Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono ni Mulimo Wetu
7-13 NOVEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 MIANANGANA 5-6
“Waze Tuli No Anji, O Akepe Ali No”
it-1 798 ¶2
Elisha
(2 Mianangana 5:15, 16) Aye yahiluka kuli mutu wa Zambi hamuwika ni atu jenyi eswe; yeza, yamana kumeso jenyi ngwenyi, Haliapwila ngunanyingika ngwami, Kuheshi niumwe Zambi hashi eswe shina mu Izalele. Kashika ngunalembe utambule kama mulambu kuli yami kavumbi ke. 16 Alioze Elisha yamba ngwenyi, Ni mwono wa Yehova yoze nakumana kumeso jenyi, chichi kutambula nichimwe. Naamane yamushinjika alioze aye kasolo
Izalele Yaapulwila Kuli Seria. Muze Jehorame apwile Mwanangana mu Izalele, Seria yazanga kwasa jita ni A-Izalele. Ha yisuho yinji, Elisha kalwezele Mwanangana Jehorame yuma yeswe yize Mben-hadade II te anafupu kulinga. Mben-hadade kanyongene ngwenyi, umwe wa kuli ayo kakulweza Jehorame yuma yize anazange kulinga. Alioze, muze iye anyingikine ngwo Elisha mwe wakulinga yuma yacho, yatuma tuvwalu ni maswalale ku Ndotane hanga amukwate. (CHIZULIE, Vol. 1, p. 950) Kavumbi ka Elisha kevwile woma, alioze Elisha kalembele kuli Zambi hanga alawise meso ja kavumbi kenyi amone ngwenyi “kumanyi mulundu wazalile too ni tuvwalu ni matemba a kahia kweswe kwakujingilika Elisha.” Hanyima muze te Seria yajingilika Izalele, Elisha yalemba nawa ngwenyi: “Ngunalembe, lamba wano atu apwe tupuputa.” Elisha yalweza A-Seria ngwenyi: “Ngukaulenu” alioze, iye kafupiwile kwakwata ku moko hanga aasongwele, ni kusolola ngwo uli upuputa wa ku manyonga hi wa kumeso ko. Ayo kakanyingikine ngwo, mutu yoze anazange kukwata mwe unaasongwela, chikwo nawa ayo kakanyingikine kuze anaatwala.—2Mi 6: 8-19.
(2 Mianangana 6:15-17) Muze kavumbi ka mutu wa Zambi hahinduka chimene hatuhuka, kumanyi mbunga ya maswalale, ni tuvwalu, ni matemba haseleka chihunda. Kavumbi kenyi yamba kuli iye ngwenyi, Mama yami mwata! Kuchi mutulinga? 16 Aye yamba ngwenyi, Kanda wivwa woma, mumu waze tuli no anji, o akepe ali no. 17 Mba Elisha yalemba ngwenyi, Yehova, ngunalembe, lawisa meso jenyi hanga amone. Yehova yalawisa meso ja mukweze; yamona; kumanyi mulundu wazalile too ni tuvwalu ni matemba a kahia kweswe kwakujingilika Elisha.
w13 15/8 30 ¶2
Elisha Kamwene Temba Lia Kahia—Shina Ni Yena Wakulimona?
Elisha kakevwile woma chipwe muze amujingilikile kuli akwa-kole jenyi. Mumu liaka? Iye kapwile ni ufulielo ukolo muli Yehova. Chizechene ngwe Elisha, ni yetu twatamba kukolesa ufulielo wetu. Kashika tulembenu chikolo kuli Zambi ni kwita spiritu yisandu hanga tusolole ufulielo ni yitanga ya mihuko ya spiritu yisandu ya Zambi.—Luka 11:13; Nga 5:22, 23.
(2 Mianangana 6:18, 19) Muze atu waze hakundama, Elisha yalemba kuli Yehova ngwenyi, Ngunalembe, lamba wano atu apwe tupuputa. Yaalamba ni upuputa nikulita ni liji lia Elisha. 19 Elisha yamba kuli ayo ngwenyi, Jila hi yino ko, chipwe chihunda hi chino ko. Ngukaulenu, mba mungunutwala kuli lunga yoze nunafupu. Yaasongwela ku Samaria.
it-1 479 ¶1
Upuputa
Upuputa uze wakwachile maswalale A-Seria wapwile upuputa wa manyonga. Nyi te upuputa wacho wapwile wa meso, kachi maswalale eswe kafupiwile kwakwata ku moko hanga aasongwele. Alioze Mbimbiliya yinasolola ngwo, Elisha kaalwezele ngwenyi: “Jila hi yino ko, chipwe chihunda hi chino ko. Ngukaulenu.” Umwe mukwa-mana kahanjikile ha chikuma chino ngwenyi: “Upuputa wa manyonga uli musongo wa distúrbio funcional do córtice cerebral uze wakukomwesa chinji. Mumu chili ngwe mutu kakuhasa kumona chimwe chuma alioze keshi kuhasa kuchinyingika. Musongo uno wakutwala mutu ahone kunyingika ulumbunwiso wa yuma yize anamono.” Uno muhasa kupwa upuputa uze Yehova achijile muze A-Seria ahetele ku Samaria. (2Mi 6:18-20) Upuputa wacho muhasa kupwa uzewene wakwachile kuli malunga a ku Sondome, mumu Mbimbiliya yinasolola ngwo, shimbu alipikale mumu lia upuputa wa meso, ayo yaputuka kufupa chikolo cha zuwo lia Lote.—Upu 19:11
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Mianangana 5:15, 16) Aye yahiluka kuli mutu wa Zambi hamuwika ni atu jenyi eswe; yeza, yamana kumeso jenyi ngwenyi, Haliapwila ngunanyingika ngwami, Kuheshi niumwe Zambi hashi eswe shina mu Izalele. Kashika ngunalembe utambule kama mulambu kuli yami kavumbi ke. 16 Alioze Elisha yamba ngwenyi, Ni mwono wa Yehova yoze nakumana kumeso jenyi, chichi kutambula nichimwe. Naamane yamushinjika alioze aye kasolo.
w05 1/8 9 ¶2
Yikuma Yilemu ya Mukanda Wamuchiali wa Mianangana
5:15, 16—Mumu liaka Elisha kakatayijile chawana cha kuli Naamane? Elisha kalitunyine kutayiza chawana cha kuli Naamane mumu te kanyingikine ngwenyi, Yehova mwe walingile chikomokeso cha kuwuka Naamane hi iye ko. Iye kanyongene ngwenyi, katambile kuzachisa chiteli chenyi cha kupwa kavumbi ka Zambi hanga atambule yawana kuli atu. Chizechene nawa, tuvumbi twa Zambi musono keshi kuzachisa chiteli cho cha kuwayila Zambi hanga alivwise ene kuwaha. Ayo kakukaula maliji a Yesu anambe ngwo: “Hinunatambula wana, hanenu wana.”—Mateu 10:8.
(2 Mianangana 5:1-14) Naamane, kapitau ka tujita twa mwanangana wa Seria, wapwile mutu munene kumeso ja mwata wenyi, ni mulemu nawa, mumu kuli iye Yehova te hanakumbisa A-Seria; wapwile chitakame, mukwa hamu nawa, alioze mukwa mbumba. 2 A-Seria te atuhukile, mbunga kuku, mbunga kuku, yeza ku chifuchi cha Izalele, yambata funge umwe mwana-pwo, mba iye walingilile pwo lia Naamane. 3 Iye yamba kuli kako ngwenyi, Nyi kachi mwene wami masoloka kumeso ja profeta yoze uli mu Samaria kachi mamuwuka mbumba yenyi. 4 Umwe yaya, yambulwila mwene wenyi ngwenyi, Mwana-pwo wa ku chifuchi cha Izalele kanambe chikachi ni chinganji. 5 Mwanangana wa Seria yamba ngwenyi, Yako nyi, mba mungutuma mukanda kuli mwanangana wa Izalele. Naamane yakatuka nikumbata kumi lia talentu ja prata, ni tununu asambano (6,000) a mbongo ja oru, ni kumi lia uzalo. 6 Yaneha mukanda kuli mwanangana wa Izalele wakwamba ngwo, Ha kutambula mukanda uno munyingika ngwe ngunatumu kavumbi kami Naamane kuli yena ukamuwuke mbumba yenyi. 7 Muze mwanangana wa Izalele hatanga mukanda yasonya mazalo jenyi ngwenyi, Te nguli Zambi yoze wakushiha ni kupwisa ni mwono, kashika yono hatuma kuli yami ngukawuke mutu mbumba yenyi. Achi talenu chize anafupu kuvundula ndombo ni yami. 8 Muze Elisha mwe mutu wa Zambi hevwa chize mwanangana wa Izalele hasonya mazalo jenyi, yatuma kuli mwanangana ngwenyi, Kuchi te hiwasonya mazalo je? Eze kuli yami mba manyingika ngwenyi, Kuma profeta mwali mu Izalele. 9 Chocho Naamane yeza ni tuvwalu ni matemba, yamana ku chikolo cha zuwo lia Elisha. 10 Elisha yatuma kanganda kuli iye ngwenyi, Yako usane mu Yordau yisuho shimbiali mba musunya we muwalumuka kuli yena, kumupema. 11 Alioze Naamane yatenuka, yaya lume. Ngwenyi, Ami te ngunanyongo ngwami, matuhuka kuli yami, mamana nikuvuluka jina lia Yehova Zambi yenyi, nikupalikisa kwoko lienyi he homa haze hali musongo, nikuwuka ye mbumba. 12 Te Abana ni Farpara, njiji ja Ndamaseku, kujapemene kuhiana meya eswe a mu Izalele? Te chichi kuhasa kusanamo ngukapeme nyi? Chocho yatewuluka yaya lume ni ufwatulo. 13 Alioze tuvumbi twenyi yakundama, yamba kuli iye ngwo, A-tata! Nyi mba profeta kanutuma kulinga chimwe chuma chikalu, te kunuchi kuchilinga? Ngwami shinaho chikolo, muze hamba ngwenyi, Sana upeme. 14 Henaho yapalumuka, yalichupika yisuho shimbiali mu Yordau nikulita ni liji lia mutu wa Zambi, mba musunya wenyi yiwalumuka ngwe musunya wa mwana mukepe, yapema.
14-20 NOVEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 MIANANGANA 7-8
“Yehova Kakulinga Yuma Yize Kutushi ni Kushimbwila”
it-1 797-798
Elisha
(2 Mianangana 7:1) Mba Elisha yamba ngwenyi, Ivwenu liji lia Yehova. Yehova kanambe ngwenyi, Hamene ha ola yino njongo ya wunga wafufunuka mayilanjisa ha shekele yimuwika, ni njongo jiali ja sevada ha shekele yimuwika mu chikolo cha Samaria.
Hakupalika cha mashimbu, Mben-hadade hamwe ni maswalale jenyi yajingilika chifuchi cha Samaria. Yuma mu Samaria yaputukile ni kukaliwa kashika mwanangana amulwezele ngwenyi umwe mama kanali mwanenyi. Ngwe mukwa-chisemuko cha Ahabe “mwana wa chingalwe,” Mwanangana Jehorame kalakenyene kushiha Elisha. Alioze chilakenyo chenyi chakamanunukine. Hakuheta mu zuwo lia profeta hamwe ni kapitau kenyi, Jehorame yamba ngwenyi keshi nawa ni kutalatala cha kutambula ukwaso kuli Yehova. Elisha yahana shindankenyo kuli Mwanangana ngwenyi ha tangwa mulikaulaho mukupwa kulia chinji. Kapitau ka Mwanangana yalengulula yize profeta ambile, kashika Elisha yamwamba ngwenyi: “Kumukachimona ni meso je, alioze kuchi kachilia.” Yehova kevwishile tujita twa A-Seria woma ha kulinga limwe zungo lize linakaatwala kunyonga ngwe chili chizavu chinene. Kashika o kachinyine ni kuhichika chilombo cho ni kulia. Muze Mwanangana anyingikine ngwenyi maswalale A-Seria hachina, iye kahanyine kuli kapitau kenyi chiteli chakufunga chikolo cha Samaria, hazehene atu amuliachilile mba yafwa. Iye kanakachimona ni meso jenyi, alioze kakayilile.—2Mi 6:24–7:20.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Mianangana 8:19) Hindu Yehova kazangile kwonwona Yunda mumu ha mukunda wa kavumbi kenyi Ndawichi, se walilakenyene nenyi kumwaha ndeya hali ana jenyi matangwa eswe.
it-2 659 ¶7
Ndeya
Mianangana a ku Munyachi wa Ndawichi. Yehova kasele mwanangana Ndawichi ha ngunja ya Izalele, Ndawichi yasolola ngwo kali kasongo wa mana ni kusongwela kanawa A-Izalele, kulita ni upale wa Zambi. Kashika iye kamuvulukile ngwo “ndeya ya Izalele.” (2Sa 21:17) Ha usendo uno ni Ndawichi, Yehova kalakenyene ngwenyi “kumungukakolesa ngunja ya wanangana wenyi yikapwe ya mutolo” (2Sa 7:11-16) Kashika, munyachi wa usoko wa kuyula wa Ndawichi, kupalikila kuli mwanenyi Solomone, wapwile ngwe “ndeya” ya Izalele.—1Mi 11:36; 15:4; 2Mi 8:19; 2Sg 21:7.
(2 Mianangana 7:1-11) Mba Elisha yamba ngwenyi, Ivwenu liji lia Yehova. Yehova kanambe ngwenyi, Hamene ha ola yino njongo ya wunga wafufunuka mayilanjisa ha shekele yimuwika, ni njongo jiali ja sevada ha shekele yimuwika mu chikolo cha Samaria. 2 Henaho kapitau yoze mwanangana ajaminyine ha kwoko lienyi yakumbulula kuli mutu wa Zambi ngwenyi, Chipwe Yehova masa tupenda mwilu muchihasa kupwa chocho? Elisha ngwenyi, Kumukachimona ni meso je, alioze kuchi kachilia. 3 Kwapwile malunga awana akwa mbumba mwe mu unjililo wa chikolo; o aliambile umwe kuli mukwo ni mukwo ngwo, Kuchi te tunatwama kuno tufwileko? 4 Nyi mutwamba ngwetu, Tunjilenu mu chihunda — kapunga uli mu chihunda; mutufwilamo. Nyi mututwama kuno chizechene, mutufwa nawa. Kashika tuyenu tukalihane kuli tujita twa A-Seria. Nyi matulamwina ni mwono, mutumona mwono; nyi matushiha, mutufwa lume. 5 Yakatuka ha kajimba-usoko yaya ku chilombo cha A-Seria. Alioze hakuheta ku songo lia chilombo cha A-Seria kumanyi niumwe mutu keshimo. 6 Mumu Mwene havwisa tujita twa A-Seria ngwe chinumo cha matemba-a-jita, ni chinumo cha tuvwalu, ngwe chinumo cha chizavu chinene. O yaliamba umwe kuli mukwo ni mukwo ngwo, Mwanangana wa Izalele hafweta kuli mianangana ja A-Hete ni mianangana ja A-Engitu eze akase jita ni yetu. 7 Kashika yakatuka nikuchina hakajimba-usoko. Yahichika mbalaka jo ni tuvwalu two, ni yimbulu jo; chilombo cheswe chizechene lume, yachina akalamwine mwono wo. 8 E akwa mbumba hakuheta kusongo lia chilombo yanjila mu mbalaka yimwe, yalia, yanwa, yatutamo prata ni oru ni mazalo, yaya yayisweka; mba yahiluka, yanjila mu mbalaka yikwo, yatutamo nawa, yaya yayisweka. 9 Henaho yaliamba umwe kuli mukwo ni mukwo ngwo, Kutwalingile kanawa. Tangwa lino tangwa lia sango lipema, alioze yetu tunaholo. Nyi mutushimbula ndo chimene nawa, chuma chipi muchituwana. Kashika tuyenu haliapwila twambulwile akwa zuwo lia mwanangana. 10 Chocho yeza yasanyika kalayi wa chihunda; yamwambulwila ngwo, Twayanga ku chilombo cha A-Seria, kumanyi niumwe mutu keshiko, chipwe liji lia mutu, alioze tuvwalu a kukasa, ni yimbulu a kukasa, ni mbalaka chizechene. 11 Aye yasanyika tulayi, o yambulwila akwa zuwo lia mwanangana muchima.
21-27 NOVEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 MIANANGANA 9-10
“Iye Kalingile Yuma ni Hamu Nawa ni Mbunge Yeswe”
w11 15/11 3 ¶2
Jehu Yakalila Uwayilo Walinanga
(2 Mianangana 9:6, 7) Yakatuka, yanjila muchima, mba profeta yazujila maji ha mutwe wenyi ngwenyi, Yehova Zambi ya Izalele kanambe ngwenyi, Hinakuwayisa upwe mwanangana wa atu ja Yehova, e A-Izalele. 7 Kumulamba munyachi wa Ahabe mwata we hanga ngukakale ku kwoko lia Jezebele manyinga ja tuvumbi twami aprofeta, ni manyinga ja tuvumbi twa Yehova eswe.
Jehu kamuhele chimwe chiteli muze vungu lia Izalele te analingi yuma yipi. Chifuchi cheswe te kanachipiangula kuli Jezebele tuliwa wa Ahabe nawa naye wa Mwanangana Jehorame. Jezebele kanehene uwayilo wa Mbale ni kupiangula uwayilo wa Yehova, yashiha aprofeta a Zambi ni kutwala atu hanga alinge “utanji” ni “umbanda.” (2Mi 9:22; 1Mi 18:4, 13) Yehova kambile ngwenyi te mashiha akwa zuwo lieswe lia Ahabe, kuchingako Jehorame ni Jezebele. Jehu yamwaha chiteli cha kulinga mulimo wacho.
(2 Mianangana 9:22-24, 30-33) Muze Jorame hamona Jehu yamba ngwenyi, Jehu, sambukila nyi? Aye yakumbulula ngwenyi, Keke ya kulihi, shimbu utanji ni umbanda wa noko Jezebele hiwoka chichize? 23 Jorame yapindumuka, yachina nikwamba kuli Ahazia ngwenyi, Ahazia! Utwahe uliko. 24 Jehu yanana uta ni tachi jenyi jeswe yasa Jorame hakachi ka yipaya. Mwivu yiupalika ndusu ku mbunge, aye yalimbukila mu temba lienyi. 30 Muze Jehu haheta ku Yezerele Jezebele yachivwa. Kashika yalipintala ku meso, yalulika mutwe wenyi yatalila ku kapenda. 31 Ha kunjila Jehu ku chikolo pwo yamba ngwenyi, Sambukila nyi? Ena Zimiri mukwa kushiha mwata we. 32 Jehu yahetuka, yatala ku kapenda ngwenyi, Iya uli hamwe ni yami? Iya? Amwe aali hanji atatu ja aunuku yatala kuli iye. 33 Aye yamba ngwenyi, Munyasenu! Yamunyasa. Mba amwe manyinga jenyi asapukilile ha yishimi, ni hali tuvwalu; mba yamuliata.
w11 15/11 4 ¶2-3
Jehu Yakalila Uwayilo Walinanga
Hanyima lia kulituna kulweza sango kuli tunganda aali waze atumine kuli iye, Jehu yaliwana ni Mwanangana Jorame hamwe ni Ahazia Mwanangana wa Yunda, mutu ni mutu te kali mu temba lienyi lia jita. Jorame yahula ngwenyi: “Jehu, sambukila nyi?” chocho yamukumbulula ngwenyi: “Keke ya kulihi, shimbu utanji ni umbanda wa noko Jezebele hiwoka chichize?” Jorame yakomoka ni kufupa kuchina. Jehu kaliangile kutambuka kuhiana iye, yakwata uta ni mwivu ni kuupalikisa ndusu ku mbunge yenyi, chocho Jorame yalimbukila mu temba lienyi lia jita. Chipwe ngwe Ahazia kahashile kuchina, nihindu kulutwe, Jehu yamukwata ni kumutwala hanga neye amushihe.—2Mi 9:22-24, 27.
Mutu mukwo wa ku zuwo lia Ahabe yoze te mashiha, kapwile Mwazovu mupi Jezebele. Kashika Jehu amuvulukile ngwenyi “pwo lia shingo.” Muze ahetele ku Yezerele, Jehu yamona Jezebele ku kapenda. Hazehene lume, yatuma tupitau hanga amunyase hashi. Jehu yatwala tuvwalu twenyi hanga aliate Jezebele yoze te wakupiangula A-Izalele eswe. Kusulaho, Jehu yashiha nawa makumi awana ni aali a malunga akwa-zuwo lia Ahabe.—2Mi 9:30-34; 10:1-14.
w11 15/11 5 ¶3-4
Jehu Yakalila Uwayilo Walinanga
Kwamba umwenemwene, Jehu kashihile atu anji. Chipwe chocho, Mbimbiliya yinalumbununa chize lunga yono wa hamu atuswile Izalele mu kuyula chipi cha Jezebele ni usoko wenyi. Mutu mweswawo yoze te masakula hanga alinge mulimo uno, mba yuma yende kanawa, te katamba kupwa lunga wa hamu ni zango. Yimwe dicionário yize yakulumbununa Mbimbiliya yinambe ngwo, “uno wapwile mulimo ukalu, kaulingile kanawa nawa mujila yalita.” Chikwo nawa, “nyi kakachilingile mujila yino, kachi kakahashile kuhwisa uwayilo wa Mbale mu Izalele.”
Yena kota unanyingika yuma yimwe yize Akwa-Kristu akupalika musono yize yakwatwala kusolola yitanga ngwe ya Jehu. Chakutalilaho, yika twatamba kulinga muze matweseka hanga tulinge yuma yize Yehova keshi kuzanga? Twatamba kuyehuka ni kawashi ni kusolola hamu. Hakutwala ku uwayilo wetu kuli Zambi, kutwatambile kwecha chuma nichimwe chilitese ni uwayilo wetu kuli Yehova.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Mianangana 10:29, 31) Alioze kechele milonga ya Jeroboame mwana Nebate yize avulumwishine nayo A-Izalele, ana-a-ngombe a oru aze apwile mu Mbetele ni mu Ndane. 31 Alioze Jehu kendele mu Shimbi ja Yehova Zambi ya Izalele ni mbunge yenyi yeswe. Kechele milonga ya Jeroboame yize avulumwishine nayo A-Izalele.
w11 15/11 5 ¶6-7
Jehu Yakalila Uwayilo Walinanga
Jehu kota te kakunyonga ngwenyi, mba wanangana wa Yunda ununge ni kulihandununa ni wanangana wa Izalele, te muchifupiwa kulihandununa cha uwayilo wa wanangana waali. Kashika, ngwe chize apwile ni kulinga mianangana a mu Izalele kunyima, iye yanunga ni kufunga kulihandununa chino cha uwayilo wa chimbembe cha ngombe. Alioze chino chasolwele ngwo, iye keshi kufuliela muli Yehova yoze wamusele ngwe mwanangana.
Yehova kachichimiekene Jehu ha ‘kulinga yuma yalita kumeso ja Zambi.’ Alioze, Jehu kakanungine “mu Shimbi ja Yehova Zambi ya Izalele ni mbunge yenyi yeswe.” (2Mi 10:30, 31) Nyi wanyonga ha yeswe yize Jehu alingile, muhasa kukomoka ni kwivwa chinyengo. Alioze kuli yimwe yize mutuhasa kulilongesa. Kutwatambile kulengulula usepa wetu ni Yehova. Matangwa eswe twatamba kushishika kuli Zambi, ha kulilongesa Liji lienyi, kupukuna ha yize twakulilongesa ni kulemba ni mbunge yeswe kuli Tata yetu wa mu malilu. Kashika, twatamba kusa tachi hanga twende “mu Shimbi ja Yehova” ni mbunge yetu yeswe.—1Ko 10:12.
(2 Mianangana 9:1-14) Profeta Elisha yasanyika umwe mwana wa profeta, yamba kuli iye ngwenyi, Lijichike muya, tambula kasaji kano ka maji mu kwoko uye ku Ramote-Ngiliate. 2 Ha kuhetako ufupe Jehu mwana Yehosofate mwana Nimishi. Mba munjila ukamukatwise hakachi ka akwo, ukamutwale mu chipatulo cha muchima. 3 Mba mutambula kasaji ka maji ukaazujile ha mutwe wenyi ukambe ngwe, Yehova kanambe ngwenyi, Hinakuwayisa upwe mwanangana wa Izalele. Hiazulula pito uchine. Kanda ulalukako. 4 Chocho mwe mukweze, ngwami mukweze profeta, yaya ku Ramote-Ngiliate. 5 Ha kuhetako tupitau eswe a tujita te kanatwama. Aye yamba ngwenyi, Kapitau, liji nguli nalio kuli yena. Jehu yamba ngwenyi, Kuli iya hakachi ka yetu eswe? Aye ngwenyi, Kuli yena mwene kapitau. 6 Yakatuka, yanjila muchima, mba profeta yazujila maji ha mutwe wenyi ngwenyi, Yehova Zambi ya Izalele kanambe ngwenyi, Hinakuwayisa upwe mwanangana wa atu ja Yehova, e A-Izalele. 7 Kumulamba munyachi wa Ahabe mwata we hanga ngukakale ku kwoko lia Jezebele manyinga ja tuvumbi twami aprofeta, ni manyinga ja tuvumbi twa Yehova eswe. 8 Mumu munyachi weswe wa Ahabe muukajimuka. Mungukateta kuli Ahabe lunga mweswe mu Izalele; wa kukasa ni wa kutusula. 9 Mungupwisa munyachi wa Ahabe ngwe munyachi wa Jeroboame mwana Nebate; ngwe munyachi wa Mbasha mwana Ahija nawa. 10 Tuwa kumalia Jezebele mu chihela cha Yezerele. Mukwa kumufunda kechi kusoloka. Mba yazulula pito, yachina. 11 Aho Jehu yatuhuka, yeza kuli tuvumbi twa mwata wenyi. Umwe yamuhula ngwenyi, Cheswe chinawaha nyi? Au chizaluke yika akukaulanga? Aye yamba kuli ayo ngwenyi, Te kunwamunyingikine ni yihanjika yenyi? 12 O ngwo, Mahuza! Utwambulwile pundu. Aye ngwenyi, Chingaji ni chingaji angwamba ngwenyi, Yehova kanambe ngwenyi, Hinakuwayisa upwe mwanangana wa Izalele. 13 Mba fuji-fuji yatambula mutu mweswe hina lienyi lia ngungu, yalialila mushi lia Jehu helu lia ukandukilo wa mawe, yahumuna chitavwi ngwo, Vulie! mwanangana Jehu! 14 Chocho Jehu mwana Yehosofate mwana Nimishi yatwama punga Jorame. (Acho Jorame te kanafungu Ramote-Ngiliate hamuwika ni A-Izalele eswe, mumu hali Hazaele mwanangana wa Seria;
28 NOVEMBRO–4 DEZEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 MIANANGANA 11-12
“Pwo Yoze Ukwete Kuzo Nawa Mupi, Mamuzangamisa”
it-1 264
Atalia
(2 Mianangana 11:1) Muze Atalia naye Ahazia hamona mwanenyi hafwa, aye yakatuka, yashiha akwa munyachi wa wanangana.
Chizechene ngwe naye Jezebele, Atalia kapwile ni kushinjila mukwo-lunga Jorame hanga alinge yuma yipi yize Yehova keshi kuzanga muze ayulile ha miaka nake. (1Mi 21:25; 2Sg 21:4-6) Ngwe chize alingile naye, Atalia kashihile atu chakuhona chitela. Muze mwanenyi Ahazia afwile, hanyima lia kuyula mwaka umuwika, Atalia yashiha akwa-munyachi wa wanangana, kuchizako Njoashe yoze aswekele kuli Sasendote wa Lutwe ni mukwo pwo, tata pwo ya Njoashe. Hakupalika cha mashimbu, Atalia yalipwisa mwazovu, ha miaka yisambano chize ha 905 ndo 899 K.M.J. (2Sg 22:11, 12) Ana jenyi yeya yuma yisandu mu Tembele ya Yehova ni kuyihana kuli Mbale.—2Sg 24:7.
(2 Mianangana 11:2, 3) Alioze Yehoshiba, mwana wa pwo wa mwanangana Jorame, ndumbu ya Ahazia, yanda Njoashe mwana Ahazia, yamwombola hakachi ka ana ja malunga a mwanangana waze ashihile. Yamusa hamwe ni ndeji yenyi mu chipatulo chimwe cha kupomba. Yamusweka kuli Atalia, kashika kamushihile. 3 Mwe mwanangana wapwile hamwe nenyi, wa kusweka mu zuwo lia Yehova miaka yisambano, alioze Atalia wayulile chifuchi.
(2 Mianangana 11:12-16) Mba yatuhwisa mwana wa mwanangana; yamusa chipangula; yamukunjika ye shindakenyo. Yamupwisa mwanangana; yamuwayisa ni maji, mba yasakwila koshi nikwamba ngwo, Vulie mwanangana! 13 Ha kwivwa zungo lia tulayi ni lia atu Atalia yaheta kuli atu mu zuwo lia Yehova. 14 Yatala, kumanyi mwanangana kanamana ku nguji nikulita ni ndako, ni tupitau ni akwa yitavwi hamwe ni mwanangana. Atu eswe a chifuchi kanalikwiza nikuhumuna yitavwi. Henaho Atalia yasonya mazalo jenyi. Yakalumuka ngwenyi, Utwahe! Utwahe! 15 Sasendote Jehoiada yatuma tupitau twa makulakaji, waze haasela hali tujita ngwenyi, Muchizenu haze lia ngango, mba mweswawo mamukaula amushihe ni katana. Mumu sasendote te hamba ngwenyi, Kanda amushihila mu zuwo lia Yehova. 16 Chocho yamusela jila; aye yapalika jila ya unjililo wa tuvwalu ku zuwo lia mwanangana. Kwenako amushihilile.
it-1 264
Atalia
Muze Njoashe akumbanyishine miaka shimbiali, Sasendote wa Lutwe Jehoiada yachiza mwana kuze amuswekele ni kumusa ha ngunja ngwe mwanangana. Muze evwile zungo, Atalia yazomboka yanjila mu tembele. Ha kumona yize te yinalingiwa Yakololoka ngwenyi, “Utwahe! Utwahe!” Sasendote wa Lutwe Jehoiada yalweza atu amuchize mu tembele, hanga amushihe ku unjililo wa tuvwalu ku zuwo lia mwanangana, iye kota kapwile mutu wa kasula wa mu zuwo lia mwanangana Ahabe. (2Mi 11:1-20; 2Sg 22:1–23:21) Maliji waze anambe ngwo “Nichimwe muchihona cha liji lia Yehova lize ahanjikile hakutwala ku munanyachi wa Ahabe” kamanunukine pundu!—2Mi 10:10, 11; 1Mi 21:20-24.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Mianangana 12:1) Ha mwaka wamushimbiali wa Jehu, Njoashe yaputuka kuyula. Wayulile makumi awana a miaka mu Yerusaleme. Jina lia naye Zibia wa ku Mbia-shipa.
it-2 487
Njoashe
Muze Sasendote wa Lutwe Jehoiada apwile tata ni mukwa-kuhana chiyulo kuli Njoashe, mukweze yono yaputuka kufumbuka ku mwono. Iye te hanakumbanyisa miaka 21 mu umbachiso wenyi, iye kapwile ni mapwo aali, umwe wa kuli mapwo jacho kapwile Jehoadane, kupalikila muli ayo, Njoashe yapwa tata ya ana a malunga ni a mapwo. Hachino, munyachi wa Ndawichi kuze te mukukatuka Mesaya, uze te kwasala hakehe hanga aupiangule, yiwukola nawa cheka.—2Mi 12:1-3; 2Sg 24:1-3; 25:1.
(2 Mianangana 11:1-12) Muze Atalia naye Ahazia hamona mwanenyi hafwa, aye yakatuka, yashiha akwa munyachi wa wanangana. 2 Alioze Yehoshiba, mwana wa pwo wa mwanangana Jorame, ndumbu ya Ahazia, yanda Njoashe mwana Ahazia, yamwombola hakachi ka ana ja malunga a mwanangana waze ashihile. Yamusa hamwe ni ndeji yenyi mu chipatulo chimwe cha kupomba. Yamusweka kuli Atalia, kashika kamushihile. 3 Mwe mwana wapwile hamwe nenyi, wa kusweka mu zuwo lia Yehova miaka yisambano, alioze Atalia wayulile chifuchi. 4 Ha mwaka wamushimbiali Jehoiada yatuma kusaka tupitau twa makulakaji ja A-Kare, ni ja tulayi, yaaneha kuli iye mu zuwo lia Yehova. Yakolesa no usendo; yaashingisa mu zuwo lia Yehova, mba yaalweza mwana wa mwanangana. 5 Yaamba ngwenyi, Chuma munulinga chino: ha yihanda yitatu ya yenu, chihanda chimuwika waze manjila ha Sambata mapwa tulayi twa zuwo lia mwanangana; 6 chihanda chimuwika mapwa ku chikolo cha Sura; ni chihanda chikwo ku chikolo kunyima lia tulayi. Chocho munulayila zuwo; munupwa ngwe chipanga. 7 Mbunga jiali ja yenu nwakutuhuka ha Sambata munulayila zuwo lia Yehova kwa kujingilika mwanangana. 8 Munujingilika mwanangana kweswe, mutu mweswe ni yitwa ya jita mu kwoko, mba mweswawo manjila hakachi ka mikana akamushihe. Pwenu yenu hamwe ni mwanangana muze matuhuka ni muze manjila. 9 Tupitau twa makulakaji alingile nikulita ni shimbi ja sasendote Jehoaida. Mutu mweswe yakungulula atu jenyi, waze te manjila ha Sambata ni waze matuhuka ha Sambata, yeza kuli sasendote Jehoiada. 10 Mwe sasendote yahana kuli tupitau ka makulakaji makunga ni kepwe ja mu zuwo lia Yehova, jize japwile te ja mwanangana Ndawichi. 11 Mba tulayi amanyine, mutu mweswe ni yitwa yenyi ya jita mu kwoko, chize ku sali lia zuwo lia chindume ndo ku sali lia ku chimeso kweswe kwa kujingilika chilumbilo, ni zuwo, ni mwe mwanangana. 12 Mba yatuhwisa mwana wa mwanangana; yamusa chipangula; yamukunjika ye shindakenyo. Yamupwisa mwanangana; yamuwayisa ni maji, mba yasakwila koshi nikwamba ngwo, Vulie mwanangana!
5-11 DEZEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 Mianangana 13-15
“Kulihana ni Mbunge Yeswe Chakuneha Yiwape Yinji”
w10 15/4 26 ¶11
Shina Unakaula Kristu ni Mbunge Yeswe?
(2 Mianangana 13:15-18) Elisha yamba kuli iye ngwenyi, Anda uta ni mivu. Aye yanda uta ni mivu. 16 Yamba kuli mwanangana wa Izalele ngwenyi, Kwata uta. Aye yaukwata; mba Elisha yasa moko jenyi ha moko ja mwanangana. 17 Yamba ngwenyi, Azulula kapenda watalikisa ku Chivumbuko. Aye yakazulula. Elisha ngwenyi, Konga! Aye yakonga. Elisha yamba ngwenyi, Awo mwivu wa kukumba cha Yehova; mwivu wa kukumba A-Seria. Mumu kumukalamba A-Seria ku Afeke ndo hiwaonwona. 18 Elisha yamba ngwenyi, Anda mivu. Aye yanda. Yamba kuli mwanangana wa Izalele ngwenyi, Lamba hashi. Aye lamba katatu, kunahu.
(2 Mianangana 13:19) Mba mutu wa Zambi watenukine nenyi ngwenyi, Te chakutamba kachi kulamba katano hanji kasambano, mumu nyi chocho kachi walamba A-Seria ndo hiwaonwona. Alioze haliapwila mualamba katatu wika.
11 Tutalenu yize yalingiwile ku mwono wa Mwanangana Njoashe, wa mu Izalele, yize muyisolola ulemu wa kulihana chinji mu mulimo wa Zambi. Iye kalipikalile ha chize Seria akumbile Izalele, chocho yaya ni kulila ndo kuli Elisha. Profeta yamulweza hanga akonge mwivu ku kapenda wakutalikisa ku Seria, ni kusolola ngwo, Yehova te makumba vungu liacho. Kwamba pundu, mwanangana kanakawahilila chinji. Chikwo nawa, Elisha yalweza Njoashe hanga ande mivu yenyi ni kuyilamba hashi. Chocho Njoashe yalamba hashi katatu keswe. Hachino, Elisha yevwa uli, mumu nyi te malamba hashi katano hanji kasambano, te muchilumbunuka ‘kwonwona A-Seria.’ Kashika, haliapwila Njoashe te makumba katatu wika. Kuhona kulinga mulimo ni mbunge yeswe, chatepulwile Njoashe kukumba kanawa A-Seria. (2 Mianangana 13:14-19) Yika twalilongesa ha lusango yono? Yehova matuwahisa wika, nyi mutulinga mulimo wenyi ni mbunge yeswe ni zango.
(A-Hepreu 11:6) Alioze mutu keshi kuhasa kupemena kuli Zambi shina ni ufulielo; mumu yoze meza kuli Zambi ndo mafuliela ngwenyi, Zambi hwali, iye mukwa kwononona waze akumufupa.
w13 1/11 11 ¶5-6
“Mukwa Kwononona Waze Akumufupa”
Aya waze Yehova akuwahisa? Paulu kambile ngwenyi, “waze akumufupa” ni mbunge yeswe. Mukanda umwe unambe ngwo, liji “waze akumufupa” mu Ngregu kulialumbunukine wika kufupa kulilongesa hakutwala kuli Zambi, alioze linalumbunuka kusa tachi hanga tumuwayile. Mukanda ukwo unalumbununa ngwo, liji lino mu Ngregu linalumbunuka kusa tachi jinji ni kulihana. Kwamba pundu, Yehova kakuwahisa waze akumufupa ni ufulielo ni kumuwayila ni zango hamwe mbunge yeswe.—Mateu 22:37.
Kuchi Yehova akuwahisa tuvumbi twenyi ashishika? Iye kanaalakenya kwaha mwono wa mutolo mu paraisu hano hashi, chino chinasolola ngwo, kali chihanyi nawa kakutuzanga. (Usolwelo 21:3, 4) Chipwe musono, iye kakuwahisa waze akumufupa ni mbunge yeswe. Ni ukwaso wa spiritu yisandu ya Zambi, ayo kali ni mwono upema ni mana waze anakatuka mu liji lienyi.—Samu 144:15; Mateu 5:3.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Mianangana 13:20, 21) Elisha yafwa, yamufunda. Acho ha kuputuka mwaka mbunga ja A-Moape anjilile mu chifuchi, 21 mba shimbu machifunda umwe lunga, yamona mbunga ya A-Moape. Kashika yambila mwe mufu mu fuka lia Elisha. Muze mufu haholokela ha yifwaha ya Elisha yahuzuluka, yamana ha molu jenyi.
w05 1/8 11 ¶3
Yikuma Yilemu ya Mukanda Wamuchiali wa Mianangana
13:20, 21—Shina chikomokeso chino chinashindakenya ha yuma yize akwa-mayingeleja akulongesa? Ka, hi chocho ko. Mbimbiliya kuyishi kwamba ngwo, yifwaha ya Elisha kanakayiwayila. Zambi mwe walingile chikomokeso chino kupalikila mu ndundo jenyi, chizechene ngwe yikomokeso yeswe yize alingile kupalikila muli Elisha muze te achili ni mwono.
(2 Mianangana 13:20–14:7) Elisha yafwa, yamufunda. Acho ha kuputuka mwaka mbunga ja A-Moape anjilile mu chifuchi, 21 mba shimbu machifunda umwe lunga, yamona mbunga ya A-Moape. Kashika yambila mwe mufu mu fuka lia Elisha. Muze mufu haholokela ha yifwaha ya Elisha yahuzuluka, yamana ha molu jenyi. 22 Hazaele mwanangana wa Seria yapinjisa A-Izalele matangwa eswe a Jehoahaze. 23 Alioze Yehova yaavwila vumbi ni keke; yaanyonga mumu ha usendo wenyi ni Apalahama, ni Izake, ni Yakomba. Katayijile kuaonwona, chipwe kuambila kumeso jenyi. 24 Hazaele mwanangana wa Seria yafwa, mba mwanenyi Mbene-Hadade yamuswana mu wanangana. 25 Mba Njoashe mwana Jehoahaze yatambula nawa kuli Mbene-Hadade mwana Hazaele yihunda yize iye te hatambula kuli tato Jehoahaze mu jita. Yisuho yitatu Njoashe amulambile nikuzuka nawa yihunda ya Izalele. 14 Ha mwaka wamuchiali wa Njoashe mwana Jehoahaze mwanangana wa Izalele. Amazia mwana Njoashe mwanangana wa Yunda yaputuka kuyula. 2 Ha kuputuka kuyula wapwile ni makumi aali ni miaka yitano. Wayulile makumi aali ni miaka livwa mu Yerusaleme. Jina lia naye Jehoadane wa ku Yerusaleme. 3 Walingile chipema kumeso ja Yehova, hindu kalingile ngwe kalamba kenyi Ndawichi. Walingile ngwe tato Njoashe alingile. 4 Chipwe chocho kachijile manangamo; atu ashihile yitapo ha manangamo nikwochelaho insensu. 5 Muze wanangana hiwakola mu kwoko lienyi yashiha tuvumbi twenyi aze ashihile tato mwe mwanangana. 6 Alioze ana ja waze yingalwe kaashihile, nikulita ni chize chasonewene mu mukanda wa Shimbi ya Mose, chize Yehova atumine ngwenyi, Kanda ashiha yisemi mumu hali ana, chipwe kanda ashiha ana mumu hali yisemi. Mutu mweswe mafwila mulonga wenyi mwene. 7 Yashiha nawa mu Chikulo cha Mungwa kumi lia tununu (10,000) twa A-Endome. Yatambula Sela ni jita; yaluka chihunda jina ngwenyi, Yokatele, ndo musono.
12-18 DEZEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 MIANANGANA 16-17
“Uhomboloji wa Yehova Ukwete Haze Wakusulila”
(2 Mianangana 17:5, 6) Henaho mwanangana wa Asuria yakanduka ndusu chifuchi cheswe ndo ku Samaria, mba yachiseleka miaka yitatu. 6 Ha mwaka wamuchilivwa wa Hoshia, mwe mwanangana wa Asuria yatambula Samaria. Yambata A-Izalele funge ku Asuria, yaasa mu Hala, ni mu Habore ha lwiji Ngozane ni mu yihunda ya A-Media.
it-3 498 ¶5
Shalamanezere
A-Izalele Yaayula. Muze Hoshia apwile Mwanangana mu Izalele ha mwaka (758-740 K.M.J.) Shalamanezere yeza ni kulimika nenyi ni kujingilika mbonge ya Palestina, Hoshia yapwa kavumbi ka Shalamanezere ni kufweta-fweta mbongo ha mwaka. (2Mi 17:1-3) Alioze, kulutwe Hoshia yecha kufweta mbongo jacho, mba hanyima yalinga usendo ni mwanangana wa mu Engitu So. (Tala SÔ.) Hachino, muze Shalamazere achinyingikine, yasa Hoshia mu zuwo lia ususu ni kuyula mbonge ya Samaria ha miaka yitatu, hanyima mbonge ya Samaria yayinongesa, chikwo nawa A-Izalele yaatwala mu undungo.—2Mi 17:4-6; 18:9-12; tesa ni Hoz 7:11; Eze 23:4-10.
(2 Mianangana 17:9-12) A-Izalele alingile nawa ku tenga yuma ya uhenge ya kulimika ni Yehova Zambi yo. Yalitungila manangamo mu yihunda yo yeswe, chize ku kaposhi ka tulayi ndo ku limbo lia chipanga-cha-mawe. 10 Yalimikina tuponya ni 1* Ashera ha mulundu weswe usuku ni mushi lia mutondo weswe wa wisu. 11 Henaho ochelele insensu ha manangamo eswe ngwe mavungu alingile aze Yehova achijile kumeso jo. Alingile yuma ya ungulungulu akehie Yehova atenuke. 12 Alingilile tuponya aze Yehova hanambe ngwenyi, Kanda nulinga chuma chino.
it-1 466 ¶1
Ufunge
Chuma chize chatwalile wanangana wa Izalele ni wa Yunda mu ndungo, chili kwecha kuwayila Yehova ni kuputuka kuwayila tuzambi a mahuza. (Shi 28:15, 62-68; 2Mi 17:7-18; 21:10-15) Kupalikila muli aprofeta jenyi, Yehova kapwile ni kwatoweza, alioze ayo te keshi kupanjika. (2Mi 17:13) Niumwe wa kuli mianangana wa Izalele wasele tachi hanga ahwise uwayilo wa mahuza uze mwanangana mutangu Jeroboame ahichikile wakuhi. Yunda neye kakapanjikile utowezo wa Yehova chipwe kulilongesa ha yize yalingiwile kuli A-Izalele mumu lia kuhona kupanjika Yehova. (Jer 3:6-10) Atu waze te atwama mu Izalele ni mu Yunda yaatwala mu ndungo.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Mianangana 17:29) Hindu akwa vungu lieswe alingile tuzambi twoene; yatusa mu mazuwo ja manangamo aze A-Samaria te halinga, akwa vungu lieswe mu yihunda kuze atwamine.
it-3 514
Ka-Samaria
Jina “A-Samaria” liasolokele ha chisuho chitangu mu yisoneko hanyima lia wanangana wa Samaria kukumba ha mwaka 740 K.M.J, kalizachile hanga asolole kalisa watwama hali A-Samaria ni yilambala akwo mu mbonge ya Asuria. (2Mi 17:29) Muchihasa kupwa ngwe Asuria kakachijile A-Izalele eswe mumu kulita ni Mukanda 2 Sango ja Mianangana 34:6-9 (tesa ni 2Mi 23:19, 20) unasolola ngwo mu wananagana wa mwanangana Josia A-Izalele nihindu kapwile mu chihela chacho. Ha kupalika cha mashimbu, jina “A-Samaria” yilitala kuli munyachi uze ahichikile mu Samaria ni waze atwalile kuli Asuria. Hachino, anji a kuli ayo kapwile ana ja umbachiso ja akwa-Samaria ni yilambala. Ha kupalika cha mashimbu, jina “A-Samaria” te kulishi kutala wika uwayilo wo alioze te linatale nawa ha yuma ya mafwefwe hanji ha yuma yikwo. Jina “A-Samaria” linatala nawa kuli umwe mutu yoze te watwama mu umwe ulembelo uze te uli hakamwihi ni Shekeme ni Samaria uze te ukwete jimwe shimbi jalisa ni ja A-Yunda.—Yo 4:9.
(2 Mianangana 17:18-28) Kashika Yehova watenukine chikolo ni A-Izalele yaachiza kumeso jenyi. Kahichikile niamwe shina munyachi wa Yunda wika. 19 Ni A-Yunda nawa kafungile shimbi ja Yehova Zambi yo alioze endele mu yiyulo ya Izalele yize alingile. 20 Kashika Yehova yalituna munyachi weswe wa Izalele. Yaapinjisa, nikuakunjika mu muko ja akwa kuapupa, ndo haachiza kumeso jenyi. 21 Mumu wapulile Izalele ku munyachi wa Ndawichi; o yasa ku wanangana Jeroboame mwana Nebate, mba Jeroboame yashinjika A-Izalele alitwamine kukaula Yehova. Iye waavulumwishine mulonga unene. 22 Mba A-Izalele endele mu milonga yeswe ya Jeroboame yize avulumwine, kayechele; 23 ndo Yehova wachijile Izalele kumeso jenyi, ngwe ambile kuli tuvumbi twenyi aprofeta eswe. Chocho yachiza A-Izalele ku chifuchi cho, yaatwala ku Asuria, ndo musono. 24 Mba mwanangana wa Asuria yachiza atu ku Babilonia, ni ku Kuta, ni ku Ava, ni ku Hamate, ni ku Sefavaime; yaasa mu yihunda ya Samaria kusalakana A-Izalele. O yazuka Samaria; yatwama mu yihunda yako. 25 Chapwile hakuputuka kutwamako kevwilile woma Yehova, kashika Yehova yatuma ndumba hakachi ko; yashiha amwe. 26 Kashika yahanjika ni mwanangana wa Asuria ngwo, Mavungu aze hinwatwala ni kwasa mu yihunda ya Samaria kanyingikine ndako ja Zambi ya chifuchi. Kashika iye hatuma ndumba hakachi ko nikuashiha, mumu kanyingikine ndako ja Zambi ya chifuchi. 27 Henaho mwanangana wa Asuria yatuma liji ngwenyi, Twalako umwe sasendote yoze nwachijileko akaye, akatwameko, akaalongese ndako ja Zambi ya chifuchi. 28 Chocho umwe sasendote te hanamuchiza hatangu ku Samaria yeza, yatunga ku Mbetele, yaalongesa chize chaatamba kuvwila woma Yehova.
19-25 DEZEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 MIANANGANA 18-19
“Chize Akwa-Kole Jetu Akweseka Kutukokolola”
w05 1/8 11 ¶5
Yikuma Yilemu ya Mukanda Wamuchiali Wa Mianangana
(2 Mianangana 18:19-21) Rabeshaka yamba kuli ayo ngwenyi, Ambulwilenu Hezekia ngwenu, Mwanangana munene, mwanangana wa Suria kanambe ngwenyi, Ufulielo uno unajikijila kuchi wapwa? 20 Unamono ngwe maliji amokomoko mapwa malinjiekela ni tachi ja jita. Iya unajikijila ungukatukile yami? 21 Unajikijila hali A-Engitu, mulumbu wa lumbungu wa kumakuna. Nyi mutu mashindakenyaho muumutuwa kwoko. Falau mwanangana wa Engitu chocho apwa kuli waze eswe mamujikijila.
18:19-21, 25—Shina Hezekia kalingile usendo ni Engitu? Ka. Rabeshaka kaliongele muze ambile ngwenyi, Hezekia kalingile usendo ni Engitu ni hakwamba ngwo kejile ni Yehova hanga alimike ni Hezekia. Hezekia te kakufuliela wika muli Yehova.
(2 Mianangana 18:22, 25) Alioze nyi munwamba kuli yami ngwenu, Tunajikijila hali Yehova Zambi yetu ngwami, Mwenawo Hezekia hachiza manangamo jenyi ni yilumbilo yenyi, mba hamba kuli A-Yunda ni A-Yerusaleme ngwenyi, Chanutamba kuwayila ku chilumbilo chino mu Yerusaleme. 25 Te chejile ni Yehova ni kulimika ni chifuchi chino ni kuchonwona? Yehova hangwamba ngwenyi, Yako ulimike ni chifuchi chino uchonwone.
w10 15/7 13 ¶3
“Kanda Wivwa Woma Mungukukwasa”
Rabeshaka kambile yuma yimwe yize te muyihasa kutwala Hezekia kuyambashana. Iye yamba ngwenyi “Te chejile ni Yehova ni kulimika ni chifuchi chino ni kuchonwona? Yehova hangwamba ngwenyi, Yako ulimike ni chifuchi chino uchonwone.” (2Mi 18:22, 25) Hachino, Rabeshaka yamba ngwenyi, Yehova te keshi kupwa sali lia atu jenyi mumu te keshi kuwahilila no. Alioze umwenemwene uli ngwo, Yehova te kakuwahilila ni Hezekia ni A-Yunda akwo mumu lia kuhiluka cho mu uwayilo wamwenemwene.—2Mi 18:3-7.
(2 Mianangana 18:31, 32) Kanda nupanjika kuli Hezekia mumu mwanangana wa Asuria kanambe ngwenyi, Litesenu ni yami nutuhuke kuli yami; mba munulia mutu mweswe ku mutondo wenyi wa uva, ni mutondo wenyi wa makuyu, ni mweswe manwa meya a mu shima lienyi; 32 ndo mungwiza kunutwala ku chufuchi chimwe chalifwa ni chifuchi chenu chifuchi cha mbuto ni vinyu; chifuchi cha mbolo ni mitondo ya uva; chifuchi cha azeite ni wuchi, hanga nukatwame ni mwono, ni kufwa ka. Kanda nupanjika kuli Hezekia muze manulembejeka ngwenyi, Yehova matupulula.
w13 15/11 19 ¶14
Tufunga Shimbiali ni Alemu ja Atu Nake—Yika Yinalumbunuka kuli Yetu Musono?
14 Mwanangana wa Asuria kasele chilombo ku Lakishi, mu Yerusaleme. Hanyima, yatuma atu jenyi hanga ahanjike ni akwa-Lakishi achine kwasa no jita. Kanganda kenyi yoze anavuluka ngwo Rabeshaka, kazachishile majila anji akwapiangwilamo. Ha kuhanjika mu limi lia Hepreu, iye yashinjila akwa-Lakishi hanga achine kukaula usongwelo wa Hezekia, akaule mwanangana wa Asuria, ni kwalakenya mahuza ngwo maatwala mu chifuchi muze ayo mahasa kupwa ni mwono upema. (Tanga 2 Mianangana 18:31, 32.) Hachino, Rabeshaka yamba ngwenyi, amu tuzambi twa yifuchi yikwo kahashile kupulula atu jo, Yehova neye kechi kupulula A-Yunda ku kwoko lienyi. A-Yunda kalingile kanawa ha kuhona kukumbulula Rabeshaka, chilweza chino che tuvumbi twa Yehova akukaula musono.—Tanga 2 Mianangana 18:35, 36.
yb74 177 ¶1
Parte 2—Alemanha
Maswalale waze apwile kuvuluka ngwo, SS kapwile ni kuzachisa majila waze kalitele hanga atwale mutu mweswawo asoneke jina lienyi ha umwe mukanda. Muze mutu wacho masoneka jina lienyi, maputuka kumulamba chinji kuhiana chize apwile ni kumulamba shimbu kanda achisoneka jina. Karl Kirscht yamba ngwenyi: “Kuhiana atu eswe, Yela ja Yehova kapwile ni kwamwesa lamba linji ku chilombo. Maswalale kapwile ni kunyonga ngwo nyi te maalamba chino muchaatwala kusoneka majina jo ha mukanda. Kapwile ni kutushinjila ha yisuho yinji hanga tusoneke majina jetu. Amwe yasoneka majina jo ku mukanda, chipwe chocho kapwile ni kushimbwila kuhiana mwaka umuwika mba aatuhwise. Ha mashimbu jacho, waze eswe apwile ni kusoneka majina jo ha mukanda, kapwile ni kwasolola kuli maswalale hanga aasehe ni kwatuka hamwe ni kwamba ngwo keshi ni hamu ni ushishiko ni kwashinjila nawa hanga alisolole kuli mandumbu jo, hanyima mba maatusula mu chilombo.”
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Mianangana 19:37) Mba kulutwe shimbu machiwayila mu zuwo lia zambi yenyi Ni-shoroko, anenyi Adrameleke ni Sherezere yamushiha ni katana. O yachinyina ku chifuchi cha Ararate, mba mwanenyi Ezare-Hadone yamuswana mu wanangana.
it-1 204 ¶1
Akwa-Kushikulula
Umwe mukanda (História Universal Judaica; 1948, Vol. I, p. 27) unambe ngwo: “Yize akwa kushikulula yuma yikulu Nabonido ni Beroso ambile hakutwala ku Babilonia te hi umwenemwene ko, shina wika Mbimbiliya yinahanjika umwenemwene wa yize yalingiwile mu Babilonia. Chino chasolokele mu yimako-yimako ha yize Esar-Hadom ambile, kuhiana yize akwa-Babilonia ahanjikile. Umwenemwene uno uli ni ulemu chinji mumu muukwasa kuhengwola kanawa mikanda yeswe yize yakuhanjika ha yuma yize yakulimika ni Mbimbiliya.
(2 Mianangana 18:1-12) Ha mwaka wamuchitatu wa Hoshia mwana Ela mwanangana wa Izalele, Hezekia mwana Ahaze mwanangana wa Yunda yaputuka kuyula. 2 Ha kuputuka kuyula wapwile ni makumi aali ni miaka yitano, mba wayulile makumi aali ni miaka livwa mu Yerusaleme. Jina lia naye Abi mwana Zakaria. 3 Walingile chipema kumeso ja Yehova, nikulita ni yeswe alingile kalamba kenyi Ndawichi. 4 Wachijile manangamo; wapalwile tuponya; watetele Ashera; wafwenyene kapela wa unengu yoze Mose alingile; mumu ndo matangwa aze A-Izalele amwochelele insensu. Aye wamulukile jina ngwenyi, Nehushitana. 5 Wafulielele Yehova Zambi ya Izalele, chocho hakachi ka mianangana ja Yunda kukwapwile niumwe alifwa nenyi, chipwe kulutwe lienyi chipwe kunyima. 6 Mumu walalaminyine kuli Yehova; kalitwaminyine kumukaula; yafunga shimbi jenyi jize Yehova atumine kuli Mose. 7 Kashika Yehova wapwile hamwe nenyi. Kweswako atalikishile wayile kulutwe. Aye wakatukilile mwanangana wa Asuria; kamulingilile. 8 Walambile A-Filistea ndo ku Ngaza ni njiza jako, chize ku kaposhi ka tulayi ndo ku limbo lia chipanga-cha-mawe. 9 Ha mwaka wamuchiwana wa mwanangana Hezekia (wamuchishimbiali wa Hoshia mwana Ela mwanangana wa Izalele) Shalamanezere mwanangana wa Asuria yeza ku Samaria ni kuchiseleka. 10 Kulutwe lia miaka yitatu yachitambula, mwe mu mwaka wamuchisambano wa Hezekia, wamuchilivwa wa Hoshia mwanangana wa Izalele, yatambula Samaria. 11 Mwanangana wa Asuria yatwala A-Izalele ku Asuria; yasa mu Hala, ni mu Habore ku lwiji Ngozane, ni mu yihunda ya A-Media, 12 mumu kononokene ku liji lia Yehova Zambi yo; atangwile usendo; yuma yize yeswe Mose kavumbi ka Yehova atumine, kasolo kuyipanjika chipwe kuyilinga.
26 DEZEMBRO– 1 JANEIRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | 2 MIANANGANA 20-21
“Kulemba Chakutwala Yehova Hanga Atukwase”
ip-1 394 ¶23
Mwanangana Kamuyukishile Mumu lia Ufulielo Wenyi
(2 Mianangana 20:1) Ha matangwa aze Hezekia wayijile, wapwile hakamwihi ni kufwa. Mba profeta Izaia mwana Amoze yeza kuli iye ni kwamba ngwenyi, Yehova kanambe ngwenyi, Lulika zuwo lie, mumu kumuofwa, kuchi kumona mwono.
23 Muze Senakeribe ejile ni kwasa jita ni A-Yunda, Hezekia te kanayiji chinji. Izaia yamulweza ngwo iye kumafwa. (Izaia 38:1) Mwanangana Hezekia yalipikala chinji. Iye kakalipikalile wika hali iye mwene, alioze ni hali atu jenyi nawa. Yerusaleme ni Yunda te yili mu ponde. Nyi te Hezekia mafwa, iya mba te masongwela atu jenyi mu jita? Ha mashimbu jacho, Hezekia te kakapwile ni ana waze te mahinga wanangana. Chocho iye yaliumba kuli Yehova hanga amuvwile keke.—Izaia 38:2, 3.
(2 Mianangana 20:2, 3) Henaho aye yatalikisa meso jenyi ku yishimi nikulemba kuli Yehova ngwenyi, 3 Ngunalembe, Yehova, iwuluka kama chize hinenda kumeso je ni umwenemwene ni mbunge yingunu, nikulinga chipema kumeso je. Mba Hezekia yalila chikolo.
Wayila Yehova ni Mbunge Yeswe!
16 Kulutwe, Hezekia yayiza hamwe ni kufwa. Ha mashimbu jacho alamba, aye yeta kuli Yehova hanga ewuluke kavumbi kenyi washishika ni kumukwasa. (Tanga 2 Mianangana 20:1-3.) Yehova yakumbulula kulemba cha Hezekia, chocho, yamuwuka. Twakulilongesa mu Mbimbiliya ngwetu, musono kutwatambile kushimbwila hanga Zambi atuwuke kupalikila mu yikomokeso hanji kutwaha matangwa anji ku mwono. Alioze, ngwe Hezekia, ni yetu mutuhasa kufuliela muli Yehova hanga atukwase. Mutuhasa kumulweza ngwetu: “Yehova, iwuluka kama, chize hinenda kumeso je ni umwenemwene ni mbunge yingunu.” Shina wakufuliela ngwe Yehova makufunga mashimbu eswe, chipwe muze muyiza?—Samu 41:3.
(2 Mianangana 20:4-6) Mba shimbu Izaia kanda achituhuka mu chihanda cha hakachi ka chihunda, liji lia Yehova yiliza kuli iye ngwo, 5 Hiluka nawa ukambe kuli Hezekia mukwa kuyula atu jami ngwe, Yehova kanambe, mwe Zambi ya kalamba ke Ndawichi ngwami, Hinevwa kulemba che, hinamona masoji je, mungukuwuka. Ha tangwa liamuchitatu kumuoya ku zuwo lia Yehova. 6 Munguweza ku matangwa je kumi ni miaka yitano; kumungukupulula, ni yena ni chihunda chino, ku kwoko lia mwanangana wa Asuria; kumungukafunga chihunda chino ha mukunda wa yami mwene, ni wa kavumbi kami Ndawichi.
g01 22/7 13 ¶4
Kuchi Kulemba Muchihasa Kungukwasa?
Ha mashimbu akunyima, tuvumbi anji ashishika, Zambi kakumbulwile yilemba yo mu jila yakukomwesa. Chakutalilaho, muze Mwanangana Hezekia te kanayiji nawa te mafwa, yalemba kuli Zambi ni kumwita amuwuke. Zambi yamukumbulula ngwenyi “Hinevwa kulemba che, hinamona masoji je, mungukuwuka.” (2 Mianangana 20:1-6) Malunga ni mapwo akwo waze apwile ni kwononokena Zambi no kayukile.—1 Samuele 1:1-20; Daniele 10:2-12; Yilinga 4:24-31; 10:1-7.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(2 Mianangana 21:13) Mungutachika ha Yerusaleme muhipu wa Samaria ni prumo ya munyachi wa Ahabe. Mungukusumuna Yerusaleme ngwe lunga makusumuna longa nikulikusumuna nikulialumuna.
it-3 93 ¶1
Lwoji Wa Kweseka Nenyi
Zambi kesekele Samaria ni akwa-zuwo lia Mwanangana Ahabe, mumu kamwene ngwenyi, kali api nawa akwa-mahuza, kashika chino che chaatwalile kwanongesa. Chizechene nawa, Zambi te masopesa Yerusaleme ni manguvulu jamo ni kusolola uhenge wo ni kunongesa mbonge yacho. Chino chalingiwile pundu ha mwaka 607 K.M.J.—2Mi 21:10-13; 10:11.
(2 Mianangana 21:1-15) Ha kuputuka kuyula Manase wapwile ni kumi ni miaka yiali, mba wayulile makumi atano ni miaka yitano mu Yerusaleme. Jina lia naye Hefeziba. 2 Walingile chipi kumeso ja Yehova nikulita ni yizelwokeso ya mavungu waze Yehova ahumine kumeso ja A-Izalele. 3 Watungile cheka nawa manangamo aze tato Hezekia apuzwile. Watungile yilumbilo kuli Mbale; walingile umwe ashera ngwe Ahabe mwanangana wa Izalele. Wawayilile mbunga yeswe ya mwilu nikuyilingila. 4 Watungile yilumbilo mwe mu zuwo lia Yehova kuze Yehova te hamba ngwenyi, Mu Yerusaleme mungusa jina liami. 5 Watungile yilumbilo ya mbunga yeswe ya mwilu mu maze aali a zuwo lia Yehova. 6 Wapalikishile mwanenyi wa lunga mu kahia. Watahile ngombo; walingile umbanda; wayile kuli akwa mahamba ni kuli akwa wanga; walingile yipi yinji kumeso ja Yehova ni kumwihia atenuke. 7 Wamikine kaponya umwe wa kwola wa Ashera mu zuwo lize Yehova ambile kuli Ndawichi ni kuli mwanenyi Solomone ngwenyi, Mungusa jina liami ndo ku miaka yeswe mu zuwo lino mwe mu Yerusaleme, kuno natongwele hakachi ka mavungu eswe a Izalele. 8 Chichi kwendesa molu ja A-Izalele haze lia chifuchi chino nahanyine kuli tulamba two nyi manyonga kulinga yize yeswe naatumine, nikulita nawa ni shimbi jize jeswe kavumbi kami Mose waatumine. 9 Alioze kapanjikile, ni Manase yaonga alinge chipi kuhiana mavungu aze Yehova onwene kumeso ja A-Izalele. 10 Mba Yehova yahanjika kuli tuvumbi twenyi aprofeta ngwenyi, 11 Mumu Manase mwanangana wa Yunda halinga yizelwokeso yino; halinga ungulungulu kuhiana yize yeswe A-Amore alingile, waze aliangile, havulumwisa nawa A-Yunda ni tuponya twenyi, 12 kashika Yehova Zambi ya Izalele kanambe ngwenyi, Munguneha hali A-Yerusaleme ni hali A-Yunda yipi yimwe, mba waze machivwa, matwi jo eswe ni aali makevwa chimbangwinya. 13 Mungutachika ha Yerusaleme muhipu wa Samaria ni 1*prumo ya munyachi wa Ahabe. Mungukusumuna Yerusaleme ngwe lunga makusumuna longa nikulikusumuna nikulialumuna. 14 Mungumbila masalila ja chihinga chami nikuakunjika mu moko ja akwa kole jo. Kuli akwa kole jo eswe, kumakapwa ngwe mu yala ya tela; ngwe upite wa kupupa, 15 mumu halinga chipi kumeso jami, hangwihia hanga ngutenuke chize ku tangwa lize tulamba two akatukile ku Engitu ndo musono.