YI 13
Daizeze Bedʼea jaradiapanʉrãra wãpanʉ nokʼo nãã
1, 2. (1) ¿Religion bururabara kʼãrẽta osi Daizeze Bedʼea wua jaradiabi ẽ marẽã, mamina kʼãrẽta osi maʉ̃ kʼarea apostolerãra? (2) ¿Kʼãrẽa apostolerabara jarasida iduaribi ẽãta jaradiaira?
Panʉ poaga 33de piesta Pentecostésta oberabarisida, jʉ̃drʉdogo kongregasion kristianata, maʉ̃ena Diarubara kongregasionta baebikĩrãbʉ. Kongregasion mejãcha eaba wãi nãã Diarubara jõbikĩrãbʉ, maʉ̃ra obʉ religion nokʼoraneba jaradiabida ẽ bamarẽã, mamina apostolerabara zowaĩnĩgʉa jaradiabʉ. Maʉ̃ne kʼarebabʉ wẽrãrata akʉza yumakẽrãrata Jesu kʼaidu babibari zemarẽã (Hech. 4:18, 33; 5:14).
Apostolerãra sobiapanʉ zʉbʉriapanʉ baera Jesús kʼarea
2 Apostolera nejʉrarabara ãyira ibalbʉebʉrʉ karselʼeda, mamina maʉ̃ diamasi angel abaʉba ewasi puertata. Mõbe maʉ̃ nrʉema apostolerabara akʉza jaradiabʉ. Jenenerabara jidasida ãyira, mõbe edesida nokʼora nãã ũrĩna ẽ baera ãya jaradapeadata. Jesús apostoleraba zowaĩnĩgʉa kʼãrãpe jarasida: «Oibara Daizezeba zokʼabʉta yumakẽrãraba zokʼabʉ oi kaude». Maʉ̃ra nokʼorãra mejãcha kĩrʉbʉba beakĩrãpanasida, mamina Gamaliel, ley ʉ̃rʉ mejãcha kʼawuabʉba jarasi: «Naʉ̃rã kenabʼariudua». Maʉ̃ kʼarea nokʼorabara idubʉesida akʉza, ¿kʼãrẽta opanʉ apostolerabara? Ãyira zowaĩnĩgʉa kʼãrãpe jaradiapanasida (Hech. 5:17-21, 27-42; Prov. 21:1, 30).
3, 4. (1) ¿Diarubara kʼãrẽta ozebʉrʉ Daizeze pʉwʉrʉ zʉbʉria oita? (2) ¿Naʉ̃ kapitulode kʼãrẽta akʉdai akʉza maʉ̃are zebʉrʉde?
3 Poaga 33deba yẽta Daizeze nejʉraraba pẽwã jʉ̃drʉsida iyi pʉwʉrʉra (Hech. 4:5-8; 16:20; 17:6, 7). Idi ewadera Daizeze nejʉrarabara kãga ẽ jaradia wãnamarẽãra Daizeze ʉ̃rʉ, maʉ̃ krĩchara zebibʉ Diaruba. Maʉ̃ odaita sewidata jara zebʉda Daizeze pʉwʉrʉ ʉ̃rʉ, bari jaradaita, jarapanʉ daibara obibʉta ẽbẽrarã kʼẽrẽpa babi ẽ baita, okĩrã ẽãta nokʼoba zokʼabʉta akʉza ode nekʼãrẽ nẽdobʉta. Mamina daiba oseabʉde wãpanʉ juez nãã, mama ũdubita ãya jarabʉra sewidata. ¿Kʼãrẽta berabarisi mama? ¿Mawũã dããrabade juez nãã wãbadaraba, idi ewade bʉra sãwũã kʼarebabʉ? ¿Juezʼraba kʼãwũã jaradadeba bʉra idira sãwũã kʼarebabʉ? Akʉdaya kʼãrẽta berabarisita ʉ̃kʉrʉ mebẽrãta akʉza akʉdaya sãwũã kʼarebasita mawũã odaba jaradia bʼaita (Filip. 1:7).
4 Naʉ̃ kapitulodera bedʼeadayi dayirãba kʼãrẽ ozebʉrʉta aduʼa jaradia bʼaita. Ʉ̃kʉrʉ mebẽrãra wãbʉ juezʼra nãã, mawũã iduaribimarẽã Daizeze Nokʼoba kãgabʉde obʼaita, wuarebema kapitulode maʉ̃ ʉ̃rʉ akʉdayi.
¿Obibʉka Daizeze Nokʼoare kʼẽrẽpa bedʼeaita? mawũã ẽ bʉrʉ ¿obibʉka ẽbẽrarã kʼẽrẽpa babi ẽ baita?
5. (1) ¿1935dera kʼãrẽa eda bʉesida mebẽrãrãra karseldera? (2) ¿Maʉ̃ kʼarea mebẽrã organizasionbara kʼãrẽta osi?
5 Poaga 1935dera nokʼora Estados Unidosdebemaraba jarasida kartata oibarabasita Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãba mawũã jaradia wãnamarẽã, mebẽrãba maʉ̃ kartara oda ẽ basi. Mebẽrãba maʉ̃ra oda ẽ basi maʉ̃ bedʼea jaradiaira Jesúsba jarabarisi baera, maʉ̃ kʼarea mebẽrãbara nesida ẽ basi nokʼoraba permiso diamarẽã jaradia wãita (Mar. 13:10). Maʉ̃ kʼarea nokʼorabara jidakʉasida mebẽrã mejãchaʉta, mawũã karselʼeda eda bʉeita. Maʉ̃ba organizasion burura jʉ̃ẽsi tribunal nãã. Mebẽrãbara ũdubikĩrãbasi nokʼoraba jarabʉra jaradia wã ẽ bai ʉ̃rʉ, eda leyde jaraba ẽ basita. Maʉ̃ kʼarea 1938de nekʼãrẽ biabʉta berabarisi, ¿kʼãrẽbasi maʉ̃ra?
6, 7. ¿Kʼãrẽta berabarisi Cantwell mebẽrãrãra?
6 Basi mebẽrã aba, maʉ̃ranebema yi zezera chuasi 60 poaga, yi trʉ̃ Newton Cantwell, yi kima trʉ̃ra Esterbasi akʉza yi wũãwũãra trʉ̃ra Henry, Russell, akʉza Jesse, maʉ̃rãra pʉwʉrʉeda jaradia wãsi, maʉ̃ pʉwʉrʉ trʉ̃ra New Havenbasi. Ãyira wãsi diapeda martese 26 abril 1938baside, maʉ̃ra yibarira warrarãra yi nãã edebari 100 ora diabaribasi, mamina ãyira maʉ̃ nãã jidabaribasida, maʉ̃ kʼarea kʼawuapanasi akʉza ãyira jidadaita. Mawũãsidu jaradiakĩrã jaradia wãsida. Maʉ̃ pʉwʉrʉde karrorata ũme jʉ̃ẽsida, yi zezebara abasi kartara Daizeze Bedʼeadebemata akʉza gramófono portatilerata akʉza yi warra Henry 22 poagabʉba awuru karrude wãta erbasi nekʼãrẽ ẽbẽrarãba ũrĩnamarẽã. Audre ẽãne jenenerata kʼaidu a zesi mõbe pikia jarasi.
7 Nããrara jidasida Russellta (18 poaga chuasi), maʉ̃are yibarirata Newton akʉza Esterta, Jesse (16 poagabʉ), iyara jĩgaʉba akʉbasi sãwũã jeneneraba jida edesidata yibarirata akʉza yi mebẽãta, maʉ̃ena yi mebẽã Henrybara jãpe jaradiabasi. Maʉ̃ kʼarea Jessera abapai besi, mawũã berabarinʉmʉinʉ iyi gramófono jida kʼãrãpe jaradia jʉ̃drʉbesi. Maʉ̃ gramófononeba ũrĩbisi mebẽã Rutherfordba jara ũrĩbidata. Maʉ̃ diskurso trʉ̃ra «Enemigos». Maʉ̃ra katoliko ũmeba jarasida ũrĩkĩrãbʉta, maʉ̃ ũrĩbʉrʉde ãyira mejãcha kĩrʉsi mõbe pokĩrãpanasi, mawũãsidu Jessera kĩrʉ ẽ basi, mõbe wãsi. Maʉ̃ audre ẽãne iyisida jeneneraba jida kʼãrãpe edesida. Jenenerabara kʼãrẽ jarada ẽ basi yi papa ʉ̃rʉra, awuarabʉrʉ jarasida yi zeze ʉ̃rʉ akʉza yi wũãwũãra ʉ̃rʉ. Maʉ̃ ewaride ãyara platata diasi mawũã ẽdrʉita.
8. Tribunalbara jarasi Jesse Cantwellba obasita ẽbẽrarãra kʼẽrẽpa babi ẽãta, ¿kʼãrẽa mawũã jarasida?
8 1938de kaʉ̃ mebẽrãra jʉ̃ẽsi juez nãã bedʼeade, pʉwʉrʉ New Havenʼne. Newtonta, Jesseta akʉza Russellta, ãya nẽdobasi baera karta dayirã organizasiondebemata, mamina maʉ̃rãra nẽẽbasi karta nokʼoraba maʉ̃ ʉ̃rʉ omarẽã jarabʉta. Adewara Tribunal Supremobara jarasi Jessebara obibasita ẽbẽrarã kʼẽrẽpa babi ẽ baita, ¿kʼãrẽa mawũã jarasida? Maʉ̃ra mawũã jarasida yumakẽrãra katolikora ũmeba jarasida baera ãya radio zakede ũrĩnara ãyi religion ʉ̃rʉ imitia bedʼeabasita, maʉ̃ba kĩrʉsidata. Maʉ̃ kʼarea mebẽrãra wãsi Tribunal Supremoinʉ Estados Unidosdebemainʉ, maʉ̃bara jarakĩrãbʉ maʉ̃ra pʉwʉrʉra jõmaʉ̃nẽbema juezta.
9, 10. (1) ¿Tribunal Supremo Estados Unidosdebemaba kʼãrẽta jarasi Cantwell mebẽrã ʉ̃rʉra? (2) ¿Maʉ̃ba idi ewade dayirãra sãwũã kʼarebabʉ?
9 29 marzo 1940deba mebẽrãrãra edapanasi Trubunal Supremoinʉ eda. Maʉ̃ tribunal supremone basi nokʼo Charles E. Hughesta, maʉ̃ kʼaidubasi ẽbẽrarã 8. Maʉ̃ra ẽbẽrarãbara nããrãra ũrĩbasi Hayden Covington bedʼeata, ¿kʼaibasi maʉ̃ra? Maʉ̃ra Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbasi, iyira bedʼeabasi mebẽrãre.a Maʉ̃are bedʼeasi ẽbẽra aba iyira ẽbẽrarã Connecticutdebema are bedʼeabasi, maʉ̃ ẽbẽrabara jarabasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra ẽbẽrarã kʼẽrẽpa babi ẽãta mawũã bedʼeabʉde yumakẽrãra 8 bʉdebema abaʉba jarasi: «Bʉmabi Jesús zesidera akʉza iya jaradiabasidera ẽbẽrarãbara kãgada ẽ basi». Maʉ̃ne yumakẽrã Connecticutʼare bedʼeabʉba panʉsi: «Ãjã, mʉ̃ara kĩrãbebʉ. Adewara mʉ̃a kĩrãbebʉ Daizeze Bedʼeaba kʼãrẽ jarabaribasita iya kʼãwũã jaradiabʉ kʼarea kʼãrẽ berabarita». Maʉ̃ yumakẽrã Connecticutʼare badabara iya kʼawua ẽ nãã jarasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra Jesús bada kĩrãkʼabasita akʉza nokʼorãra Jesús beada kĩrãkʼa panasita. 20 mayo 1940de jõmaʉ̃ra Tribunalba jarasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara nekʼãrẽ kayiruara oẽ basita.
Mebẽã Hayden Covington (ẽzadra), Glen How (juwaʼãkare) akʉza ʉ̃kʉrʉ mebẽrãta Tribunaldeba ãĩ erbʉsida, mõbe sobiapanʉ
10 Maʉ̃ Tribunalba jaradadeba maʉ̃ tẽã, ¿sãwũã kʼarebasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra? Maʉ̃ba kʼarebasi ẽbẽrarãba ãyi kʼãrẽ religione eda bakĩrãbʉta jidamarẽã akʉza maʉ̃neba idi ewade miõ nokʼoba jarabe ẽ religionʼraba kʼãrẽ oseabʉta akʉza kʼãrẽ obe ẽãta. Adewara Tribunalbara jarasi Jessebara ẽbẽrarãra kʼẽrẽpa babi ẽãta oẽ basita, maʉ̃ba jarakĩrãbasi Tribunalbara jõma Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara obibʉ ẽãta ẽbẽrarã kʼẽrẽpa babi ẽãta, maʉ̃ kʼarea maʉ̃nera Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra bia wãsi. ¿Maʉ̃ba idi ewadera dayirãra kʼarebabʉka? Abogado abaʉba Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãba jarasi: «Maʉ̃ kʼarea dai Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara nekʼãrẽ daiba opanʉra aduʼa oseapanʉ nokʼoraba kʼãrẽ jara ẽã, mawũã jaradia wãseapanʉ ẽbẽrarãbida».
¿Ãyara ũrĩkĩrã ẽka nokʼoba zokʼabʉta? mawũã ẽ bʉrʉ, ¿wãrĩnuta jaradiabʉka?
Canadáde kartara dedekadata
11. ¿Kʼãrẽ kartata dedeka jʉ̃drʉsida mebẽrãbara akʉza kʼãrẽa?
11 Poagara 1940de Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra Canadáde mejãcha pẽwãsida, maʉ̃ kʼarea Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara 1946de ũdubikĩrãpanasi sãwũã nokʼoraba ãyi ʉ̃rʉ aña opanasita. Maʉ̃ kʼarea osi karta zakera, maʉ̃ trʉ̃ra Quebecʼs Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada (El odio ardiente de Quebec a Dios, Cristo y la libertad es la vergüenza de todo Canadá). Maʉ̃ kartabara erchuasi 4 pagina, mama bʉbasi religion katolikora buruba ãyi ʉ̃rʉ aña odata, adewara jarabasi jeneneraba ãyi ʉ̃rʉ sãwũã nekayirua obadata akʉza ẽbẽrarã Quebecdebemaraba ãyi sãwũã mitia edabadata. Karta zakeba jarabasi: «Nokʼoraba idi maʉ̃ta jara ẽ mina idibasidu jenenerabara eda bʉebʉ Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra karselde, ẽbẽrarãbara juez nãã 800 karta edebʉda Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã ʉ̃rʉ aña bedʼeabʉde Gran Montreal pʉwʉrʉde».
12. (1) ¿Mebẽrãba kartata dedekaside, ãyi nejʉraraba kʼãrẽta osida? (2) ¿Mebẽrãba kʼãrẽ kayirua obʉta jarasida? (Akʉra notara).
12 Primer ministro Quebecdebema Maurice Duplessisba akʉza nokʼo religion katolicadebama Villeneuveba, Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãta karta dedekabʉ kʼarea pẽwã jʉ̃drʉsida. Mesera bʼai juez nãã mebẽrãrãra edepanasi (800deba 1.600 bayeda). Yi nãã edebariba naʉ̃ta jarabʉ: «Daira mejãcha ibalbʉesida karselʼeda akʉza aduasi kʼãrẽaba ibalbʉedasida». Mebẽrã Daizeze Bedʼea jaradiapanʉta jidabasibʉrʉ jarapanasi maʉ̃rãra mawũã osidata ãya sewidata jarabasi baera akʉza ẽbẽrarã obipanasi baera nokʼo bedʼeata ũrĩna ẽ marẽã.b
13. (1) Juezʼbara jarasi ʉ̃kʉrʉ ẽbẽrarãbara okĩrã ẽãta nokʼoraba jarabʉta, ¿kʼairabasi maʉ̃ra? (2) ¿Akʉza kʼãrẽta jarasi Tribunalbara?
13 1947de juezʼraba kʼawua osida nokʼora bedʼeata ũrĩkĩrãna ẽ basi baera naʉ̃ra mebẽrãta, Aimé Boucher yi kaura Gisèle 18 poagabʉta akʉza Lucille 11 poagabʉta, maʉ̃rata nããra kʼawua obarisida mama. Mebẽãra ẽbẽra biabasi akʉza de zakedeta erbasi adewara iyira trajabasi mea, mõbe edaʉde wãbasi pʉwʉrʉeda, maʉ̃ba krĩchaseabʉ juezba jaradara sewidabasita. Ẽbẽrarãra iyi ʉ̃rʉ aña bedʼeasida bari karta zakera dedekabʉ kʼarea, mamina maʉ̃rãra bia edada ẽ basi ãya karta zakera dedekabʉde eda jarabada kĩrãkʼa. Juezba Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãta jʉrabasi baera jarasida Boucher mebẽrãbara wãrĩnu nekayiruata osita. Ẽbẽrabara sewidata jarasi kartarabʉ ʉ̃rʉ, jarasida ẽbẽrarãra yiya jʉrabipanʉta akʉza jarasida Boucher mebẽrãra karselʼeda wãibarabasita, maʉ̃ ʉ̃rʉ ĩjãsi juezbara. Juezbara jarakĩrãbasi wãrĩnu jaraira biga ẽãta, Aimé akʉza Gisèlera jarasida karselʼeda wãibarata ãya okĩrã ẽ basi baera nokʼoba zokʼabʉta, adewara Lucille wiñakĩrãsimina ewari ũme basi karselde. Mebẽrãra wãsi Tribunal Supremo Canadádebemainʉ, mama ũdubita nokʼoraba ãyi ʉ̃rʉ obarabʉra biga ẽ basita maʉ̃ne ãya jarasi akʉdaita kʼãrẽ berabarinʉmʉta.
14. Mebẽrã Quebecdebema pẽwãpanʉena, ¿kʼãrẽta osida?
14 Mebẽrã Quebecdebemara ãyi posidaidu, ãyi ʉ̃rʉ imitia bedʼeasidaidu, ãyi sãwũã edasidaidu zowaĩnĩgʉa jaradiapanasi Daizeze Nokʼo ʉ̃rʉ, maʉ̃ba ãyira nekʼãrẽ biata mejãcha berabarisi. 1946de dedeka jʉ̃drʉsida karta zakerata, maʉ̃ne 4 poaga berabarida tẽã audre eabasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra, nããra basi 300 maʉ̃ jirʉare eabasi 1.000, maʉ̃ra berabarisi mawũã Quebec pʉwʉrʉde. c
15, 16. (1) Tribunal Supremo Canadádebemaba, ¿kʼãrẽta jarasi mebẽrã Boucher ʉ̃rʉ? (2) ¿Wuabemara ẽbẽrarãra sãwũã kʼarebasi Tribunalba jaradaba?
15 Junio 1950de juezʼra 9 panʉra Tribunal Supremo Canadádebemaba akʉsida kʼãrẽ jarapanʉta mebẽã Aimé Boucher ʉ̃rʉ, 6 jedeko berabarida tẽã (18 diciembre1950de) jarasida iyara nekayiruara oẽ basita. Mebẽã Glen Howba Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãba iyira abogadobasi, iya jarasi: «Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉraba karta dedekabadara jarakĩrãba ẽ basi nokʼoraba zokʼabʉta ũrĩna ẽ bamarẽã, awuarabʉrʉ jarabasi ãyi religion ʉ̃rʉ maʉ̃ra jõmaʉ̃ba oseapanʉ». Akʉza Tribunalbida jarasi mebẽãba jarabadara wãrĩnubasita. Maʉ̃ kʼarea mebẽãba jarasi: «Mʉ̃a ũdubʉrʉ sãwũã Jeowaba daira dajada kʼarebabʉrʉta».d
16 Basi mebẽrã juezʼraba kʼawua odaita 122, jarapanasi baera nokʼoraba zokʼabʉta okĩrã ẽãta. Mamina Tribunal Supremo mebẽrã Boucherʼare bedʼeabʉrʉ kĩrãkʼasidera, maʉ̃ra mebẽrã 122 panʉrasida kʼarebasida, juezba jarada kʼarea. Ẽbẽrarã Canadádebemaba akʉza ẽbẽrarã Comunidad Británica de Nacionesdebemaba (Commonwealth) jaraseabasi ãyi krĩchamabʉta nokʼora ʉ̃rʉ akʉza maʉ̃ba kʼarebasi iglesiaraba akʉza nokʼora Quebecdebemaba aña oda ẽ bamarẽã Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãta.e
¿Bari kartarata nẽdobasika? mawũã ẽ bʉrʉ, ¿wãrĩnu Daizeze Nokʼo ʉ̃rʉ jaradiapanasika?
17. ¿Nokʼorabara kʼãrẽta jarapanʉ Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãba Daizeze Nokʼo ʉ̃rʉ jaradia ẽ marẽã?
17 Nããbema kristianorabara plata bari jaradia ba ẽ basi Daizeze Bedʼeara, idi ewadebida Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara maʉ̃ta oda ẽ (akʉra 2 Corintios 2:17). Nokʼorabara leyta diasida nekʼãrẽ nẽdobarira, maʉ̃ kĩrãkʼa okĩrãpanʉ Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã ʉ̃rʉ, jarapanʉ baera dai Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãba karta nẽdobʉ kʼarea. Akʉdaya nekʼãrẽ ũme kʼarea edesidata Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra juez nãã, jarapanasi baera ãya nẽdobasita kartarata.
18, 19. ¿Kʼãrẽta osida nokʼora Dinamarcadebemarabara wua jaradiada ẽ bamarẽã?
18 Dinamarca. 1 Octubre 1932de nokʼoraba jarasi ẽbẽra abaʉba librota nẽdokĩrãbasibʉrʉ nokʼoidu wã kʼãrãpe, nokʼoʼa widibarabasi iduaribimarẽã maʉ̃ libro nẽdoita. Mamina mebẽrãra maʉ̃ widita wãna ẽ basi, maʉ̃ nrʉema mebẽrãra wãsida 5 jaradiade pʉwʉrʉ Roskildema, mamina ãya mawũã jaradiabadata deda wãita panʉne aba waebasi, mebẽã August Lehmannta, maʉ̃ra jeneneraba jidasida iya nokʼoʼa jara ẽ basi baera iduaribimarẽã karta dedekaita.
19 19 diciembre 1932de August Lehmannʼra Tribunal nãã, iya jarasi wãrĩnu jʉ̃ẽsita ẽbẽrarãinʉ kartara Daizezedebema dedekaita mamina maʉ̃ra nẽdo ba ẽ basita. Tribunalba jarasi August Lehmannba jaradara wãrĩnubasita mõbe jarasi: «Iyira trajaseabʉ iya nesidabʉ erbaita, maʉ̃ kʼarea kʼãrẽa maʉ̃ karta nẽdoira neẽ awuarabʉrʉ iya kʼãwũã jaradiabʉba plata mejãcha ũdu ẽ». Tribunalbara jarasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara nekayirua oda ẽãta akʉza Lehmannbara nekʼãrẽ nẽdo ba ẽ basita. Mamina ẽbẽrarãra Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã kãga ẽ bara zare opanasibʉrʉ pʉwʉrʉ jõmaʉ̃nẽ jaradiada ẽ bamarẽã (Sal. 94:20). Maʉ̃ kʼarea Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã kãga ẽãrabara jʉ̃ẽsida Tribunal Supremoinʉ, maʉ̃ kʼarea, ¿kʼãrẽta osida mebẽrãra?
20. ¿Kʼãrẽta jarasida Tribunal Supremo Dinamarcadebemabara akʉza maʉ̃ kʼarea mebẽrãba kʼãrẽta osida?
20 Ʉ̃kʉrʉ mebẽrã Tribunal Supremo nãã basieda wuabemaraba maʉ̃ena jaradiabasi Dinamarca pʉwʉrʉ jõma. Martes 3 octubre 1933de Tribunal Supremoba jarasi iya krĩchabadata. Abarika krĩchabasi ababemaba jaradaʉ̃me, August Lehmannba kʼãrẽ kayirua oẽ basita, maʉ̃ kʼarea Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã jõmaʉ̃ba aduʼa jaradiaseabasi. Mebẽrãbara Jeowa biga diaita iya mawũã kʼarebada kʼarea audre jaradia jʉ̃drʉsida, maʉ̃neba ʉ̃ta mebẽrã Dinamarcadebemarabara aduʼa jaradiaseapanʉ nokʼoraba kʼãrẽ jara ẽã.
Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã Dinamarcadebemarabara zowaĩnĩgʉa jaradiapanʉ poagara 1930
21, 22. ¿Kʼãrẽta jarasi Tribunal Supremo Estados Unidosdebemaba mebẽã Murdock ʉ̃rʉ?
21 Estados Unidos. Domingo 25 febrero 1940de pʉwʉrʉ Jeannetteʼne (Pensilvania) mebẽrã 7 panʉrata jaradianʉmʉena jeneneraba jidasi, maʉ̃ne basi mebẽã Robert Murdockta. Jarasida maʉ̃ra mebẽrãbara nekayiruata opanʉta, ãya kartata dedekapanasi baera nokʼoba diamarẽã jara ẽãne. Mebẽrãra wãsi Tribunal Supremo Estados Unidosdebemarainʉ mama akʉmarẽã kʼãrẽ berabarinʉmʉta, aramaʉ̃ne ãyara ũrĩsi maʉ̃raba jarabʉrʉra.
22 3 mayo 1943de Tribunal Supremobara jarasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara nekayiruara oda ẽ basita. Tribunalba jarasi badu religionba kʼãrẽa nokʼoba idu jaradiabimarẽã kartara, kʼãrẽa erbaira neẽãta, maʉ̃ta erbamarẽã jarabʉ ẽ baera leyba. Adewara ãĩ bʉesi pʉwʉrʉ Jeannetteʼne leybadata aba, William O. Douglasba jara ũrĩbisi Tribunal Supremoba jaradata, iya jarasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã ʉ̃rʉ «Ãyara karta dedekabʉ awuara jaradiabʉ ãya ĩjãbʉ ʉ̃rʉbida», adewara jarasi «ẽbẽrarãba iglesiade jaradiabʉ kĩrãkʼa eda maʉ̃ kĩrãkʼa abarikabʉta jaradia wãita ewarade, maʉ̃ra ũmenara yibia».
23. ¿1943de berabaridaba sãwũã kʼarebabʉ dayirã idi ewade?
23 Tribunal Supremoba jaradaba mejãcha kʼarebasi Jeowa pʉwʉrʉta, Tribunal Supremoba jaradara naʉ̃ta jarakĩrãbasi, dai Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra mawũã kartara nẽdobari ẽãta, awuarabʉrʉ Daizeze ʉ̃rʉ akʉza Jesús ʉ̃rʉ jaradiabarita. 1943de maʉ̃ ewaride berabaridara jipa kĩrãduada ẽ, maʉ̃ ewaridera mebẽrãra wãibarabasi 13 juezʼra nãã. Maʉ̃ne edabasi mebẽã Murdockta, Tribunal Supremoba jarasi maʉ̃ra mebẽrã jõma nekayirua oẽ basita. Idi ewade edaʉde Daizeze nejʉrarabara nekʼãrẽ baduta opanʉ mawũã Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãba ewarade jaradia wã ẽ bamarẽã akʉza deza deza, mamina mebẽã Murdock kʼãwũã berabaridaba idi ewade dayirãta maʉ̃bida kʼarebabʉ.
«Oibara Daizezeba zokʼabʉta yumakẽrãraba zokʼabʉ oi kaude»
24. ¿Kʼãrẽta opanʉ nokʼoba jarabʉdade jaradia wã ẽ marẽã?
24 Dai Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara biga diapanʉ nokʼoraba kʼãrẽ jara ẽãne daiba jaradia wãbʉ kʼarea. Mamina nokʼoraba jarabʉdade jaradia wã ẽ bamarẽã daibara jʉrʉpanʉ sãwũã jaradia wãita daiba oseabʉde. Oibara Daizezeba zokʼabʉta yumakẽrãraba zokʼabʉ oi kaude, apostolerabara maʉ̃ta osi, idi ewadebida daibida maʉ̃ta opanʉ (Hech. 5:29; Mat. 28:19, 20). Akʉza wãpanʉ Tribunal nãã, mawũã ãya daiba obʉta iduaribidamarẽã. Akʉdaya nebʉra ũmebʉta.
25, 26. ¿Kʼãrẽa mebẽrã Nicaraguadebemarãra wãibarabasi Corte Suprema Justiciaidu?
25 Nicaragua. Mama basi mebẽã Donovan Munsterman, iyira misonero akʉza betelde trajabasi. Arnoldo Garcíara nokʼo Departamento de Inmigraciónʼnebemabasi, maʉ̃ne trʉ̃ bʉesi mebẽãta iyidu jʉ̃ẽmarẽã, maʉ̃ne jarasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara wua jaradiabe ẽãta Nicaragua pʉwʉrʉdera. Iya widiside kʼãrẽa mawũã obe ẽãta, aramaʉ̃ta maʉ̃ nokʼoba panʉsi, jarasi ministro Gobierno akʉza Religionʼnebemaba jarabʉrʉta Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara wua jaradia wãbe ẽãta akʉza jarasida Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra komunistabasita, ¿kʼaiba mawũã jarabasi maʉ̃ra? Maʉ̃ra jarapanasi nokʼora katolikodebema religionʼraba.
Mebẽrã Nicaraguadebemarãra ãba yi jʉrepanʉ nokʼoraba pẽwãpanʉmina
26 Mebẽã Munstermanʼra bedʼea wãsi Ministro de Gobierno akʉza Religiondebemaʉ̃me akʉza maʉ̃ drʉadebema nokʼoidu, maʉ̃ trʉ̃ra Anastasio Somoza Garcíabasi. Mamina maʉ̃rãra bedʼeakĩrã ẽ basi mebẽrãbawarara, maʉ̃ kʼarea mebẽrãbara ãya obʉra awuara ojʉ̃drʉsi. Ẽbẽra wikaʉde ãba zepanasi ãba yi jʉrebarima wãi kaude, ãya ode jaradiai kaude awuara osida ãya jaradiaira. Maʉ̃ne ãyira wãsi Corte Suprema de Justicia de Nicaraguadebemainʉ, mawũã iduaribimarẽã ãya nãã obadata akʉza jẽda oita. Periodikoraba jarasida maʉ̃ ʉ̃rʉ kʼãrẽ berabarinʉmanata, maʉ̃ kʼarea Corte Supremaba jarasi akʉita kʼãrẽ berabarinʉmʉta. ¿Kʼãrẽta berabarisi? 19 junio 1953de Corte Supremanebemaba jarasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara nekʼãrẽ kayiruara oẽãta akʉza Tribunal Supremoba jarasi leybara jarabasita ẽbẽrarãbara ãyimabʉta jaraseabasita akʉza ãyi krĩchamabeta, adewara jaradiaseabasita ãya ĩjãbʉ ʉ̃rʉ. Adewara jarasi nokʼo Nicaraguadebemata adewara Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãʉ̃meba ãya bedʼea zroma erbʉra ara oibarabasita.
27. (1) ¿Kʼãrẽa kĩrãmigasida ẽbẽrarã Nicaraguadebemara Corte Supremaba oda kʼãrẽa? (2) ¿Mebẽrãra kʼãrẽta krĩchasi ãyi mawũã berabarida ʉ̃rʉ?
27 Nicaragadebema ẽbẽrarãra mejãcha kĩrãmigasida Corte Supremata basi baera Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãre, maʉ̃enara Corte Supremarabasi katolikoba jarabʉrʉare adewara Corte Supremarabara nokʼoraba jarabʉta audre opanasi. Maʉ̃ne mebẽrãba kʼawuasida ãyara Daizeze Nokʼo kʼarebata ũdusidata, ãyara kʼawuasida maʉ̃ nebiara berabarisita Jesúsba ãyita akʉsi baera akʉza ãya jaradiabasi baera (Hech. 1:8).
28, 29. ¿Poaga 1985 kʼawa kʼãrẽta berabarisi Zaire pʉwʉrʉdera?
28 Zaire. Zaire pʉwʉrʉde 1985 kʼawa basi 35.000 Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãta (idi ewade maʉ̃ pʉwʉrʉra ũdukʼawuapanʉ República Democrática del Congo), mama ẽbẽrarãba Daizeze Bedʼea ʉ̃rʉ mejãcha ũrĩ jʉ̃drʉsida baera mebẽrã sukursaldebemarabara nekʼãrẽ parã jʉ̃drʉkʉasida. Kinsasa pʉwʉrʉde diciembre 1985de 32.000 mebẽrãra jʉ̃ẽsida asambleaeda pʉwʉrʉ awuara awurakadebemarata, mawũãpanʉne mebẽrãra bebʉra awuara besi, ¿kʼãrẽta berabarisi?
29 Mebẽã Marcel Filteauʼra misionerobasi akʉza basi iyira Zaire pʉwʉrʉde (iyira Quebecdebemabasi, Canadá). Maʉ̃ pʉwʉrʉde pẽwã jʉ̃drʉsida nokʼo Dupleesisba zokʼabaside, maʉ̃ne iya jarasi: «12 marzo 1986de mebẽrã diasida kartata, mama jarabasi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra wua Zaire pʉwʉrʉde babe ẽ basita». Maʉ̃ ewadera maʉ̃ kartara pirmasi nokʼo mamabema pʉwʉrʉ zokʼabʉba iyi trʉ̃ra Mobutu Sese Sekobasi.
30. ¿Kʼãrẽta krĩchasida Mebẽrã Betel akʉbariraba akʉza kʼãrẽta osida?
30 Maʉ̃ nrʉema radiode jarasida: «Daibara wua ũrĩna ẽ bayi Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã trʉ̃ra Zaire pʉwʉrʉdera». Maʉ̃neba ʉ̃ta mebẽrãrãra pẽwã jʉ̃drʉsida, maʉ̃ranebema ʉ̃kʉrʉta mebẽrãra zrʉgasida, posida akʉza karselʼeda ipepekʉasida, adewara ʉ̃kʉrʉ Daizeze Nokʼo deta mãrĩkʉasida. Maʉ̃ne ʉ̃kʉrʉ wũãwũãra Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãneta ibalbʉesida karselʼeda. 12 octubre 1988de nokʼorabara jõma organizasionba nekʼãrẽ bia erbadara jãrĩkʉasida akʉza gorogororãra eda betelde iwãkʉasida. Mebẽrã sukursal akʉbarirãra bedʼeakĩrãbasi maʉ̃ pʉwʉrʉ nokʼodebemaʉ̃me, mamina maʉ̃ nokʼora bedʼeamabasi maʉ̃rabawara. Mebẽrã betel akʉbaribara maʉ̃ kʼarea krĩchaibarabasi kʼãrẽ oita: bedʼea wãita Tribunal Supremo nãã mawũã ẽ bʉrʉ jʉ̃ãita. Timothy Holmesʼra misionerobasi akʉza yi nãã edabari mebẽrã betel akʉbaribasi iya jarabʉ: «Daiba Jeowa widisi daiʼa diamarẽã buru biata akʉza ũdubimarẽã daiba kʼãrẽ oseabʉta, mawũã jaradia wãibarata». Maʉ̃ne mebẽrãra yiwidʼisida akʉza krĩchasida kʼãrẽ oita, ãyara krĩchasi wã ẽ baita Tribunal Supremo nãã bedʼeaita, adewara krĩchasida mebẽrã sãwũã akʉdaita akʉza sãwũã jaradia wãita.
«Dai eda Tribunalde basidera ũdusida sãwũã Jeowabara nekʼãrẽra awuara oseabʉta»
31, 32. ¿Zairedebema Tribunal Supremobara kʼãrẽta jarasi, maʉ̃ba mebẽrãra sãwũã kʼarebasi?
31 Ewari berabari wãne mejãcha jarada ẽãsida Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra akʉza maʉ̃ pʉwʉrʉdera wiña ara osida bedʼea zromara, maʉ̃nebʉrʉ mebẽrã betel akʉbariraba krĩchasida idibʉrʉ wãseabʉta Tribunal Supremoinʉ bedʼeade. Maʉ̃ kʼarea Tribunalba jarasi akʉita ãya kʼãrẽ widibʉta, nokʼoba jarabarisi naena Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra Zaire pʉwʉrʉdera babe ẽãta, mamina 7 poaga berabarida tẽã Tribunal Supremoba jarasi 8 enerode 1993de Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra jẽda baseabʉta Zaire pʉwʉrʉdera akʉza jarasi nokʼoraba odara biga ẽ basita. Maʉ̃ra juezʼrãra ãyi bebʉ bebʉdebasimina awuara osida nokʼoba ley diadara, mebẽã Holmesba jarabʉ: «Maʉ̃ berabarinʉmʉena mebẽrãbara kʼawuasida Jeowabara nekʼãrẽra awuara babiseabʉta» (Dan. 2:21). Ãya ũrĩside maʉ̃ pʉwʉrʉeda jẽda zeseabʉta mebẽrãba ĩjãbʉra audre warisi, ãya ũdusi baera ãyi nokʼo Jesúsba jaradiasi sãwũã oibarata akʉza sõbede.
República Democrática del Congodebemara Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra sobiapanʉ iduaribisida baera Daizeze Nʼokʼ ʉ̃rʉ jaradiaita
32 Juezʼraba mawũã jarada tẽã misionerorãra jẽda zokʼasida akʉza jẽda Daizeze Nokʼo deta parã jʉ̃drʉsida akʉza kartarata weseapanasi.f Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã naʉ̃ drʉa jõmaʉ̃nẽbemata arigʉ sobiapanʉ kʼawuapanʉ baera Jeowabara dayirãra akʉseabʉta akʉza kʼarebaseabʉta iyi odepanʉra audre iyi kʼawa panamarẽã (Is. 52:10).
«Jeowara mʉ̃ kʼarebabari»
33. Tribunal Supremoba mebẽrã jaradadeba, ¿dayirã kʼãrẽta jaradiabʉ?
33 Tribunal Supremoba mebẽrã jaradadeba ũdubibʉ Jesúsba jarabaridara wãrĩnu berabarinʉmʉta, iya jarasi: «Mʉãbʉrʉ marãã diaya bedʼeata, krĩchata, maʉ̃nebema ãña panaʉ̃na ẽbaya miã mawũã ẽãta jaradʼa ẽbaya marã jura kʼobʼebara» (akʉra Lucas 21:12-15). Jeowaba naweda Gamalieldeba iyi pʉwʉrʉ kʼarebada kĩrãkʼa idi ewadebida mawũã zokʼabʉ juezʼrata akʉza ẽbẽrarã naʉ̃ drʉadebemata mawũã iyi pʉwʉrʉ kʼarebadamarẽã. Jeowabara iduaribi ẽ iyi pʉwʉrʉra iyi nejʉraraba mejãcha zʉbʉria odamarẽãra (akʉra Isaías 54:17). Nekʼãrẽ baduba iyi pʉwʉrʉ pẽwãpanʉmina iduaribi ẽ iya kãgabʉ ozemarẽãra.
34. ¿Kʼãrẽa zarea ĩjãita Tribunalʼrãra Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãre baseabʉta akʉza maʉ̃ba kʼãrẽta ũdubibʉ? (Akʉra rekuadro «Tribunal Supremora jarabʉdeba kʼarebabʉ jaradia bamarẽã»).
34 ¿Kʼãrẽa zarea ĩjãita Tribunalrãra Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã are baseabʉta? Krĩchadadrʉ naʉ̃ta, dai Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãra ẽbẽrarãbara yi zromata akʉda ẽ, politikoare bʉ ẽ dayirã nekʼãrẽta diadamarẽã. Mebẽrã Tribunal nãã edepanʉra akʉpanʉ estudiada ẽ kĩrãkʼa akʉza kʼãrẽ ẽ kĩrãkʼa (Hech. 4:13). Ʉ̃kʉrʉba jaraseapanʉ Tribunalrabara kʼãrẽa Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã kʼarebaira neẽãta, awuarabʉrʉ awuru religiontrʉ kʼarebaibarata akʉza politikoranebʉta. Mawũãsidu edaʉde maʉ̃ra Tribunalrãra Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrã arepanʉ maʉ̃ba ũdubibʉ Jeowaba akʉbʉta dayirãra akʉza Jesúsra dayirãbawarabʉta (2 Cor. 2:17). Maʉ̃ kʼarea krĩchapanʉ apostol Pabloba jarada kĩrãkʼa: «Jeowara mʉ̃ kʼarebabari, maʉ̃ba mʉ̃ra pera ẽ» (Heb. 13:6).
a Mebẽã Hayden Covingtonʼra abogadobasi, maʉ̃ne kʼarebasi Cantwell mebẽrãta (Connecticutdebemata). Adewara maʉ̃ awuara kʼarebasi mebẽrã 43bʉta tribunal supremo nãã ededapeadata Estados Unidosde. Maʉ̃ mebẽãra beisi poaga 1978de waya yi kima Dorothyʼra kʼẽrẽpabasi iyi beiyeda, iyira basi 92 poaga, beisi 2015de.
b 1606de osida leyta mama jarabasi ẽbẽra abaʉba iyi bedʼeabʉde obasibʉrʉ ẽbẽrarã iyi jʉrabita, maʉ̃ra karselʼeda bʉepanasita. Iya jarabada wãrĩnubasimina ,maʉ̃ ley mawũã jarabʉba mebẽrãra eda ibalbʉesida karselʼeda.
c 1950de Quebec pʉwʉrʉde basi mebẽrã Daizezeita ewari jõmaʉ̃nẽ trajapanʉta 164 mebẽrã. Maʉ̃ranebema 63 mebẽrã zesida maʉ̃ pʉwʉrʉeda jaradiaita, maʉ̃ pʉwʉrʉde pẽwãpanasimina.
d Mebẽã abogado Glen Howbara kʼarebasi mebẽrã mejãchaʉta Canadádebemata akʉza awuru mebẽrãra drʉa jãpedebemata. Maʉ̃ra berabarisi 1943deba 2003 bayeda.
e Maʉ̃ ʉ̃rʉ audre kʼawuaita akʉra artikulo «La batalla no es de ustedes, sino de Dios». Karta ¡Despertad! 22 abril 2000de pagina 18-24 bayeda.
f Gorogorora betelde badarãra mawãsida, mawũãsidu Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãbara awuru drʉade awuru betelta osida.