Chungkhar Nuamhter Khawhning

1. Ṭhitumnak cu nuamhnak in aa thawk ko nain aa ṭhiummi hna nih zeithil ton lai dah an i ruahchan awk a si? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

ṬHITUMNAK puai ah monu le mopa cu an vun i hmuh tikah an lung chungah nuamhnak in a khat. An i duh lioah pakhat le pakhat an i dawtnak cu a fek chin i, i ṭhitum in zumhawktlak tein umṭi awkah biakamnak tuah kha an duh. An i um i nunnak thar an thawk tikah lungkhat tein an um khawh nakhnga thlennak tampi an tuah a herh lai. Chungkhar hram a thawktu Jehovah nih chungkhar dihlak kha a nuammi le hlawh a tlingmi siter a duh hna. Cucaah Baibal hmangin ruahnak ṭhaṭha a cheuh hna. (Ptb. 18:22) Asinain aa ṭhiummi hna cu mitlinglo an si caah “nifate in a chuak lengmangmi harnak” an tong lai tiah Baibal nih a ti. (1 Kor. 7:28) Mah harnak le buaibainak hna kha nuva hna nih zeitindah an tlawmter khawh? A nuammi chungkhar zeitindah an siter khawh?

2. Nuva hna nih zei bantuk dawtnak hna dah an langhter awk a si?

² Dawtnak cu a biapimi ziaza a si tiah Baibal nih a ti. Chungkhar ah nuva hna nih an langhter awk a simi dawtnak a phunphun a um. Tahchunhnak ah, dawt zaangfahnak (Greek, phi·leʹo) cu chungkhar ah a biapimi a si. Duhdawtnak (eʹros) zong ngeih a hau i fa an hun ngeih tikah chungkhar dawtnak (stor·geʹ) zong ngeih a hau. Asinain chungkhar a nuamhter taktakmi cu Baibal phunglam cungah aa hngatmi dawtnak (a·gaʹpe) a si. Mah dawtnak he aa tlaiin lamkaltu Paul nih hitin a chim: “Vale nih nan nupile cu nan pum nan i dawt bantukin nan dawt hna lai i nupile nih nan vale cu nan hmaizah hna lai.”—Efe. 5:33.

Nupile, Vale Rian kong Ṭha tein Ruahnak

3. Nuva hna cu zeitluk in dah an i dawt awk a si?

³ Paul nih hitin a ṭial: “Vale hna, Khrih nih Khrihfabu cu a dawt i a nunnak a pek bantukin nannih zong nih nan nupile kha nan dawt hna awk a si.” (Efe. 5:25) Jesuh nih a zultu pawl a dawt hna bantukin pakhat le pakhat an i dawtnak thawngin tuchan Khrihfa hna nih Jesuh kha an i zohchunh. (Johan 13:34, 35; 15:12, 13 rel.) Khrihfa nuva hna cu an i daw tuk i pakhat le pakhat caah an nunnak pek hmanh an ngamh. Asinain chungkhar ah buaibainak nganpi an ton tikah an i dawtnak cu a ṭhawng lo tiah an ruah khawh men. Mah tikah zeinihdah a bawmh khawh hna? Phunglam cungah aa hngatmi dawtnak nih a bawmh khawh hna. Cu bantuk dawtnak nih “a inkhawh lomi zeihmanh a um lo, zumhnak a ngeihmi le ruahchannak a ngeihmi le inkhawhnak a ngeihmi cu donghnak an ngei lo.” Cu bantuk dawtnak cu “dongh a thiam lo.” (1 Kor. 13:7, 8) Nuva hna cu pakhat le pakhat i dawt awk le zumhawktlak tein um awkah bia an rak i kam. Mah an biakam kha an i cinken zungzal awk a si. Mah nih zei bantuk buaibainak an ton hmanhah Jehovah bawmhnak hal awk le hmunkhat tein tawnghthamṭi awkah a forh hna lai.

4, 5. (a) Chungkhar lu a simi vale rian cu zeidah a si? (b) Lu sinak kha nupile nih zeitindah an hmuh awk a si? (c) Nuva tuahkhat nih zei thlennak hna dah an rak tuah?

⁴ Nuva hna ngeihmi rian kha Paul nih hitin a chim: “Nupi hna, Bawipa tang i nan i dor bantukin nan vale tangah i dor u. Khrih nih Khrihfabu cungah nawl a ngeih bantukin vale zong nih an nupile cungah nawl an ngei ve.” (Efe. 5:22, 23) Vale cu nupile nakin an sunglawi deuh tinak a si lo. Nupile ngeihmi a sunglawimi rian he aa tlaiin Jehovah nih hitin a chim: “Mipa amah lawng i a um hi a ṭha lo. Hawi le bawmtu ka serpiak lai.” (Gen. 2:18) Nupile nih an vale kha chungkhar lu ṭha si awkah an bawmh hna awk a si. Vale nih Khrihfabu lu a simi Jesuh langhtermi dawtnak kha an i zohchunh awk a si. Cutin an tuah tikah an nupile nih hnangamnak an hmu lai i an vale upat awk le bawmh awkah an i fawih deuh lai.

⁵ Fred he aa ummi Keti nih hitin a chim: “Nungak ka si lioah cun ka za a long i keimahle keimah kaa bochan. Va ka ngeih hnuah cun ka vapa tu i bochan awkah thlennak ka rak tuah. Mah cu a har caan a um, asinain zeithil paoh Jehovah duhning in kan tuahṭi tikah pakhat le pakhat kan hun i naih deuh.”^[1] Fred nih hitin a chim: “A hlan tein biakhiahnak tuah hi kaa harh ngai. Nupi ka ngeih hnu cun biakhiahnak tuah tikah pahnih ca in ruah a hauh caah kaa harh chinchin. Asinain thlacamnak in Jehovah lamhruainak kha ka hal i ka nupi ruahnak cheuhnak ka ngaihnak thawngin biakhiahnak tuah kha kaa fawih deuh thluahmah. Kannih nuva cu kan i tlak tuk tiah ka ruah.”

6. Chungkhar ah buaibainak a um tikah dawtnak cu zeitindah “zeizong vialte i rem ṭhipṭhep tein a funtomtu” a si khawh?

⁶ Nuva hna cu ‘pakhat le pakhat an i ngaihthiam i an i bawmh’ ahcun an i pehtlaihnak a fek lai. Asinain mitlinglo an si caah palhnak an tuah veve ko lai. Mah tikah an palhnak in fimnak an i lak khawh, i ngaihthiam awkah an cawn khawh i “zeizong vialte i rem ṭhipṭhep tein a funtomtu” dawtnak an langhter khawh. (Kol. 3:13, 14) Lungsaunak le zaangfahnak an langhternak thawngin le ‘palhnak an i cinken peng lonak’ thawngin mah dawtnak kha an langhter khawh. (1 Kor. 13:4, 5) An lung aa khah lo tikah an tawnghtham colh awk a si. Mah ni hrimhrim ah an tawnghtham colh awk a si. (Efe. 4:26, 27) “Na ngaih kaan chiatter caah ka ngaithiam ko” ti chim awkah toidornak le ralṭhatnak ngeih a hau, mah nih buaibainak tawnghtham awk le pakhat le pakhat i naih chin awkah a bawmh hna lai.

Nemnak Ngeih A Herh

7, 8. (a) Nuva umṭinak he aa tlaiin Baibal nih zeitindah ruahnak a kan cheuh? (b) Nuva hna nih zeicah nemnak an langhter a herh?

⁷ Nuva ihṭinak he aa tlaiin a tlarimi hmuhnak ngeih awkah Baibal nih nuva hna kha a bawmh hna. (1 Korin 7:3-5 rel.) Pakhat le pakhat an intuarnak le an herhnak kha an i ruahpiak a hau. Pa nih a nupi cungah nemnak a langhter lo ahcun a nupi nih amah he an umṭi tikah aa nuam kho lai lo. Vale nih an nupile kha ‘an hngalhthiam hna’ a hau. (1 Pit. 3:7, NW) Nuva umṭi awkah zeitikhmanh ah hramhram in hnek awk a si lo, mah duhnak cu amah tein a chuah awk a si. Tam deuh cu nu nakin pa ah mah duhnak a chuah cu a rang deuh tawn. Asinain intuarnaklei he aa tlaiin mah caan cu an pahnih caah aa tlakmi caan a si awk a si.

⁸ Nu le va karah zei bantuk duhdawtnak dah langhter ding, zeitluk tiang dah langhter ding ti kha Baibal nih a dikthliar in a chim lo. Asinain cu bantuk duhdawtnak kong tu cu a chim. (Sol. 1:2; 2:6) Khrihfa nuva hna cu nemnak tein an i pehtlaih awk a si.

9. Innchunghawi a si lomi he umṭi duhnak lungput ngeih cu zeicah cohlan awk a si lo?

⁹ Pathian le kan minunghawi cungah a fekmi dawtnak kan ngeih ahcun kan innchungkhar hri a cahter khomi ahopaoh asiloah zeithil paoh kha kan hrial lai. Mi cheukhat cu a thurhnawmmi hmanthlak zoh nih a lem hna caah an innchungkhar hri cu a fek ti lo i a cat. Cucaah a thurhnawmmi hmanthlak zoh awk le mah innchunghawi a si lomi he umṭi awkah a kan forhmi zeithil paoh kha kan doh a hau. Kan innchunghawi a si lomi he aa duhmi bantukin um cu dawtnak ngeih lo a si. Cucaah aa duhmi bantuk a kan lawhter khomi zeithil paoh kha kan hrial a hau. Jehovah nih kan ruahnak le kan tuahsernak vialte a hngalh dih ti kha kan i cinken awk a si. Mah nih Jehovah lunglawmhter awk le kan innchunghawi cungah zumhawktlak tein um awkah a kan bawmh lai.—Matthai 5:27, 28; Hebru 4:13 rel.

Chungkhar ah Buaibainak a Um tikah

10, 11. (a) Nuva i ṭhennak cu zeitluk in dah a tam? (b) A dangdang in umnak he aa tlaiin Baibal nih zeidah a chim? (c) A dangdang in um lo awkah nuva hna kha zeinihdah a bawmh hna lai?

¹⁰ Chungkhar ah a chuakmi buaibainak pawl an tawnghtham khawh lo tikah nuva cheukhat nih a dangdang tein um awk asiloah i ṭhen awkah bia an khiah khawh men. Ram cheukhat ah aa ṭhiummi a cheunak tam cu an i ṭhen ṭhan. Mah cu Khrihfabu chungah cun a um setsai lo. Asinain chungkhar buaibainak a tongmi unau cu an tam chin lengmang.

¹¹ Baibal nih hitin lamhruainak a kan pek: “Nu nih a va kha a kirtak hrimhrim lai lo; a kirtak ahcun va ngei loin um lan ko seh, asilole a va he cun i rem ṭhan ko hna seh; cun pa nih a nupi kha ma hrimhrim hlah seh.” (1 Kor. 7:10, 11) Nuva cheukhat nih an tonmi buaibainak cu a tam tuk caah a dangdang in um a hau tiah an ruah men lai. Asinain mah cu a sawhsawh in ruah awk a si lo kha Jesuh nih chungkhar he aa tlaiin Pathian chimmi bia cherhchan in hitin a ti: “Pathian nih a fonhmi hna cu ahohmanh nih ṭhen hna hlah seh.” (Matt. 19:3-6; Gen. 2:24) Cucaah Jehovah nih nu le va cu hmunkhat te ah um hna seh ti a duh. (1 Kor. 7:39) Kan tuahsernak he aa tlaiin kan dihlak in Jehovah nih bia a kan ceih lai ti kha kan philh lo a hau. Mah nih buaibainak hna kha a ngan chin hlanah tawnghtham zokzok awkah a kan bawmh lai.

12. Nuva hna nih zei ruang hna ah dah a dangdang in um awkah khua an ruah khawh men?

¹² Nuva cheukhat cu zeicah buaibainak nganpi an ton? Cheukhat cu an i ruahchan bantukin an innchungkhar a si lo tikah an lung a rawk i an thin a hung. Kan ṭhanning asiloah kan intuarnak kan langhterning aa dan cio caah buaibainak a um tawn. Cucaah kan innchunghawi i a nu le a pa he i pehtlaihning, tangka hmanning le fale zohkhenhning kongah buaibainak a chuak kho. Asinain Khrihfa nuva tampi cu Pathian lamhruainak an zulh caah an tonmi buaibainak hna kha an tawnghtham khawh. Annih cu thangṭhat awk ngai an si.

13. Nuva a dangdang in um khawh a sinak a ruang hna cu zeidah an si?

¹³ Nuva a dangdang in um khawh a sinak a ruang zong a um ve. Chungkhar zohkhenh duh lo, fakpi in velh hman, thlaraulei he aa tlaimi thil tuah khawh lo awkah khenkham ti bantuk a zualhma tukmi thil sining ahcun a dangdang in um khawh a si. Nuva hna nih buaibainak nganpi an ton tikah Khrihfa upa pawl kha bawmhnak an hal hna awk a si. Annih cu hmuhtonnak tampi a ngeimi an si i Baibal phunglam zulh awkah nuva hna kha an bawmh khawh hna. Mah lengah Baibal phunglam zulh awk le Khrihfa ziaza pawl ngeih awkah a bawm khomi thiang thlarau zong Jehovah sinah an hal awk a si.—Gal. 5:22, 23.^[2]

14. Jehovah a bia lomi innchunghawi a ngeimi Khrihfa hna kha Baibal nih zeitindah a ti hna?

¹⁴ Innchunghawi pakhat cu Jehovah a biami a si lo hmanhah hmunkhat ah um awk a sinak a ruang ṭha pawl kha Baibal nih a langhter. (1 Korin 7:12-14 rel.) Zumlotu a simi innchunghawi cu Pathian a biami a ṭhitnak thawngin “Pathian cohlan awk tlak ah a cang.” An fale zong “Pathian cohlan awk tlakmi” in hmuh an si caah Pathian huhphenhnak an hmu. Paul nih hitin a chim: “Khrihfa nu, ka va cu ka khamh kho hrimhrim lai lo tiah zeitindah na ti khawh lai? Khrihfa pa, ka nupi cu ka khamh kho hrimhrim lai lo tiah zeitindah na ti khawh lai?” (1 Kor. 7:16) Khrihfa a simi nih an nupi, an va kha Jehovah a biami si awkah an bawmh hnanak hmuhtonnak ṭha tampi a um.

15, 16. (a) Pathian a bia lomi vale a ngeimi nupile kha Baibal nih zeitindah ruahnak a cheuh hna? (b) “A zummi a si lomi nih khan, ṭhen a duh ahcun” Khrihfa a simi nih zeidah a tuah awk a si?

¹⁵ Lamkaltu Piter nih Khrihfa nupile kha an vale nawlngaih awkah a forh hna. “Cuti nan tuah ahcun, nan vale pawl lak i Pathian bia a zum lomi hna nih khan, nan ziaza a ṭhami thawng cun Pathian bia cu an zumh lai. Nan caah bia kaakhat chim zong a herh lai lo, zeicahtiah zeitluk nun thiang in dah nan nun ti le zeitluk in dah nan upat hna kha anmah nih an hmuh ko lai” tiah a ti hna. Nupile nih an zumhnak kong lawng chim zungzal loin “nemnak le daihnak lungthin, Pathian mithmuh i a sung bikmi thil” kha an langhternak thawngin an vale kha biatak cohlan awkah an bawmh khawh deuh men hna lai.—1 Pit. 3:1-4.

¹⁶ Zumlotu innchunghawi nih ṭhen a duh ah tah zeitin? “A zummi a si lomi nih khan, ṭhen a duh ahcun i ṭhen ko hna seh. Cu bantuk thil ahcun Khrihfa mi kha nupi a si ah, pasal a si ah hnek awk a si lo. Pathian nih daihnak in um awkah nannih cu aan auh hna” tiah Baibal nih a ti. (1 Kor. 7:15) An i ṭhennak nih daihnak tlawmpal a chuahter khawh nain Khrihfa a simi innchunghawi cu nupi, va ngeih ṭhan awkah Baibal nih a awnh lo. Asinain a innchunghawi kha amah sin kir ṭhan awkah a hnek awk a si lo. A hnuah zumlotu a innchunghawi nih an innchungkhar dirh ṭhan a duh caah rak kir ṭhan awkah aa thim khawh men. Hmailei ah anih zong Jehovah a biami hmanh a hung si kho.

Chungkhar ah a Biapi Bikmi Thil

17. Khrihfa nuva caah a biapi bikmi cu zeidah a si awk a si?

¹⁷ “Ni hmanung bik” caan a dongh lainak ah kan nun caah “harnak” kan tong. (2 Tim. 3:1-5) Asinain Jehovah he pehtlaihnak ṭha kan ngeih ahcun vawlei huham ṭhalo in kilven kan si lai. Paul nih hitin a ṭial: “Caan hi tampi a taang ti lo i cucaah cun atu ri hin cun nupi ngeimi nih a ngei lo bantukin um hna seh; ... vawleicung thil a tawngthammi hna nih khan vawleicung thil hi tlamtling in kan tawngtham manh hna lai lo ti bantuk in um hna seh.”(1 Kor. 7:29-31) Nupi, va a ngeimi nih an innchunghawi kha biapi ah chiah ding a si lo tiah Paul nih a chimduhmi a si lo. Caan tampi a taan ti lo caah Jehovah biaknak kha biapi bik ah chiah a hau tiah a ti duhnak tu a si.—Matt. 6:33.

18. Khrihfa hna nih a nuammi le hlawh a tlingmi chungkhar zeitindah an ngeih khawh?

¹⁸ Hi harnak caan ah chungkhar tampi cu an i ṭhencheu. Cu a si ah a nuammi le hlawh a tlingmi chungkhar ngeih khawh a si maw? Jehovah le a miphun he naih tein kan um, Baibal phunglam kan zulh i Jehovah thiang thlarau lamhruainak kan cohlan ahcun ngeih khawh a si ko. Cutin kan tuah tikah “Pathian nih a fonhmi” hna in kan umṭi kho zungzal lai.—Mar. 10:9.