Ita Ne Thup göi 08 koi 09 Ogas
Loi e Eje The Së La Aja Atraqatr Kowe La Ēnē i Iehova!
“Ase hë ulumi ni hnene la aja atraqate kowe la ēnē i cilie.”—IOANE 2:17.
1, 2. Nemene la ewekë hnei Iesu hna kuca e hnine la ēnē ngöne lo macatre 30 M.K., nge pine nemen?
PANE mekune ju së la ewekë ka traqa ngöne lo ijine kola atrune la Paseka, ngöne lo macatre 30 M.K. Sikisi hë lao treu ne nyiqaane Iesu la huliwa ne cainöje i nyidrë e celë fen. Nyidrëti a tro enehila a tro Ierusalema eë. Ame la nyidrëti a traqa ngöne la Hnahage ne la itre Wanaithihlë e hnine la ēnē, tre, nyidrëti a öhne la “nöjei ate kola itö bolok, me mamoe me piny ; me nöjei ate itö mani kola ilapany.” Nyidrëti a xome jë la itre eno ka co nyine wameuc, me lepe helëne tröne eë la nöjei öni asë, nge kola xötrethenge itre ej hnene la itre ka salem. Ketre Iesu mina fe a nenge trije la itre trengene mani ne la angetre sei mani, me qene ipiëne la itre laulau i angatr. Thupene lai, nyidrëti a upe jë la itre ka salemë piny troa xome trije la nöjei ewekë i angatr me tro qa hnine la ēnē.—Ioane 2:13-16.
2 Kola mama ngöne la itre aqane ujë i Iesu, laka, eje thei nyidrë la aja atraqatr kowe la ēnē. Öni nyidrëti e amekötin, ka hape: “The celohmëne kö la uma i Kaka nyine uma ne itö.” Pine laka hnene la itretre drei Iesu hna sine la itre ewekë cili, ene pe, hnei angatre hna mekune hmaca lo itre trenge ewekë hna cinyihane hë ekö hnei Davita, kola hape: “Ase hë ulumi ni hnene la aja atraqate kowe la ēnē i cilie.”—Ioane 2:16, 17; Sal. 69:9.
3. (a) Nemene la aliene lai kola hape troa catr? (b) Nemene la itre nyine tro sa atrepengöne hnyawa?
3 Hnene la aja atraqatr maine aqane catre i Iesu kowe la ēnē i Akötresie, hna uku nyidrë troa ujë tune lai. Ame la hnaewekë hna hape, troa catr, tre, kola qaja la troa hetre “hni ka ajan ngöne la kola thele la ketre ewekë.” Kola e ngöne la hneijine së enehila la sevene milio la etrune la Itretre Anyipicine i Iehova ka amamane la aja atraqatre i angatr kowe la ēnē i Akötresie. Ijije tro së isa ala caas a hnying, ka hape, ‘Tune kaa la aqane tro ni a akökötrene la aja atraqatr matre eje fe theng kowe la ēnē i Iehova?’ Tro sa pane ce wange hnyawa la pengöne la ēnē i Akötresieti enehila, celë hi ka troa xatua së troa sa la hnyinge cili. Thupene lai, tro sa ce ithanatane la itre tulu ne la itre atr ka mele nyipici ka amamane la aja atraqatre i angatr kowe la ēnē. Hna cinyihane la itre tulu i angatr “nyine ini shë” me hane uku së mina fe troa hetrenyi lai aja atraqatre cili.—Rom. 15:4.
Ēnē i Akötresie—Ekö me Enehila
4. Hna xome nyine uën ekö la ēnē hna xupe hnei Solomona?
4 Ame la ēnē i Akötresie ngöne la Isaraela ekö, tre, kola qaja la ēnē e Ierusalema. Ngacama thaa hnei Iehova kö hna mel e cili, ke, öni Nyidrëti lo ka hape: “Theronenge la hnengödrai, nge ta ne lue cange la fen. E ka la uma tro nyipunie a xupe thatraqai ni? Nge e ka la hnamanong?” (Is. 66:1) Ngo hna xome la ēnē, lo hna xup fene la musi Solomona, matre hnë troa hmi koi Iehova, me thithi koi Nyidrë.—1 Ite jo. 8:27-30.
5. Nemene la hna nyihatrene enehila hnene lo hmi hna kuca ekö hnine la ēnē i Solomona?
5 Ame la ēnē i Iehova enehila, tre, thaa kolo hmaca kö lo uma hna xup e Ierusalema maine ngöne ketre götrane pena. Ngo kolo pe a qaja la ketre hna amekötine thatraqai së matre tro sa thili koi Nyidrë me easenyi koi Nyidrë jëne la thupene mele i Keriso. Haawe, celë hi la ēnē lai ngöne la götrane la ua, hna hmi ngön hnene la itre hlue i Iehova asë e cailo fene ngöne la caas.—Is. 60:4, 8, 13; Ite hu. 17:24; Heb. 8:5; 9:24.
6. Drei lo itre joxu ne Iudra ka amamane la aja atraqatre i angatr kowe la nyipi hmi?
6 Thupene lo hna thawaluëne la nöje i Isaraela ngöne lo macatre 997 M.P.K., 19 la etrune lao joxu ka musi ngöne la götrane ailojë ne Iudra, ngo 4 hi lao joxu ka amamane la aja atraqatre i angatr kowe la nyipi hmi. Ame lo lai ala eke, tre, Asa me Iehosafata me Hezekia me Iosea. Nemene la itre ini ka sisitria hne së hna troa xome qa ngöne la itre tulu i angatr?
Kola Amanathithine La Itre Ka Huliwa Cememine La Hni Ka Pexej
7, 8. (a) Nemene pengöne huliwa la hnei Iehova hna amanathithin? (b) Nemene la ini nyine tro sa wanga atrun, nge hne së hna xom qa ngöne la tulu i Asa Joxu?
7 Ame ngöne lo musi Asa Joxu, tre, hnei Iehova hna upe la itre perofeta troa xatuane la nöje i Nyidrë troa mele nyipici. Drei la ketre ceitun, kola qaja koi së hnei Tusi Hmitrötr, ka hape, hnei Asa hna drengethenge la perofeta Azaria, lo nekö i Oded. (E jë la 2 A.l.ite jo. 15:1-8.) Ala nyimu la angetre traqa qa ngöne la baselaia ne Isaraela ka traqa troa hane ce sine me angetre Iudra la ketre icasikeu ka tru e Ierusalema; hna acaasi angatr hnene la itre hna amekötine hnei Asa. Angatr a ce qaja amamane la aja ka eje e kuhu hni angatr troa hmi koi Iehova cememine la nyipici. Easa e, ka hape: “Hnei angate hna sisinyi koi Iehova, me qaja draië me ulaula, ce me ite trutru, me sofara. Nge angete Iuda asë a madine la isisinyikeu, ke hnei angate hna sisinyi hnene la hni angate ka pexej, me thele anganyidë hnene la aja i angate ka pexej, nge hnei angate hna öhnyi nyidë; nge Iehova a alapa loinyi angate xöteith.” (2 A.l.ite jo. 15:9-15) Ketre, tro Iehova mina fe a amanathithi së e hne së hna nyi hlue i Nyidrë cememine la hni ka pexej.—Mar. 12:30.
8 Ngo thupene lai hnei Asa hna xome matre kökötre thei nyidrë la ihaji hna hamëne hnei Hanani atre öhn. (2 A.l.ite jo. 16:7-10) Tune kaa la aqane tro sa ujë ngöne la kola eamo së maine ameköti së hnei Iehova, jëne la itre qatre thupe Keresiano? Hapeu, easë kö a canga kapa me trongëne la eamo hnei angatre hna hamën hna nyitrepene hnei Tusi Hmitrötr, me thupëne matre thaa tro kö sa lapa fë elëhni?
9. Nemene la ewekë hna cile kow hnei Iehosafata memine la nöjei Iudra, nge hnei angatre hna ujë tune kaa?
9 Hnei Iehosafata hna musi e Iudra ngöne lo itre macatre 900 M.P.K. Hnei nyidrë memine la nöje Iudra hna cile kowe la itre trongene isi Amona me Moaba me itre nöje ne la wetr Seira. Ngacama hna traqa koi nyidrëti la xou, ngo nemene la hna kuca hnene la joxu? Hnei nyidrë me itre atre i nyidrë memine la itre föe me itre nekö ne la itre atre i nyidrë, hna icasikeu e hnine la ēnē i Iehova matre troa thith. (E jë la 2 Aqane lapa ite joxu 20:3-6.) Kola nango ceitu lo itre trenge ewekë hnei Solomona hna qaja ngöne lo ijine kola xötrei löthe la ēnē i Akötresie, memine la aqane sipone iele Iehova hnei Iehosafata, ka hape: “Akötesi nyihunieti fe, tha tro kö enëtilai a amekötine koi angat? Ke pëkö mene the huni troa cile kowe la ka ala nyimu cate celë ka xulu koi hun; nge tha ’te kö huni la hna troa kuca ; nge eëhuni a gele cilie.” (2 A.l.ite jo. 20:12, 13) Thupene la hnei Iehosafata hna thith, ene pe xulu pi hi e “nyipine la icasikeu” la ua i Iehova hui Iaziela, ketre atre Levi, matre troa akeukawane la hni ne la itre atr ne la nöj.—E jë la 2 Aqane lapa ite joxu 20:14-17.
10. (a) Hnei Iehosafata memine la baselaia ne Iudra hna kapa tune kaa la itre hna amekötin? (b) Tune kaa la aqane tro sa amamane la hni ne ole së koi Iehova pine la hnei Nyidrëti hna eatrongë së enehila?
10 Nyipici, hnei Iehosafata memine la baselaia ne Iudra hna kapa jëne Iaziela la itre hna amekötine hnei Iehova. Ame enehila, kola akeukawane la itre hni së me eatrongë së hnene la hlue ka nyipici me ka inamacan. Eje hi laka, easë pala hi a ajane troa ce huliwa me metrötrëne la itre qatre thupe hna acil, lo angetre huliwa catre matre troa thupë së me xatua së troa trongëne la itre hna amekötine hnene la “hlue ka nyipici me ka inamacan.”—Mat. 24:45; 1 Thes. 5:12, 13.
11, 12. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la ewekë ka traqa koi Iehosafata me angetre Iudra?
11 Hnei Iehosafata memine la nöje i nyidrë hna cengöne icasikeu matre troa sipo Iehova troa eatrongë angatr, ketre tu së mina fe, nyipi ewekë tro sa ce sine pala hi memine la itre trejine me easë trahmanyi me föe la itre icasikeu ne la ekalesia. Maine easa cile kowe la itre jol ka tru ngöne la itre xaa ijin nge thatre kö së la nyine troa kuca, haawe, loi e tro sa xötrethenge la tulu ka lolo hna hamëne hnei Iehosafata memine la nöje i Iudra, ene la troa thithi koi Iehova cememine la mejiune ka pexej. (Ite edomë 3:5, 6; Fil. 4:6, 7) Ngacama easë ngöne la gaa sihngödr, ngo tro la itre thithi së koi Iehova a acaasi së memine “la ite tejine me [easë] e celë fen.”—1 Pet. 5:9.
12 Hnei Iehosafata memine la nöje i nyidrë hna trongëne la itre hna amekötine hnei Iehova, jëne Iaziela. Nemene hë la thangane lai? Hnei angatre hna hun ngöne la isi me bëeke hmaca Ierusalema eë “memine la madin” me “ite nabeli, me kitara, me trutru, kowe la ēnē i Iehova.” (2 A.l.ite jo. 20:27, 28) Ketre easë mina fe a metrötrëne la itre hna amekötine hnei Iehova jëne la hlue i Nyidrë, me hane atrunyi Nyidrë.
Loi e Tro Sa Nyidrawane La Itre Hnë Icasikeu Së
13. Nemene la huliwa hnei Hezekia hna acil ngöne lo nyidrëti a nyiqaane mus?
13 Caa treu petre hi ne musi Hezekia, nge nyidrëti ha amamane la aja atraqatre i nyidrë kowe la ēnē i Iehova hnene la hna thawa me nyihnyawane la ēnē. Hnei nyidrëti hna acile la itretre huuj me itre Levi, matre troa nyihnyawane la ēnē i Akötresie. Hna e la 16 lao drai ne kuca angatr la huliwa cili. (E jë la 2 Aqane lapa ite joxu 29:16-18.) Kola amekunë së hnene la aqane catre huliwa i angatr, laka, tro mina fe sa nyihnyawane me thupëne pala hi la itre hnë icasikeu së, aqane tro fe hi së lai a amamane la etrune la aja së troa hmi koi Iehova. Hane kö nyipunieti dreng lo itre hna melëne ka amamane laka, hna ketr la itre atr hnene la aja atraqatr ka eje thene la itre trejin, trahmanyi me föe, troa kuca la huliwa cili? Nyipici, hnene la aqane huliwa catre i angatr hna atrunyi Iehova.
14, 15. Nemene la huliwa enehila ka atrunyi Iehova? Qaja jë la itre ceitun.
14 Ame ngöne la ketre traon ne la götrane ailopi e Agele, tre, hnene la ketre trahmanyi hna icilekeu memine la huliwa ne troa ahnyipixene la Uma ne Baselaia, hna acil ezine la hnepadro i nyidrë. Hnene la itre trejin ne la traone cili hna qaja hnyawa koi nyidrë la aqane tro angatr a kuca la huliwa cili. Angatr a öhne laka, loi e troa nyihnyawane hmaca la hna xupi etë ka nyi fegone la Uma ne Baselaia memine la hnalapa i nyidrë, ene pe hnei angatre hna sipone troa kuca la huliwa cili, nge pë kö thupen. Hnei angatre hna huliwa catr uti hë la kola afenesine hnyawa la hna xupi etë. Hnene la elolone la aqane huliwa i angatre hna ujëne la aqane waiewekë ne la atre lapa easenyi angatr. Ame enehila, nyidrëti a hane thupëne hnyawa la Uma ne Baselaia.
15 Kola xupi uma hnene la nöje i Iehova e cailo fen. Hetrenyi la itre trejin ne la nöj ka ajane troa xatuane la itre hlue e cailo fen troa xupe la itre Uma ne Baselaia me itre Uma ne Asabele me itre Bethela. Sam la ketre trejine ka trene pepa göi troa alepanyine la itre uma, me itre xaa ewekë hna saane hnine la uma nyine troa akeukawane ej maine nyine troa nue jë i enyi pena. Hnei angeic me ifënekö i angeic, Rutha la ëjen, hna tro kowe la itre nöje ka tru e Erop me Afrik, matre troa ixatua ngöne la huliwa ne xupi uma. Ngacama nyimutre ju hë la itre götran hnei nyidroti hna tro kow, ngo nyidroti pala hi a madrine troa cainöj memine la itre atrene la itre ekalesia ne la itre nöje cili. Sam a qaja la kepin ka uku angeic troa kuca la itre huliwa cili e cailo fen; öni angeic, ka hape: “Hnene la ithuecatre ne la itre trejine ka nyi hlue ngöne la itre Bethela ka nyimutre. Hnenge hna öhne la aqane catr me madrine i angatr matre uku ni jë fe troa hane xom la huliwa cili.”
Loi e Tro Sa Drengethenge La Itre Hna Amekötine Hnei Akötresie
16, 17. Nemene la huliwa ka ketre pengöne hna catre kuca hnene la itre hlue i Akötresie, nge nemene la thangane lai?
16 Thaa hnei Hezekia hmekuje kö hna nyihnyawane la ēnē, ngo hnei nyidrëti fe hna acile hmaca la Paseka ngöne la nöjei macatre, tune lo aqane amekötine hnei Iehova. (E jë la 2 Aqane lapa ite joxu 30:1, 4, 5.) Hnei Hezekia me itretre lapa e Ierusalema hna könëne la itre atrene la lue baselaia asë, matre tro angatr a ce atrune la Paseka e cili. Hnene la itre ka tro fë tusi hna nyinyape fë la itre tusi ne ihë ngöne la nöj asë.—2 A.l.ite jo. 30:6-9.
17 Ame ngöne lo itre macatre ka ase hë, hne së mina fe hna hane kuca la ketre huliwa ka tune lai. Hne së hna fejane la itre pepa ne ihë matre troa könëne la itre atr ne la itre teritoare së, tro angatr a ce atrune me easë la Pui Ne Xeni Ne La Joxu, thenge lo hna amekötine hnei Iesu. (Luka 22:19, 20) Thupene la hne së hna kapa la itre hna amekötine ngöne lo itre Icasikeu Ne La Huliwa, ene pe easa catre kuca la huliwa cili. Nge eje hi laka, hnei Iehova hna amanathithine la itre trenge catre së! Celë hi kepin matre ame ngöne lo macatre hnapan, tre, hna e la sevene milio la itre ka tro fë la itre pepa ne ihë, nge traqa koi 17 790 631 la etrun la itre atr ka traqa troa sine la pui ne xeni cili!
18. Pine nemen matre ka nyipi ewekë koi nyipunie troa catre kowe la nyipi hmi?
18 Hanawange la hna qaja göi Hezekia, kola hape: “Hnei nyidëti hna lapaune koi Iehova Akötesi Isaraela, nge pëkö ate ka tui nyidë thupe i nyidë thene la ite joxu ne Iuda asë, nge kete pëkö ekö. Nge hnei nyidëti hna fede cate koi Iehova, nge tha hna jeapi qa thei anganyidë, ngo hnei nyidëti hna thupëne la ite wathebo i anganyidë lo hnei Iehova hna ahnithe koi Mose.” (2 Ite jo. 18:5, 6) Epi tro sa hane xötrethenge la tulu i nyidrë. Maine tro sa catre huliwa kowe la ēnē i Akötresie, eje hi lai laka, tro ha xatua së troa ‘fedre catre koi Iehova’ me lapa mekune pala hi la mejiun troa mele epine palua.—Deut. 30:16.
Loi e Tro Sa Canga Kuca La Hna Amekötine Koi Së
19. Nemene la itre trenge catre hna kuca thatraqane la Drai ne Amekunën?
19 Ame ngöne lo kola musi hnei Iosea, tre, hnei nyidrëti mina fe hna amekötine troa atrune la Paseka, me hnëkëne la nöjei ewekë asë thatraqane lai. (2 Ite jo. 23:21-23; 2 A. l. ite jo. 35:1-19) Ketre, loi e tro sa hnëkë hnyawa thatraqane la itre asabele ne distrik, me itre asabele ne sirkoskripsio, me itre asabele ka ketrepengön ka caa drain, memine fe la Drai ne Amekunën. Ame ngöne la itre xaa nöj hnene la itre trejin hna nue la mele i angatr matre troa ce atrune memine la itre xan la meci Iesu. Ketre, kola thupëne hnyawa hnene la itre qatre thup ka catre huliwa, matre pëkö atr hna thëthëhmin e hnine la ekalesia, tune la itre trejine ka qatre hë me ka wezipo, laka, kola xatua angatr troa hane sine la drai cili.
20. (a) Nemene la ewekë ka traqa ngöne lo kola musi hnei Iosea Joxu, nge hnei nyidrëti hna ujë tune kaa? (b) Nemene la ini hne së hna troa lapa xome e kuhu hni së?
20 Ame ngöne lo ijine kola acile hmaca la pui ne xeni ne la Paseka hnei Iosea Joxu, tre, hnei Hilekia, Atre Huuje Ka Sisitria, hna “öhne la tusi wathebo i Iehova jëne Mose.” Hnei nyidrëti hna hamëne lai tusi koi Safana atre cinyihan, ene pe hnei angeice hna nyiqaane e la aliene ej koi Iosea. (E jë la 2 Aqane lapa ite joxu 34:14-18.) Nemene la thangane lai? Hnene la joxu hna kuie zezene la ixetre i nyidrë me upe la itre atr troa thele Iehova. Jëne la perofeta föe, Huleda la ëjen, hnei Akötresieti hna qaja la ketre maca ne ieji pine la itre xaa huliwa ka ngazo hna kuca hnene la angetre Iudra ngöne la hmi. Ngacama itre maca ne hnëjin hna qaja kowe la nöj asë, ngo hnei Iosea hna catre troa apaatrene la itre huliwa ka ngazo, me thele troa hane kepe nyidrë hnei Iehova. (2 A.l.ite jo. 34:19-28) Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne lai? Xecie hnyawa e kuhu hni së laka, caasi hi la aja së me Iosea. Easa ajane troa canga kuca la itre hna amekötine hnei Iehova, me lapa xome hnyawa la itre ewekë ka troa traqa koi së, e tro sa nue la iamenumenu memine la itre thiina ka ngazo, troa thepe së qa ngöne la hmi Iehova. Ketre, loi e tro sa mejiune, ka hape, tro pala hi Iehova a wanga atrune la aqane catre së kowe la nyipi hmi, tune lo hnei Nyidrëti hna kuca koi Iosea.
21, 22. (a) Pine nemene matre loi e tro sa catre kowe la ēnē i Iehova? (b) Nemene la hne së hna troa ce wange ngöne la hna cinyihane ka troa xulu?
21 Itre tulu ka lolo catr la hna hamë së hnene lo eke joxu ne Iudra, ene Asa, me Iehosafata, me Hezekia, me Iosea, göne la troa catre kowe la ēnē me hmi koi Akötresie. Loi e tro mina fe la aqane catre së a uku së troa mejiune koi Iehova, me sipu nue së kö thatraqane la hmi i Nyidrë. Eje hi laka, aqane ujë ka inamacan nge jëne madrin, la troa drengethenge la itre hna amekötine hnei Akötresie me kapa hnyawa la ihnimi me ihaji hna hamën jëne la ekalesia memine la itre qatre thup.
22 Tro la hna cinyihane ka troa xulu a amamane koi së la enyipiewekëne la troa catre xome la huliwa ne cainöj, me ithuecatre mina fe kowe la itre thöthi ka catre nyihluene la Tretretro së ka ihnim. Ketre, tro fe sa ce wange la aqane tro sa neëne la ketre iajojezi i Satana ka ngazo catr. Pine laka easa catr troa trongëne la itre ewekë hnei Iehova hna amekunë së, haawe, tro hë sa nyitipune la tulu ne la nekö i Nyidrëti ka caas ene Iesu, laka, öni Tusi Hmitrötre göi nyidrëti, ka hape: “Ase hë ulumi ni hnene la aja atraqate kowe la ēnē i cilie.”—Sal. 69:9; 119:111, 129; 1 Pet. 2:21.
The Tro Kö Nyipunieti a Thëthëhmin
• Nemene pengöne la huliwa hnei Iehova hna amanathithin, nge pine nemen?
• Tune kaa la aqane tro sa mejiune koi Iehova?
• Tro la aqane catre huliwa së a uku së tune kaa troa drengethenge la itre hna amekötine hnei Akötresie?