ˈDe ˈö ˈtɔ˗ ˗Zlan?

1, 2. Dhɛɛˈˈ ˗nu ˗mɛɛn ˈö mɛn ˗nu ˗an kpɔ ꞊shiö ꞊shiö?

ˈNËN ˗nu ˗bha dhɛɛˈˈ ꞊va. Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü pë ˈbha ˗bhokoo ˗kë ˗an ˗dhɛ, ˈˈkɛɛ ˗wo ˗dho ü dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ꞊dhɛ, ‘˗Mën ˈö ˗kë?’ ˈBha˗ ˈˈslö mɛɛnˈˈ ˈbha˗ ˗yɔ bɔ ˗an ˗gɔ, ˗wo ˗dho ü dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˈzü ꞊dhɛ, ‘ˈˈKɛɛ ˗mën ˈö ˗kë?’

² Kwa ˗kë wlüüˈˈ ˗nën ˈka, ɛɛnˈˈ mɛn zii ˈka, mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ kwa dhɛɛˈˈ ˗kpɔ. Kwa dhɛɛˈˈ ˗nu ˗kpɔ kö pë ˗nu ˈwo ˗gban kwa ˗bhöpë ˗nu, kwa ˗da ˗sɔ ˗nu ɛɛnˈˈ kwa ˈdhɔpë ˗nu ˗bha, kö ˈkwa ˗an dɔ. Ɛɛnˈˈ ˈzü kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa dhɛɛˈˈ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˈwo ˗gban ˗tosɛta waa ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗bha, ˈkwa ˗an kpɔ. ˈˈKɛɛ ꞊ya kë ꞊dhɛ dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗yɔ ˗nu ˈwo mɛn ˗zokun kwa ˈti ˗an ꞊slɔɔ, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kan ˗an ˗yɔ mɛɛnˈˈ ˗sü ˗bha.

3. ˗Mën ˈö ˗kë mɛn ꞊vadhɛ ˗bhaa ˈgü ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈwo dhɛɛˈˈ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗yɔ ꞊slɔɔ?

³ Dhɛɛˈˈ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˈö ˈkwa ˗an kpɔ, ˗an ˗yɔ ˗nu Biblö ˈgü ˗ee? Mɛn ˈbhaa ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ pö ꞊ii, ˈˈkɛɛ ˗an ˗bhaa ˈgü, Biblö ˈgümandhɛ ˗yö ˈˈgbɩɩ˗. ˗Yö ˗kë ˗an ˈgü ꞊dhɛ, dhɛɛˈˈ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗yɔ ˗nu ˗wo pastëë waa ˈpɛɛ˗ ˗nu woo dosɛnŋ ꞊nën ˗an ˗gɔ. ˗A pö ˗sü ˈö ꞊dhɛ ˈwaa˗ ˗yɔ dɔ bhë, ˗yö mɛn ˈbhaa ˗nu ˈgü ˈlëësü ˗sü. Ü ü ˗bha ˗pö ˗a ˈgü ꞊dhɛ?

4, 5. Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗mɛɛn ˈü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˗an kpɔ ü ˗de ˗gɔ? ˗Mën ˈö ˗kë ü dua ˈdhö ˗mü kö ˈü ˗an ˗yɔ mɛɛnˈˈ ˈü ˈdho ˗a ˈka ˈˈdhiʋ̈?

⁴ ˗A ˈbhaa ꞊ya kë, kö dhɛɛˈˈ suu ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ: ˗Mën ˈa nu ˗a mɛɛnˈˈ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa? ˈMan ga, ˗mën ˈa ˗dho kë ˗a ˈka? ˗Zlan ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈka bhë, ü ˗an ˗yɔ ˗nu mɛɛnˈˈ ˗ni ˈgü. Yesu ˈö ˗kë ꞊Klaŋgɔmɛn ˈkpii˗ ˈka ˗ya ˗pö: ‘˗Ka pë ˗gba ˗dhɛ ˈka ˈdho˗ ˈka, ka ˗dho ˗a ꞊slɔɔ! ˗Ka pë mɔɔ˗ ˈka ˈdho˗ ˈka, ka ˗dho ˗a yö! ˗Ka ˈˈkwɛɛ ˗ta ˗ma ˈka ˈdho˗ ˈka, ˗wo ˗dho ˈˈkwɛɛ ˈˈpʋ ka ˗gɔ.’ (Matiö 7:7) Bha ˈdho˗ ü ˗kɔ ꞊zɔɔ˗ ˗yö ˈto˗ ˈka ˈˈdhʋ̈ ˗yö yö˗ ˈka ˗an ˗yɔ ˗nu ˈwo ˗dho ü ˗zokun ˗an ꞊slɔɔ yi ˗bha.

⁵ ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈbha ˗an ˗yɔ mɛɛnˈˈ “ˈbha ˈdho ˗a ˈka ˈˈdhiʋ̈”, ü ˗dho ˗an ꞊slɔɔ Biblö ˈgü. (Proverbes 2:1-5) ˗An ˗yɔ ˗nu bhë ˗an ˈgümandhɛ ˈyaa ˈˈgbɩɩ˗. Pë ˗nu ˈü ˗dho ˗an draanˈˈ bhë, ˗wo ˗dho ü ˗bha ˗tosɛta kë ˗së ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö˗ ˈgü, ˈö ˈwo ü gba ˗zoyödhe ˗së ˈö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü ˗a ˈka. Dhɛɛˈˈ do ˈbha ˈö mɛn ꞊vadhɛ ˗wo wo ˗zota ˗a ˈgü, ˗kwaa ˗wɔn blɛɛˈˈ.

˗ZLAN Ö ˗ZOTA KWA WƆN ˈGÜ ˗EE, ƐƐNˈˈ ˈWƆNYAAKËMƐN ˗MÜ ˗EE?

6. ˗Mën ˈö ˗kë mɛn ꞊vadhɛ ˗wo wo ˗zota ꞊dhɛ ˗Zlan ˈˈtʋ ˈyaa kwa ˗bha saanˈˈ ˗bha?

⁶ Mɛn ꞊vadhɛ ˗wo wo ˗zota ꞊dhɛ ˗Zlan ˈyaa ö ˈˈtʋ̈ŋ kë kwa ˈgü. ˗An ˗bhaa ˈgü, ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ö ˗zota ˗be kwa ˗wɔn ˈgü, ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yö ˈti ˗dhö kë ꞊dhɛ ˗kɔ suu ˈö yö ˗a ˈdhö. ˈKwa ˗dhɛga kwa ˗züzü, ˗gblü ˗nu, ˈko ˗san, waa saanˈˈ ˈnën ˈkwa ˗kpan ˗an ˗bha. ˈˈYua mɛn ˗nu ˗kë, ˈö ˈwo saanˈˈ ˗sü, ˈö ˈwo ga. Mɛn ˈbhaa ˗nu wo ˗de dhɛɛˈˈ ˗kpɔ ꞊dhɛ, ‘꞊ya kë ꞊dhɛ ˗Zlan ö ˗zota ˗be kwa ˗wɔn ˈgü, ˗mën ˈö ˗kë ˈyaa saanˈˈ bho kwa ˗bha?’

7. (a) ˗Zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wa ˗pö mɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗Zlan këwɔn ˗yö ˈyaa˗ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (b) ˗Mën ˗kë ˈö ˗dho kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗Zlan ˈyaa ˈnën ˈwɔn yaa ˗nu ˗kë kwa ˈka?

⁷ ˗Zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wa ˗kë ꞊shiö ˈö mɛn ˗nu ˗wo wo ˗zota ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˗mü ˗Zlan ˈka. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ꞊wa kë, ˈyö ˈwo˗ pö ˗Zlan këwɔn ˗mü. Yö ˈwo˗ pö yö ˈnën˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö kë ˈˈdhʋ̈. ꞊Waa˗ pö ˈˈdhʋ̈ kö ˈwɔn yaa ˗blɛɛ ˗Zlan ˗bha ˗sü ꞊dede ˗mü. ˈˈKɛɛ kö Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈwɔn yaa ˈyaa ˈgo ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ toŋtoŋdhö. Zakö 1:13 ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗Zlan ˈyaa mɛn ˈbha ˈgüdan ˈwɔn yaa ˈka. ˗Ya ˗pö: “꞊Ya kë ꞊nɛ ˈgüdandhe ꞊ya ˗nu mɛ ˈö ˗dhö ˗a ˗ta, kö ꞊kun ˈö˗ pö: ‘˗Zlan ꞊nɛ ˈö n ˈgü dan bhë,ˈ ˈö tɔɔ ˈwun yaa gbɛ ˈyaa ˗mɔ ˗Zlan ˈgü dan ˗sü ˗bha; yö ˗de ˈpö ˈyaa mɛ ˈgü ˗dan.’” ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗Zlan yö ˈti ˈwɔn yaa ˗bha kë ˗sü bho kwa ˗bha, ˈyaa ˈnën ˈö ˗an ˗kë toŋtoŋdhö. (Job 34:10-12 ˗wo pö.) ˗Kwa ˈwɔnzuan do ˈsü.

8, 9. ˗Mën ˈö ˗kë ˈö ˈyaa ˗së kö ˈkwa ˗Zlan ˈtɔ ˗shiö kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wɔn ˈgü? ˗A ˈwɔnzuan ˗zɔn.

⁸ Ü ˗zota ˈnëngɔɔnnën do ˈö waa ö ˗mɛn ˗nu ˈwo ˈkɔ do ˈgü ˗a ˈgü. ˗A ˗dhɔ ˗ya dë ˗kë ꞊dedewo. ˈYö ˈpë ˗dho ˗a kë kö ˗yö ʒiaan ˗së ˈsü ˗a dë ꞊yaa˗ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ ˈyö˗ ˈnën ˗yö ˗gban ö dë ˗gɔ, ˈyö go ˈˈkwɛɛndhö. ˈYö ˈˈta ˗kɔ yaa ˗kë, ˈyö˗ ˈgü ˗wɔn ꞊slɔɔ. Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ dë ˈtɔ ˗shiö ꞊dhɛ ˗mën ˈö ˗kë yö ˈti ö gbö ˈkun kö ya ˈdho˗ ˈgo ˈkɔɔ ˗ee? ˗Abin! (Dhukö 15:11-13) ꞊Dhɛ ˈnën dë bhë˗ ˈdhö, ˈˈtʋ̈ŋ ˈö mɛn ˗nu ˗wo ˗gban ˗Zlan ˗gɔ ˗a ˈka bhë, yö ˈti ˗an ˈkun kö wa ˈdho˗ ˈwɔn yaa kë. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ꞊ya kë, kwa dua ˗mü kö kwa ˗zo ˗yö ˗bo ꞊dhɛ ˗Zlan ˈyaa ˈnën ˈö˗ ˗kë. ˈYaa ˗së kö ˈkwa ˗Zlan ˈtɔ ˗shiö.

⁹ ˈPë ˈö ˗kë ˈö ˗Zlan yö ˈti ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu bho kwa ˗bha ꞊köŋ, ˗a ˗gɛn ˗ya ˗gɔ. ˈWɔn ˗gɔ 11 ˈgü, pë ˈö Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban ˈwɔn ˈö bhë˗ ˗bha, ü ˗dho ˗a yö. ˈˈKɛɛ ˗yö kë ü ˈˈɲaan ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö ˗Zlan ˗kë, ˈyaa ˈnën ˈkwa ˗dho ˗a ˈtɔ ˗shiö kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wɔn ˈgü. ꞊Ya ˈgo ˗a ˈgü, yö Dosɛnŋ ˈnën ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈˈɲan bhɔ.—Isaïe 33:2.

10. ˗Mën ˈö ˗kë ˈkwa ˗dho ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗dho pë ˈˈpɛpɛ ˈö ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗wa ꞊shiʋ̈ ˗an baaˈˈ?

¹⁰ ˗Zlan ˈö bhë ˗yö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. (Isaïe 6:3) Pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˗kë ˗yö ˈˈpuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈, ˈö ˗së. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗zo yö ˗a ˗dhɛ. Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗zë ˈwaa ˈˈdhʋ̈. ˗Wo ˈwɔn yaa ˗kë ꞊shiö ꞊shiö. ˗A ꞊dee ˗ʒiaan ˈˈsɛgɔdhiʋ̈mɛn kpɛnŋdhö ˈö ˈdhö, ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö pë ˗nu ˈö ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗wa ꞊shiʋ̈ ˗ya baaˈˈ. Mɛn ˈbha ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˈyaa ˗mɔɔn ˗Zlan ˗bhaa ˈka. Pë ˗nu ˈö ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗wa ꞊shiʋ̈, ˗yö ˗dho ˗an baaˈˈ, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha. ˗Yö ˗dho ˈwɔn yaa ˈˈpɛpɛ bho ˈˈshia˗ ˗tokpa ˈka.​—Psaume 37:9-11 ˗wo pö.

MƐN ˗NU ˗WO SAANˈˈ ˗NI ˈGÜ, ˗ZLAN ˗YA ˗YÖ ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ?

11. ˗Zlan ˗yö ü ˗bha saanˈˈ ˗nu yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹¹ ˈWɔn ˗nu ˈwo kë ˗ni ˈgü ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö waa˗ ˗dhɛ ˈö bhi ꞊dede ü ˗bha ˗tosɛta ˈgü bhë, ˗Zlan ˗yö ˗an ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ, “kpɛnŋdhödhɛ ˗dhɔ” ˗Zlan ˗kë. (Psaume 37:28) ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˈwɔn ˗së waa ˈwɔn yaa ˗an ˈgü ꞊dedewo. Mɛn ˗nu ˗wo saanˈˈ ˈsü ˗ni ˈgü, ˗yö ˗kë ˗a ˗dhɛ ˈyaa˗ ꞊dedewo. Biblö ˗ya ˗pö, ˈdhɛ ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yö kö ˗ya pa ˈwɔn yaa ˈka ꞊kwɛŋzü, “˗wɛi yö ˗kpɔ ˗a zuöˈ ˗ta.” (ˈWunzüdɔdhɛ 6:5, 6) ˗Zlan yö ˈti ˈgo ˈˈgblʋʋ. (Malaki 3:6) Biblö ˗ya ˗pö ˗Zlan ö ˗zota ꞊dedewo ü ˈwɔn ˈgü.​—1 Piɛdhö 5:7 ˗wo pö.

12, 13. (a) ˗Mën ˈö ˗kë mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɔ kwa ˗kë ˈö ˈkwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˗an ˈgü? ꞊Ya ˈgo mü, kwa saanˈˈ ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗an ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (b) ˗Mën ˈö ˗kë ˈö ˗dho ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗Zlan ˗dho saanˈˈ waa ˈwɔn yaa ˗nu bho ˈˈshia˗?

¹² Biblö ˗ya ˗pö ˈpö ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö kwa ˗da ˈö ˗bhɔ ˗bha ˈka. (ˈWunzüdɔdhɛ 1:26) ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˈˈklʋʋsë ˗nu do ˈwo ˗Zlan ˗gɔ bhë, ˗wo kwa ˗gɔ ˈpö. ꞊Ya kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö wo ˈti pë ˈbha kë, ˗an ˗bha saanˈˈ ˈsü ˗sü ˗kë ü ˗dhɛ ˈyaa˗, kö ˗yö ˗Zlan ˈgü ˈyaa˗ ꞊dedewo. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹³ Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ‘waa˗ pö ˗dhɔ kö ˗wo ˗wɩ ˗Zlan ꞊në˗ ˈka.’ (1 Zan 4:8) ˗Dhɔ ˈnën˗ ˗blü pë ˈˈpɛpɛ kë ˗sü ˗bha. Mɛn ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ mɛn ˗dhɔ ˗yö ˗Zlan ˗kë. Ü ˗zota ˈwɔn ˈö yö˗ ˈgü: ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗a ˈˈse ˗yö ü ˗dhɛ ˗be, ˈü ˈti ˗dho saanˈˈ waa ˈwɔn yaa ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˈyö ˗an bho mü ˗ee? Ü ˗dho ˗an bho mü, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɔ ˗yö ü ˗kë. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗Zlan ˗de ˈpö ꞊wɛ? ˗A ˈˈpii ˗yö ˈˈgbɩɩ˗. ꞊Ya ˈgo ˗a ˈgü ˈzü, ˗dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë bhë, ˗yö ˗dho saanˈˈ waa ˈwɔn yaa ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗an bho ˈˈshia˗. ˗Yö kë ü ˈˈɲaan ˈkpakpadhö ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün bho, ˈwo ˈsëëdhɛ yö ˗a züdɔdhɛ ˈgü bhë, ˗wo ˗dho kë ˈkpakpadhö. ˈˈKɛɛ ꞊ya kë ꞊dhɛ ü˗ ˈˈpiʋ̈ ˈü ˈdhaŋ˗ bho pë ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈˈdhiʋ̈, kö ü ˗bhawɔn ˗yö ˈwɔn ꞊va ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗an dɔ ˗sü ˗bha.

˗ZLAN ˗YA ˈˈPIƲ̈ KÖ ˈÜ Ö DƆ

14. ˗Zlan ˈtɔ˗ de? Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ kwa dua ˗mü kö ˈkwa˗ ˗dhɛ ˗a ˈtɔ ˈka?

¹⁴ ꞊Ya kë ꞊dhɛ ü˗ ˈˈpiʋ̈ ˈü kë mɛn ˈbha ˈˈtɔŋdë ˈka, ˗mën ˗blɛɛsü ˈü ˗dho ˗a pö ˗a ˗mɛn ˗dhɛ? Ü ˈtɔ ˗mü. ˗Zlan ˈtɔ ˗dhö ˈpö ˗ee? ˗Zlanwo ꞊vadhɛ ˈgümɛn ˗nu ˗wa ˗pö ˗a ˈtɔ˗ ˗Zlan ɛɛnˈˈ Dëmɛn, ˈˈkɛɛ ˈtɔ ꞊dede ˗nu ˈwaa kë ˈˈdhʋ̈. Mɛn ˗zë ˈtɔ ˈka ˗wo ˗nu ˗mü ꞊dhɛ “˗gblüdë” ɛɛnˈˈ “ˈˈsɛdë” ˗nu ˈdhö. ˗Zlan ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ˈtɔ˗ Zoova. Psaume 83: 18 ˗ya ˗pö: “Kö mɛn ˗nu ˗wa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ bhi ˈö ü ˈtɔ ˗kë Zoova ˈka bhë, bhi dosɛnŋ ˈnën ˈü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗gɔ ˗ta.” Biblö ˗bɛnzëmɛn ˗nu ˗Zlan ˈtɔ ˗ya ˗gɛn ˗ɲaan ˈka ˈˈgblü ꞊va. Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈü ö ˈtɔ dɔ, kö ˈü ö ˗dhɛ ˗a ˈka. ˗Yö ö ˈtɔ ˗zɔn ü ˗dhɛ kö ˈü kë ˗a ˈˈtɔŋdë ˈka.

15. Zoova ˈtɔ ˈklɔɔ˗ ˈtɔ˗ ˗mën?

¹⁵ ˗Zlan ˈtɔ ˈö ˗kë Zoova ˈka bhë, ˗a ˈklɔɔ˗ ˗dhö. ˗A ˈklɔɔ˗ ˈtɔ˗ pë ˈˈpɛpɛ ˈö ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün bho, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˗kë. Pë ˈö˗ dhɔɔbhaawɔn ˈka, ˗a ˗kɔ ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha. Pë ˈbha ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö dɔ ˗a ˗gɔ ʒiaan˗. Zoova yö dosɛnŋ ˈnën ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˗dhɛ ˈtɔ bhë˗ ˈka.a

16, 17. ꞊Wa˗ pö (a) ˈGü ˈˈgbɩɩ˗ ˗Zlan (b) ˗Toëpö ˗Zlan ˈö ˈyaa ga (c) Pë ˗Damɛn, ˗a ˗gɛn ˈtɔ ˗mën?

¹⁶ ˈKwa˗ yö ˈsaadhö ꞊dhɛ Psaume 83: 18 ˗ya ˗pö Zoova ˗bha ꞊dhɛ: “Bhi dosɛnŋ ˈnën ˈü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗gɔ ˗ta.” ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 15: 3 ˗ya ˗pö ˈpö ꞊dhɛ: ‘ˈGü ˈˈgbɩɩ˗ ˗Zlan ü këwɔn ˗nu ˗wo ˈˈmlümlüsü ˈö ˈwo ꞊bhlëësü ꞊dedewo. Bhi ꞊në ˈi ˗gblüdë ˈˈpɛpɛ ˈwo ˈˈsɛ ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈, ˗a ˗nu ˗bha ˗gblüdë ˈka, i këwɔn ˈbha ˈyaa ꞊sua ˈka, ˈyö pö ˈaa˗ ˗bha tongtongdhö.’ Mɛn ˗zë ˈtɔ ˈka ˗wo ˈö ˗kë “ˈGü ˈˈgbɩɩ˗” ˗Zlan ˈka bhë˗ ˗gɛn ˈtɔ˗ ˗mën? ˗A ˗gɛn ˈtɔ˗ ꞊dhɛ Zoova ˈnën ˗tɔ pë ˈˈpɛpɛ ˈwo ˈdhö, ˗a ˈgügbɩɩsü. 1 Timote 1:17 ˈgü ˗wo Zoova ˗dhɛ “꞊toëpö ˗gblüdë ˈö ˈyaa ga.” Mɛn ˗zë ˈtɔ ˈka ˗wo ˈö ˗kë “꞊toëpö ˗gblüdë ˈö ˈyaa ga” ˈka bhë, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ yöö dosɛnŋ ꞊nën ˈö ˈdhö yi ꞊gban ˗yi ꞊gban ˈka. Psaume 90:2 ˗ya ˗pö ˈö˗ ˗bhɔ ˈˈdhʋ̈ yi bhë˗ ˗bha, ˈö dho ˈka ˈˈdhʋ̈ ˗tokpa ˈka, ˗yö ˗dhö. ˗Wɔn mɛn ˈkun ˗wɔn ˈyaa ˈnën bhë ˗ee?

¹⁷ Zoova yöö dosɛnŋ ˈnën ˗tɔ pë ˗nu ˗Damɛn. ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 4:11 ˗ya ˗pö: ‘ˈAa! Yi Dëmɛ, yi ˗bha ˗Zlan, ˗a ˗dhɛ ˗mü ꞊dedewo, ˗a ˗dhɛ ˗mü kö bhi ꞊nɛ i ˈtɔ ˗yö bhɔ, kö ꞊bhlëë ˗yö ˗ya i ˗bha, kö ˈgügbɩɩdhɛ ˗yö kë i ˗gɔ, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ bhi ꞊në i pë suu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗da; ˗a ˗nu ˗bha kë ˗sü ˈö ˈwo ˗tosɛa kë ˈbha ˗yö ˗ga bhi ꞊në i ˈgü.’ Pë ˈˈpɛpɛ ˈü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ü ˗zota ˗an ˈgü, ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˗nu ˈwo dhaŋ˗ ˈgü ˗an ˈdhö oo, ˗gbɔdënën ˗nu ˈwo dhaŋ˗ ˗bha oo, ˈˈdhü bhɛ ˗nu oo, ɛɛnˈˈ ˈyuu˗ ˗nu ˈwo ˈˈyi ꞊bhaa oo, Zoova ˈnën ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗da.

Ü ꞊MƆƆN˗ ˗BHA ˈÜ ˗KË ZOOVA ˈˈTƆŊDË ˈKA ˗EE?

18. ˗Mën ˈö ˗kë ˈö mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wo wo ˗zota ꞊dhɛ wo ˈti ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha toŋtoŋdhö kö ˈwo kë ˗Zlan ˈˈtɔŋdë ˈka? ˗Mën ˈö Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban ˗a ˗bha?

¹⁸ Mɛn ˈbhaa ˗nu ˗wa Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë ˈˈmlümlüsü ˗nu ˗wo pö, ˗yö ˈˈsuʋ̈ ˗da ˗an ˈgü, ˈö ˈwo wo ˗zota ꞊dhɛ: ‘˗Zlan ˈˈpiigbɩɩsü ˈö ꞊bhlëësü, ˈö mü ꞊gblɛɛn bhë, ˗mën ˈö ˗kë ˈyö ˗dho ö ˗zota ˗an ˗wɔn ˈgü?’ ˈˈKɛɛ ˗Zlan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kwa ˗zota ˈˈdhʋ̈ ˗ee? ˗Abin! Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kë kwa ˈka ꞊klöö˗. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗Zlan “ˈyaa mɛn ˈbha ˈka ꞊gblɛɛn.” (Këwɔn ˗nu 17:27) ˗Zlan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈü ꞊ɲɔɔn ö ˈˈsuee. ˗Ya ˈˈplüün bho ˗sü ˈka ꞊dhɛ “yöö ˗dɩ ˈpö ˗yö ˗dho ꞊yɔɔn ü ˈˈsɔɔ.”—Zakö 4:8.

19. (a) Ü ˗dho kë ˗Zlan ˈˈtɔŋdë ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (b) Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˗mɛɛn ˈö ˗an ˗dhɔ ü ˗kë ꞊dedewo?

¹⁹ Ü ˗dho kë ˗Zlan ˈˈtɔŋdë ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Yesu ˗ya ˗pö: ‘ˈˈKɛɛ ˈsa kö ꞊sii ˈö ˈyaa yën ˈˈdhʋ̈ bha˗ ˗nu ˗a ˗nu ˗dhɛ ˗kɔ ˈö ˈdhö ˗yö mü ꞊dhɛ kö ˈmɛ ˈwo ˈˈdhʋ̈ bha ˗wo bhi ˈö ˈi ˗kë ˗Zlan doseng ˈö ˈdhö ˗a ˈka bha bhi ꞊në i dɔ, kö ˗wo mang Yesu Klisi ˗mɛ ˈi n bɔ bha n dɔ ˈpö.’ (Zan 17:3) ˈBha ˈdho Biblö draansü ˈka ˈˈdhiʋ̈, ü ˗dho Zoova waa Yesu ˗an dɔ ˗së ˈka. ꞊Ya ˈgo ˗a ˈgü ˈzü, ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Kwa˗ ˈyö saadhö ꞊dhɛ ‘˗Zlan ꞊në [ˈtɔ˗] ˗dhɔ.’ (1 Zan 4:16) ˈˈKɛɛ ˗a ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗sɛŋbɔ ˗nu ꞊va ˈbhaa ˗wo ˗dhö. Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ, Zoova ˗yö “˗Zlan ˈˈgblüsë ˗sü ˈö mɛn ˗wëë ˗ya kë, ˈö ˈwɔn ˈyaa ꞊shiö ˗a ˗dhɛ ˈpë˗, ˈö˗ ˗bha zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblüsë ˈdhö ꞊va, ˈö ˈyaa ꞊sua kë” ˗a ˈka. (Exode 34:6) ˗A “ˈˈgblü ˗së, ˈö mɛn ˗bhawɔn to.” (Psaume 86:5) ˗Zlan zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗saa, ˈö pö ˈaa˗ ˗bha. (2 Piɛdhö 3:9; ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 15:4) Ü ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban ˗a ˗bha ˗an ˗wo pö ˗ni ˈgü Biblö ˈgü, ü ˗dho ˗a ˗bha ˈˈklʋʋsë ꞊va ˈbhaa ˗nu dɔ.

20-22. (a) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwaa ˗kpan ˗Zlan ˗bha, kwa ˗dho ꞊ɲɔɔn ˗a ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (b) Mɛn ˈbhaa ˗nu ꞊waa˗ pö ˈü ü ꞊kwaa Biblö draansü ˗zü, ü ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ?

²⁰ ˗Zlan ˈö ˈbhaa ˗kpan ˗a ˗bha, ü ˗dho ꞊ɲɔɔn ˗a ˈˈsuee ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Zan 1:18; 4:24; 1 Timote 1:17) ˈWɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ˈü˗ ˗wo pö ˗ni ˈgü Biblö ˈgü, ü ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ ˗yö ˗dhö ꞊dedewo. (Psaume 27:4; Wlɔmö 1:20) ˈWɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ˈü˗ draanˈˈ ˗ni ˈgü ˈgbɛ, ˗a ˗dhɔ ˗dhö ü kë ꞊dedewo, ˈyö ˈü ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ ˈbha ꞊ɲɔɔn ˗a ˈka ꞊klöö˗.

²¹ Ü ˗dho ˗a ˈgüman ꞊dhɛ Zoova ˗yö kwa Dë ˈka. (Matiö 6:9) Yö ˈnën ˗tosɛta nu kwa ˗dhɛ, ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈpö kö kwa ˗bha ˗tosɛta ˗yö kë ˗së. Pë ˈö ˈnëndë ˈö ˗dhɔ ˈdhö˗ ˈgü, ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ö ˗bha ˈnën ˗nu ˗bhaa ˈka ˈyö bhë. (Psaume 36:9) Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˗kë Zoova ˈˈtɔŋdë ˈka ꞊dedewo. (Zakö 2:23) Zoova ˈö ˗kë pë ˈˈpɛpɛ ˗Damɛn ˈka ˗bhë, ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈü kë ö ˈˈtɔŋdë ˈka. Ü ˗zota ˗a ˈgü.

²² ˗Yö mɛn ˈbhaa ˗nu ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ ˈü ü ꞊kwaa Biblö draansü ˗zü. ˈˈSuʋ̈ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗an kë ꞊dhɛ ü ˈdho˗ ˗da ˗zlanwo ˈˈwɛɛ ˈgü. ˈˈKɛɛ bha ˈdho ü ꞊kwaa˗ mɛn ˈˈwɛɛ ˈbha ˗zü ˈö ü ˗bha ˗kë Zoova ˈˈtɔŋdë ˈka ˗sü ꞊shiʋ̈. Yö ˈnën ˗tɔ ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö ˈü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ ꞊slɔɔ.

23, 24. (a) ˗Mën ˈö ˗kë ü dua ˈdhö ˗mü kö ü ˈgü ˈyaa ˗dho ga dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗sü ˈka? (b) ˗Mën ˈö ˈkwa ˗dho ˗a draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈkwa ˗dho yö˗ ˗bha bhë˗ ˈgü?

²³ Ü Biblö draanˈˈ ˗ni ˈgü, pë ˈbhaa ˗nu ˈgümandhɛ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ü ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. Dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗sü ɛɛnˈˈ ˗takundhe ˗dhɛ ˗sü ˈlëë˗ ya ˈdho ü kë. Yesu ˗ya ˗pö kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˗de kë ˈˈtɩtɩ ꞊dhɛ ˈnën ˈsɛɛn˗ ˗nu ˈdhö. (Matiö 18:2-4) ˈˈKɛɛ ˈsa kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈnën ˗nu ˗bha dhɛɛˈˈ ꞊va. ˗Zlan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈü ˗an ˗yɔ ˗nu ꞊slɔɔ. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗bhö Biblö draanˈˈ ˗së ˈka, kö pë ˈü˗ draanˈˈ ˗ni ˈgü bhë, ˈü˗ ˈwɔn dɔ ü ˗de ˗gɔ ꞊dhɛ gagade ˗mü.—Këwɔn ˗nu 17:11 ˗wo pö.

²⁴ ˈWɔn ˗nu ˈwo ˗gban Zoova ˗bha ˗an dɔ ˗sü ˗ʒian ˗së ˈö ˈdhö ˈyö ˈtɔ˗ Biblö draansü. ˈWɔn ˗gɔ ˈkwa ˗dho yö˗ ˗bha bhë˗ ˈgü, ˈpë ˗kë ˈö Biblö waa ˈsëëdhɛ ˗be ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwaa do, kwa ˗dho ˗a dɔ.