Nyi masoloka mutu wamwenemwene chipwe lukambu wenyi umuwika kechi kuholoka hashi. Alioze nyi mawana ungulungulu muli iye kumafwa. 53 Chocho mwanangana Solomone yatuma, yamuchiza ku chilumbilo. Iye yeza yawayila mwanangana Solomone. Mba Solomone yamba kuli iye ngwenyi, Yako ku zuwo lie.
it-3 504 ¶1
Solomone
Ha kwivwa zungo lia mwaso uze unakatuka ku Ngehone, ni chizungo-zungo cha mbunga te anambe ngwo: “Mwanangana Solomone afumane,” Adonija ni atu jenyi yachina, mumu lia woma ni chizungo-zungo. Solomone te kanazange hanga unguvulu wenyi mupwe sambukila, kashika alitunyine kulinga yuma yize te muyipihisa lufuma wa wata wenyi. Nyi te kalingile yuma yacho, kachi Solomone kota katokesele mwono wenyi. Adonija yachinyina mu tembele ni kufupa ukwaso, alioze, Solomone yatuma hanga amusake. Hachino, yalweza Adonija ngwenyi, nyi kalingile upi niumwe, manunga ni mwono, chocho Solomone yamwamba hanga aye ku zuwo lienyi.—1Mi 1:41-53.
(1 Mianangana 2:15-17, 22, 23) Iye yamba ngwenyi, Nunanyingika pundu wanangana wapwile te niwami ni A-Izalele eswe asele meso jo kuli yami hanga ngukayule. Alioze wanangana hiwalumuka; hiwapwa wa mwanakwetu, mumu amuhelewo kuli Yehova. 16 Haliapwila ngunechi chuma chimuwika kuli yenu; kanda nunguminacho. Iye yamba ngwenyi, Hanjika nyi. 17 Adonija yamba ngwenyi, Hanjikenu kuli mwanangana Solomome (mumu kuli yenu kechi kanumina nichimwe) akangwehe Abishaga Ka-Shuneme akapwe pwo liami. 22 Mwanangana Solomone yamba kuli naye ngwenyi, Kuchi te nunechi Abishaga Ka-Shuneme hali Adonija? Numwichile nawa wanangana, se iye yaya; hali iye ni sasendote Abiatare, ni Joabe mwana Zeluia. 23 Mba mwanangana Solomone yalishinga ni jina lia Yehova ngwenyi, Zambi achilinge kuli yami nikuwezaho nawa nyi kachi Adonija kahanjikile liji lino liakulimika ni mwono wenyi mwene.
it-1 53
Adonija
Muze Ndawichi te hafwa, Adonija yaya kuli Mbate-Shipa, yamulweza hanga aye ni kuhanjika ni Solomone amwehe Abishaga hanga apwe pwo lienyi, (Abishaga kali mwana-pwo yoze wapwile mbuki nawa chikwashi wa Ndawichi). Maliji ja Adonija anambe ngwo, “wanangana wapwile te niwami ni A-Izalele eswe asele meso jo kuli yami hanga ngukayule,” kanasolola ngwo, iye te kakunyonga ngwe kanamukwika ulite wenyi wa kuyula, chipwe ngwe te kananyingika ngwenyi Zambi mwe wasakwile Solomone hanga ayule. (1Mi 2:13-21) Chipwe ngwe kechile pwo wacho hanga apwe ngwe fweto mumu lia kuhona kupwa mwanangana, kwita chacho chinasolola ngwo, Adonija te uchili ni chipululu mu mbunge, mumu kulita ni shimbi ya ku chivumbuko, mapwo ni konkubina waze mwanangana akuhichika, te kakupwa a mutu yoze uli ni ulite wa kuhinga ha chihela cha mwanangana. (Tesa ni 2Sa 3:7; 16:21) Kota chenacho Solomone anyongene ha kwita cha Adonija kupalikila muli naye, kashika atumine Benaia aye ni kumushiha.—1Mi 2:22-25.
km 1/15 2 ¶1-3
Kavumbi Katamba Kununga ni Kusenya Kulutwe
1 Akwa-Kristu kaatamba kusenya kulutwe mumu kali tuvumbi twa Zambi. Kashika Yesu kahanyine kuli tumbaji twenyi fumbo hanga liakwase kwambujola kanawa. (Luka 9:1-5; 10:1-11) Yino ye yalingishile Akwila ni Prisela mba atambule Apolu ku zuwo lio ni ‘kumulumbunwina pundu jila ya Zambi.’ (Yili. 18:24-26) Ha chitela chochene, Paulu yakolweza kavumbi Timoteu hanga alilongese, mba kusenya chenyi kulutwe “chikasoloke kuli eswe.” (1 Timo. 4:13-15) Chipwe ngwe twaputukile kulu kulingila Mwene ngwe akwa-kwambujola sango lipema, nihindu twatamba kununga ni kuwahisa uhashi wetu wa kwambujola.
2 Kaula Chilweza Cha Akwenu: Jila yize muyitukwasa kuwahisa uhashi wetu yili kulilongesa chilweza cha akwetu. (Yishi. 27:17) Kashika, pwako ni kukaula kanawa akwenu muze anambujola sango. Eta ukwaso uze unazange kuli akwa-kwambujola waze akuhanjika kanawa ni atu mu munda ni kupanjika yize makulweza. (Yishi. 1:5) Shina chakupwa chikalu kuli yena kufuna kuli atu, ni kuputuka longeso lia Mbimbiliya, hanji kwambujola mu jila jikwo nyi? Hula kalayi wa chizavu che chipwe umwe mukwa-kwambujola wa kola mu ufulielo hanga akukwase. Ewuluka nawa ngwo, spiritu yisandu ya Yehova muyihasa kukukwasa, kashika yite ha kulemba mashimbu eswe.—Luka 11:13.
3 Kanda wivwa uli nyi umwe ndumbu makukwasa, chipwe ngwe kuwamwichile ukwaso wacho. (Chilu. 7:9) Ena tayiza wika ukwaso ni kulikehesa cheswe ni kuwahilila ngwe chize alingile Apolu. Nyi twachilinga mutusolola ngwo tuli ni mana.—Yishi. 12:15.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 2:37, 41-46) Mumu tangwa lize mukatuhukamo ni kuzauka chitwetwe cha Kendrone, nyingika pundu kumuofwa lume. Manyinga je makapwa ha mutwe we. 41 Liji yiliheta kuli Solomone ngwo, Shimei hakatuka ku Yerusaleme, haya ku Ngata, heza nawa. 42 Mwanangana yatuma kusanyika Shimei, yamba kuli iye ngwenyi, Chakushingishile ni jina lia Yehova ni kukulweza pundu pundu ngwami, Nyingika pundu ha tangwa lize mukatuka kuya kweswako kumuofwa, nyi? Ni yena kuwatayile ngwe, Ngunevu; chinapeme, nyi? 43 Kashika, kuchi te kwafungile shingo lia Yehova? Kuchi te kwalingile nikulita ni shimbi yami? 44 Mwanangana yamba kuli Shimei nawa ngwenyi, Kuunanyingika ungulungulu uze weswe waswama mu mbunge ye, chize walingile kuli tata Ndawichi. Kashika Yehova kumakahilwisa ungulungulu we ha mutwe wa yena mwene. 45 Alioze mwanangana Solomone kumakawaha ni ngunja ya Ndawichi kumuyikakola ya mutolo kumeso ja Yehova. 46 Mba mwanangana yatuma Benaia mwana Jehoiada, iye yatuhuka, yamulamba; yafwa. Chocho wanangana wakolele mu kwoko lia Solomone.
w05 1/7 30 ¶1
Yikuma Yilemu ya Mukanda Utangu wa Mianangana
2:37, 41-46. Chili ponde kunyonga ngwetu, mutuhasa kulinga uhenge weswawo, alioze tuchi kumona lamba! Waze akwehuka ku tachi ‘ jila yatwala ku mwono’ makamona lamba ha yiyulo yo ya uhepuke.—Mat 7:14.
Kutanga Mbimbiliya
(1 Mianangana 1:28-40) Mwanangana Ndawichi yakumbulula ngwenyi, Ngusanyikinenu Mbate-Shipa. Iye yanjila kumeso ja mwanangana nikumana kumeso jenyi. 29 Mba mwanangana yalishinga ngwenyi, Ni mwono wa Yehova yoze wangukuulile ku luyinda mweswe, 30 chamwenemwene, chocho nalishingile ni Yehova Zambi ya Izalele ngwami, Pundu, mwane Solomone kumakayula kulutwe lia yami, iye kumakangusalakana ha ngunja, chamwenemwene, chocho mungulinga musono. 31 Mbate-Shipa yahetamina meso jenyi hashi nikuwayila mwanangana ngwenyi, Vulie! mwene wami mwanangana Ndawichi. 32 Mwanangana Ndawichi yamba ngwenyi, Ngusanyikinenu sasendote Zadoke, ni profeta Natane, ni Benaia mwana Jehoiada. O yanjila kumeso ja mwanangana. 33 Mwanangana yamba kuli ayo ngwenyi, Twalenu tuvumbi twa mwene wenu nukendese mwanami Solomone ha mula wa yami mwene akamupalumwise ku Ngehone. 34 Sasendote Zadoke ni profeta Natane akamuwayishileko ni maji akapwe mwanangana wa Izalele. Humunenu chitavwi nukambe ngwenu, Vulie! mwanangana Solomone! 35 Mba munukanduka nikumukaula. Iye makanduka akatwame ha ngunja yami mumu mapwa mwanangana kungusalakana yami. Hingunamutongola akapwe mukwa kuyula helu lia Izalele ni helu lia Yunda. 36 Benaia mwana Jehoiada yakumbulula kuli mwanangana ngwenyi, Chochene! Yehova Zambi ya mwene wami mwanangana ambe chocho nawa. 37 Yehova akapwe hamwe ni Solomone chizechene ngwe hapwa ni mwene wami mwanangana akapwise ngunja yenyi yinene kuhiana ngunja ya mwene wami mwanangana Ndawichi. 38 Chocho sasendote Zadoke, ni profeta Natane ni Benaia mwana Jehoiada hamwe ni A-Kerete ni A-Pelete yaya yendesa Solomone ha mula wa mwanangana Ndawichi, yamutwala ku Ngehone. 39 Sasendote Zadoke wachijile mbinga ya maji mu Mbalaka ya Zambi, yawayisa Solomone. Yahumuna chitavwi mba atu eswe ambile ngwo, Vulie! mwanangana Solomone! 40 Atu eswe amukawile, nikwimba ndembo nikuwaha ni uwahililo wunji, chocho mavu apulikile ni chinumo chacho.
8-14 AGOSTO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 3-4
“Mana Kali Alemu”
(1 Mianangana 3:7-9) Haliapwila, Yehova Zambi yami hiwangupwisa yami kavumbi kenu mwanangana kusalakana tata Ndawichi. Ami napwa ngwe mwana-kemba; chanyingikine chipwe kutuhuka chipwe kunjila. 8 Ni yami kavumbi ke napwa hakachi ka atu je a kusakula; atu anji, kechi kuhasa kuaalula, chipwe kunyingika wunji wo mumu oka naye. 9 Hana kama kuli yami kavumbi ke mbunge ya yinyingi hanga ngukayule atu je, ngukahase kupatula hakachi ka chipema ni chipi. Mumu iya mahasa kuyula vungu lino lilemu lia yena?
w11 15/12 8 ¶4-6
Shina Iye Kali Chilweza Chipema Kuli Yena Nyi Kali Utowezo?
4 Ku uputukilo wa kuyula cha Solomone, Zambi kasolokele kuli iye mu chimwe chilota, yamulweza hanga ete chimwe chuma. Muze anyingikine ngwenyi kanda achijama, Solomone yeta mana. (Tanga 1 Mianangana 3:5-9) Zambi yawahilila hakunyingika ngwenyi mwanangana keta mana shimbu ete upite ni uhenya, iye yamwaha ‘mbunge ya mana ni yinyingi’ yamwaha nawa ni upite. (1Mi 3:10-14) Ngwe chize Yesu ambile, atu te kanyingika mana a Solomone, hachino mwazovu wa Shipa yevwa mana a Solomone, chocho yalinga wenyi usuku hanga amone mana jacho.—1Mi 10:1, 4-9.
5 Niumwe wa kuli yetu mashimbwila kupwa ni mana kupalikila mu yipupu wakuhi. Solomone kambile ngwenyi, “Yehova kakuhana mana,” alioze yasoneka nawa ngwenyi, twatamba kusa tachi mba tupwe ni chitanga chino cha Zambi, ha kwamba ngwenyi: “Nyi musela matwi je ku mana, nyi muosa mbunge ye ku malinjekela” muupwa ni mana. Ha chikuma chino, iye yazachisa maliji ngwe wano, ‘kukololoka,’ ni ‘kununga ni kufupa’ mana. (Yis 2:1-6) Kwamba pundu, mutuhasa kupwa ni mana.
6 Chili chipema kulihula ngwe: ‘Shina nakulemesa chilweza cha Solomone hakutwala ku kufupa mana a Zambi?’ Woma wa kuhona mbongo wakutwala atu anji hanga alihulikile chinji ha milimo yo ni ha fweto, hanji kwapiangula hanga aye ku mashikola anene-anene. Mba yika mutwamba hali yena ni usoko we? Shina yize nwakusakula yakusolola ngwo, nwakufupa mana a Zambi ni kwalemesa? Shina munuhasa kwalumuna yimwe ku mwono wenu hanji kulihulikila ha yuma yize muyinukwasa kupwa ni mana anji? Kwamba pundu, kuzuka ni kukaula mana muchitukwasa chinji haliapwila ni ku miaka yeswe. Solomone yasoneka ngwenyi: Nyi wachilinga “mba mukasa chinyingi ululi, ni upatwilo, ni kulita, ni jila yeswe yipema.”—Yis 2:9.
(1 Mianangana 3:10-13) Liji lino yiliwahila Mwene mumu Solomone heta chuma chino. 11 Mba Zambi yamba kuli iye ngwenyi, Mumu hiweta chuma chino; kwechile hali yena mwene kwoka cha miaka, chipwe upite kwawichile; chipwe mwono wa akwa kole je ukaashihe; alioze hiweta hali yena yinyingi ukamome upatwilo; 12 kashika hinalinga nikulita ni liji lie. Hinakwaha mbunge ya mana ni yinyingi chocho kukwapwile niumwe wa kulita ni yena kunyima, chipwe kulutwe niumwe masoloka wa kulita ni yena. 13 Hinaweza nawa chize kuwechile; ni upite, ni ulemu, chocho chipwe hakachi ka mianangana, niumwe malita ni yena, matangwa je eswe.
(1 Mianangana 4:25) A-Yunda ni A-Izalele atwamine kawape mutu mweswe mushi lia mutondo wenyi wa uva hanji mukuyu, chize ku Ndane ndo ku Mbia-shipa matangwa eswe a Solomone.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 4:20) A-Yunda ni A-Izalele apwile atu anji, ngwe masekeseke ku sesa lia kalunga-lwiji, alile, anwine, nikuwahilila.
w98 1/2 11 ¶15
Yehova Kali Zambi ya Usendo
15 Muze akwa-munyachi wa Apalahama aaluliekele hanga apwe vungu ni kwaha Shimbi, Yehova yaawahisa kulita ni chilakenyo chize alingile kuli kalamba ko. Ha mwaka 1473 K.M.J, Yoshua yoze wasalakanyine Mose yatwala Izalele mu Kanana. Kutetela chifuchi minyachi, chamanunwine chilakenyo cha Yehova, chakuhana chifuchi ku munyachi wa Apalahama. Muze Izalele te akushishika, Yehova te kakumanununa chilakenyo chenyi cha kwakwasa kukumba akwa-kole jo. Chino chalingiwile chipi-chipi ha mashimbu waze Ndawichi apwile ni kuyula. Ha mashimbu a mwana wa Ndawichi, Solomone, chihanda chamuchitatu cha usendo wa Apalahama te hichamanunuka. “A-Yunda ni A-Izalele apwile atu anji, ngwe masekeseke ku sesa lia kalunga-lwiji, alile, anwine, nikuwahilila.”—1Mi 4:20.
Kutanga Mbimbiliya
(1 Mianangana 3:1-14) Solomone yachata usendo ni Falau mwanangana wa Engitu. Yambata mwana wa pwo wa Falau, yamuneha mu limbo lia Ndawichi ndo hamana kutunga zuwo lienyi mwene ni zuwo lia Yehova ni chipanga cha Yerusaleme cha kujingilika. 2 Chino wika atu ashihile yitapo ha manangamo mumu ndo ha matangwa waze te kanda achitunga zuwo ha jina lia Yehova. 3 Solomone wazangile Yehova. Wendele mu yiyulo ya tato Ndawichi. Chino wika atu ashihile yitapo ha manangamo ni kwochelaho insensu. 4 Mwanangana yaya ku Ngibeone ni kushihilako yitapo se kwenako kwapwile lie nangamo linene. Solomone yalambwila ha chilumbilo chize kanunu ka milambu ya kulumba. 5 Ku Ngibeone Yehova yasoloka kuli Solomone mu chilota ha ufuku. Zambi yamba ngwenyi, Eta cheswacho unazange; mungukwahacho. 6 Solomone yamba ngwenyi, Hiwalinga vumbi linji kuli tata Ndawichi kavumbi kenu nikulita ni kwenda chenyi mu umwenemwene, ni ululi, ni kululama cha mbunge kumeso jenu. Mba nwamufungilile vumbi lino linji ngwami, Wamuhele mwana akatwame ha ngunja yenyi chize chapwa musono. 7 Haliapwila, Yehova Zambi yami, hiwangupwisa yami kavumbi kenu mwanangana kusalakana tata Ndawichi. Ami napwa ngwe mwana-kemba; chanyingikine chipwe kutuhuka chipwe kunjila. 8 Ni yami kavumbi ke napwa hakachi ka atu je a kusakula; atu anji, kechi kuhasa kuaalula, chipwe kunyingika wunji wo mumu oka naye. 9 Hana kama kuli yami kavumbi ke mbunge ya yinyingi hanga ngukayule atu je, ngukahase kupatula hakachi ka chipema ni chipi. Mumu iya mahasa kuyula vungu lino lilemu lia yena? 10 Liji lino yiliwahila Mwene mumu Solomone heta chuma chino. 11 Mba Zambi yamba kuli iye ngwenyi, Mumu hiweta chuma chino; kwechile hali yena mwene kwoka cha miaka, chipwe upite kwawichile; chipwe mwono wa akwa kole je ukaashihe; alioze hiweta hali yena yinyingi ukamone upatwilo; 12 kashika hinalinga nikulita ni liji lie. Hinakwaha mbunge ya mana ni yinyingi chocho kukwapwile niumwe wakulita ni yena kunyima, chipwe kulutwe niumwe masoloka wakulita ni yena. 13 Hinaweza nawa chize kuwechile; ni upite, ni ulemu, chocho chipwe hakachi ka mianangana, niumwe malita ni yena, matangwa je eswe. 14 Nyi yena muwenda mu ndako jami mukufunga yiyulo yami ni shimbi jami ngwe tatenu Ndawichi endele mungwokesa matangwa je.
15-21 AGOSTO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 5-6
“Yatunga Tembele ya Yehova ni Mbunge Yo Yeswe”
(1 Mianangana 5:6, 17) Kashika tuma haliapwila akangutetele mitondo ya sedru ku Lebano mba ngamba jami makapwa hamwe ni ngamba je. Mungukwaha fweto ya ngamba je, cheswacho mutongola, mumu unanyingika ngwami, Hakachi ketu akwa kuselala mitondo akuhi a kulita ni A-Sendone. 17 Mwanangana yatuma mba yapula mawe anene-anene, a ndando yilemu, a kusonga, hanga akase no fundamentu ya zuwo.
w11 1/2 15
Unachinyingika Nyi?
Mitondo ya Sedru ya ku Lebano te kayinyingika chinji, chipi-chipi mumu lia kutwama chinji, upeme, nawa mumu lia kukola chayo, chipwe yiswa te keshi kuhasa kuyilia. Kashika, muze Solomone atungile tembele, kazachishile yikwata yipema. Musono, usaki wa mitondo ya sedru uze te wakufuka milundu ya Lebano, kuwatwamineko nawa, alioze kuli wika usaki ukehe-ukehe.
(1 Mianangana 5:13-16) Mwanangana Solomone yasa ungamba hali A-Izalele eswe. Ungamba wacho wa makumi atatu a tununu (30,000) twa malunga. 14 Yaatuma ku Lebano kumi lia tununu (10,000) ha kakweji nikulisalakana. Matwama kakweji ku Lebano, matwama tukweji aali ku ku mazuwo jo. Adonirama wapwile kapita helu lia e ngamba. 15 Solomone wapwile nawa ni makumi shimbiali a tununu (70,000), akwa kumbata yiteli, ni makumi nake a tununu (80,000), akwa kupula mawe ku milundu. 16 Kuweza hali wano, Solomone wapwile ni tupita alemu akwa kulayila milimo, tununu atatu ni kulakaji atatu (3,300) waze ayulile akwa milimo.
(1 Mianangana 6:38) Ha mwaka kumi ni kashi mu kakweji ka Bulu (mwe wamuchinake mwenawo) yamana zuwo ni yihanda yalio yeswe nikulita ni cheseko chalio cheswe. Chinalumbunuka liashimbwile miaka shimbiali ha kulitunga.
it-1 476
Sedru
Mitondo ya Sedru yize apwile ni kuzachisa, te yakufupiwa akwa-kukalakala anji mba ayitete ni kuyitwala ku Teru ndo ku Sendone ni kuyisa ku sesa lia Kalunga-Lwiji Mediterrâneo, hanga ayikase ni kuyisa mu wato aye nayo kota ndo ku Yopa, mba ayitute ni kuyitwala ku Yerusaleme. Ayo kahashile kulinga mulimo wacho, mumu lia usendo uze Solomone akolesele ni Hirame. (1Mi 5:6-18; 2Sg 2:3-10) Mitondo yize apwile ni kututa, yokele chinji, kashika atu te akwamba ngwo, Solomone wapwishile “mitondo ya sedru . . . ngwe misuwa ya mu yikulo mumu ha kwoka,” ha mashimbu a kuyula chenyi.—1Mi 10:27; tesa ni Iza 9:9, 10.
it-3 679 ¶1
Tembele
Hakululieka milimo, Solomone yasanyika 30,000 a malunga a mu Izalele, ni kwatuma ku Lebano mu yizavu ya 10,000 ha kakweji, ni kwaha uhashi wa kutwama tukweji aali ku mazuwo jo, ni kulisalakana. (1Mi 5:13, 14) Akwa-kumbata yiteli yasanyika 70,000, a kuli “yilambala,” akwa-kupula mawe kasanyikine 80,000, a mu chifuchi. (1Mi 5:15; 9:20, 21; 2Sg 2:2) Solomone yatongola 550 a tupita alemu akwa kulayila milimo, nawa kota 3,300 a malunga kapwile yikwashi. (1Mi 5:16; 9:22, 23) Chinasoloka ngwe, 250, kapwile A-Izalele, 3,600, kapwile “yilambala” waze te atwama mu Izalele.—2Sg 2:17, 18.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 6:1) Ha mwaka kulakaji awana ni makumi nake chize ku kukatuka cha A-Izalele ku Engitu; ha mwaka wamuchiwana wa kuyula cha Solomone hali A-Izalele; ha kakweji ka Zivi (mwe kakweji wamuchiali awo) yaputuka kutunga zuwo lia Yehova.
g 5/12 17, mushete
Mbimbiliya—Mukanda wa Uprofeto Wamwenemwene, Chihanda 1
MASHIMBU ALITA
Chilweza cha mashimbu alita tunachiwane mu Mbimbiliya ha mukanda 1 Mianangana 6:1, uze unahanjika ha mashimbu waze Mwanangana Solomone aputukile kutunga tembele mu Yerusaleme. Unambe ngwo: “Ha mwaka kulakaji awana ni makumi nake [479 a miaka ya muwundu] chize ku kukatuka cha A-Izalele ku Engitu; ha mwaka wamuchiwana wa kuyula cha Solomone hali A-Izalele; ha kakweji ka Zivi (mwe kakweji wamuchiali awo) yaputuka kutunga zuwo lia Yehova.”
Kulita ni kwalula cha Mbimbiliya, mwaka wamuchiwana wa kuyula cha Solomone wapwile ha mwaka 1034 K.M.J. Nyi twalula kuputuka ha mwaka 479 mutuheta ha mwaka 1513 K.M.J. mwaka uze Izalele atuhukile mu undungo.
Kutanga Mbimbiliya
(1 Mianangana 5:1-12) Hirame mwanangana wa Teru yatuma tunganda twenyi kuli Solomone; se hevwa chize hanamuwahisa ni maji akapwe mwanangana kusalakana tato. Mumu Hirame te sepa lia Ndawichi matangwa eswe. 2 Mba Solomone yatuma liji kuli Hirame ngwenyi, 3 Unanyingika tata Ndawichi kahashile kutunga zuwo ha jina lia Yehova Zambi yenyi mumu ha jita yize yamujingilikile kweswe ndo Yehova waasele kushi lia yiliato yenyi. 4 Alioze haliapwila Yehova Zambi yami hangwaha kuhwima kweswe kwa kungujingilika. Kukushi mukwa kole niumwe, chipwe chuma chipi kuchishiko. 5 Kashika ngunazange kutunga zuwo ha jina lia Yehova Zambi yami chizechene ngwe Yehova ambile kuli tata Ndawichi ngwenyi, Mwane yoze mungusa ha ngunja ye kukusalakana, iye makatunga zuwo ha jina liami. 6 Kashika tuma haliapwila akangutetele mitondo ya sedru ku Lebano mba ngamba jami makapwa hamwe ni ngamba je. Mungukwaha fweto ya ngamba je, cheswacho mutongola, mumu unanyingika ngwami, Hakachi ketu akwa kuselala mitondo akuhi a kulita ni A-Sendone. 7 Ha kwivwa maliji a Solomone Hirame yawahilila chikolo ngwenyi, Yehova afumane musono mumu kuli Ndawichi hahana mwana wa mana kuyula vungu lino linene. 8 Mba Hirame yatuma liji kuli Solomone ngwenyi, Hinevwa liji wangutuma. Mungulinga chize unazange ha kutwala ku mitondo ya sedru ni ya kupresu. 9 Ngamba jami mayichiza ku Lebano ndo ku kalunga-lwiji. Munguyikasakasa mikuta yinene-yinene yikahungukile ha meya ndo kweswako mutongola yena. Mba munguyikasulwilako ukayitambule. Nyi muhana kulia kuli akwa zuwo liami kunahu; chazangile chuma chikwo. 10 Chocho Hirame yahana kuli Solomone mitondo ya sedru ni ya kupresu yeswayo azangile. 11 Solomone aye yahana kuli Hirame makumi aali a tununu (20,000) twa njongo ja tiliku kulia cha akwa zuwo lienyi, ni makumi aali a njongo ja maji apema. Yenayo Solomone ahanyine kuli Hirame mwaka ha mwaka. 12 Mba Yehova yahana kuli Solomone mana chizechene ngwe amulakenyene. Kwapwile sambukila hakachi ka Hirame ni Solomone. O yakolesa usendo hakachi ko.
22-28 AGOSTO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 7
“Yize Mutuhasa Kulilongesa ha Manguji Aali”
(1 Mianangana 7:15, 16) Yalinga manguji aali a unengu, chizundamo cha limwe kumi ni mbandu nake, ni chizundamo cha likwo kumi ni mbandu nake. Cheseko cha kujingilika te kumi ni mbandu jiali, limwe ni limwe. 16 Yalinga yipangula yiali ya unengu yakuzuzulula ya kusa helu ha masongo a manguji. Chizundamo cha chimwe mbandu jitano ni cha chikwo mbandu jitano.
w13 1/12 13 ¶3
‘Kumilundu Yacho Munukafula Unengu’
Mwanangana Solomone kazachishile unengu unji ku yikwata yize atungile nayo tembele mu Yerusaleme. Unji wa unengu wacho wapwile wa tato Ndawichi, uze apwile ni kwanda muze te akukumba A-Seria. (1Sg 18:6-8) “Lutanke lwa kuzuzulula,” ye mbashila yinene ya unengu yize asasendote apwile ni kusanyina meya, yapwile ni kunjila unji wa tununu 66 a litros ja meya, nawa yapwile ni kulema unji wa 30 a toneladas. (1Mi 7:23-26, 44-46) Ku unjililo wa tembele kwapwile manguji aali anene a unengu. Manguji jacho, kapwile a mbandu 2 ja unene, mbandu 8 ja usuhwe ni yikalakala ya utohwe wa centimetros 7. Ku songo lia manguji, kwapwile yipangula ya unji wa mbandu 2 ja usuhwe. (1Mi 7:15, 16; 2Sg 4:17) Unengu uze azachishile wika ha yikwata yino te unji chinji.
(1 Mianangana 7:21) Yamika manguji aze ku senge lia Tembele. Yamika nguji lia ku chindume; yaliluka jina ngwenyi, Jakini. Yamika nguji lia ku chimeso; yaliluka jina ngwenyi, Mboaze.
it-1 371
Mboaze, II
Manguji aali a unengu waze apwile ku chikolo cha tembele ya Solomone, limuwika lia ku chimeso kalilukile jina ngwo, Mboaze, kota lize linalumbunuka ngwo, “Tachi jilimo.” Nguji lia ku chindume kalilukile jina ngwo Jakini, linalumbunuka ngwo, “[Yehova] Kumachikolesa.” Hachino, nyi twachinga majina wano aali, ni kwatanga kukatuka ku chindume ndo ku chimeso, mahasa kulumbunuka ngwo: ‘[Yehova] kanakolesa [tembele] ni tachi.’—1Mi 7:15-21; tala CAPITEL.
(1 Mianangana 7:21, maliji a mwishi) 1 (7:21) Jakini—Kumachikolesa, 2 (7:21) Mboaze—Muli iye tachi jilimo.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 7:23) Yalinga lutanke lwa kuzuzulula ni kutoha cha kumi lia mbandu chize ku mukomo ndo ku mukomo. Lwapwile lwa chikelula ni chizundamo chalwo te mbandu jitano. Ha kujingilika cheseko chalwo makumi atatu a mbandu.
it-1 305
Kusana
Waze akuwayila Yehova katamba kupwa alinanga ku mujimba nawa asandu. Chino kachisolwele muze alingile ululikiso wa tabernakulu ni muze nawa kulutwe alingile mulimo wa tembele. Muze asayikile moko hali Sasendote wa Lutwe Arone ni ana jenyi, ayo chitangu yasana meya mba yazala mazalo a usasendote. (Kut 29:4-9; 40:12-15; Lev 8:6, 7) Asasendote kapwile ni kuzachisa meya a ha mbashila ya unengu yize yapwile mu yiize ya tabernakulu hanga asane ku moko ni ku molu, mba kulutwe, yaputuka kusanyina mu lutanke lwa kuzuzulula lwapwile ku tembele ya Solomone. (Kut 30:18-21; 40:30-32; 2Sg 4:2-6) Ha Tangwa lia Kufuka Shili, Sasendote wa Lutwe te kakusana kaali keswe ha tangwa.—Lev 16:4, 23, 24.
Kutanga Mbimbiliya
(1 Mianangana 7:1-12) Solomone walingile kumi ni miaka yitatu ha kutunga zuwo lienyi mwene, mba yamana zuwo lienyi lieswe. 2 Watungile lie zuwo ni mitondo ya ku musenge wa Lebano. Kusuha chalio kulakaji lia mbandu; kutoha chalio makumi atano a mbandu; chizundamo chalio kwilu makumi atatu a mbandu. Yalitunga ni mikala yiwana ya manguji a sedru, ni mikambo ya sedru ha manguji. 3 Yalifuka ni sedru helu lia makumi awana ni mikambo yitano yize yapwile ha manguji. Ha mukala kumi ni yitano; ha mukala kumi ni yitano; ha mukala kumi ni yitano. 4 Kwapwile tupenda mu mikala yitatu: kapenda hatalanganyi ni kapenda; kapenda hatalanganyi ni kapenda, mu ngango jitatu. 5 Yikolo yeswe ni tupenda eswe yapwile ni yikuli ya mbango jiwana ni tupenda eswe apwile umwe hatalanganyi ni mukwo, umwe hatalanganyi ni mukwo, mu ngango jitatu. 6 Yatunga chinango ni manguji. Usuhe wacho makumi atano a mbandu; utohe wacho makumi atatu. Kwapwile senge lia manguji kulutwe ni chifuko kulutwe. 7 Yatunga chinango cha ngunja kuze mapwa ni kulingila upatwilo ngwo, Chinango cha upatwilo. Chapwile cha kufuka ni sedru chize hashi ndo ku mikambo. 8 Mba zuwo lienyi mwene muze matwama mu yiize kunyima lia chinango nelio liapwile lia milimo yimuwika. Solomone yatunga nawa zuwo ngwe chinango hali mwana wa Falau yoze te ambata. 9 Mazuwo ano eswe yaatunga ni mawe a ndando yilemu; mawe a kusonga nikulita ni cheseko, a kuselala ni selalo muchima ni haze chize ku fundamentu ndo kwilu. Chocho chapwile nawa haze ndo ku yiize yinene. 10 Fundamentu nawa ya mawe a ndando yilemu; mawe jacho anene-anene; amwe a kumi lia mbandu ni amwe a mbandu nake. 11 Ni kwilu nawa kwapwile mawe a ndando yilemu; mawe a kusonga nikulita ni cheseko; ni mitondo ya sedru. 12 Yiize yinene ya kujingilika yapwile ni mikala yitatu ya mawe a kusonga, ni mukala wa mikambo ya sedru, chizechene ngwe yiize ya muchima lia zuwo lia Yehova ni ngwe senge lia zuwo.
29 AGOSTO–4 SETEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 1 MIANANGANA 8
“Solomone Yalikehesa ha Kulemba ni Mbunge Yeswe ha Mbunga”
(1 Mianangana 8:22) Solomone yamana kulutwe lia chilumbilo cha Yehova kumeso ja chikungulwila cheswe cha A-Izalele, yolola moko jenyi kwilu
w09 15/11 9 ¶9-10
Wahisa Yilemba ye ha Kulilongesa Mbimbiliya
9 Yilemba yetu yatamba kukatuka ku mbunge mba Zambi ayipanjike. Solomone che alingile muze alembele, kulita ni yilemba yize tunawana ha mukanda 1 Mianangana kapitulu 8, iye kalembele kulutwe lia mbunga waze apwile mu Yerusaleme ha kwazulula Tembele ya Yehova, ha mwaka 1026 K.M.J. Muze asele mushete wa usendo Muma Musandu Mwahiana, uhenya wa Yehova yiuzala mu tembele, Solomone yahalisa Zambi.
10 Hengwola ha yilemba ya Solomone hanga umone chize iye apwile ni kuvuluka chinji mbunge. Solomone yanyingika ngwenyi Yehova wika mwe wanyingika kanawa mbunge ya mutu. (1Mi 8:38, 39) Yilemba yacho yinasolola ngwo, kuli kutalatala cha chivulumunyi “nyi mahiluka kuli” Zambi “ni mbunge” yenyi yeswe. Nyi akwa-kole te mambata atu ja Zambi mu undungo, alioze atu jacho malemba, kulemba cho te machivwa nyi mbunge jo mujipwa jingunu kuli Yehova. (1Mi 8:48, 58, 61) Kashika, yilemba yetu yatamba kupwa ya ku mbunge.
(1 Mianangana 8:23, 24) ngwenyi, Yehova, Zambi ya Izalele kukushi niumwe zambi ngwe yenu chipwe mwilu chipwe hashi. Kunwakufunga usendo ni utu wa zango ni tuvumbi twenu waze akwenda kumeso jenu ni mbunge jo jeswe. 24 Hinwalinga ni tata Ndawichi kavumbi kenu chize hiunamulakenya. Ewa, nwahanjikile ni kanwa lienu; hinwachilinga ni kwoko lienu ngwe hichapwa musono.
(1 Mianangana 8:27) Alioze pundu, te Zambi matwama hano hashi nyi? Chipwe lilu ni lilu lia malilu kulianutele. Mba zuwo lino hinanutungila kuchi?
w99 15/1 17 ¶7-8
Zundula Moko Asandu ha Kulemba
7 Chipwe mutulemba ha mbunga chipwe ukawetu, twatamba kwiwuluka shimbi ya mu Mbimbiliya hakutwala ku kulikehesa muze tunalembe. (2Sg 7:13, 14) Mwanangana Solomone kalikehesele muze alembele ha mbunga ha kwazulula tembele ya Yehova mu Yerusaleme. Solomone te hahwisa kutunga limwe zuwo linene nawa lipema chinji lize hanatunga hano hashi. Hachino, yalemba ni kulikehesa ngwenyi: “Te Zambi matwama hano hashi nyi? Chipwe lilu ni lilu lia malilu kulianutele. Mba zuwo lino hinanutungila kuchi?”—1Mi 8:27.
8 Chizechene ngwe Solomone, ni yetu twatamba kulikehesa muze tunalembe ha mbunga. Chipwe ngwe twatamba kwehuka kupwa yilembekese, kulikehesa muchihasa kusoloka muze tunahanjika. Yilemba ya kulikehesa kuyatambile kupwa ya maliji anji hanji ngwe kwimba mwaso. Yilemba yacho, kuyishi kufumanyisa mutu yoze unalembe, alioze Yoze tunalembe. (Mat 6:5) Twakusolola nawa kulikehesa ha yize twakwamba mu yilemba. Nyi twalikehesa muze tunalembe, kutuchi kuhanjika ngwe tunashinjila Zambi hanga alinge yuma kulita ni chize yetu tunazange. Alioze, mutulemba hanga Yehova alinge yuma kulita ni upale wenyi usandu. Mukwa-kwimba masamu kasolwele chilweza chipema ha kulemba ngwenyi: “Tunaliumbu Yehova! Utulamwine haliapwila. Yehova tunaliumbu, tuma kama kuwaha!”—Sam 118:25; Lu 18:9-14.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(1 Mianangana 8:27) Alioze pundu, te Zambi matwama hano hashi nyi? Chipwe lilu ni lilu lia malilu kulianutele. Mba zuwo lino hinanutungila kuchi?
it-1 488 ¶3
Malilu
Maliji a Solomone kalumbunukine ngwo Zambi keshi ni chihela chimuwika chize atwama. Hanji ngwo iye katwama ku yihela yeswe. Alioze, Solomone kahanjikile hali Yehova ngwo mukwa-kupanjika yilemba “muze mwilu” atwama, chekwamba, Yehova katwama mu malilu a malilu.—1Mi 8:30, 39.
Kutanga Mbimbiliya
(1 Mianangana 8:31-43) Nyi mutu mavulumuna mwenyembo wenyi, mba mamwaha shingo akalishinge, neye meza nikulishinga kumeso ja chilumbilo che mu zuwo lino, 32 hipanjikenu yenu mwilu nukalinge, nukapatwile tuvumbi twenu, nukahise chivulumunyi nikuholola ndako jenyi ha mutwe wenyi. Mba sambisenu mukwa ululi nukamwehe nikulita ni ululi wenyi. 33 Muze atu jenu A-Izalele maalamba kuli akwa kole jo mumu hanuvulumuna, nyi matewulukila kuli yenu nikutayiza jina lienu nikulemba nikuliumba kuli yenu mu zuwo lino, 34 hipanjikenu yenu mwilu nukakonekene mulonga wa atu jenu A-Izalele nukaanehe nawa mu chifuchi chino nwahanyine kuli tulamba two. 35 Muze lilu mulipwa lia kuyika, kukushi vula mumu hanuvulumuna, nyi malemba nikutalikisa kuma kuno, nikutayiza jina lienu nikuhichika mulonga wo muze munukaalamba, 36 hipanjikenu yenu mwilu nukakonekene mulonga wa tuvumbi twenu ni wa atu jenu A-Izalele, muze munukaalongesa jila yipema yize chaatamba kwendelamo; nutume vula ha chifuchi chenu chize hinwaacho chikapwe chihinga cha atu jenu. 37 Nyi kachi mu chifuchi mumupwa hanji kapunga, hanji chilungo, hanji yimbwongo, hanji makonya, hanji makumbi, hanji yambi, nyi kachi akwa kole jo maaseleka mu chifuchi cha yihunda yo, musongo weswawo, kuyiza cheswacho muchiakwata, 38 mba kulemba cheswacho cha mutu umwe, hanji cha atu jenu eswe A-Izalele, mutu mweswe ha kunyingika chilungo chenyi, ni chinyengo chenyi, te cheswacho maliumba, nikuzoza moko jenyi ku zuwo lino, 39 hipanjikenu yenu mwilu nwatama nukaakonekene, nukalinge ni kuhana kuli mutu mweswe nikulita ni ndako jenyi jeswe, ngwe chize munumona mu mbunge yenyi (mumu yenu wika ukawenu nunanyingika mbunge ja ana ja atu eswe) 40 hanga akanuvwile woma matangwa eswe matwama mu chifuchi chize nwahanyine kuli tulamba twetu. 41 Ha kutwala kuli chilambala nawa, hi Ka-Izalele ko, muze makatuka ku chifuchi kusuku mumu ha jina lienu, 42 (mumu mevwa lufuma wa jina lienu linene, ni wa kwoko lienu lia tachi, ni wa kwoko lienu lia kwolola), muze meza akalembe nikutalikisa ku zuwo lino, 43 hipanjikenu yenu mwilu nwatwama nukalinge nikulita ni chize chilambala ananulembela, hanga mavungu eswe a hashi anyingike jina lienu, akanuvwile woma ngwe chize atu jenu A-Izalele akunuvwilawo, akanyingike ngwo, zuwo lino hinatunga hanaliluku jina lienu.