Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈö mɛn ˗nu ˗wa kpɔ

ˈTɔŋ˗ ˈö Lévitique 19:16 ˈgü ˈö˗ pö: «Ü dua ˈyaa ˗mü kö ˈü ü këyoo zë ˗ʒian mɛɛnˈˈ» bhë, ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ˗mën? ˈYö ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

Zoova ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö Izraɛdhömɛn ˗nu ˗wo kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ: «Ü dua ˈyaa ˗mü kö ˈü ˈˈglü mɛn ˗nu ˗dhiaŋ yaa zë ˗sü ˈka ü ꞊dhegblü ˗nu kpö ˈgü. Ü dua ˈyaa ˗mü kö ˈü ü këyoo zë ˗ʒian mɛɛnˈˈ. Man ˈnën ˈa ˗tɔ Zoova.»​—Lév. 19:2, 16.

˗Wo kpö ˈö ˗kë «Ü dua ˈyaa ˗mü kö ˈü ü këyoo zë ˗ʒian mɛɛnˈˈ» ˈka bhë, ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ˗mën? Zuifö ˗nu ˗bha ˈsëëdhɛ do ˈö ˈwɔn ˈö ˗gban Lévitique ˈsëëdhɛ ˗be ˗bha ˗a ꞊blɛɛ ˗ya ˗pö: «[Lévitique 19:16] ˈˈpian ˈdhɛ bhë ˗a ˗ta ˈˈpʋ ˗dhɛ ˗yö ˈˈgbɩɩ˗, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ Eblö ˗wo kpö [ˈwo˗ ˗ya ˗a ˈgü] bhë, ˗a ˗gɛn ꞊dede ˈgüman ˗dhɛ ˈyaa ˈˈplëëplë. ˗Kɔ ˈwo˗ ˗ya ˗a ˈka ꞊waa˗ pö, ˗a ˈklɔɔ˗ ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ ‹˗dɔ pë ˈbha ˗ta ˗sü ɛɛnˈˈ ˗a ˈˈsuee ˗sü.›»

Biblö ˈgüpʋmɛn ˈbha ˗nu ˗wo ˗wo kpö ˈö bhë waa pë ˈö˗ ˈˈɲan ˈsɛɛn˗ 15 ˗ya pö, ˗an ˗gban ˈkwëë˗. ˗Ya ˗pö: «Ka dua ˈyaa ˗mü kö ˈka ꞊flüüwɔn ˗nu kë ka ˗bha zadɔsü ˈgü. Ü dua ˈyaa ˗mü kö ˈü bɔ ˈˈflɛɛmɛn ˈka, ɛɛnˈˈ kö ˈü bɔ ꞊bhɔɔmɛn ˈka. Ü ˗dho ü këyoo ˗nu ˗bha za dɔ kpɛnŋdhödhɛ ˈgü.» (Lév. 19:15) ˗Wa ˗pö ꞊dhɛ ˈtɔŋ˗ ˈö˗ ˈˈɲan ˈsɛɛn˗ 16 ˈgü bhë ꞊yaa˗ pö: «Ü dua ˈyaa ˗mü kö ˈü dɔ ü këyoo ˗bha ˗tosɛta ˗ta ɛɛnˈˈ ˗a ˈˈsuee», ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö ˗kë zadɔsü, ˈˈdhoodɔsü ɛɛnˈˈ ˈkɔdhi ˈgü, ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu dua ˈyaa ˗mü kö ˗wo ˈwɔn yaa gbɛ˗ kë mɛn ˈbha ˈka, ɛɛnˈˈ ˈzü kö ˗wo wo ˗de ˗bha ˈwɔn ˗së mɛɛnˈˈ ꞊flüüwɔn ˗nu kë ˗sü ˈka. Gagade ˗mü ꞊dhɛ ˈwɔn yaa ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ kwa dua ˗mü ˈkwa ˈˈkan ˗an ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈtɔŋ˗ ˈö bhë, ˗a ˈgüman ˗kɔ ˗së ˈbha ˗yö ˗dhö ˈzü.

Pë ˈö˗ zübhodhɛ ˗ya pö ˗kwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗a ˈgü. ˗Zlan ˗yö ˈtɔŋ˗ ˗dɔ ö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗ta ˈö˗ pö ‹ˈwa ˗dho ˈˈglü mɛn ˗nu ˗dhiaŋ yaa zë ˗sü ˈka.› ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ꞊tɔɔkësü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈö nu ˗zuödhe ˈka, ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗dhiaŋ yaa zë ˗sü ˈyaa ꞊tɔɔkësü ˈka dosɛnŋ. (Prov. 10:19; Eccl. 10:12-14; 1 Tim. 5:11-15; Zak. 3:6) Mɛn ˈö mɛn ˗nu ˗dhiaŋ yaa zë ˗mɛn ˈka, ˗yö ꞊suawɔn ˗nu ˗dɔ mɛn ˗nu ˗bha ö ˗de ˈˈɲaan, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈö ˗an ˈtɔ zë. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ʒiaanwo ˈö ˈwɔn ˗nu ˈwo dho mɛn ˗nu dɔ ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈, ˗a ˗ya ˗an ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Mɛn ˈbha ˗nu ˗wo ꞊sua ˗kë Nabɔtö ˗bha, ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˈwo˗ ˗zuö ˗gwö ˈka ˈwo˗ zë, ˈˈkɛɛ kö yö ˈti ˈwɔn yaa gbɛ˗ kë. (1 Rois 21:8-13) ꞊Ii, mɛn ˈö mɛn ˈbha ˗dhiaŋ yaa zë kö ˗ya ö këyoo zë ˗ʒian mɛɛnˈˈ, ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Lévitique 19:16 ˈˈpian ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˗ya pö˗ ˈka bhë, ˗a ˈdhö.

˗Ya ˈgo mü ˈzü, mɛn ˈö mɛn ˗nu ˗dhiaŋ yaa zë, kö mɛn ˗san ˗ya ˈgü. 1 Zan 3:15, NTBL ˗ya ˗pö: «Mɛ ˈoo mɛ ˈö ö dheglu ˗san zë bhë kö mɛzëmɛ ˗mü ˗a ˈka; ˈö ka gia˗ ˈka˗ ꞊tɛiˈ dɔ ꞊nɛ ꞊toëpö ˗këdhösü ˈyaa mɛzëmɛ ˗bha ˈka.» ˗A ˗wɔn ˈgü, Lévitique 19:17 ˈgü, ˗Zlan ˗ya ˗pö: «Ü dua ˈyaa ˗mü kö ü ꞊dhegblü ˗san ˗yö kë ü zuʋ̈ˈˈ ˈgü.»

Lévitique 19:16 ˗yö ˈtɔŋ˗ ˈö kletiɛn ˗nu dua ˈdhö ˗mü ˗wa ˈsü wo ꞊sɔbhɛɛ ˈka, ˗a ˈka. Kwa dua ˗mü ˈkwa ˈˈkan ˗zotadhe yaa ɛɛnˈˈ dhiaŋ yaa ˗nu ˗zë mɛn ˗nu ˗bha ˗sü ˗bha. ꞊Druɛɛ ˗ya kwa ˗blü mɛn ˈbha «zë ˗ʒian mɛɛnˈˈ» ˗sü ˗bha, ˗a ˗pö ˗kɔ ˈˈwɛɛ ˈgü ˗sü ˈka ˈkwa˗ ˗dhiaŋ yaa zë, kö kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗a ˗mɛn ˗san kwa ˗kë. Kletiɛn dua ˗mü ˗yö ˈˈkan ˈˈtakɔ yaa ˗nu ˈwo bhë, ˗an ˗bha.​—Mat. 12:36, 37.