Innpa Dawt Timi A Sullam
“Na innpa cu nangmah naa dawt bantukin na dawt lai”—MATTHAI 22:39.
1. Pathian kan dawt ti kha zeitindah kan langhter lai?
JEHOVAH nih amah a biami hna kha zeidah a hal hna? Jesuh nih hmual ngei ngai le fiang ngai in a rak leh. A ngan bikmi nawlbia cu Jehovah kha lungthin dihlak, nunnak dihlak, ruahnak dihlak le thazang dihlak in dawt hi a si tiah Jesuh nih a rak ti. (Matthai 22:37; Marka 12:30) A hmasa capar ah kan hngalh cang bantukin Pathian dawtnak ah a nawlngaihnak le kan cungah a langhtermi a dawtnak lehrulhnak caah a nawlbia zulh aa tel. Pathian a dawmi hna caah a duhnak tuah cu thilrit si loin lawmhnak petu a si.—Salm 40:8; 1 Johan 5:2, 3.
2, 3. Innpa dawt ding timi nawlbia kha zeiruangah lungthin kan pek awk a si i zei biahalnak hna dah a chuak?
2 “Na innpa cu nangmah naa dawt bantukin na dawt lai” timi a hun changtu a biapi bik nawlbia cu a pakhatnak nawlbia he aa sengtlai tiah Jesuh nih a ti. (Matthai 22:39) Hi nawlbia ah hin atu kan lungthin kan chiah lai, cuti tuah awkah a konglam ṭha a um. Kan chan ah mah zawn lawng aa ruatmi kaa lawng dawtnak a tam. Lamkaltu Paul nih “ni hmanung bik” caan kong a ṭialmi Baibal cang ah mi cu mi dang cungah dawtnak a ngei lo i mah zawn lawng aa ruatmi, tangka le nuamh a duhmi an si lai tiah a rak ti. Mi tampi cu “zaangfahnak a ngei lomi” an si lai, Baibal lehnak pakhat nih “an innchungkhar a daw lomi” an si lai tiah a leh. (2 Timote 3:1-4) ‘Cu caan ah cun mi tampi cu. . . pakhat le pakhat an i rawi lai. . . . Mi tampi cu an dawtnak a kik lai’ tiah Jesuh Khrih nih a rak chimchung.—Matthai 24:10, 12.
3 Asinain mi vialte cu an dawtnak a kik lai tiah Jesuh nih a chim lo kha i cinken. Jehovah nih a kan halmi dawtnak le hmuh awkah aa tlakmi dawtnak a langhtermi an um zungzal bantukin an um peng lai. Jehovah a daw taktak mi hna nih cun mi dang kha Pathian hmuhning in hmuh awkah an i zuam lai. Cuti a si ah dawt awk a simi kan innpa cu ahodah an si? Kan innpa cungah zeitindah dawtnak kan langhter awk a si? Hi a biapimi biahalnak kha Cathiang nih a kan leh khawh.
Ahodah Ka Innpa cu A Si?
4. Levitikas dal 19 nih a chim bantukin Judah mi pawl nih ahote cungah dah dawtnak an langhter lai?
4 Na innpa kha nangmah naa dawt bantukin na dawt lai timi a hun changtu a biapi bik nawlbia kha Farasi pa sinah a chim tikah Jesuh nih Israel mi hna i nawlbia kha a cherhchanmi a si. Mah kha Levitikas 19:18 ah ṭial a si. Cu dal chungah Judah mi hna kha an phun hawi Israel mi hna lengah mi dang zong an innpa in hmuh awkah nawl pek an rak si. Cang 34 nak ah hitin a ti: “Nannih an pemmi hna khual cu nannih lak i nanmah ram mi bantuk a si lai i nangmah naa dawt bantukin na dawt lai; zeitintiah nannih zong Izipt ram ah khual nan rak si.” Cucaah Judah mi si loin Judah phung a zulmi miphun dang hna kha a hlei in dawtnak in an pehtlaih hna.
5. Innpa dawt timi kha Judah mi hna nih zeitindah an hngalhthiam?
5 Asinain, Jesuh chan i Judah mi hruaitu pawl cu an hmuhnak aa dang. “Hawikom” le “innpa” timi biafang cu Judah mi he lawng aa tlai i Judah miphun a si lomi kha nan huat hna lai tiah an cawnpiak hna. Pathian a biami hna nih a bia lomi hna kha nautat ding a si tiah mah cawnpiaktu hna nih an ruah. Cherhchannak cauk pakhat nih “cu bantuk mi hna lak ah huatnak ngeih lo cu a si kho hrimhrim lo. Huatnak cu hram a sih i a ṭhang chin lengmang” tiah a ti.
6. Innpa dawtnak he aa tlai in zei a biapimi pahnih dah Jesuh nih a chim?
6 Tlang cung cawnpiaknak ah mah kong kha Jesuh nih a chim i ahodah dawtnak in pehtlaih awk a si kha a langhter. Hitin a chim: “‘Nan hawi kha va daw hna u law nan ral kha va hua hna u,’ tiah an ti tawn kha nan theih. Sihmanhsehlaw kei nih cun, hitihin kan ti hna: nan ral kha va daw hna u law an hremtu hna kha thla va campiak hna u, cuticun vancung khua i a ummi nan Pa fale cu nan si lai. Anih nih cun a ṭha mi he a ṭhalo mi he, an cungah a ni kha a tlanter i, ṭhatnak a tuahmi he ṭhatlonak a tuah mi he an cungah a ruah kha a surter.” (Matthai 5:43-45) Hika ah Jesuh nih a biapimi pahnih a langhter. Pakhatnak, Jehovah cu a ṭhami he a ṭhalomi he an cungah zaangfahnak a ngeimi le a siangmi Pathian a si. Pahnihnak ah, Pathian i zohchunhawk kha kan zulh awk a si.
7. Innpa dawtnak a ngeimi Samaria pa bianabia in zei cawn awk dah kan ngeih?
7 Voikhat cu Judah mi phungbia cawnpiaktu saya pakhat nih “Ahodah ka innpa cu a si?” tiah Jesuh kha a rak hal. Cu tikah damiah nih an ṭhuatmi Judah mipa kha ruah lopi in a hmumi Samaria pa bianabia in Jesuh nih a rak leh. Judah mi hna nih Samaria mi hna cu an nautat hna nain Samaria pa nih Judah mipa kha a hma a menpiak i khual riahnak inn ah a kalpi i cuka ah cun a zohkhenh. Zeidah i cawn awk a si? Kan dawt dingmi innpa cu kan ciruang, miphun asiloah biaknak aa khatmi lawng an si lo ti hi a si.—Luka 10:25, 29, 30, 33-37.
Innpa Dawt timi A Sullam
8. Levitikas dal 19 nih dawtnak kong he aa tlai in zeidah a chim?
8 Pathian kan dawt bantukin innpa dawt timi cu lung chung ruahnak men lawng si loin tuahsernak aa tel. Levitikas dal 19 ah ṭialmi na innpa cu nangmah naa dawt bantukin na dawt lai timi nawlbia i hnuhmai bia ruahnak cu bawmtu a si. Cu ah Israel mi hna kha nan lo rawl nan ṭuan tikah misifak le mipem caah nan nganhtak lai tiah nawl a pekmi hna kha kan rel. Nan fir lai lo, hlennak in thil nan ti lai lo asiloah lih nan chim lai lo. Biaceihnak ah mi kha nan duhdanh hna lai lo. Na innpa cu chimhhrinh a herh tikah “Na unau cu na lungchung in na hua lai lo” tiah ti an si. Mah nawlbia hna le nawlbia dang hna kha a thawinak in hi bia in a chim: “Na innpa cu nangmah naa dawt bantukin na dawt lai.”—Levitikas 19:9-11, 15, 17, 18.
9. Jehovah nih Israel miphun kha miphun dang he i ṭhen awkah zeiruangah nawl a pek hna?
9 Israel mi hna nih midang cungah dawtnak an langhter nain a hmaan lomi pathian a biami hna he cun an i ṭhen. Hawikom ṭhalo ṭihnung an si zia le a ṭhalomi a phichuak kha Jehovah nih ralrin a rak pek hna. Tahchunhnak ah, Israel mi nih an lakmi ram i miphun hna he aa tlai in hitin nawl a pek hna: “Annih he nan i ṭhi um lai lo, an fapa hna kha nan fanu hna cu nan pe hna lai lo. Zeitintiah nan fapale hi pathian dang biak awkah keimah zulhnak hin an pialter sual hna hnga; cu tikah BAWIPA thinhunnak cu nan cungah a alh lai i khulrang in an hrawh ko hna lai.”—Deuteronomi 7:3, 4.
10. Zeidah ralring tein kan hrial awk a si?
10 Cu bantukin, Khrihfa hna nih an zumhnak a derter khomi hawikomhnak hna kha ralring tein an hrial. (1 Korin 15:33) Khrihfa bu lengmi “a zum lomi hna he i fon cetcut tuk in rianṭuan ṭi hlah u” tiah ralrin a kan pek. (2 Korin 6:14) Cu lengah, i ṭhitumnak cu “Khrihfa ṭhitumnak” lawng a si awk a si tiah ruahnak a kan cheuh. (1 Korin 7:39) Asinain, Jehovah a zum lomi hna kha zeitikhmanh ah nautat ding an si lo. Misual mi hna caah Jesuh nih a nunnak a pek caah hlan ah ṭhatlonak a tuahmi hna cu an nunnak lam i thleng in Pathian he an i rem ṭhan kho.—Rom 5:8; 1 Korin 6:9-11.
11. Jehovah a bia lomi hna kha dawtnak langhter awkah a ṭha bikmi lam cu zeidah a si, zeiruangah?
11 Jehovah a bia lomi hna cung i dawtnak langhternak ah Pathian i zohchunh cu a ṭha bikmi lam a si. Pathian nih ṭhatlonak kha a huat nain a ṭhalomi an lam kha kal tak in zungzal nunnak hmuh khawhnak caan ṭha kha mi vialte a pek hnanak in dawt-zaangfahnak a langhter. (Ezekiel 18:23) Jehovah nih “mi vialte hi sual ngaihchihnak ngei hna seh ti tu hi a duh.” (2 Piter 3:9) Pathian nih “mi vialte nih khamhnak hmu hna seh ti le biatak kha hngal hna seh ti a duh.” (1 Timote 2:4) Cucaah Jesuh nih a zultu pawl kha phungchimnak le cawnpiaknak in “miphun vialte kha ka zultu ah va ser hna u” tiah rian a pek hnanak kha a si. (Matthai 28:19, 20) Hi rian ah kan i telnak thawngin Pathian le innpa kan dawt hna le kan ral hmanh kan dawt hna kha kan langhter!
Khrihfa Unau Pawl kha Daw hna
12. Lamkaltu Johan nih kan unau hna dawtnak kong he aa tlai in zeitindah a rak ṭial?
12 Lamkaltu Paul nih hitin a rak ṭial: “A caan kan ngeih fate, mi cungah ṭhatnak tuah kha i zuam u si law zumhnak lei i kan rualchan a simi hna cungah khan i zuam khun u sih.” (Galati 6:10) Khrihfa kan si bantukin zumhnak lei i kan unau hna dawt ding rian kan ngei. Cuti dawt cu zeitluk in dah a biapit? Lamkaltu Johan nih hmual ngei ngai in hitihin a rak ṭial: “A unau a huami paoh cu lainawng a si . . . Mi zeimaw nih, ‘Pathian ka dawt,’ a ti i a unau a huat ṭung ahcun, amah cu mi lihchim a si. Zeicahtiah a hmuhmi a unau hmanh a dawt khawh lo ahcun a hmuh lomi Pathian cu a daw kho lai lo.” (1 Johan 3:15; 4:20) Hi cu hmul a ngei tukmi bia a si. “Lainawng” le “lihchim” timi bia nih Satan Khuachia a sawh kha Jesuh nih a langhter. (Johan 8:44) Mah biafang in auh cu kan duh hrimhrim lai lo!
13. Zumtu hawi hna cungah zeiti lam in dah dawtnak kan langhter khawh?
13 A hmaanmi Khrihfa hna cu ‘Pathian nih pakhat le pakhat nan i dawt awk a si tiah a cawnpiakmi’ an si. (1 Thessalon 4:9) Kan i dawtnak cu ‘hmur le kaa lawnglawng a si lo, dawtnak taktak, thil tinak ah a langmi dawtnak a si.’ (1 Johan 3:18) Kan i dawtnak cu a “taktak” a si awk a si. (Rom 12:9) Zaangfahnak, zawnruahnak, ngaihthiamnak, lungsaunak ngeih awk le nahchuahnak, porhlawtnak, ruamkainak, mah zawn lawng ruahnak ngeih lo awkah dawtnak nih a kan forh. (1 Korin 13:4, 5; Efesa 4:32) Mah nih ‘pakhat le pakhat rian i ṭuanpiak’ awkah a kan forh. (Galati 5:13) Keimah nih kan dawt hna bantuk hin pakhat le pakhat i daw u tiah Jesuh nih a zultu pawl kha nawl a pek hna. (Johan 13:34) Cucaah Khrihfa hna nih a herh a si ahcun zumtu hawi caah an nunnak hmanh kha an i pek awk a si.
14. Innchungkhar chungah zeitindah dawtnak kan langhter khawh?
14 Khrihfa innchungkhar ah a hlei in nu le va kar lakah dawtnak langhter khun ding a si. Chungkhar hri cu a feh tuk caah Paul nih hitin a rak ti: “Pa nih an nupile cu anmah pum an i dawt bantukin an dawt hna awk a si.” Cun hitin a peh rih: “A nupi a daw mi pa cu amah le amah aa dawt a si ko.” (Efesa 5:28) A hun changtu cacang panganak ah Paul nih kha ti khan ruahnak a kan cheuh ṭhan. Nupi a dawmi va pakhat nih cun Malakhi chan i an innchung hawi cungah zumhawktlak loin a ummi Israel mi hna kha aa zohchunh hna lai lo. (Malakhi 2:14) A nupi kha a dawt lai. Khrih nih Khrihfa bu a dawt bantukin a nupi kha a dawt lai. Cu bantuk ṭhiamṭhiam in dawtnak nih nupi pakhat kha a va upat awkah a forh lai.—Efesa 5:25, 29-33.
15. Tuahsernak ah a langmi unau dawtnak a hmumi cheukhat kha zeitin chim awk le tuah awkah dah forh an si?
15 Dawtnak cu a hmaanmi Khrihfa hna i hmelchunhnak a si ti cu a fiang ko. “Pakhat le pakhat nan zawn nan i ruah ahcun mi vialte nih, hi hna hi amah a zultu kha an si, tiah an in hngalh hna lai,” tiah Jesuh nih a ti. (Johan 13:35) Pakhat le pakhat kan i dawtnak nih kan dawtmi le kan iaawhmi Pathian lei ah mi kha a hnuh hna. Tahchunhnak ah, Mozambique i Hngaltu innchungkhar sinin hi thawngthanhnak a phan. “Mah bantuk hi kan tong bal lo. Zanlei sang ah rial le ruah fakpi in aa teng i thlichia a hrang. Thli nih kan inn cu a hrawh dih cikcek i inncung cih canphio vialte a choih dih. Cu tikah pawngkam Khrihfa bu in unau pawl an ra i inn a kan sakpiak ṭhan. Innpa pawl nih ‘nan biaknak cu a ṭha taktak. Zei biaknak hmanh in hi bantuk bawmhnak kan hmu bal lo’ tiah khuaruahhar ngai in an ti. Kannih zong nih Johan 13:34, 35 kha kan kaupiak hna. Atu ah innpa tampi cu Baibal an cawng cang.”
Pakhat Cio kha Daw hna
16. Zapi huap in dawtnak le pakhat cio cung i dawtnak aa dannak cu zeidah a si?
16 Kan innpa kha an zapi huap in dawt cu a har lo nain pakhat cio thengte in dawt cu a har ngai. Tahchunhnak ah, mi cheukhat cu bawmhnak a pemi bu pakhatkhat ah a hlu an peknak lawng in innpa an dawt hna kha an langhter. A taktak ah, innpa kan dawt tiah chim cu zei ah a kan rel lomi a lomi rianṭuan hawi pakhat, kan inn khatlei khaan ah a ummi huat a tlai ngaimi asiloah kan lung a fahtermi hawikom dawt nakin a fawi deuh.
17, 18. Jesuh nih pakhat cio thengte a dawt hna kha zeitindah a langhter i zei timhnak he dah cuticun a tuah?
17 Pakhat cio thengte in dawt tikah Pathian sining tling tein a langhtermi Jesuh sinin kan cawn khawh. Jesuh cu hi vawlei sualnak kalpi awkah a ra nain a dam lomi nu, thinghmui mi, ngakchia—pakhat cio an cungah dawtnak a rak langhter. (Matthai 9:20-22; Mark 1:40-42; 7:26, 29, 30; Johan 1:29) Cu bantukin, nifa kan hmuh kan tonmi pakhat cio kha kan dawt hnanak in innpa dawtnak kan ngeih kha kan langhter.
18 Pathian dawtnak le innpa dawtnak aa pehtlaih kha kan philh awk a si lo. Jesuh nih mi sifak kha a bawmh hna, a zawmi kha a damter hna, a rawl a ṭammi kha rawl a pek hna i mibu kha a cawnpiak hna, hi vialte a tuah cu Jehovah le minung i rem ṭhannak ding caah a si. (2 Korin 5:19) Jesuh a tuahmi thil vialte cu Pathian thangṭhatnak caah a si i Pathian nawl cawngmi le aiawhtu a si kha a philh bal lo. (1 Korin 10:31) Jesuh nawl kan i cawnnak thawngin innpa cungah dawtnak taktak kan ngeih kha kan langhter khawh i caan khatte ah ṭhatlonak in a khatmi vawlei ta zong kan si lo.
Zeitindah Kan Innpa kha Kanmah Kan I Dawt bantukin Kan Dawt Khawh?
19, 20. Kan innpa kha kanmah kan i dawt bantukin dawt ti cu zeidah a chim duhmi a si?
19 “Na innpa kha nangmah naa dawt bantukin na dawt lai,” tiah Jesuh nih a ti. Mah zawn i ruah le upatnak ngeih i zuam cu a phung a si ko. Cuti a si lo ahcun hi nawlbia cu sullam a ngei hnga lo. Kanmah kan i dawt bantukin dawt a ti tikah 2 Timote 3:2 i lamkaltu Paul nih a chimmi mah zawn lawng aa ruatmi dawtnak phun he cawhkalh ding a si lo. Kanmah kan i dawt bantukin timi cu a tawkzawn in man ngeimi ah i chiah kha a si. Baibal hlathlaitu pakhat nih hitin a chim: “Mah le mah i dawtnak ah aa tlakmi hmuhnak ngeih ahcun ‘a thiam bik ka si’ tiah aa porhlaw lai lo i ‘santlai lo bik ka si’ ti zong in niam tuk ah aa chia lai lo.”
20 Kanmah i dawt bantukin mi dang dawt timi cu mi nih zeitindah kan hmu hna seh, kan pehtlai hna seh ti kan duh bantukin mi dang cungah tuah kha a chim duhmi a si. Jesuh nih hitin a rak chim: “Mi nih kan cungah tuah hna seh ti nan duh bantukin mi dang cungah va tuah ve u.” (Matthai 7:12) Hlan ah mi nih kan cungah an rak tuahmi kha i cinken in teirulcham dingin Jesuh nih a chim lo ti kha philh hlah. Mah can ah, mi dang nih kan cungah zeitin tuah hna seh ti dah kan duh ti kha ruat in cuticun kan pehtlaih hna awk a si. Cun Jesuh nih hawikom le unau lawng dawt a kan fial lo kha i cinken. Jesuh hmanmi “mi dang” timi biafang nih kan hmuh tonmi aho paoh kha cuti pehtlaih dingin a chimmi a si.
21. Mi dang kan dawt hnanak in zeidah kan langhter?
21 Innpa dawtnak nih ṭhatlonak tuahnak in a kan huhphenh khawh. Lamkaltu Paul nih hitihin a rak ṭial: “Nawlbia nih cun, ‘Va cung in pa i duh hlah, lai nawng hlah, fir hlah, mithil na mit va thi hlah,’ a ti. Hi vialte le hi hlei i a dang a um rihmi nawlbia hna cu, ‘Na minung hawi kha nangmah bangin va daw hna,’ timi nawlbia ah hin an i fun dih. A minung hawi a daw mi nih cun a minung hawi cungah ṭhatlonak a tuah bal lo.” (Rom 13:9, 10) Dawtnak nih mi dang cungah ṭhatnak tuah awk a kan forh. Kan minung hawi dawtnak thawngin Amah mui lo in a kan sertu Jehovah Pathian kan dawt ti kan langhter zong a si.—Genesis 1:26.
Zeitindah Na Leh Lai?
• Ahotedah kan dawt hna awk a si, zeiruangah?
• Jehovah a bia lomi hna cungah zeitindah dawtnak kan langhter khawh?
• Kan unau cungah ngeih awk dawtnak kha Baibal nih zeitindah a langhter?
• Kanmah kan i dawt bantukin kan innpa dawt timi cu a sullam zeidah a si?