‘Qejepengöne Hnyawa Jë La Itre Nyipici’

1. Nemene la mejiune i Paulo me lue sinatronge i angeic, nge pine nemen?

AME lo 59 M.K., hnei angatr hna tithe la ketre he ka tru hna hën ka hape, “Nekö i Zeus,” matre troa tro qaa Melita ngöne la Méditerranée a tro Italie. Hna othi Paulo aposetolo, nge ce angeic me Luka me Aritako hune la he. (Itre hu. 27:2) Isa pengöi angatre kö memine la itre matelo, ke tha angatre kö a thele troa thupë angatr hnene la lue nekö i Zeus, lo lue fini, Castor me Pollux. (Wange ju la ithuemacanyi ngöne Itre Huliwa 28:11, nwtsty.) Ame Paulo me lue sinatronge i angeic, ke itre ka nyihlue i Iehova kö angatr, lo atre qaja ka hape, tro Paulo a qejepengöne hnyawa la nyipici e Roma, me cile qëmeke i Kaisara.—Itre hu. 23:11; 27:24.

2, 3. Hna kaa thenge la he ka ati Paulo, nge drei la ka xatua Paulo qaane lo qaan?

² Thupene la köni drai ne xep angatr e Surakusa, traon ka mingöming e Kilikia nge ka ceitu me Athena me Roma, hnene la he hna tro Regio ngöne la götrane kolojë ne Italie. Nge hna hnahna la enyi ne kolojë, matre hna xatua angatr troa canga nyinyapëne la 320 kilomet me traqa e Potioli, (ezine Naple) thupene la lue drai.—Itre hu. 28:12, 13.

³ Traqa ha Paulo ngöne la pun la tronge i angeic a tro Roma, nge tro angeic a cil qëmeke i Kaisara Néron. Qaan lo kola nyiqaane la tronge i angeic uti hë la pun, hnene pala hi la “Akötresie ne iakeukawany” hna ce me angeic. (2 Kor. 1:3) Tune lo hne së hna ce wang, Iehova pala hi a xatua Paulo, nge Paulo pala hi a catr ngöne la huliwa i angeic.

‘Hetre Trengecatre i Paulo Hmaca, Nge Angeic a Olen Koi Akötresie’ (Itre Huliwa 28:14, 15)

4, 5. (a) Tune kaa la aqane kepe Paulo me itre sinatronge i angeic e Potioli, nge hnauëne la kola nue Paulo? (b) Tune kaa la aqane ujë ne la itre ka huliwa kalabus kowe la itre Keresiano ka loi thiina?

⁴ E Potioli, hnei Paulo me itre sinatronge i angeic hna ‘iöhnyi memine la itre trejine ka sipo angatr troa lapa koi 7 lao drai.’ (Itre hu. 28:14) Ketre tulu la aqane ikepe i angatr! Nge eje hi laka, hna amanathithi angatr, ke hnei angatr hna kepe ixatua qaathei Paulo me itre sinatronge i angeic. Ngacama hna othi Paulo, ngo hnauëne laka, kola nue angeic? Ma qa ngöne jë laka, mejiune hë la itre ka thupëne la kalabus koi angeic.

⁵ Ceitune hi me enehila, ame ngöne la itre kalabus me itre camp de concentration, ke hna hamë hnëqa kowe la itre xa Temoë Iehova, ke lolo la aqane ujë i angatr. Tun e Roumanie, hnene la ketre trahmany ka atrekënö hna akalabusine koi 75 lao macatre, hna saze la angeic a nyiqaane ini Tusi Hmitrötr. Matre hnene la itre ka cilën la kalabus hna nue angeice cas, troa kuci komisio ne la kalabus! Ngo ame la ka nyipiewekë, ke kola atrunyi Iehova hnene la aqane ujë së.—1 Pet. 2:12.

6, 7. Hnene la itre trejin qaa Roma hna amamane tune kaa la ihnimi angatr?

⁶ Hnei Paulo me itre sinatronge i angeic hna trongën la 50 kilomet qaa Potioli uti hë Capoue, ngöne la Gojenyi Apio. Ketre gojenyi lai hna xupe hnei etë, matre ame la angatr a xötrëne la gojeny a tro Roma, ke angatr a öhne la itre götrane ka mingöming e Italie, me ngöne la Hnagejë Méditerranée. Eje fe a sasaithe la itre Marée Pontins a 60 kilomet qaa Roma, itre götrane lai gaa hmu ezine la Hnamaketr e Apio. Nge öni Luka ka hape, ame hë la kola “drei mejen” hnene la itre trejin ne Roma laka, Paulo hë e cili, hnene la itre trejin hna traqa troa itronyi me angeic ngöne la Hnamaketr, nge hnene fe la itre xan hna itreqe ngöne la ketre götran hna hëne ka hape, Köni Uma, ketre hnë mano a 50 kilomet qaa Roma. Tha ihnim ka co kö la!—Itre hu. 28:15.

⁷ Ame la Hnamaketr cili, ke tha hnë mano ka loi kö kowe la itre kucakuca hna tro. Hnei Horace, ketre poète ne Roma hna qejepenegöne la Hnamaketre cili ka hape, “ka tiqa hnei matelo, me ka atrekënö.” Nge öni angeice fe “ka pui ngazo la tim,” goi xele fe angeic ma xeni e cili! Ngacama ngazo ju hë la götrane cili, ngo madrine catr la itre trejin qaa Roma troa treqe Paulo me itre sinatronge i angeic, matre ce tro me angatr.

8. Hnauëne la Paulo a olene koi Akötresie la angeic a ‘öhne’ la itre trejin?

⁸ Matre ame hë la Paulo a “öhnyi” angatr, “hetre trengecatre i angeice hmaca jë hi, nge angeic a ole jë koi Akötresie.” (Itre hu. 28:15) Eje hi laka, kola akeukawane la hni angeic me thuecatre i angeic, ke maine jë hetre hnei angeic hna atre hnyawa thene la itre trejine cili. Ngo hnauëne la angeic a olene koi Akötresie? Ke atre hi angeic laka, ame la ihnim ka pë thoi ngön, ke ketre götran ne la wene ne la ua i Iehova. (Gal. 5:22) Enehila fe, uati hmitrötr a ukune la itre Keresiano troa isin troa ithuecatrekeu, me itö ixatua, me iakeukawany.—1 Thes. 5:11, 14.

9. Tro sa nyitipun tune kaa la itre trejin ka traqa koi Paulo?

⁹ Uati hmitrötr a ukun la itre trejin troa kapa la itre atre thupëne la sirkoskripsio, me itre mesinare, me itre ka huliwa i Iehova ngöne la drai ka pexej. Hnene la itre hlue i Iehova cili, hna saze la mele i angatr troa huliwa catre koi Iehova. Haawe, pane wange jë la pengöi eö: ‘Ijijinge fe kö troa hane catre cainöj ngöne la wiik ka ketre pengön? Maine tro pena a kapa ngöne la hnalapang la atre thupë sirkoskripsio me föi angeic? Ijijinge kö troa hane cainöj me nyidro?’ Tro hë eö lai a manathith, tune lo itre trejin ne Roma, ke hnei angatre lo hna drenge la Paulo a qaja la itre hnei angeic, me itre sinatronge i angeic hna melën.—Itre hu. 15:3, 4.

“Pë Ju Pë Hë Götran Ka Tha Qajangazone La Hmi Cili” (Itre Huliwa 28:16-22)

10. Nemene la ka traqa koi Paulo e Roma, nge nemene la hnei angeic hna kuca e cili?

¹⁰ Ame la angatr a traqa e Roma, “hna nue Paulo troa lapa casi ngöne la hnalapa i angeic, ngo tro pe a thupën hnene la ketre sooc.” (Itre hu. 28:16) Ame la atr hna oth ka tha lapa kö ngöne la kalabus, ke troa ce othi angeic memine la atre thup, matre tha tro kö angeic a kötr. Ngo pine laka, ka cainöjëne Paulo la Baselaia, tha ceine kö la ka troa sewe angeic troa tro fë la maca. Matre thupen la köni drai ne pane mano, hnei Paulo hna hëne la angetre Iudra ka hlemu e Roma troa ibozu me cainöj koi angatr.

11, 12. Nemene la hna kuca hnei Paulo matre troa saze la aqane goeë angeic hnene la angetre Iudra?

¹¹ Öni Paulo: “Ange trejine fe, ngacama pëkö ewekë ka ngazo hnenge hna kuca kowe la nöj maine kowe la qenenöj ne la itre qaaqaa së, hna ceinë ni me upi ni qaa Ierusalema kowe la ime ne la angetre Roma, ceitu me hna akalabusin. Nge thupene la hna waipengöi eni hnene la angetre Roma, angatr a mekune ju troa nue ni ke pëkö kepine matre troa humuthi ni. Ngo pine laka, xele kö angetre Iudra, eni a hë jë koi Kaisara, ngo tha göi tro kö a nyizöne la nöjeng.”—Itre hu. 28:17-19.

¹² Ame la Paulo a hëne la angetre Iudra “trejin,” ke nyine amamane ka hape, casi hi la nöje i angatr, nge matre troa saze la aqane goeë angeic hnei angatr. (1 Kor. 9:20) Hnei angeic hna qejepengöne hnyawa ka hape, tha angeice kö a traqa troa thele iwesitrë me angatr, ngo troa hë koi Kaisara. Thatre kö la angetre Iudra ka hape, hnei Paulo hna hë. (Itre hu. 28:21) Ngo hnauëne laka, tha hna thuemacanyi angatre kö? Önine la ketre itus: “Ame la he hna tith hnei Paulo, ke ketre he lai ka pane traqa e Italie thupen la ijine hnötr, matre pë pala kö atre Iudra ka traqa qaa Ierusalema, maine ketre tusi pena ka qeje Paulo.”

13, 14. Hnei Paulo hna nyiqaane qeje Baselaia tune kaa, nge tro sa nyitipu angeice tune kaa?

¹³ Ame hnei Paulo hna nyiqaane qeje Baselaia, jëne la ketre mekun hna pi dreng hnene la angetre Iudra. Öni angeic: “Celë hi matre hnenge hna sipone troa ithanata me nyipunie, ke eni a cile fë la cein pine la mejiune i angetre Isaraela.” (Itre hu. 28:20) Ame la mejiune cili, ke ene la Mesia memine la Baselaia i nyidrë hna cainöjën hnene la itre Keresiano. Matre hna sa hnene la itre qatre ne Iudra koi angeic ka hape, “Ka loi pe tro huni a pane drenge la mekuna i eö, ke nyipici, atre hi huni laka, pë ju pë hë götran ka tha qajangazone la hmi cili.”—Itre hu. 28:22.

¹⁴ E hetre ijine së troa cainöjëne la maca ka loi, ke loi e tro sa nyitipu Paulo, me ithanatan la itre mekun me itre hnyinge hna pi atre hnene la itre atr. Hetre tulu ne nyiqaane ithanata ngöne la itre itus Comment raisonner à partir des Écritures, me Tirez profit de l’École du ministère théocratique, me Troa Atreine e Tus Me Hamë Ini. Eö kö a huliwane hnyawane la itre itusi cili?

Aqane Troa “Qejepengöne Hnyawa” La Nyipici (Itre Huliwa 28:23-29)

15. Nemene lo 4 lao aqane cainöje i Paulo?

¹⁵ Ngöne la ketre drai, hnei Paulo hna icasikeu memine la angetre Iudra, nge “ala nyimu catre hmaca kö la itre ka traqa kowe la hnalapa i Paulo.” “Nge qaan e hmakanyi uti hë hej,” hnei Paulo hna “qejepengöne hnyawa […] koi angatre la itre nyipici göne la Baselaia i Akötresie, me anyipici Iesu jëne la Trenge Wathebo i Mose, me itre Perofeta.” (Itre hu. 28:23) Kola mama e celë, la 4 lao aqane cainöj. 1) Hnei angeic hna qaja la Baselaia i Akötresie. 2) Hnei angeic hna isine troa ketr la hni ne la itre ka drei angeic. 3) Hnei angeic hna qejepengöne hnyawa la Itre Hna Cinyihan. 4) Hnei angeic hna wangatrune la aja ne la itre xan hune la aja i angeic, ke hnei angeic hna cainöj “qaan e hmakanyi uti hë hej.” Ketre tulu la ka lolo koi së! Nemene hë la thangan? “Hna mejiune hnei itre xan, […] ngo xele kö itre xan.” Nge öni Luka ka hape, pine laka isazikeu hë la itre mekuna i angatr, matre angatr a “isa ije pi.”—Itre hu. 28:24, 25a.

16-18. Hnauëne laka, tha sesëkötre kö Paulo la aqane ujë ne la angetre Iudra, nge nemene la aqane ujë së e kola xele ma drei së?

¹⁶ Tha sesëkötre kö Paulo hnene la aqane ujë i angatr, kolo hi lai a anyipicine la itre hna perofetan hnei Tusi Hmitrötr, nge anyimua melëne hë angeice lai. (Itre hu. 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9) Matre öni Paulo kowe la itre ka xele ma drei angeic nge ka isa ije ka hape: “Nyipici hi la hna qaja hnene la uati hmitrötr jëne Isaia perofeta kowe la itre qaaqaa i nyipunie, ‘Tro jë kowe la nöje cili nge qaja ju koi angatre ka hape: “Tro nyipunieti a dreng, ngo tha trotrohnine pe, nge tro nyipunieti a goe, ngo tha öhne kö. Ke troa xeti la hni ne la nöje ce.” ’ ” (Itre hu. 28:25b-27) Ame e celë, ke ame la hnaewekë “xeti la hni” kola qaja la wenethëhmi “ka hmekön,” maine hna “atuthe hnei giris,” matre tha ijije hë tro la maca ne la Baselaia a löthe la hni angatr. (Itre hu. 28:27) Ekölöhini la itre atre cili!

¹⁷ Thupene lai, hnei Paulo hna qaja kowe la angetre Iudra ka xel ma drei angeic ka hape, tro la “itre atre ne fen [. . .] a dreng.” (Itre hu. 28:28; Sal. 67:2; Is. 11:10) Atre hnyawa hi Paulo lai, ke öhne hi angeic laka, ala nyimu la itre Atre Ne Fen ka kapa la maca!—Itre hu. 13:48; 14:27.

¹⁸ Tui Paulo, tha tro kö sa dreng akötrën la kola xele ma drenge la maca hnene la itre atr. Atre hi së laka, tha ala nyimu kö la itre ka öhne la gojenyi ne mel. (Mat. 7:13, 14) Ngo e kapa ha la nyipi hmi hnene la itre xan, ke tro sa madrin me kepe angatr.—Luka 15:7.

“Angeic a Qeje Baselaia i Akötresie” (Itre Huliwa 28:30, 31)

19. Nemene la hnei Paulo hna kuca la kola akalabusi angeic?

¹⁹ Hnei Luka hna nyipun la itre hnei angeic hna cinyiany hnene la ketre mekune ka ithuecatr. Öni angeic: “[Paulo] a lapa ju koi lue macatre ka pexej hnine la hnalapa hnei angeic hna kuië thupene lapan, nge angeic a nyipiine la itre ka traqa koi angeic. Angeic a qeje Baselaia i Akötresie koi angatr, me catre hamë ini göi Iesu Keriso Joxu, nge pëkö ka sewe angeic.” (Itre hu. 28:30, 31) Paulo la ketre tulu ne ikep, me lapaun, me catre cainöj koi së!

20, 21. Drei fe lo itre ka kepe thangan la cainöje i Paulo e Roma?

²⁰ Ame la ketre atr hnei Paulo hna kapa, ke Onesimo, ketre hlu ka kötrene la maseta i angeic qaa Kolose. Hnei Paulo hna xatua Onesimo troa Keresiano, nge e thupen, angeice hë la ketre “trejine hnimina ka mele nyipici” koi Paulo. Nge hnei Paulo mina fe hna hë angeic, “neköng […] lo hnenge hna nyi kemen.” (Kol. 4:9; Filem. 10-12) Ketre trejine lai ka ithuecatr koi Paulo!a

²¹ Ngo ka nyipiewekë fe koi itre xan la tulu i Paulo. Öni angeic kowe la angetre Filipi: “Ame la jol hnenge hna melën, ixatua pena ha kowe la huliwa ne tro fë maca ka loi. Matre, mama cile hë kowe la itre ka thupëne la joxu i angetre Roma, me nöjei atr asë ka hape, kola ceinë ni pi Keriso. Nge ala nyimu enehila la itre trejine me Joxu hna thuecatren pine la hna ceinë ni, matre tha xou i angatre fe hë troa catre cainöjëne la trengewekë i Akötresie.”—Fil. 1:12-14.

22. Nemene la hnei Paulo hna kuca lo kola akalabusi angeic e Roma?

²² Ame lo kola akalabusi Paulo e Roma, tha ka luzi kö koi angeic la ijine cili, ke hnei angeic hna cinyanyine la itre tusi angeic, hna amë enehila ngöne la Itre Hna Cinyihan qene Geres.b Hnene la itre tusi cili, hna xatuane la itre Keresiano hnei angeic hna cinyanyi kow. Ketre tu së enehila, kolo fe a xatua së hnene la itre tusi cili.—2 Tim. 3:16, 17.

23, 24. Tui Paulo, nemene la itre thiina hna amaman hnene la itre trejin hna akalabusin?

²³ Ngacama tha hna qaja kö ngöne la tusi Itre Huliwa, ngo hna nue Paulo hmaca thupene la lue macatre ne lapa kalabus. Hnei angeic hna lapa kalabus koi lue macatre e Kaisaria, nge lue xan e Roma.c (Itre hu. 23:35; 24:27) Lolo pala hi la aqane waiewekë i angeic, nge hnei angeic hna kuca la hnei angeic hna atreine troa huliwa koi Akötresie. Ka tune fe enehila, ala nyimu la itre hlue i Akötresie hna akalabusin pine la lapaune i angatr, ngo ame pe, ka madrine pala hi angatr nge angatre pala hi a catre cainöj. Hane hi la ka traqa koi Adolfo, ketre trejin ne Espany hna akalabusin pine tha soc. Önine la ketre policier koi angeic ka hape: “Hnei eahuni pala hi hna akötrë epun e kalabus, nge qanangazo epuni ju hë hun, ngo ka hnyimahnyima pala hi epun, me menyike thiina.”

²⁴ Mejiun catre angatr koi Adolfo, matre hna fe pala hi la qëhnelö ne la hnahage i angeic. Kola traqa la itre soc troa wai angeic, matre tro angeic a qeje Tusi Hmitrötr koi angatr. Hetrenyi fe la ketre atre thupë kalabus ka traqa troa hane e la Tusi Hmitrötr e hnine la hnahage i angeic, nge Adolfo pena a thup. Matre kola “thupën la atre thup!” Haawe, epi tro la tulu ne la itre Temoë Iehova tui Adolfo, a ‘hamë trengecatre koi së matre tha tro kö sa xou troa cainöjëne la trengewekë i Akötresie,’ ngacama tru la itre jol!

25, 26. Thupen la 30 lao macatre, nemene la ketre hna perofetan ka eatr qëmeke i Paulo, nge nemene fe la ka mama enehila?

²⁵ Ame ngöne la tusi Itre Huliwa, kola qaja la itre hna melën hnene la itre pane Keresiano ekö ka isin troa cainöjën la maca ka loi! Nge kola nyipun la itus cili, memine la tulu i Paulo ka catre “cainöjëne la Baselaia i Akötresie” kowe la itre atr ka wai angeic, ngöne la uma hna akalabusi angeice ngön. Ame ngöne la mekene 1, hne së lo hna ce wange la hnëqa i angatr qaathei Iesu, lo öni nyidrë: “Tro nyipunie a kapa la men, e traqa pi la uati hmitrötr koi nyipunie. Nge tro hë nyipunie a itretre anyipici ni e Ierusalema, me ngöne la nöje Iudra asë, me e Samaria, me ngöne la nöjei götrane gaa nany ne la fene hnengödrai.” (Itre hu. 1:8) Nge thupen la 30 lao macatre, hna cainöjëne la maca ne la Baselaia “kowe la nöjei atr e cailo fene hnengödrai.”d (Kol. 1:23) Ketre ewekë lai ka amaman la mene ne la uati hmitrötre i Akötresie!—Zaka. 4:6.

²⁶ Nge enehila mina fe, uati hmitrötr a hamëne la men kowe la itre trejin me Keriso e celë fen, me kowe la itre sinatronge i angatr ka sine lo ‘itre xa mamoe,’ matre troa ‘qejepengöne hnyawa la Baselaia i Akötresie’ ngöne la 240 lao nöj! (Ioane 10:16; Itre hu. 28:23) Nge ame eö ke, eö kö a isin troa hane sine la huliwa cili?