Lefèvre d’Étaples​—I ti anvi bann dimoun ordiner i konn Parol Bondye

EN DIMANS bomaten dan bann lannen 1520, bann dimoun ki ti reste Meaux, en pti lavil o bor Pari, pa ti oule krwar sa ki zot ti’n tande dan legliz. Olye ekout lektir Labib an Laten parey labitid, zot ti’n tann Labib ganny lir dan zot prop langaz, Franse!

Jacques Lefèvre d’Étaples (an Laten, Jacobus Faber Stapulensis), ti sa tradikter ki ti’n pran linisyativ pour tradwi Labib an Franse. Pli tar i ti ekri enn son bon zanmi e dir li ki i enkrwayab ki mannyer Bondye pe ed en kantite dimoun pour konpran son Parol.

Sa letan, Legliz Katolik ek bann profeser larelizyon Pari pa ti oule ki bann tradiksyon Labib dan bann langaz ordiner i ganny servi. Alor, akoz Lefèvre ti anvi tradwi Labib an Franse? Ki mannyer i ti ed bann dimoun ordiner pour konpran Parol Bondye?

RODE KI LEKRITIR I VREMAN DIR

Avan ki Lefèvre ti vin en tradikter Labib, i ti fer bokou resers lo bann filozofi ek teolozi popiler pour li konpran ki i vedir. Apre i ti donn bann nouvo leksplikasyon ek koreksyon. I ti dir ki bann vye liv ti’n souvan ganny sanze akoz avek letan i ti’n ganny mal tradwi avek bokou fot ladan. Ler i ti pe rod vre sans bann vye liv, i ti konmans etidye sa Labib prensipal ki Legliz Katolik ti servi ki ti’n ganny ekrir an Laten. Sa Labib i apel Vulgate.

Sa zefor ki i ti fer pour etidye Labib ti fer li tonm lo sa konklizyon ki “zis etidye laverite lo Bondye ki kapab donn . . . sa pli gran boner.” Alor, Lefèvre ti aret etidye filozofi e donn tou son letan pour tradwi Labib.

An 1509, Lefèvre ti pibliy en liv ki ti konpar senk diferan versyon liv Psonm ki ti’n ganny ekrir an Laten.a Sa liv ti osi enkli bann koreksyon ki Lefèvre ti’n fer lo Vulgate. Kontrerman avek bann profeser larelizyon dan son letan, Lefèvre ti esey rod en fason natirel e senp pour ekri sa bann pasaz Labib. Son fason enterpret Labib ti annan en gran lenfliyans lo lezot profeser Labib ek bann ki ti fer sanzman dan Legliz.​—Vwar sa bwat “Ki mannyer Lefèvre ti enfliyans Martin Luther?”

Lefèvre ti’n ne Katolik e i ti asire ki i ti pou kapab annan bann sanzman dan Legliz si selman bann dimoun ordiner ti ganny ansennyen Labib dan en fason ki zot kapab konpran. Me ki mannyer sa bann dimoun ti pou konpran Labib vi ki sa letan laplipar lekritir sakre ti an Laten?

EN LABIB KI TOU DIMOUN I GANNY AKSE AVEK

Lefèvre ti vreman kontan Parol Bondye, alor i ti anvi fer sir ki laplipar dimoun i ganny akse avek Labib. Pour arive fer sa, an Zen 1523 i ti pibliy en tradiksyon Levanzil an Franse. Sa tradiksyon ti an de pti liv ki bann dimoun ti kapab met dan zot pos. Lefet ki i ti ptipti, i ti pli bon marse ki en Labib normal ki ti de fwa pli ser. Sa ti fer li pli fasil pour bann dimoun mizer kapab aste en Labib.

Bann dimoun ordiner ti eksite e zot ti deswit aksepte sa Labib. Zonm konman fanm ti telman anvi lir parol Zezi dan zot prop langaz ki sa premye 1,200 kopi ki ti’n ganny enprimen ti ganny vann dan zis detrwa mwan.

KOURAZ POUR DEFANN LABIB

Dan lentrodiksyon bann Levanzil, Lefèvre ti eksplike ki i ti’n tradwi zot an Franse pour ki bann dimoun ordiner dan Legliz i kapab asire ki zot krwayans i baze lo laverite dan Levanzil zis parey bann ki i annan Levanzil an Laten. Me akoz Lefèvre ti telman anvi ed bann dimoun ordiner pour egzamin sa ki Labib i dir?

Lefèvre ti konn tre byen ki bann lansennyman ek filozofi imen ti’n annan en move lefe lo Legliz Katolik. (Mark 7:7; Kolosyen 2:8) I ti osi asire ki i ti’n ariv ler pour Levanzil ganny “proklanmen partou dan lemonn, koumsa bann dimoun pou nepli ganny anbete par bann lansennyman zonm ki ti drol.”

Lefèvre ti osi fer zefor pour devwal bann fo largiman ki ti’n ganny fer kont tradiksyon Labib an Franse. I ti kritik zot lipokrizi an piblik e dir: “Ki mannyer zot pou ansenny [bann dimoun] pour fer tou sa ki Zezi Kri in ordonnen, si zot sitan pa anvi ki bann dimoun ordiner i vwar e lir Levanzil Bondye dan zot prop langaz?”​—Romen 10:14.

I pa drol alor, ki pa bokou letan apre, bann profeser larelizyon dan Liniversite Pari (Sorbonne) ti esey fer Lefèvre aret son travay. An Out 1523, zot ti rezet bann tradiksyon ek leksplikasyon Labib an Franse e konsider zot konman “danzere pour Legliz.” Si lerwa Lafrans, François 1, pa ti’n entervenir, Lefèvre ti pou’n ganny kondannen konman en aposta.

SA TRADIKTER “TRANKIL” TI FINI SON TRAVAY

Lefèvre pa ti les bann gran deba konsernan son travay distrer li e anpes li tradwi Labib. An 1524, apre ki i ti’n fini tradwi Lekritir Grek (ki ganny apele Nouvo Testaman), i ti pibliy en versyon liv Psonm an Franse pour ki bann krwayan i kapab priy “avek plis devosyon ek bokou santiman.”

Bann profeser larelizyon kot Liniversite Sorbonne pa ti tarde pour konmans egzamin tradiksyon Lefèvre byen atantivman. Pa bokou letan apre sa, zot ti donn lord pour bril sa tradiksyon an piblik e zot ti kritik lezot lekritir konmkwa i “siport bann nide aposta ki Luther ti annan.” Ler bann profeser larelizyon ti demann Lefèvre pour zistifye son pwennvi, i ti deside reste “trankil” e sove pour al Strasbourg. Laba, i ti kontinyen tradwi Labib an sekre. Menm si serten ti vwar li konman en kapon, Lefèvre ti krwar ki sa ti sa pli bon fason pour reazir anver bann ki ti mank lapresyasyon pour bann “perl” laverite dan Labib.​—Matye 7:6.

Preski enn an apre ki Lefèvre ti’n sove, Lerwa François I ti apwent li pour ansenny Charles, son pti garson kat-r-an. Sa ti donn Lefèvre bokou letan pour fini tradwi Labib. An 1530, avek laprouvasyon Lanperer Charles 5, son tradiksyon Labib antye ti ganny enprimen an deor Lafrans dan lavil Antwerp, Belzik.b

BANN GRAN LESPWAR EK DERNYEN REGRE

Tou dilon son lavi, Lefèvre ti annan sa lespwar ki Legliz ti pou rezet bann tradisyon imen e swiv zis sa ki Labib i dir. I ti vreman krwar ki “sak Kretyen i annan sa drwa ek sa responsabilite pour lir e aprann Labib pour li menm.” Sanmenm sa i ti fer en ta zefor pour ki tou dimoun i ganny akse avek Labib. Malgre Lefèvre pa ti ganny sans vwar Legliz sanze parey i ti a’n voudre, i kler ki i ti ed bann dimoun ordiner pour konn Parol Bondye.