˗Kwa ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊sɔɔbhɛ ˈka

1. Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu waa mɛn ˗nu ˈwo wo ˗de ˗dhɛ kletiɛn bhë ˗an ˗gokopiʋ̈dhɛ ˈnën ˗tɔ ˗mën?

PË DO ˈbha ˈö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu bho mɛn ˗nu ˈwo wo ˗de ˗dhɛ kletiɛn bhë ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ ˗an ˗bha ˗zlanwopö wo ꞊sɔbhɛɛ ˈka ˗sü.a (Tit. 2:14) ˈˈKɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˗zlanwopö zuʋ̈gblüdhi ˈka ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˗A ˈbha ˗ya kë kö ka kë ka ˗de ˈgü ˈpö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö mɛn zii do ˈö kun ö ˗zokë ˗ni ˈgü ˗zlanwokɔdhi ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo ˈö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü bhë, ˗a ˈdhö. ˗Ya ˗pö: «ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˈmaan˗ ˈˈpiʋ̈ ˗ʒiaanwo kö ˈa ˗zlanwopö.»

2. ˈMën ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˈö kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka bhë ˗a kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗?

² Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa Zoova ˗bha yö ˈbha ˗nu ˈwo to ˗an kë kwa ꞊faan ˈka kö ˗yö ʒiö ˗a ˈka ˗zlanwopösü ˗ta. ˈMën ˗kë? ˈYö sü ꞊dhɛ kwa ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ ˗nu dɔ, ˈkwa kwa ˗zokë ˗an ˈˈpiʋ̈, ɛɛnˈˈ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö kë ˗an ˈka kwa ˗an ˗takun, ɛɛnˈˈ ˈzü kwa˗ mɛn ˈbha ˗nu ꞊faanmën. ˈWɔn ˗së ˗nu ˗wa ˈgo ˗an ˈgü ˈkwa ˗an yö, ˗yö ˗kë kwa ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo. Kwaa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈkwa yökë kwa ˈkwëë˗ ˗dhikodhɛ waa ˗dhɔkaadhe ˈgü, ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ ˈwɔn ˗së ˈö ˈkwa˗ kë ni ˈgü ˗an ˗dhɛ bhë ˗a ˈˈyi ˗yö ˗kan ˗an dhɛ, kwa zuʋˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ꞊dedewo. ˗A ˈbha ˗ya kë ˈzü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗zlanwopö ˗kwɛ ꞊va ˈˈpiʋ̈ ˈˈyasa do ˈgü ˈö mɛn ˗nu ˈwaa wo ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha ɛɛnˈˈ ˈwo ˗kɔ nɔɔn˗ ˗së ˈka. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˈpö ꞊dhɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya ˗lo, mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗gban kwa ˗gɔ ꞊dedewo. (Mat. 10:22) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈsa, kö ˈmën dho kwa ˗takun kö ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka?

3. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈö Lukö 13:​6-9 ˈgü bhë, ˗a ˈgü?

³ ˈKwa˗ pö ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka, Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun. ˈDhɛ Yesu ꞊kun ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˗yö ö ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗kplawo kö ˈö ˗zlanwopö mɛn ˗nu ˗dhɛ. ˈDhɛ ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö dho ˗a kë ˈö to ˈˈtɩtɩ, ˗yö ö ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈ ꞊dedewo. (Lukö 13:​6-9 ˗wo pö.) ˈWɔnzuan do ˈgü, Yesu ˗yö ö ˗bha yö ˗zɔn gɔndë do ˈö ˗yökë ˗drɔɔn ˗bhlaa ˈgü ˗kwɛ ˗yaaga ˈˈpiʋ̈ ˈö ˈti˗ bhɛ gbɛ˗ ꞊slɔɔ bhë ˗a ˈka. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, Yesu ˗yö ˗kwɛ ˗yaaga ˗kë ˗zlanwopösü ˈgü Zuifö ˗nu ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ ˗a mɛn ꞊vadhɛ ˈti kë ˗a ˗bha gwëëˈˈ ˈka. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Yesu ˈti ˈˈkan ˗zlanwopö ˗an ˗dhɛ ˗sü ˗bha. Yesu ˗ya ˗kë ꞊dhɛ gɔndë ˈö ˗yökë ˗drɔɔn ˗bhlaa ˈgü, ˈö kun ö ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü kö ˗yö ö bhɛ ˗ya bhë ˗a ˈdhö. Yesu ˗yö ˗zlanwopö ö ꞊sɔbhɛɛ ˈka Zuifö ˗nu ˗dhɛ, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈö ˗an ˗takun ˗wo ˈdhaŋ˗ bho nɔɔn˗ ˗së ˈˈdhiʋ̈.

4. Pë ˗yiishiö ˗mɛɛn ˈö Yesu ˗yö ˗an ˗kë ˈö ˈkwa dho ˗gleŋ ˈsü ˗an ˈgü?

⁴ ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗kɔ ˈö Yesu ˗yö ˗zlanwopö ˗a ˈka ö ꞊sɔbhɛɛ ˈka kö ˗a ˗bha ˗dho dhaŋ˗ ˈgü ˗sü ˈˈsu ˗ya ˈto ˈˈsɔɔdo, kwa ˗dho ˗a yö. (Kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn « Après cela « ˈö ˗gban Lukö 10:1 ˗bha bhë, ˗a ˈgü.) ˈKwa˗ pö ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka, kwa dua ˗mü kö ˈkwa Yesu ˗wo ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˗ya ˈgo mü kö ˈkwa ˈto ˗a ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˗Kwa ˗gleŋ ˈsü pë ˗yiishiö ˈö Yesu ˗yö ˗an ˗kë ˗an ˈgü: (1) ˗Yö ö ˈˈɲan ˗klu Zoova dhɔɔbhaawɔn kë ˗sü ˗bha. (2) ˗Yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˈpë Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˗a ˈgü. (3) ˗Yö ˈdhaŋ˗ ˗bho ꞊dhɛ Zoova ˗dho ö ˗takun. (4) ˗Yö ˗kun ga ˗sü ˈka ˗a ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˈˈtʋ ˈto ö ˗bha.

˗KWA KWA ˈˈƝAN ˗KLU ZOOVA DHƆƆBHAAWƆN KË ˗SÜ ˗BHA

5. Yesu ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˈö ö ˈˈɲan ˗klu ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn kë ˗sü ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁵ Yesu ˗yö «nɔɔn˗ ˗së ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha» ˗a ˗pö ö ꞊sɔbhɛɛ ˈka, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ yö ˈö ˗Zlan ˗ya dɔ ö ˗kɔ ˈka yö ˗mü. (Luk. 4:43) Yesu ˗yö nɔɔn˗ ˗së ˗sü ꞊dhɛ pë ˗wɔngbɩɩsü ꞊dede ˈdhö ö ˗bha ˗tosɛta ˈgü. ˈˈSu ˗totaabhasü ˗nu ˈö ˗an ˗kë ö ˗bha ˗zlanwopö ˗sü ˈgü bhë, ˗yö ˗kun bɔ ˗ni ˈgü «ˈˈkwipö waa ˈpödhɛ ˗nu ˗bhüöö ˈˈpiʋ̈» mɛn ˗nu ꞊klaŋkë ˗sü ˈka. (Luk. 13:22) ˗Yö ˗go mü ˈzü ˈö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊draan mɛn ˗nu ꞊klaŋkë nɔɔn˗ ˗së ˈka ˗sü ˗bha.—Luk. 10:1.

6. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö kwa yö ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu kë, ˗kɔ ˗mɛɛn ˈö kwa ˗bha ˗zlanwopösü yö ˗a ˈka? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁶ ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö kun ˗a ˈka Yesu ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü bhë ˗a ˈdhö, Zoova waa Yesu ˗wa ˈˈpiʋ̈ ˈpö ꞊dɛɛ kö ˈkwa nɔɔn˗ ˗së pö. (Mat. 24:14; 28:​19, 20) Yo ꞊suu ˈˈpɛpɛ ˈkwa˗ ˗kë Zoova ˗bha ˈka bhë, waa ˗zlanwopösü ˗wo ˗gban ˗sü ˈka wo ˈkwëë˗. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ kwa ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ ˗nu ˗dɔ ɛɛnˈˈ kwa ˗yökë Betɛdhö, kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛn ˗nu ˈkwa ˗zlanwopö ˗an ˗dhɛ bhë ˈkwa ˗an ˗takun. Pë ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈˈyi ˗bha pa ˗sü ɛɛnˈˈ ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗bha ʒiö ˗sü ˗nu ˈdhö bhë ˗wa kë, kwa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗takun kö ˗wo ˗bhɔkwëë kë, ˗wo ˗ya ˗zlanwopösü ˗bha ˈzü. ˈKwa ˗zlanwopösü ˈsü ꞊dhɛ yö ˗wɔngbɩɩsü ˈö Zoova ˗ya dɔ kwa ˗kɔ ˈka ˗a ˈdhö, ˗a kë ˗sü ˗lele ˗dho kë kwa ˗ta. Ʒanɔsö ˈö mɛn zii ˈka Ɔngri ˗ya ˗pö: «A˗ ˗pö n ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ yö ˈˈwɛɛ ˈbha ˈa dho ˗a kë kö ˗yö yö ˗zlanwopösü ꞊ʒiaan ˈgü, ˈyaa ˗dhö. ˈYö sü ꞊dhɛ ˗zlanwopösü ˈnën ˗tɔ kwa ˗bha yö ˗wɔngbɩɩsü.»

7. ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˈdho˗ ˈˈpiʋ̈ kö kwa ˗zlanwopö ˗kplawo? (1 Timote 2:​3, 4)

⁷ ˈKwa˗ pö ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka, ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu yö ˗a ˈka bhë, ˗kwa ˗an yö ˗a ˈka ˈpö. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ꞊va ꞊dede ˗wo nɔɔn˗ ˗së man, ˗wo ˈˈwɩ ˗a ˗bha. (1 Timote 2:​3, 4 ˗wo pö.) ˗Dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ nɔɔn˗ ˗së ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö mɛn ˗nu dha bhë, Zoova ˗yö kwa ˗takun kö ˈkwa kwa ˗de baaˈˈ ˗së ˈka ˗a pö ˗kɔ ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be ˈnën Mɛn ˗nu ˗dhɔ ˗yö kwa kë: ˗Kwa mɛn ˗nu kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka bhë, ˗yö ˗dhioo ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo kwa ˗takun ˈkwa ˈˈdoo züdɔ mɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˈkwa ˗an kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka ˗an ˗zɔn kwa ˗dhɛ. ˈKö ˗de mɛn ˗nu ˈti wo ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha ꞊dɛɛ, ˈˈsanni ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˗yö ɲën ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗we ˗a ˗bha. ˗A ˈbha ˗ya kë ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, pë ˗nu ˈkwa˗ pö ˗an ˗dhɛ bhë ˗an ˗zo ˗dho ˗buö ˗an ˈka ˈwo ˗mɔn ˗kë Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈkwa ˈto ˗zlanwopösü ˗bha ˗kplawo, ˈyö dho kë ˈˈdhʋ̈.

˗KWA KWA ˈˈTƲ̈Ŋ KË ˈPË BIBLÖ ˗YA TO ˈˈDHIƲ̈ ˈÖ˗ PÖ ˗A ˈGÜ

8. ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ꞊blɛɛ ˈwo Yesu ˗takun ˈö ö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ sü ˈö ˈwɔn ˗së ˗kë ˗a ˈka?

⁸ Pë ˗nu ˈö Biblö ˗ya pö ˗wo ˗dho kë bhë, Yesu ˗kun ˗an ˈgüman ˗ni ˈgü ˗së ˈka. ˗Yö ˗kun ˗a ˈwɔn dɔ ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ö ˗dho ˗zlanwopö ˗kwɛ ˗yaaga waa ö ˈgbu ˈˈpiʋ̈. (Dan. 9:​26, 27) ˗Yö ˗kun ˈˈtʋ̈ŋ waa ˗kɔ ˈö dho ga ˗a ˈka bhë ˗an dɔ ˗ni ˈgü ˈpö. (Luk. 18:​31-34) ˗Dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo dho ˗kë ˗a ˈka ˗yö ˗an ˗dɔ bhë, Yesu ˗yö ˈwɔn ˗së ˗kë ö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗nu ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˗zlanwopö ö ꞊sɔbhɛɛ ˈka kë ˈˈdhʋ̈ kö yö ˈö Zoova ˗ya dɔ ö ˗kɔ ˈka bhë, ˈö ɲën ˗a kë ˗sü ˗bha.

9. ˈPë Biblö ˗ya to dhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈkwa˗ ˈgüman, ˗yö ˗dho kwa ˗blü ˗zlanwopö kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka ˗sü ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁹ ˈPë Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈkwa˗ ˈgüman ˗së ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗blü ˗zlanwopösü ˗bha ˗kplawo. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈyaa ˈö yö, ˗a ɲën ˗yi ˗ya ˈto ꞊klöö˗. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˈzü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ waa mɛnbhɩɩdhe ˗nu kë ˗kɔ ˗yö ˈpë Biblö ˗ya ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈö ˗gban ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˗bha bhë, ˗a ˗zɔn kwa ˗dhɛ. Biblö ˗ya ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ «˗gblüdë ˈö ˈˈdhuŋ ꞊ʒiaan» waa «gblüdë ˈö ˈˈshiaŋ ꞊ʒiaan» ˗wo ˗dho ˈkozë wo ˈˈkwöö «ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü.» Kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ ˗gblüdë ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈmɛn ˈˈshiaŋ ꞊ʒiaan ˈnën ˈwo ˗tɔ Angletɛɛ waa Zeta zuni ˗an ˗dho ˈkwëësü, ˈö˗ mɛn ˈö ˈˈdhuŋ ꞊ʒiaan ˈö ˗kë Rusi waa ö ˈˈpiʋ̈ ˗mɛn ˗nu ˗an ˈka. (Dan. 11:40) Kwa˗ ˈwɔn dɔ ˈpö ˗dhɛ ˈˈsɛgɔ ˈkpii˗ ˈö ˗kë Angletɛɛ waa Zeta zuni ˗an ˗bha ˗dhokwëësü ˈka bhë, ˗wa ˗zɔn pë ˈˈbin ˈö Daniel 2:​43-45 ˈgü bhë ˗a ˗gɛn ˈka. ˈGo mü ˗yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗a yi ˈyaa mü ꞊gblɛɛn ˈzü kö Zoova ˗yö ˗gblüdë ˈˈpɛpɛ ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ꞊dɛɛ, ˗an ˈgü shiʋ̈ˈˈ. ˈWɔn ˗nu ˈwo dho kë ˈö Biblö ˗yö ˗an ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ꞊blɛɛ ˈwo kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ bhë, ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka.

10. ˈWɔn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ꞊blɛɛ bhë, ˗wo kwa ꞊faanmën kö ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁰ ˈWɔn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ˗blɛɛ bhë, nɔɔnwo ˈbha ˈö˗ ˈgü ˗a ˗pö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗lele kwa ˗ta. Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Kari ˈö Dhepiblikö Dominikɛnö ˗ya ˗pö: «ˈMan n ˗zota ˈwɔn ˗së ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗bha ˈka bhë ˗an ˈgü, a˗ ˗yö ꞊dhɛ n dua ˗mü kö ˈa˗ blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ.» ˗Ya ˗pö ˈzü: «ˈWɔn ˗nu ˈwo mɛn ˗nu ˗ta ꞊dɛɛ ˈman ˗an ˈsuan˗ bho, a˗ ˗yö ꞊dhɛ pë ˗së ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˈˈplüün bho bhë, ˗yö ˈti ˗an ˈˈplüün bho man dosɛnŋ n ˗dhɛ, ˗ya ˗pö ˈˈdhʋ̈ ˈpö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ.» Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova ˗yö kwa ˗takun ˗ni ˈgü yö ˈö bhë ˗a ˈgü. ˈKwa˗ ˈwɔn dɔ ˈˈdhʋ̈, ˗yö kwa ꞊faanmën kö ˈkwa ˈdho ˗a ˈka ˈˈdhiʋ̈. Dheila ˈö Ɔngri ˗ya ˗pö: «Isaïe 11:​6-9 ˗yö n ˗blü nɔɔn˗ ˗së pö ˗sü ˗bha, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗nu ˈwaa ˈˈwɩ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha. A˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˗takundhe ˈˈsaa˗ ˈgü, mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˈˈtʋ ˈto.» Kwa ꞊dhegblü do ˈö Zanbi ˈwo˗ ˗dhɛ Klisofɛɛ ˗ya ˗pö ˈzü: «꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö Makö 13:10 ˗ya pö ˗a ˈka ˗a ˈdhö, nɔɔn˗ ˗së ˗yö pö ˗ni ˈgü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü. ꞊Bhlëëwɔn ꞊dede ˗mü n ˗bha ˈka kö Biblö ˗wo ˈö bhë yaa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈyi˗ yökodhiʋ̈.» ˈKa ˗de ˈpö ˈwɔn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ꞊blɛɛ bhë, ˗a ˗mɛɛn ˈö ka ꞊faanmën ˗zlanwopösü ˗bha?

˗YÖ Ö ˗ZOYÖ ZOOVA ˗BHA ˗TAKUNDHE ˗DHƐ

11. ˈMën ˗kë ˈö Yesu ˗bhawɔn kun ö ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗bha ˗kplawo kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈö ˗zlanwopö ö ꞊sɔbhɛɛ ˈka? (Lukö 12:​49, 53)

¹¹ Yesu ˗kun ö ˗zoyö ˗ni ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho ö ˗takun kö ˈö ˗zlanwopö ö ꞊sɔbhɛɛ ˈka. Yesu ˗yö ˗zlanwopö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗an ꞊bhlëë ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ˈpö ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ nɔɔn˗ ˈö bhë ˗a ˈˈyi ˈti ˗dho ˈˈkan mɛn ˈbha ˗nu ˗dhɛ, ˈö mɛn ꞊va ꞊dede dho ˗gban ˗a ˗gɔ. (Lukö 12:​49, 53 ˗wo pö.) ˗A ˗wɔn ˈgü, Yesu ˗dhɔ ˈyaa kun ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu kë ˗ni ˈgü, ˈwo kun ˗a ˈˈslö mɛɛnˈˈ ˗ni ˈgü ˗kplawo kö ˈwo˗ zë. (Zan 8:59; 10:​31, 39) ˈˈKɛɛ Yesu ˗kun ˗zlanwopö ˗ni ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˈˈpiʋ̈. ˗Ya ˗pö: «ˈMaan n do ˈka, n Dë ˈö n bɔ bhë ˗yö n ˈˈpiʋ̈. Yö ˈti ö ˗kɔ ˈˈkan n ˈgü kö ˈa ˈto n do ˈka, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo˗ ˗dhɛ ˗së wo ˈnën ˈa ˗an ˗kë ˗kplawo.»—Zan 8:​16, 29.

12. Yesu ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗baa ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ kö ˗wo ˗zlanwopö ˗kplawo, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗gban ˗an ˗gɔ?

¹² Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗an dua ˗mü kö ˗wo wo ˗zoyö Zoova ˗bha ˗takundhe ˗dhɛ. ˗Yö ˗an ˗zogban ˗gɛnɲan ˈka ꞊va ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗an ˗takun, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗an ˈˈklʋʋbhɔ. (Mat. 10:​18-20; Luk. 12:​11, 12) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo kë wo ˈsuan˗ ˈka. (Mat. 10:16; Luk. 10:3) ˗Ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ˈzü ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈti wo ˈˈtʋ ˈto, ˗an dua ˈyaa ˗mü kö ˗wo ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ ˗an ˗ta. (Luk. 10:​10, 11) ˗Ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ˈzü ꞊dhɛ ˗wo ˗an ˈˈklʋʋbhɔ ˗ni ˈgü, ˗wo ꞊duëë ˈwo ˈgo ˗dhɛ ˈö bhë ˗a ˈgü. (Mat. 10:23) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Yesu ˗yö ˗zlanwopö ö ꞊sɔbhɛɛ ˈka ˈö ö ˗zoyö Zoova ˗dhɛ, ˗yö ˈti ö ˗de dɔ ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈.—Zan 11:​53, 54.

13. ˈMën ˗kë ˈö dho ga ka ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho ka ˗takun?

¹³ Kwa ˗bhawɔn ˗yö Zoova ˗bha ˗takundhe ˗bha kö ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wo ˗gban ˗an ˗gɔ. (Dhɛ. 12:17) ˈMën ˗kë ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho kwa ˗takun? ˗Kwa Yesu ˗bha bhɛɛwo ˈö Zan ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 17 ˈgü bhë, ˗a ˗ga. Yesu ˗ya ˗pö Zoova ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗yö ö ˗zokë ö ˗bha bɔmɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˈö Zoova ˗ya ˗bha bhɛɛwo ˗daakë. Këwɔn ˗nu ˈsëëdhɛ ˗be ˗yö ˗kɔ ˈö Zoova ˗ya ˗bha bɔmɛn ˗nu ˗takun ˗a ˈka kö ˗wo ˗zlanwopö wo ꞊sɔbhɛɛ ˈka, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗an ˈˈklʋʋ ˗bhɔ ˗a ˗wɔn ˗blɛɛ. Yesu ˗ya ˗pö Zoova ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗yö ö ˗zokë mɛn ˗nu ˈwo dho ˈˈwɩ nɔɔn˗ ˗së ˈö bɔmɛn ˗nu ˗dho ˗a pö ˗a ˗bha bhë, ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈpö. Mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗a mɛn ˈbha ˗mü ka ˈka. Zoova ˗yö ꞊kun Yesu ˗bha bhɛɛwo ˗daakë ˗ni ˈgü ˗kplawo. ˗Yö ˗dho ka ˗takun ˈpö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö bɔmɛn ˗nu ˗takun ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö.—Zan 17:​11, 15, 20.

14. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ kwa ˗dho ˗mɔn ˗zlanwopösü ˗bha kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁴ ˈKö ˗kë ꞊dhɛ nɔɔn˗ së pö ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˗takundhe ˈö kwa ˗bhawɔn dho kë ˗a ˗bha kwa ˗dho ˗a ꞊slɔɔ ˗kplawo. (Luk. 21:​12-15) ꞊Dhɛ Yesu waa ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗an ˈdhö, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wo wo ˈˈtʋ ˗to ɛɛnˈˈ ˈwi wo ˈˈtʋ ˈto, kwa kwa ꞊kwaa˗ ˗an ˗zü ˈö ˈkwaa zɔɔdhe ˗man ˗an ˈka. ˈKö ˗kë ˈzü ꞊dhɛ ˗wo kwa ˗bha yö ꞊kɛɛ˗ ˗kan, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo nɔɔn˗ ˗së ˗pö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka ˈyö sü ꞊dhɛ ˗wo wo ˗zo ˗yö Zoova ˗dhɛ, ˈwaa wo ˗zoyö wo ˗de ˗dhɛ. Zoova ˗yö ꞊faan ˗nu ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo kun ˗kwɛ ˗këŋ do ˗blɛɛsü ˈgu bhë ˗an ˗dhɛ. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka ˗yö kwa ˈgü ˗kë ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa «[˗Zlan] ˗wʋ pö ˈkpakpadhö.» (2 Tim. 4:17) ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ö ga ka ˈgü ꞊dhɛ ˈka ka ˗zoyö Zoova ˗dhɛ, ka ˗dho ˗mɔn ˗zlanwopö ka ꞊sɔbhɛɛ ˈka ˗sü ˗bha.

˗YÖ GA ˗A ˈGÜ ꞊DHƐ MƐN ˈBHA ˗NU ꞊MƆƆN˗ ˗BHA ˈWO WO ˈˈTƲ TO ˗A ˗BHA

15. ˈMën ˗zɔn ꞊dhɛ ˗yö ˗kun ga ˗sü ˈka Yesu ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗dho wo ˈˈtʋ ˈto nɔɔn˗ ˗së ˗bha?

¹⁵ ˗Yö ˗kun ga ˗sü ˈka Yesu ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˈˈtʋ to nɔɔn˗ ˗së ˗bha. ˈWɔn yö ˗kɔ suu ˈö bhë ˗ya ˗takun ˈö ˗zlanwopö ö ꞊faan ˈka zuʋ̈gblüdhi ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗dhɛ ˈö ˗zlanwopösü zübho ˈö˗ ˗kwɛ do ˗yö ˗ʒiö, ˗ya ˗yö ꞊dhɛ mɛn ꞊vadhɛ ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo wo ˈˈtʋ ˈto. ˗Yö mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗zɔn ˗mlün ˈö˗ ˈˈkan ˗sü ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya ˗lo, ˗a ˈka. (Zan 4:35) ꞊Taabha kö ˗kwɛ do ˗ya ʒiö, ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ: «Pë ꞊va ˈˈkan ˗wɔn ˗yö ˗dhö ˈbhlaa.» (Mat. 9:​37, 38) ˗Yö ˗go mü ˈö˗ pö: «Pë ꞊va ˈˈkan ˗wɔn ˗yö ˗dhö ˈbhlaa. ˗Ka bhɛɛˈˈ ˈbhladhɛ Dëmɛn ˗dhɛ kö ˗yö yökëmɛn ˈbhaa ˗nu bɔ ˈbhlaa.» (Luk. 10:2) ˗Yö ˗kun ga ˗sü ˈka Yesu ˈgü ˗kplawo ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wo ˗dho wo ˈˈtʋ ˈto nɔɔn˗ ˗së ˗bha. ˈDhɛ ˈwo˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi.—Luk. 10:21.

16. Yesu ˗yö ˗bɔ ˈwɔnzuan ˗nu ˗ta ˈö˗ ˗zɔn ˗dhɛ ˈwɔn ˗së ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö go ˗zlanwopösü ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Lukö 13:​18-21) (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁶ Yesu ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊faanmën kö nɔɔn˗ ˗së yö ˗kɔ ˗së ˗yö kë ˗an ˗gɔ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wa pö mɛn ˗nu ˗dhɛ wo ꞊sɔbhɛɛ ˈka ˗kplawo. ˗Kwaa ˈwɔnzuan ꞊plɛ ˗wɔn blɛɛˈˈ. (Lukö 13:​18-21 ˗wo pö.) Yesu ˗yö ˗bɔ mutaadö ga ˗ta ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ nɔɔn˗ pö ˗sü ˗dho ˗dadhiʋ̈ ꞊dedewo, ˈö mɛn gbɛ˗ ˗kɔ ˈti ˗dho ˗mɔn ˗a ˈduannu ˗sü ˗bha. ˗Yö ˗bɔ ˈzü ˈˈsɛkɛ ˗ta ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ nɔɔn˗ ˗dho pö ˗dhɛ ꞊gban ˈgü, ˈö mɛn ˗nu ˈˈtakɔ bho ˈˈgblʋʋ, ˈö ˗wo ˈti ˗dho ˈto mü kö ˗wa ˗dhɛ yö. Yesu ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗zogban ꞊dhɛ ˗an ˗bha ˗zlanwopösü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mɛn ꞊vadhɛ ˗takun.

17. ˗Mën ˈö˗ ˈwɔn ˈgü ˈö kwa ˗dho ˗zlanwopösü yö ˗kɔ ˗së kë?

¹⁷ Kö ˈkwa kwa ˗zota ꞊dhɛ ˗zlanwopösü ˗yö mɛn ꞊va ꞊dede ˗takun ˗ni ˈgu ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhösü ˈgü, ˗yö kwa ꞊faanmën kö ˈkwa˗ pö ˗kplawo. ˗Kwɛ ˈˈpɛpɛ ˈka, mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˗wo ˗nu ˗zo ˗bo ˈwlaan˗ ˗ta, ˗ya ˈgo mü ˗wo Biblö ˗draan kwa ˈˈpiʋ̈. ˗A mɛn ˈwo ˗mɔn ˈˈgblü ꞊va ˗bha ˗wo ˗bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˈwo nu kwa ˈˈpiʋ̈ kö kwaa˗ ˗nu ˈkwa ˗zlanwopö. Mɛn ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo wo ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˗bha ꞊dɛɛ ˈkwaa ˗an dɔ. ˈˈKɛɛ kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗yö mɛn ꞊va ˗lo ˗ni ˈgü ˈko ˗ta kö ˗wo dha ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈö nu ˗ni ˈgü bhë, ˗a ˗gɔ. (Dhɛ. 7:​9, 14) ˗Yö ga ˗sü ˈka Zoova ˈö ˗kë ˈbhlaadhɛ Dëmɛn ˈka bhë ˗a ˈgü ꞊dhɛ mɛn ꞊vadhɛ ˗dho ˈˈwɩ nɔɔn˗ ˗së ˗bha. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˗zlanwopö ˗kplawo.

18. ˈMën ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˗nu ˈˈɲan ˗yö ˗da ˗a ˈgu ˈö ˗gban kwa ˗bha?

¹⁸ ˗Wo Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊dede ˗dɔ ˗kplawo ˗an ˗bha ˗zlanwopö wo ꞊sɔbhɛɛ ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗dhɛ ˈö bɔmɛn ˗nu ˗wo ˗zlanwopö wo ꞊sɔbhɛɛ ˈka bhë, mɛn ˗nu ˗wa ‹ˈgüman ꞊dhɛ ˗wo ˗kun Yesu ꞊kee˗.› (Këw. 4:13) Kwa ˗de ˈpö kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi ˈgü. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wa yö ꞊dhɛ kwa ˈto ˗ni ˈgu Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈.