ARTIKULO KʼAWUAITA 29
¿Zʉbʉria zroma zei nããra bʉra ʉrʉmabʉka?
«Marãsidʼa aramaʉ̃ kĩrãkʼa kĩrãkuita bʼeaudua» (MAT. 24:44).
TRÃBI 150 Jeowara ẽdrʉbibari
KʼÃRẼTA ŨDUDAITAa
1. Drʉade nekʼãrẽ berabari nãã, ¿kʼãrẽa yibia daya nekʼãrẽ okʼawua bʼaita?
DAYIRÃBA naena kʼãrẽta okʼawuabʉbʉrʉ maʉ̃ba kʼarebaseabʉ dayirã bebʉra. Bari jaradaita, nekʼãrẽ naʉ̃ drʉade neida berabaribʉrʉde, yi ẽbẽra naena nekʼãrẽ okʼawuabʉbara iyi bebʉra kʼarebaseabʉ akʉza wuabemara bebʉsida. Organizasion Europadebemaba ẽbẽrarã kʼarebabʉba naʉ̃ta jarabʉ: «Daya naweda kʼãrẽ bia okʼawuabʉba dayi bebʉta ẽdrʉbiseabʉ».
2. ¿Kʼãrẽta okʼawuabaibara zʉbʉria zroma zei naena? (Mateo 24:44).
2 Badu ewaride zeseabʉ zʉbʉria zromara (Mat. 24:21). Mamina naʉ̃ drʉade nekʼãrẽ berabaribʉba jidabʉ kĩrãkʼara jida ẽ bayi zʉbʉria zroma zebʉrʉdera. 2.000 poaga audre ba Jesuba iyi kʼaidupanana jaradata dakitapanamarẽã zʉbʉria zroma zei naena (akʉra Mateo 24:44). Kʼawuapanʉbʉrʉ kʼãrẽta oita maʉ̃ ewari zeyeda, maʉ̃ba kʼarebaseabʉ dayirãkʉza zarea bʼaita akʉza wuabemarasida (Luc. 21:36).
3. ¿Sãwũã kʼarebaseabʉ awuantaiba, so zʉbʉria akʉiba akʉza kãgaiba dauba bʼaita maʉ̃ zʉbʉria zroma zebʉrʉde?
3 Akʉdaya nebia ũbeabʉ ʉ̃rʉ, maʉ̃ba sãwũã kʼarebaseabʉta zʉbʉria zroma zei ewaridera. ¿Dayirãbara sãwũã panʉi dayirã jaradara jaradiadamarẽã ãyi ẽbẽrarã Jeowaba sãwũã beai ʉ̃rʉ akʉza maʉ̃ta ãya kãgada ẽ bʉrʉ? (Apoc. 16:21). Dayirãba nesidayi awuantaita mawũã Jeowaba zokʼabʉ ũrĩta akʉza wãrĩnu ĩjãnaibara iya kʼarebaita. Mamina ¿kʼãrẽta oseapanʉ dayirã mebẽrãba nekʼãrẽ nebia erbadata aduara? (Hab. 3:17, 18). Dayirãbara dayirã mebẽrãra so borekea akʉdaibara ãyaʼa nekʼãrẽ diaita akʉza so zarea diaita. ¿Dayirãra sãwũã bʼai mebẽrãbawara ãbabidade ewari biobayeda nokʼoraba pẽwãpanʉ kʼarea? (Ezeq. 38:10-12). Maʉ̃nera nesidapanañi wãrĩnu kãgaʼarata, mawũã dayirãi yiya kʼarebaita.
4. Daizeze Bedʼeabara, ¿sãwũã kʼarebabʉ daya so zʉbʉria akʉita, awuanta bʼaita akʉza kãga ũdubita?
4 Daizeze Bedʼeaba dayirãra kʼarebabʉ wuabemara so zʉbʉria akʉmarẽã audre awuantaita akʉza kãga ũdubita. Lucas 21:19ba jarabʉ: «Maraba awuanta bʉdeba mayi bebʉta ẽdrʉbidayi». Colosenses 3:12ba jarabʉ ẽbẽra biabaibarata. 1 Tesalonicenses 4:9, 10ba jarabʉ: «Daizezebara maraʼa jaradianʉmʉ baera sãwũã yiya kãgaibarata [...] Mamina mebẽrã kãgapanʉ maʉ̃ta audre opanamarẽã». Naʉ̃ testode jara ũrĩbitaebara jarakĩrãbasi jõma mebẽrã so zʉbʉria akʉdaibarata, kãga ũdubidaibarata akʉza awuantadaibarata. Mamina mebẽrãbara audre zarea oibarabasi maʉ̃ nebia oũdubi wãita, dayirãbida abarika oseapanʉ. Atia kʼawuadayi nããbema kristianoraba sãwũã oũdubipananata maʉ̃ nebiara, adewara kʼawuadayi sãwũã dayirãba Jesude kĩrãkʼa oseapanʉta, naʉ̃ba kʼarebayi zʉbʉria zroma zei nãã daubapanaita.
AWUANTABAIBARA
5. ¿Kʼãrẽta osida nããbema kristianorabara bedʼea zroma awuantaita?
5 Nããbema kristianorabara nesidabasi awuantaita (Heb. 10:36). Ãyira bedʼea zroma erbasi ẽbẽra naʉ̃ drʉadebʉ kĩrãkʼa, maʉ̃ awuara bedʼea zroma erbasi ãyira kristianobasi baera. Ãyira pẽwãsida religion nokʼoraba, Romanebema nokʼoraba akʉza maʉ̃ awuara pẽwãsida yi mebẽrãbida (Mat. 10:21). Adewara zarea odaibarabasi apostataraba jaradiabʉ kʼarea kongregasion ãbabʉta ãrĩ ẽ marẽã (Hech. 20:29, 30). Mawũãsidu ãyara awuantasida (Apoc. 2:3). ¿Sãwũã osida ãyara? Bia krĩchasida yiza ẽbẽrarã bedʼea zroma awuantada ʉ̃rʉ Escrituras Hebreasdebʉde, bari jaraita Job ʉ̃rʉ (Sant. 5:10, 11). Akʉza Jeowa yiwidʼisida maʉ̃ bedʼea zroma awuantabimarẽã (Hech. 4:29-31). Adewara biʼia krĩchasida ãya kʼãrẽ nebia ũdudaita awuantapanʉ kʼarea (Hech. 5:41).
6. Merita yizadebara, ¿kʼãrẽta kʼawuapanʉ?
6 Dayirãbida bedʼea zromara awuantadayi Daizeze Bedʼeadeba akʉza dayirã kartaraneba yiza biabʉ ʉ̃rʉ le kʼãrãpe akʉza maʉ̃ ʉ̃rʉ bia krĩchapanʉbʉrʉ. Mebẽã Merita Albanianebemaba yi mebẽrãba iyi zʉbʉria osidade awuantasi maʉ̃ ʉ̃rʉ bia krĩchabasi baera. Iya jarasi: «Mʉ̃a Job nebʉra ʉ̃rʉ leside naʉ̃ra mʉ̃ soidu jʉ̃ẽsi, iya kʼawua ẽ basimina kʼaiba iyi mejãcha zʉbʉriabinʉmʉta, mawũãsidu iya jarasi: ‹Mʉ̃ bei ẽ nããra iyiʉ̃me kʼẽrẽpa bayi mʉ̃ra› ( Job 27:5). Mʉ̃a krĩchasi Jobʼba bedʼea zroma erbadara audre yi zroma basi mʉ̃reira, Jobʼbara kʼawua ẽ basi kʼaiba iyi mejãcha zʉbʉriabinʉmʉra mamina mʉ̃ara bia kʼawuabasi».
7. Idi ewade bedʼea zroma erbʉ ẽ bʉrʉ kʼãwũãena, ¿kʼãrẽta okʼawuaibara?
7 Dayirãbara bedʼea zromara audre awuantaseapanʉ, badua jarapanʉbʉrʉ maʉ̃ta Jeowa (Filip. 4:6; 1 Tes. 5:17). Kʼãwũãena bʉra bedʼea zroma mejãcha erbʉ ẽ baibara mawũãsidu, ¿bʉara jʉrʉbʉka Jeowa kʼarebata, bʉ kĩrʉbʉde, kʼawua ẽãne kʼãrẽ oita akʉza krĩcha zroma obʉde? Bʉa bedʼea zroma erbʉde Jeowa kʼarebata jʉrʉ kʼawuabʉbʉrʉ bedʼea zroma mejãcha erbʉde zare ẽ bayi Jeowa kʼareba jʉrʉita. Mawũã obʉbʉrʉ bʉara biʼia kʼawuabayi Jeowabara sõbede akʉza sãwũã kʼarebaita (Sal. 27:1, 3).
AWUANTA BʼAITA
Dayirãba bedʼea zroma zebʉ awuantabʉba, kʼarebaseabʉ tẽã zebʉrʉta audre awuantaita. (Akʉra parrapo 8).
8. ¿Sãwũã kʼarebabʉ Mira yizaba idi bedʼea zroma awuantabʉra ʉ̃ra zeidebida awuantaita? (Santiago 1:2-4 akʉza akʉra potota).
8 Idi ewade bedʼea zromata awuanta kʼawuapanʉbʉrʉ zʉbʉria zroma zebʉrʉdera dayirãita zare ẽ bayi awuantaita (Rom. 5:3). ¿Kʼãrẽa mawũã jarapanʉ? Mebẽrã mejãchaʉba jarabʉ, ãya bedʼea zroma erbʉta awuantadaba kʼarebasita tẽã bedʼea zroma zebʉra awuantaita, mawũã bedʼea zroma awuantadaba kʼarebasi audre Jeowa ʉ̃rʉ ĩjãita iyara badu ewaride kʼarebaseabʉta akʉza ĩjãbʉba kʼarebasi wuabema bedʼea zroma awuantaita (akʉra Santiago 1:2-4). Mebẽã Mira yi nãã edebari Albanianebemaba jarabʉ bedʼea zroma awuantadaba kʼarebasita awuanta bʼaita. Iyara krĩchabʉ iyitrʉ abapai bedʼea zroma erbʉta, mamina iya bia krĩchabʉ Jeowaba sãwũã kʼareba zebʉrʉta poaga 20 bayeda. Maʉ̃ba iyikʉza jarabʉ: «Kʼẽrẽpabara, Jeowaba poaga biobayeda bʉ mejãcha kʼareba zebʉrʉ baera, iduaribirãra ewari abaʉde jõma aduamarẽã». Bʉabida krĩchaseabʉ Jeowaba bʉ sãwũã kʼareba zebʉrʉta bedʼea zroma awuantaita akʉza ĩjãra Jeowaba kʼawuabʉta bʉa bedʼea zroma awuantabʉra adewara maʉ̃ bari bʉaʼa nebia diaita (Mat. 5:10-12). Bedʼea zromata awuanta kʼawuabʉ baera, zʉbʉria zroma zebʉrʉdera awuantayi akʉza awuantakĩrãñi.
SO ZɄBɄRIA AKɄRA
9. Mebẽrã Antioquíadebemabara, ¿sãwũã so zʉbʉria akʉsida mebẽrã Judeadebemara?
9 Krĩchadaya kʼãrẽta sãwũã berabarisita kristianora Judeadebema jarrababa mejãcha zʉbʉriaside. Mebẽrã Antioquía Siriadebemaba mejãcha zʉbʉrianʉmʉta kʼawuasidade ãya so zʉbʉria akʉda kʼãrãpe kʼarebasida. «Abʼa abʼaʉba ne erubʼera kʼarebata diabuedʼaita krĩchasidʼa mebẽrã bʼema Judeadʼe» (Hech. 11:27-30). Mebẽrã jarrababa mejãcha zʉbʉrianʉmʉra ãyideba wawarabasimina mebẽrã Antioquíadebemabara soiduba kʼarebakĩrãpanasi (1 Juan 3:17, 18).
SO ZɄBɄRIA AKɄITA
Naʉ̃ drʉade neida berabaribʉ kʼarea dayirãbara ũdubiseabʉ wuabemara so zʉbʉria akʉbʉta. (Akʉra parrapo 10).
10. ¿Sãwũã ũdubiseapanʉ so zʉbʉria akʉbʉta mebẽrã zʉbʉriabʉara? (Akʉra potota).
10 Dayirãbida so zʉbʉria akʉbʉta ũdubiseabʉ mebẽrã naʉ̃ drʉade neida berabaribʉ kʼarea zʉbʉriabʉde. Mawũã berabaribʉrʉdera dayirãbara zõrãrã kongregasionebema widiseabʉ kʼãrẽne sãwũã kʼarebaseabʉta. Plata soiduba diabʉde akʉza Jeowa yiwidʼibʉde ãyi kʼarebamarẽãb (Prov. 17:17). Poaga 2020de, 950 mebẽrã ãbabʉ kʼarebabarirata jʉrʉsida naʉ̃ drʉa jõmaʉ̃nẽ mebẽrã COVID-19ba zʉbʉriabʉta akʉdamarẽã. Maʉ̃ba naʉ̃ra mebẽrã biga diadaibara ãya obʉ kʼarea. Ãya mebẽrãta so zʉbʉria akʉbʉ baera nekʼãrẽ biata diasida mebẽrãʼa, kʼarebasida audre Jeowa kʼawa bamarẽã, adewara ʉ̃kʉrʉ deta ara odiasida akʉza Daizeze desida ara osida (naʉ̃ testoʉ̃me akʉra 2 Corintios 8:1-4).
11. ¿Sãwũã wuabema so zʉbʉria akʉibara ibia bedʼeabibʉ Jeowa ʉ̃rʉ?
11 Drʉade neida berabarida tẽã, mebẽrãta so zʉbʉria akʉpanʉbʉrʉ wuabemaraba akʉdayi sãwũã dayirãra zarea opanʉta ãyi kʼarebaita. Poaga 2019dera, nãgʉ Dorianba Daizeze dera mejãcha ãrĩsi Bahamasne. Mebẽrãbara jʉrʉsida Daizeze odebʉ ẽãta ãya jaradiamarẽã sõbe baleita ãba yi jʉre bari de jõma ara okʉaita. Iya jarasi: «Maraba jõma nekʼãrẽ nesidabʉ maʉ̃ ara oira jõma diayi, mʉ̃a mawũã kʼarebakĩrãbʉ mara baera. Maraba mayi neũdukʼawua sãwũã kʼarebabʉdeba mʉ̃ sota tõbaribʉ». Ẽbẽra naʉ̃ drʉadebemabara ũduadua Jeowara, mamina ãyara akʉpanʉ Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãba kʼãrẽta obʉta, dayirãba mawũã so zʉbʉria ũdubibʉ baera kʼarebaseabʉ ẽbẽrarãba Jeowata orramarẽã. Iyara «mejãcha so zʉbʉria [erbʉ]» (Efes. 2:4).
12. ¿Sãwũã kʼarebabʉ wuabemara so zʉbʉria akʉbʉbara zʉbʉria zroma zebʉrʉde awuantaita? (Apocalipsis 13:16, 17).
12 ¿Kʼãrẽa dayirãbara so zʉbʉria akʉibara zʉbʉria zromanʉmʉnera? Daizeze Bedʼeaba jarabʉ ẽbẽrarã politikarebʉ ẽãra bedʼea zroma ũduita idi ewade akʉza zʉbʉria zroma zebʉrʉde (akʉra Apocalipsis 13:16, 17). Dayirã mebẽrãbara nesidayi kʼarebata ãya nesidabʉ erbaita. Jesuba dayirã kʼawua oita zebʉrʉ ewaridera, bigabayi iya ũdu zemarẽã dayirãba wuabemara so zʉbʉria akʉbʉta, mawũã iyi Nokʼo edre bayi (Mat. 25:34-40).
AUDRE KÃGA WÃRA MEBẼRÃRA
13. Romanos 15:7ba jarabʉdebara nããbema kristianorabara, ¿kʼãrẽta osida ãyi kãgara audre zarea bamarẽã?
13 Nããbema kristianorãra ũdukʼawuadebasi ãyirai yi kãga ũdubipanʉ baera. ¿Ãyitara zareabasika kãga ũdubira? Zareabasi, kongregasion Romanera mejãchabasi ẽbẽra awuarapanʉta, basi judiora Moisés Ley ũrĩbadarata akʉza basi ẽbẽra awuru pʉwʉrʉdebemata ãyaʼa awuara jaradiadapeadata, ʉ̃kʉrʉta nezokʼabasi, ʉ̃kʉrʉta nezokʼa yibaribasi. Naʉ̃ra kristionarabara, ¿sãwũã wãrĩnu ãyirai kãgapanʉta ũdubidaibarabasi ãyira awuara awuarakapanasibʉrʉ? Pabloba ãyaʼa jarasi: «Zhiya bia edaudua» (akʉra Romanos 15:7). Naʉ̃bara jarakĩrãbʉ ibiade edaibarata, bari jaraita iduaribibarata dayi neũdukʼawua bamarẽã akʉza dayi deda trʉ̃ibarata. Pabloba Filemónʼa jarasi sãwũã edaibarata iyi nezokʼa Onésimora iyi mĩrʉ wãsimina. Iya jarasi: «Iyita ibiade edara» (Filem. 17). Áquila Priscilaʉ̃mebara Apolosta bia edasida, ʉ̃rabʉrʉ Daizeze ode jʉ̃drʉsi baera, mawũã ãyibawara bamarẽã (Hech. 18:26). Ãyi mawũã awuarabʉba iduaribi ẽ basi ãyi ãbabʉta jĩgara bʼaita, awuarabʉrʉ ãyirainʉ bia edasida.
KÃGAITA
Dayirãba nesidayi mebẽrã kãgata. (Akʉra parrapo 15).
14. Annaba iyi kimaʉ̃mebara, ¿sãwũã kãga ũdubibʉta ũdubisida?
14 Dayirãbara mebẽrã kãga ũdubiseabʉ iduaribipanʉne ãyisida dayi neũdukʼawua bamarẽã, mawũã ãyabida dayirã kãgabʉta ũdubiyi (2 Cor. 6:11-13). Akʉdaya kʼãrẽ berabaridata Annata yi kimaʉ̃me. Ãyira zokʼa bʉesida misionerora bamarẽã África Occidentalde. Mamina ãyi mama jʉ̃ẽna audre ẽãne baesi COVID-19ta. Maʉ̃ba ãba yi jʉrebe ẽ basi baera mebẽrãbawara Daizeze deda, mawũẽra ãyara, ¿sãwũã wãrĩnu kãgabʉta ũdubidaibasi? Mebẽrã audre ũdukʼawuadaita ãyara trʉ̃panasi internetʼneba mama jarabasi ãyi kʼãrẽaba audre ũdukʼawuakĩrãbʉta, ãya mawũã odara mebẽrã soidu jʉ̃ẽsi, maʉ̃ba mebẽrãbida ãyaʼa mensaje dia bʉe jʉ̃drʉsida akʉza ãyita trʉ̃panasi. ¿Kʼãrẽa Annata yi kimaʉ̃mera mebẽrã kʼawapanasi? Annaba jarabʉ: «Mebẽrãba mʉ̃aʼa akʉza mʉ̃ mebẽrã kãga ũdubidaba dai bedʼea zroma berabarinʉmaside, naʉ̃neba kʼawuasi mʉ̃abida wuabema ẽbẽra kãga ũdubibarata».
15. ¿Kʼãrẽta kʼawuapanʉ Vanessa yizadebara wuabemara kãga ũdubi ʉ̃rʉ? (Akʉra potota).
15 Dayirã kongregasionerabʉ mebẽrã pʉwʉrʉ awuara awuarakadebemata akʉza awuara krĩchapanʉta. Dayirãba kãga audre zarea erbaira akʉdaibara mebẽrãba ãyi sode kʼãrẽ nebia erbʉta. Mebẽã aba Vanessa Nueva Zelandadebemaitara zareabasi mebẽrã kongregasionebemabawara bia bʼaita, jĩgara wãi kaude mebẽrãba obʉ kʼarea awuarabʉrʉ jʉrʉsi audre ãyibawara bʼaita, maʉ̃ba kʼarebasi Jeowaba akʉbʉ kĩrãkʼa akʉita. Iya jarabʉ: «Mʉ̃ kima kongregasionʼra akʉbari zõrãrã ba kʼãrãpe audre mebẽrã kĩrã awuarabʉbawarabʉ akʉza awuara krĩchapanʉbawara, atiara mʉ̃itara zare ẽ ãyibawara bia wãita akʉza kãga mebẽrã awuarabʉbawara akʉza awuara krĩchabʉbawara bʼaita adewara Jeowabida mejãcha kãga iyi pʉwʉrʉde ẽbẽrarã kĩrã awuarabʉdebematabʉ baera». Dayirãba akʉdara Jeowaba akʉbʉ kĩrãkʼa mawũãra wuabemara kãgabʉta ũdubidayi (2 Cor. 8:24).
Zʉbʉria zroma jʉ̃drʉbʉrʉdera Jeowabara dayirãra kʼarebayi mebẽrãbawara ãbapanʉbʉrʉ. (Akʉra parrapo 16).
16. ¿Kʼãrẽa yibia kãga ũdubira zʉbʉria zroma jʉ̃drʉbʉrʉde? (Akʉra potota).
16 Wuabemara kãga ũdubibara biode kʼarebayi dayirãra zʉbʉria zroma zebʉrʉde. Maʉ̃ zʉbʉria zroma jʉ̃drʉbʉrʉdera, ¿sama ũdui kʼarebara? Krĩchara Jeowaba kʼãrẽ jaradata iyi pʉwʉrʉʼa Babilonia jõbidaibaside: «Wãidua mʉ̃ pʉwʉrʉra, mõbe eda wãidua mayi deda aramaʉ̃ta puertara serraidua. Mama eda mĩrʉ totoidua, naʉ̃ jõma berabariyeda» (Is. 26:20). Naʉ̃ bedʼeara dayirãita yibiabayi zʉbʉria zroma jʉ̃drʉbʉrʉde. Bedʼea «mayi deda» jarabʉbara jarakĩrãbʉbaibara kongregasionʼrata. Zʉbʉria zroma zebʉrʉdera Jeowa kʼarebara ũdudayi mebẽrãbawara ãbabʉde. Maʉ̃ba dayirãra zarea odaibara mebẽrãba nemitia obʉra bari awuanta ẽ baita, awuarabʉrʉ wãrĩnu kãgabʉta ũdubidaibara. Maʉ̃ta nesidadayi dayirã bebʉ zokʼai erbaira.
KʼÃWŨÃENA NEKʼÃRẼ OYA AWA BʼAIBARARA
17. Kʼãwũãena nekʼãrẽta okʼawuabʉbʉrʉ, ¿kʼãrẽta oi zʉbʉria zroma zebʉrʉdera?
17 Jeowa ewari zebʉrʉdera ẽbẽra mejãchaʉta zʉbʉriadayi (Sof. 1:14, 15). Daizeze pʉwʉrʉbida bedʼea zromara ũduyi. Dayirãta kʼãwũãena ʉrʉmabʉbʉrʉ, zʉbʉria zroma zebʉrʉde aduʼapanañi akʉza kʼarebadayi wuabema ẽbẽrarãta akʉza awuantadayi badu bedʼea zroma zebʉrʉta. Maʉ̃ zʉbʉria zroma zebʉrʉdera dayirãbara nekʼãrẽ jõma odayi mebẽrãba nesidabʉ diadaita, ãyi so zʉbʉria akʉdaita, so zarea diaita akʉza dayirã mebẽrãbawara ãbapanaita, ãyita mejãcha kãgapanʉ baera. Jeowabara aranʉ dayirãra ewari jõmaʉ̃nẽ babiyi maʉ̃nera dayirãbara ũdu ẽ bayi zʉbʉriata akʉza bedʼea zromata (Is. 65:17).
TRÃBI 144 No dejes de mirar allí
a Zʉbʉria zromara badu ewaride berabariyi, maʉ̃ra nebia erbʉba kʼarebaseabʉ: awuantaiba, kãgaiba akʉza wuabemara so zʉbʉria akʉiba. Maʉ̃ba kʼarebayi nekʼãrẽ mejãcha berabaribʉrʉde dauba bʼaita. Kʼawuadayi sãwũã maʉ̃ra nããbema kristianorata zarea osidata maʉ̃ nebia ũdubita. Idi ewade dayirãbida abarika zarea oseabʉ maʉ̃ nebia erbaita, mawũã zʉbʉria zroma zebʉrʉde dauba bʼaita.
b Kʼarebakĩrãbʉbʉrʉ mebẽrã naʉ̃ drʉade neida berabarida kʼarea zʉbʉriabʉta naʉ̃ solisituta dia bʉeibara Solucitud de voluntario local de diseño y construcción (DC-50), mawũã ẽ bʉrʉ Solicitud para el programa de voluntarios (A-19). Maʉ̃ tẽã jʉ̃ãnaibara Betelba trʉ̃marẽã.