Gagade ˈö ˗gban ˗detakundü waa ˈgbɔɔdü ˗bha

1. ˗Zo ˗yö dü ˗dhɛ ˗sü ˗yö ˗pɛn ˗sü ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

“ˈSËËDHƐ ˗be ˈwo˗ ˗dhɛ La religion traditionnelle africaine (angl.) ˗ya ˗pö dhɛɛˈˈ ˈö ˗kë ꞊dhɛ “dü ˗dhö ˗ee ɛɛnˈˈ ˈyaa ˈdhö ˗ee?” ˈka bhë, ˗a ˗dhɛ ˈyaa˗ ˗bha kö ˗wa ˈkpɔ mɛn tii ˈˈsɛ ˈgü.” ˗Ya ˗pö ˈzü ꞊dhɛ mɛn tii ꞊suu ˈˈoo ˗suu ˗bhaa ˈgü, dü ˈnën ˈwɔn ꞊gban ˈˈdhiʋ̈. Mɛn ˗nu ˈwo wo ˗zo yö dü ˗dhɛ, ˗an mɛn ˈbhaa ˗nu wo ˈti ꞊klaŋ kë, ˈˈkɛɛ ˗an mɛn ˈbhaa ˗nu ꞊klaŋ ꞊gblɛɛn ˗kë. ˈˈMɔɔn˗ ˈsëë˗ ˗gɔmɛn waa Kletien ˗gɔmɛn ˗nu ˗de ˈpö, ˗wo wo ˗zo ˗yö ꞊dhɛ dü ˗yö ˗dhö.

2. Mɛn ꞊vadhɛ ˗bhaa ˈka, dü ꞊faan ˗yö ˗go ˈˈmɛn?

² Mɛn ꞊vadhɛ wo ˗zo ˗yö ꞊dhɛ ˈˈpiigbɩɩdhɛ ɛɛnˈˈ ˗zuu ˈgü ꞊faan ˈbha ˗yö ˗dhö. ˗An ˗bhaa ˈgü ˗yö ˗go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈. ˗Zuu ˗nu ɛɛnˈˈ kwa ˈˈbheman ˗nu ˈö ꞊wa ga, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo bɔ˗ ˗ta ˈwo ˈwɔn ˗nu ˗kë ˗a ˈka. Mɛn ˈbhaa ˗nu ˗mɔɔn ˗a ˈsü sü ˗bha ˈpö ˈwo wo ˗de ˗takun ˗a ˈka (˗detakundü), ɛɛnˈˈ ˈwo pë yaa ˗kë ˗a ˈka (ˈgbɔɔdü).

3. ˗Mën ˈö ˗tɔ ˈgbɔɔdü? Mɛn ꞊vadhɛ ˗bhaa ˈgü, ˗mën ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˗kë?

³ ˈGbɔɔdü bhë ˗wa ˗zuö wo ˈyɔɔ˗ ˗bha. Mɛn ˗nu wo ˗zo ˗yö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo dü ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈwo˗ ˗zuö, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗ya boo ˗nu, ˈˈwɔɔn ˗nu, gbɔŋgbɔ ˗nu waa wü ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˈgü kö ˗wo nu mɛn ˗nu ˗gɔ. Mɛn ꞊vadhɛ wo ˗zo ˗yö ˈpö ꞊dhɛ ˈgbɔɔdü ˈnën ˈˈdhinaan ˗nu ˗da, ˈyö˗ ˗kë ˈö dhebɔ ˗nu ˈwaa ˈnën ˈkpɔ, ˈyö nu ˈˈyua waa ga ˗an ˈka.

4. ˗Mën ˈö mɛn ꞊vadhɛ ˗wa pö ˈö ˗gban dümɛn ˗nu ˗bha? ˗Mën ˈö dümɛn zii ˗nu ˗wa pö?

⁴ Mɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˗pö ꞊dhɛ dümɛn ˗nu ˗go wo kwi ˈgü gbeŋ ˈö ˈwo dho dü ˗zuö, ˈö waa dümɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo ˗kpan wo ˈkwëë˗, ˈö ˈwo mɛn zë dü ˈgü. ˈDhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ dümɛn ˗nu ˈwo bhë, ˗an ˗floo ˗to yi ˈgü ˈkɔɔ bhë, mɛn ˗nu ˈö ꞊wa wo ꞊kwaa dü ˗zü, pë ˗nu ˈwo˗ pö yö ˈnën ˈö˗ ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ dü ˗kwɛzlan ˈö bhë gagade ˗mü. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ mɛn tii ˈsëëdhɛ ˗be do ˈbha ˗yö pë ˗nu ˈö dümɛn zii ˗nu (ˈö ˗an ꞊vadhɛ ˗kë wlüüˈˈ ˗nën ˗nu ˈka) ˗wa pö, ˗a ˗bɛnzë ˈö˗ pö: “Mɛn 150 ˈnën ˈa ˗an zë gɔ ˗bha sidan ˈgü.” “ˈNën ˈˈsoodhu ꞊nën ˈa ˗an zë ˗an ꞊ɲɔɔn ˗gan ˗an ˈgü ˗sü ˈka.” “N ˈˈtɔŋdë ˗yaaga ˈnën ˈa ˗an zë ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗wo wo ˗kwaa n ˗zü.”

5. ˗Mën ˈö ˗tɔ ˗detakundü? ˗Wa ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁵ Mɛn ˗nu ˗wa ˗pö ꞊dhɛ ˗detakundü ö ˗kɔ ˗kpa mɛn ˗ta ˈwɔnyaa ˗gɔ. Mɛn ˗nu ˈö ˗detakundü ˈdhö ˗an ˗gɔ, ˗wo ˗yakɔbhapë waa ˗kɔnëngabhapë ˗nu ˗ya wo ˗kɔ ˗bha. ˗Wo ˗detakunblɛɛdhɛ ˈˈyi ˗nu ˗mü, ɛɛnˈˈ ˈwo˗ ˗kë wo ˗bha. ˗Wo ꞊geebɔga ˗nu ˗da ˈˈsɛɛdhö ɛɛnˈˈ ˗wo ˗an dɔ ˗an ˗bha ˗dakɔɔdhɛ ˗nu ˈgü ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗an ˗bhaa ˈgü, ꞊faan ˗yö ˗an ˗gɔ kö ˗yö ˗an ˗takun. ˗Wo wo ˗zo ˗yö kwiga ˗nu ˈö Koran ɛɛnˈˈ Biblö ˈˈdhiwo ˈdhö ˗ya ˗sü ˈka ˗an ˈgü, ˗an ˗dhɛ.

꞊Sua waa ˈˈkpënŋ˗ ˗nu

6. ˗Mën ˈö Sɔtraan waa ö ˗bha ˗zuu yaa ˗nu ˈwo˗ ˗kë ꞊kwɛŋzü? Kwa ˗dho ˗an ꞊faan ˈsü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁶ ˗Yö gagade ˈka ꞊dhɛ Sɔtraan waa ö ˗bha ˗zuu yaa ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈyɔɔ˗ ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu. ꞊Faan ˗yö ˗an ˗gɔ ꞊dedewo kö ˗wo ˈwɔn ˗nu kë mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˗zotadhe waa ˗an ˗bha ˗tosɛta ˗bha. ˈÖ kun ꞊kwɛŋzü, ˗wo ˗da mɛnbhɩɩdhe waa wü ˗nu ˈgü. (Matiö 12:43-45) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa ˗an ꞊faan ˈsü ˗bhaasü, kwa dua ˈyaa ˗mü ˈpö kö ˈkwa ˗an ꞊faan ˗wɔnblɛɛsü ʒiö ꞊gɔɔ.

7. ˗Mën ˈö Sɔtraan ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˗nu wo ˗zo yö ˗a ˗dhɛ? ˈWɔnzuan ˗mɛɛn ˈö˗ ˗zɔn?

⁷ Sɔtraan ˈnën ˗tɔ ˈkpënŋgɔmɛn. ˗Ya ˗kë ˈö mɛn ˗nu wo ˗zo yö ꞊dhɛ ˗a ꞊faan ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ö ˗naan ˗ta. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ˗Gblü ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈgü, ˈˈsɔla ˗nu ˗bɔ pë vin ˈˈgbɩɩ˗ ˗sü ˗ta ˈwo ˈˈsuʋ̈ ˗da wo ˈyɔɔ˗ ˗nu ˈgü. ꞊Ya kë ꞊dhɛ wo ˈdho˗ ˈdho ˗gblü gɔn, ˈyö ˈwo bu ˗wogbɩɩsü ˗nu ˗wo sü dhadio ˈgü. ˗Wa ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö wo ˈyɔɔ˗ ˗nu wo ˗zota ꞊dhɛ bu ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗an ˗gɔ. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, Sɔtraan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˗nu wo ˗zota ꞊dhɛ ˗a ꞊faan ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈyaa ˈdhö. Pë ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ ˈö ˈˈsuʋ̈ ˗da mɛn ˗nu ˈgü kö ˗wo ö dhɔɔbhaawɔn kë, kö wa ˈdho˗ Zoova ˗bhaa kë. ꞊Sua ˗yaaga ˈö Sɔtraan ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˗nu wo ˗zo yö ˗an ˗dhɛ, ˗kwa ˗an ˗ga.

8. ꞊Sua do ˗mɛɛn ˈö Sɔtraan ꞊ya˗ ˗pɛn?

⁸ ˗A ꞊sua ˗blɛɛsü ꞊nɛn: ˈWɔnyaa ˈˈwɛɛ ˈbha ˈyaa kë ˈˈwɛwɛ kö ꞊faan ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˈyaa˗ ꞊zlöö. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Kö ˈˈgɔnŋ ˗yö ˈnën ˈbha zë, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗a dhö ˗ya ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ zɛnpëdhe ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö nu ˈˈgɔnŋ ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗a ˈgü ꞊dhɛ dümɛn ˈnën bɔ zɛnpëdhe ˗ta ˈyö ˈö ˗bha ˈnën zë.

9. Biblö ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Sɔtraan ˈyaa ˈnën ˈwɔnyaa ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗kë?

⁹ ˗Yö gagade ˈka ꞊dhɛ Sɔtraan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö nu ˈwɔngbɩɩ˗ ˈbhaa ˗nu ˈka, ˈˈkɛɛ ˗zo yö ˗sü ˈö ꞊dhɛ yö ˈnën ˈwɔngbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ꞊taabha bhë, ˈyaa gagade ˈka. Biblö ˗ya ˗pö: “˗Biaga ˈyaa ˗gɛngbɩɩmɛn ˗nu ˗bhaa ˈka, ɛɛnˈˈ ˗gblügɔnsü ˈyaa mɛn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗bhaa ˈka, ɛɛnˈˈ ˈzü ˗bhöpë ˈyaa ꞊kpɔɔmɛn ˗nu ˗bhaa ˈka. ꞊Nɔɔn ˈyaa ˗gleŋmɛn ˗nu ˗bhaa ˈka, ɛɛnˈˈ ꞊bhlëë ˈyaa ˈwɔndɔmɛn ˗nu ˗bhaa ˈka, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈoo ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˈwɔnyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kan mɛn ˈˈoo ˗mɛn ˈgü.” (Ecclésiaste 9:11) ˗Bialömɛn ˈö˗ ˗gɛn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka mɛn ꞊gban ˗ta, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kun ˗biaga ˈka. ˗“Kanmɛngüwɔn” ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˗kë, ˈö kun ˗biaga ˈka. ˗A ˈbhaa ꞊ya kë, ˗a ˗gɛn ˈˈdhiʋ̈ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗zuö ˈö ˗pö, ɛɛnˈˈ ˈö ˈˈyua ˗ya kun ɛɛnˈˈ ˈzü, ˈö˗ ˗gɛn ˗ʒiö ˈkoo. ˈWɔn ꞊suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka. ˗An ˈˈpɛpɛ ˈwaa Sɔtraan ɛɛnˈˈ dümɛn ˗nu ˗këpë ˈka. ˗Wo ˗kë wo ˗de ˈka.

10. ˗Mën ˈwo˗ ꞊blɛɛ ˈö ˗gban dümɛn ˗nu ˗bha? Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ ꞊sua ˗mü?

¹⁰ ˗A ꞊sua ꞊plɛ ˗bha ˗naan ꞊nɛn: Gbeŋ, dümɛn ˗nu ˗go wo ˗floo ˈgü ˈwo dho ˈwo ˗kpan dümɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha, ɛɛnˈˈ ˈwo mɛn ꞊ɲɔɔn mü, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈwo mɛn ˗bhö dü ˈgü. ˗Bhö ü ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ꞊dhɛ: ‘꞊Ya kë ꞊dhɛ dümɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗mën ˈö ꞊ya kë ˈö go ˗an ˈgü ˈö dho dü ˗zuö?’ Mɛndhü ꞊dede ˈnën ˗tɔ ˈnii˗ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ yö˗ ˗bha ˗a ˈdhö, ˈyaa pë ˈbha ˈö go mɛn ˗nu ˈgü ˗a ˈka. ꞊Ya ˈgo ˗a ˈgü ˗zü, kwa ˗zuu ˈnën ˗tɔ kwa ˗bha ˗këdhösü ꞊faan ˈö˗ ˗kë ˈö kwa bun ˗yö ˈwɔn ˗nu ˗kë. ˈˈKɛɛ ꞊ya ˈgo kwa kwi ˈgü ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö pë ˈbha kë.

11. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ dümɛn ˗nu ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo ˈgo wo ˗floo ˈgü? ˗Yö ü ˗zokun ˗ee?

¹¹ ˈNii˗ waa ˗zuu, ˈwaa ˈgo mɛn ˈgü kö ˗wo pë yaa ɛɛnˈˈ ˈwɔn ˗së ˈbhaa kë. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, dümɛn ˗nu ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo ˈgo wo ˗floo ˈgü. Pë ˗nu ˈwo˗ pö ɛɛnˈˈ ˈwo wo ˗zota ˗a ˈgü ꞊dhɛ ˈwa˗ kë bhë, wo ˈti˗ kë ꞊dede ˈka.

12. Sɔtraan ˗ya ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ, ˈö ˗kë mɛn ˗nu ˈgü ꞊dhɛ pë ˗nu ˈö wo ˈtii˗ kë bhë, ˈwa˗ kë?

¹² Pë ˗nu ˈö dümɛn zii ˗nu ˗wa pö bhë, kwa ˗dho ˗an ˈgüman ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Sɔtraan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ kë, ˈö ˗kë mɛn ˗nu ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö wo ˈtii˗ kë bhë, wo˗ ˗kë. Sɔtraan ˗bɔ ˈˈɲɛɛn ˗nu ˗ta ˈö˗ ˗kë, ˈö ˗kë mɛn ˗nu ˈgü ꞊dhɛ ˈpë wo ˈtii˗ yö bhë, ˈwa˗ yö. ˈYö ˗kë ˗an ˈgü ˈzü ꞊dhɛ ˈpë wo ˈtii˗ man ꞊dede ˈka bhë, ˈwa˗ man, ˈö ˈpë wo ˈtii˗ kë, ˈwa˗ kë. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈgü, Sɔtraan ö ˗zo ˗yö ꞊dhɛ ö ˗dho mɛnbhɩɩdhe ˗nu bho Zoova ˗bha ʒiaan ˗ta, kö ˗yö kë ˗an ˈgü ꞊dhɛ pë ˈö Biblö ˗ya pö, ꞊sua ˗mü.

13. (a) ˗Detakundü ˗yö ˗së ˗ee? (b) ˗Mën ˈö ˗Zlan ˈˈDhiwo ˗ya pö ˈö ˗gban dü ˗bha?

¹³ ˗A ꞊sua ˗yaaga ˗bha ˗naan ꞊nɛn: ˗Detakundü ˗yö ˗së ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˈgbɔɔdü ˗shiö ˗mü. ˈˈKɛɛ Biblö ˗bhaa ˈgü, ˈgbɔɔdü waa ˗detakundü ˗wo do. Dü ˈˈpɛpɛ ˗ya ˗dhɛ ˈyaa˗. Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈö ˗an nu Izraɛdhö ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗dhɛ ˈö ˈwo ˗gban dü waa dümɛn ˗nu ˗bha, ˗an ˈbhaa ˈnën ˈwo yö:

• “Ka dua ˈyaa ˗mü kö ˈka dü ˗zuö.”—Lévitique 19:26.

• “˗Yö ˗kë gɔɔn˗ ˈka ɛɛnˈˈ dhebɔ ˈka ˈö ˗dɛbɔ ˗zuu ɛɛnˈˈ ˈwɔn ˈö ˗dho kë ˈˈdhiʋ̈ ˗a blɛɛˈˈ ˗zuu ˗yö ˗kë ˗a ˗ta, ka dua ˗mü kö ˈka˗ zë gbokungbokundhö.”—Lévitique 20:27.

• “ˈˈSlökëmɛn, ˗dɛbɔmɛn, dümɛn, ɛɛnˈˈ ˈmɛn ˈö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗zuö dü ˈgü, ɛɛnˈˈ mɛn ˈö dho ˗dɛ ˈˈpiʋ̈, ˗an ˈbha ˗bha ˈbha ya ˈdho˗ kë ka kpö ˈgü.”—Deutéronome 18:10-14.

14. ˗Mën ˈö ˗kë ˈö Zoova ˗yö ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈwo ˗gban dü ˗bha ˈö ˗an dɔ?

¹⁴ ˈTɔŋ˗ ˗nu ˈwo bhë, ˗wa ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ Zoova ˈyaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ö ˗bha mɛn ˗nu ˗wo dü ˗zuö. Zoova ˗yö ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗dɔ ö ˗bha mɛn ˗nu ˗ta ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗an ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˈö ˈyaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo kë ˈˈsuʋ̈ waa ˗zoyödhe ꞊sua ˗sü ˗nu ˗bha ꞊dhuëŋ ˈka. ˈYaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗zuu yaa ˗nu ˗an ˗wëëkëwo.

15. Biblö ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˈˈpii ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka Sɔtraan ˗ta?

¹⁵ Pë ˗nu ˈö ˗zuu yaa ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˗kë, waa˗ ˗dhɛ ˗nu ˈö ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha, Biblö ˈyaa ˗an ꞊gban ˗bhokota kë. ˈˈKɛɛ ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗Zlan ꞊faan ˗yö ˗ʒiö Sɔtraan waa ö ˗bha ˗zuu yaa ˗nu ˗bhaa ˗ta. Zoova ˗ya Sɔtraan kë dhaŋ˗ ˈgü. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12:9) Bhi ꞊dede ˗bhö ˗a ˗ga, Sɔtraan ˗yö ˈˈplɛnsɔn ˗dhɛ Zoova ˗gɔ kö ˗yö Zɔbö ˈgüdan. ˈYö, ˗a pö ˈö ˗Zlan ˗ya wo ˈya ˈdhö˗ Zɔbö zë bhë, ˈyö˗ man ˗a ˗ta.—Job 2:4-6.

16. De ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ ˗ʒian mɛɛnˈˈ kö ˗yö ö ˗kɔ ˈkpa kwa ˗ta?

¹⁶ Proverbes 18:10 ˗ya ˗pö: “Zoova ˈtɔ ˗yö ˗bindhɛ ˈkpii˗ ˈka. Mɛn ˈö kpɛnŋdhö ˗yö ˗bialö ˈö dho mü ˈyö ö ˗bin.” ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü kö ˈkwa Zoova ˗ʒian mɛɛnˈˈ kö ˗yö ö ˗kɔ ˈkpa kwa ˗ta. ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwaa ˈˈdhɛ ˈkun kö Sɔtraan waa ˗zuu yaa ˗nu ˗kɔ ˈya ˈdho˗ ˗mɔɔn ˗an ˗bha, ɛɛnˈˈ ˈwaa ꞊duëë dümɛn ˗nu kë ˈˈslö ˗gɔ. ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu wo ˗zo ˗yö pë ˈö Biblö ˗ya pö yö ˗a ˗dhɛ. ˗Ya ˗pö: “Zoova ˗zë ˗a ˈˈɲan ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊gban ˈgü, kö ˗yö nu ö ꞊faan ˈka mɛn ˗nu ˈwo˗ ˗dhɔkë wo zuʋ̈ˈˈ ˗todhʋ̈sü ˈka, ˗an ˗dhɛ.”—2 Chroniques 16:9.

17. Zakö 4:7 kwa zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈˈKɛɛ ˗mën ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ kë?

¹⁷ Zakö 4:7 ˗ya ˗pö: ‘˗Ka ka ˗gɔ ˈdho ˗Zlan ˗dhɛ ˈˈsia˗ kö ˈka dɔ Sɔtraan ˗gɔ ˗gɔn ˗yan ˈgü. ˈKa˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗dho ꞊dua ka ˗gɔ ˈö dho ka ˈka ꞊gblɛɛn.’ Kö ˈü Zoova ˗dhɔkë, ü ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˈdhaŋ˗ bho ˗wo ˈö bhë ˗a ˈˈdhiʋ̈. Kö ˈü ˗Zlan ꞊dede ˗dhɔkë, kö ˈü ü ˗gɔ ˈdho ˈˈshia˗ ˗a ˗dhɛ, ˗a ˈwɔn ˗yö kë ü ˈˈɲaan ꞊dedewo ꞊dhɛ Zoova ˗dhö ö ˗kɔ ˈkpa ü ˗ta.