Pë ˈö ˗dho ü ˗takun kö ˈwɔn ˗nu ˈö ˈwaa ü ˗dhɛ ˗së ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˈˈpiʋ̈ ˈü ˗an yö ˗kɔ ˗së kë

• ˈWɔn ˗nu ˗kë ˈzodhö ˗sü ˗dhɔ ˗yö ü ˗kë. ˈˈKɛɛ ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˗zë dua ˗mü kö ˗yö ˈwɔn ꞊gban baaˈˈ ꞊köŋ.

• ˈWɔn ˗nu ˗kë ˗suɛdhö ˗sü ˗dhɔ ˗yö ü ˗kë. ˈˈKɛɛ ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˗zë ˗yö ˈˈwlɛɛwlɛ, ˈyö ˗kë mɛn ˗nu ꞊zinŋ ˈgü ˗sü ˗ya ˗dhɛ ˗së.

ˈWɔn ˈbha ˗nu ˗wo ˗mü ˈö ˗an ˗dhɔ ˈyaa ü kë ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˈˈpiʋ̈ ˗ee? ˈBha ü ˗zota ˗an ˈgü ɛɛnˈˈ ˈbha ˗an dhiaŋ zë yi ꞊gban ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ka ˗bha ˈkɔdhi wü. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ: «Mɛn ˈö ˈwɔn ˈbhaa ˗dhiaŋzë ˗kplawo, ˗yö ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗kankwëë.»—Proverbes 17:9.

ˈˈSanni ˈü ü ꞊kwaa pë ˗nu ˈö ˈwaa ü ˗dhɛ ˗së ü ˗bha ꞊gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˈˈpiʋ̈ ˗an ˗zü kö ˗wo ˈˈdhinaan ˗da ka ꞊zinŋ ˈgü, ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˗an yö ˗kɔ ˗së ꞊draan.

ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü

• Pë ˈö ˗dho ü ˗takun kö ˈwɔn ˗nu ˈö ˈwaa ü ˗dhɛ ˗së ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˈˈpiʋ̈ ˈü ˗an yö ˗kɔ ˗së kë

• ˈPë dhegɔndë waa gwaanbhadhe ˗nu ˈwo˗ pö

• ˈWɔn ˗nu ˈwo dho ˈˈdhiʋ̈sü ka ˗bha ˈˈdoo ˈka

Pë ˈö ˗dho ü ˗takun kö ˈwɔn ˗nu ˈö ˈwaa ü ˗dhɛ ˗së ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˈˈpiʋ̈ ˈü ˗an yö ˗kɔ ˗së kë

ˈWɔn ˈö ˈyaa ü ˗dhɛ ˗së ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˈˈpiʋ̈ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗bɛ ˗a ˗bha ˈˈklʋʋsë ˈbha ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛɛn:

«Man ꞊gɔn ˗yö ˗saa ˈwɔn ˗nu kë ˗sü ˈgü. ꞊Yaa˗ pö ˈö yö ˈˈkpɛnŋ, ˗yö ˗dho ö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈsü. ˈˈKɛɛ ˗a ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˈö bhë ˈnën˗ ˗kë ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˈdhö ˗saa, ˗a ˗de ˗ʒian n ˈˈpiʋ̈. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˗a ˗bha ˗kë ˗saa ˗sü ˗yö ˗shiö n ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ pë ˈbha ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö n ˗kë ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈpö, yö bhë!»—Shɛsi

«Man dhebɔ ˗yö ö ˗bha ˈwɔn ˗nu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗baa ˗së ˈka. ˈYaa kë ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈwɔn ˈbha ˗yö ˈˈkan˗ ˈgü. ˗A kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗yö ˗shiö n ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˈwɔn ˈsɛɛn˗ ꞊gban ˈgü bhë, ˗a ˗zo ˈyaa bhɔ ˈwɔn ˈbha ˗bha kë ˗sü ˈka. ˗Yö baaˈˈ ˗sü ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü.»—Klisitɔfö

«Man ꞊gɔn ˈyaa ˈwɔn ˗nu ˈsü ö ꞊faan ˈka. ˗A kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗dhɔ ˈyaa n ˗kë. ˈˈKɛɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ do ˈö bhë˗ ˈgü, pë ˗blɛɛsü ˈö˗ ˈˈdhia ˗yö mën n ˈgü ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ ˗a ˗bha ˈwɔn ˗nu ˗kë ˈˈyɩɩ ˈka ˗sü. ˈWɔn ˗nu ˈwo mɛn zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ꞊tɛ, ˗yö ˗zë ˗a zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗saa ˗an ˈgü. ˈYö ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗dhɔ ˗yö n ˗kë ꞊dedewo ˗a ˈˈpiʋ̈.»—Daniɛdhö

Shɛsi, Klisitɔfö waa Daniɛdhö ˗wa yö ˗sü ˈka ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗bha ˈˈtëëtëdhɛ waa˗ ꞊faan ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë ꞊shiöŋ ˗a ˗mɛn ˗bha ˈˈklʋʋsë ˈbha ˗zɔn ˗kɔ ˗nu ˈka. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ ˈsa kö˗ ˗mɛn ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ö ꞊kwaa ö ˗bha ˈˈtëëtëdhɛ ˗zü kö ˗a ꞊faan dosɛnŋ ˗zë ˗yö ˈto. ˗Yö ꞊dhɛ ˈwëëga ˈdhö. Mɛn ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗ya ˈˈpian do bho mü.

˗Yö ˈˈdhʋ̈ ˈˈkɛɛ kwa ˗bha ˈˈtëëtëdhɛ ˈbha ˗nu ˗wo ˗mü, ˈö ˗an ˈˈpian ˗së ˈyaa ˈdhö. ˗A ˈwɔnzuan ˈbha ˈö ˈdhö ˈyö ˗tɔ Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗nu zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈˈdhiʋ̈˗. (Proverbes 29:22) Mɛn suu ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗a dua ˗mü kö ˗yö ö ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo kö ˈya ˈdho kë ˈzü ‹ˈˈkakasü, ˈˈɛɛn kö ˗yö ˗zoo kë, ˈˈɛɛn kö ˗yö ˗dɔn bho, ˈˈɛɛn kö ˗yö ˗wʋ yaa pö mɛ ˗nu ˗dhɛ.›a—Efɛzö 4:31.

˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ꞊ya kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈbha ˗nu ˈwaa ü ˗dhɛ ˗së ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˈˈpiʋ̈, ˗bhö ˈto Biblö ˗bha ˗dhioo ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈: «Ka ꞊sɔng ˗yö ˈkun bho ˈkoo. ꞊Ya kë ꞊dhɛ mɛ ˈbha ˗siödhɛwɔn ꞊ya kë ö ˈˈtɛado ˈˈpiʋ̈, ˗ka ka ˈko ˗nu ˗mawɔn ˈto ka ˈko ꞊zinng ˈgü.»—Kodhɔsö 3:13.

Pë ˈö˗ ˗dhɔ ˈyaa ü kë ˗a ˈˈpiʋ̈ bhë, ˈwɔn ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗së ˗a ˈgü, ˗bhö ˗a mɛɛnˈˈ ˈpö. ˗A ˈbha ꞊ya kë kö yö ꞊nën ˈö ü ˗gan ˗blɛɛsüwo ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˗bha. Dhegɔndë do ˈö ˈwo˗ ˗dhɛ Zozɛfö ˗ya ˗pö: «Kwa ˈˈɲan ˗klü ˈwɔn ˗nu ˈö ˗an ˗dhɔ ˈyaa kwa kë kwa ˗gɔn ɛɛnˈˈ kwa ˗bha dhebɔ ˈˈpiʋ̈ ˗a ˗bha ˗sü, ˗yö ꞊dhɛ diaman kpö ˈˈpian ˗dhɛ ˈö ˈˈdhiʋ̈˗ ˗a ˈsuan˗ bho ˗sü, ˈˈkɛɛ ˈö ˈkwaa˗ ˗bha ˗kë ˗së ˗sü yö.»

ˈWɔn ˗nu ˈwo dho ˈˈdhiʋ̈sü ka ˗bha ˈˈdoo ˈka

˗A zübhosü ˈka, mɛn ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗ka ka ˗zota dhɛɛˈˈ ˗nu ˈö wo yö ˗an ˈgü. ˈKa ka bo, ˗ka ˗kpan ka ˈko ˗bha kö ˗an ˗yɔ ˗nu ˈö ˈka ˗an ꞊slɔɔ ˈka ˗an ˈˈdoo dɔ.

• Ü ˗bhaa ˈka ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˈbha ˗yö mü ˈö ˗nu ˈˈdhinaan ˈka ka ˗bha ˈkɔdhi ˈgü ˗ee? ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗yö ˈˈdhʋ̈, ˈwɔn ˗mɛɛn ˗mü?

• ˗A ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˈö bhë ˗yö ˈya˗ ꞊dedewo ˗ee ɛɛnˈˈ pë ˈbha ˈö˗ ˗dhɔ ˈyaa bhi ˗zë ü kë, yö ˗mü?

• ˗A ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˈö bhë ˗yö ˗së ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˗ee? ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗yö ˈˈdhʋ̈, ˈmën ˗kë ˈö˗ ˗dhɔ ˈdhö ü ˗kë ü ˗gɔn ɛɛnˈˈ ü ˗bha dhebɔ ˈˈpiʋ̈?