Troa Xome La Ita Ne Thup Celë e 09 Ogas Me Wiike Cili

“Nganepi La Ngazo Hnene La Loi” Hnene La Hna Xomehnöthe La Elëhni

“Ange hna hnime fe, the të kö la ngazo hnei nyipunie, . . . ngo nganepi la ngazo hnene la loi.”—ROM. 12:19, 21.

1, 2. Nemene la tulu ka lolo hna amë hnene lo itre xaa Itretre Anyipicine i Iehova ka xomi avio?

A LA 34 la etrune la Itretre Anyipicine i Iehova ka xomi avio; angatr a troa hane sine la kola xötrei löthe la itre iuma ne la filial. Ngo hnene la hna traqa la ketre jol kowe la avio, ene pe hnei angatre hna pane kei hmaca me itreqe. Hna mekune laka, tro hi a caa hawa ne itreqe, ngo traqa koi 44 lao hawa ne lapa angatr ngöne la ketre hnë kei avio, nge thaa ka lolo kö la xen me tim, me itre kabine e cili. Nyimutre la itre atr ka wesitr me elëhni kowe la itre atr ka huliwa hnine la avio. Ngo pë pi kö mejene la itre trejine trahmanyi me föe.

² Ngo traqa pi kö lo Itretre Anyipicine i Iehova ngöne lo ijine kola troa nyipune la porogaram. Ngacama kucakuca angatr, ngo hnei angatre hna lapa me madrine troa ce traqa itronyi memine la itre trejine ne la nöj. Angatre pë hë a atre e thupen, laka, hna goeëne la aqane xomihni ahoean me aqane xomihni angatre ngöne la ijine cili. Hnene la ketre atrene la avio hna qaja kowe la itre ka huliwa hnine ej, ka hape, “Maine paatre ju lo itre Keresiano ka ala 34 hnine la avio, maine jë tro ha hetre isi ka tru e celë ngöne la hna kei avio.”

Easa Mele Ngöne La Ketre Fene Ka Ngazo

3, 4. (a) Tune kaa la aqane akötre la itre atr hnene la elëhni me isi; nge ka he eue lai? (b) Hapeu, ijije tro Kaina ekö a xomehnöthe la elëhni angeic? Qeje pengöne jë.

³ Ame ngöne la fene ka ngazo celë, kola elëhni la itre atr hnene la itre ejolene la mel. (Ate cai. 7:7) Ame itre xaa ijin, kola xulu la imethinë, me isi qa ngöne lai elëhni. Nyimutre la itre nöj ka itö isi, nge kolo fe a isi e hnine la itre nöj, nge the qaja fe kö la itre jole ka aciane la itre iwesitrë e hnine la itre hnalapa. Hetre qaane la iwesitrë me itre isi cili. Hnene la elëhni me izalukeu hna uku Kaina lo neköne haetra i Adamu me Eva, troa humuthi Abela jini angeic. Hnei Kaina hna kuca la ewekë ka ngazo cili ngacama hnei Iehova hna upi angeice troa xomehnöthe la trenge hni angeic, me ahnithe koi angeic, ka hape, maine tro angeice a ujë tune lai, tro hë Nyidrëti a amanathithi angeic.—E jë la Genese 4:6-8.

⁴ Maine nyipici laka ketre atr ka thaa pexeje kö angeic, ngo hnei angeice hna ketre sipu ië mekun ngöne la jole cili. Maine ju ijije hi tro angeice a xomehnöthe la elëhni angeic. Celë hi matre angeice kö la atrekë zöne lai isi. Ketre tune mina fe, hnene laka thaa itre atr ka pexeje kö së, haawe, jole tro sa thipetrije la elëhni me aqane ujë ka iakötrë. Nge hetrenyi kö la itre xaa jol ka ahacenyi së ngöne la “nöjei ijine [celë] ka akötr.” (2 Tim. 3:1) Drei la ketre ceitun, ketre akötre koi së la kola elë la thupene mo. Kola qaja hnene la lue organizasio, ene la polis me ka xatuane la itre fami, ka hape, ame la kola elë la thupene mo, tre, hetre ethan kowe la itre atr, kola jele la trenge hni angatr nge kola isi menu.

5, 6. Hetrenyi la ketre aqane goeëne la elëhni hnene la fene celë ka ijij troa ketri së, nemen?

⁵ Ketre, nyimutre thene la itre atr hne së hna ithanata memin ka “hnimi angate kö,” me ka “nyi tru,” me “ka cate hmek.” Thaa jole kö troa mama la itre thiina ka ngazo cili ngöne la mele së, me uku së troa elëhni. (2 Tim. 3:2-5) Eje hi laka, kola mama pala hi ngöne sinema me televizio, laka, thaa ka ngazo kö la troa itëkeun, nge isi hmekuje hi la nyin la itre jol. Kola treqene hnyawa hnene la itre atr ka goeëne la itre film, la kola “troa nyithupene kowe la atr ka ngazo,” ene la troa humuthe angazonyi angeic hnene la atr ka sisitria ngöne la film.

⁶ Ame la itre huliwa cili, tre, thaa itre eje kö a sajuëne la itre jë i Akötresie, ngo itre eje pe a sajuëne la “[“ua”MN] ne la fen” memine la atre mus ka tru trenge elëhni, ene Satana. (1 Kor. 2:12; Efe. 2:2; Hna ama. 12:12) Kola thele hnene la ua cili troa sajuëne la itre aja ne la ngönetrei, nge ej a icilekeu hnyawa memine la uati hmitrötre i Akötresie memine la wene ne ej. Eje hi laka, hetrenyi la ketre ini ka sisitria hna hamëne ngöne la hmi Keresiano, ene laka thaa tro pi kö sa të la ngazo ngöne la easa elëhni. (E jë la Mataio 5:39, 44, 45.) Haawe, tune kaa la aqane tro sa trongëne hnyawa la itre ini hnei Iesu hna hamën?

Itre Tulu Ka Lolo Me Ka Ngazo

7. Nemene la thangane la hnei Simeona me Levi hna thaa xomehnöthe la trenge elëhni nyidro?

⁷ Nyimutre la itre eamo hna hamëne hnene la Tusi Hmitrötr göne la aqane troa xomehnöthe la trenge elëhni së; nge eje mina fe a hamëne la itre tulu ka amamane la thangan e tro sa xomehnöthe maine thaa xomehnöthe pena la trenge elëhni së. Tro sa pane ce wange la ewekë ka traqa kowe lo lue nekö i Iakobo ene Simeona me Levi, thupene la hnei nyidro hna të la ngazo i Sekema, lo atre angazo Dina xa i nyidro. Kola “aköte la ite hni [nyidro], nge atraqate la elëhni [nyidro].” (Gen. 34:7) Ene pe hnene lo itre xaa nekö i Iakobo hna lepe la nöje i Sekema me thöeëne ej, me apone la itre föe me itre nekönatr. Thaa hnei nyidroti hmekuje kö hna ujë tune lai pii Dina, ngo hnene fe laka hna adrone la ëje i angatr. Ame koi nyidro, hnei Sekema hna akötrë angatr memine la keme i angatr, ene Iakobo. Ngo tune kaa la mekuna i Iakobo göne la aqane ujë i nyidro?

8. Nemene la hna amamane hnene la edromë i Simeona me Levi, göne la troa itëkeun la ngazo?

⁸ Maine nyipici laka atraqatre la akötre i Iakobo pine la ngazo ka traqa koi Dina, ngo hnei nyidrëti hna jele ngazone la aqane të la ngazo hnene la lue nekö i nyidrë. Kola thele hnei Simeona me Levi troa qeje kepin la aqane ujë i nyidro, me hape: “Tro nyën’ a kuca kowe la xa huni kösë föe ne gojeny?” (Gen. 34:31) Ngo thaa celë kö la ka nyipune la jol, ke, hnei nyidroti fe hna akötrë Iehova. Ene pe, thupene la itre macatre, hnei Iakobo hna ahnithe amë, ka hape, tro hë la itre matra i Simeona me Levi a isa ijei qa ngöne la itre tribu e Isaraela, pine lo aqane ujë ka ngazo i nyidro. (E jë la Genese 49:5-7.) Eje hi, pine laka thaa hnei nyidroti kö hna xomehnöthe la trenge elëhni nyidro, haawe, hna thipetriji nyidroti hnei Akötresie me keme i nyidro.

9. Eue lo ijine ngöne laka, maine ju tro Davita a elëhni?

⁹ Thaa ceitune kö la aqane ujë i nyidro me Davita joxu. Nyimutre la itre ijine ka sisitria tro nyidrëti a të la ngazo, ngo thaa hnei nyidrëti kö hna ujë tune lai. (1 Sam. 24:3-7) Ngo ame ngöne la ketre ijin, maine ju tro nyidrëti a elëhni. Hnene la ketre trahmanyi ka trena mo Nabala la ëjen, hna qaqane lo itre atre i Davita, ngo hnei angatre pe hna thupëne lo itre mamoe me itretre thupë mamoe i angeic. Maine jë hna akötrë Davita hnene la aqane ithanata i angeic kowe la itre atre i nyidrë, ene pe hnei nyidrëti hna thele troa të hnei ngazo. Ame la kola tro hnei Davita me itre atre i nyidrë troa isi me Nabala me itre atrene la hnepe lapa i angeic, hnene la ketre thupëtresiji hna canga thuemacanyi Abigaila lo ifënekö i Nabala ka hetre hni ne metrötr; ame hnei nyiidro hna canga kuca la ketre ewekë. Nyiidro a xome jë la itre ahnahna ka nyimutre me tro troa ixelë me Davita. Hnei nyiidro hna iele Davita cememine la hni ka ipië troa nue la ngazo i Nabala, ke, atre hnyawa hi nyiidro, laka, ketre atr ka xoue Iehova lae nyidrë. Ene pe saze pi hi la mekuna i Davita, nge öni nyidrëti jë hi, ka hape: “Ole koi ’ö ate shewe ni ngöne la drai celë, mate tha tro kö a kuci madra.”—1 Sam. 25:2-35.

Aqane Ujë Ne La Keresiano

10. Ame koi itëkeune la ngazo, nemene la aqane troa ujë la itre Keresiano göne la troa të la ngazo i ketre?

¹⁰ Kola mama hnyawa ngöne la ewekë ka traqa koi Simeona me Levi, me Davita me Abigaila, laka, Iehova a thipetrije la itre atr ka elëhni menu pala ha me isi menu, nge Nyidrëti a amanathithine la itre ka catre troa sajuëne la tingeting. Hnei Paulo aposetolo hna cinyihan, ka hape: “E ateine nyipunie, lapa loi ju me nöjei ate asë. Ange hna hnime fe, the të kö la ngazo hnei nyipunie, ngo nuepi kö kowe la tene elëhni, qa ngöne la ase hë cinyihan, ka hape, ‘Öni Iehova kola ulatin, qânge troa të ite ngazo, tro ni a nyi thupen.’ Qa ngöne lai, maine mecijinë hë la ithupëjia me eö, thu a i angeice ju; maine pi iji angeic, thue ime i angeice ju; ke e kuca lai hnei ’ö, eö a xawane la ite wanalepe ka mele hune la he i angeic.’ The nga kö hnene la ngazo, ngo nganepi la ngazo hnene la loi.”—Rom. 12:18-21.a

11. Nemene la ini hna xom hnene la ketre trejine föe göne la troa xomehnöthe la elëhni?

¹¹ Ijije hi tro sa trongëne la eamo celë. Drei la ketre ceitun, kola eetre fë hnene la ketre trejine föe kowe la ketre qatre thup, pine la aqane ujë ne la maseta i eahlo ka hnyipixe. Eahlo a qeje angeic, ka hape, thaa ka nyipici kö angeic nge thaa ka thiina ka menyike kö. Pine laka elë catre la hni eahlo kowe la maseta, eahlo ha ajane troa nuetrije la huliwa i eahlo. Hnene la qatre thup hna ithuecatre koi eahlo, laka, thaa tro kö a canga sesë troa axecië mekun. Atrehmekune hnyawa hi nyidrë laka, ame la tru menu jë la jol, tre, hnene la trenge elëhni i eahlo pine la aqane ujë ne la maseta i eahlo. (Tito 3:1-3) Hnene la qatre thupe hna amamane hnyawa koi eahlo, laka, saze huliwa ju hë eahlo, ngo nyipi ewekë pala hi troa saze la aqane ujë i eahlo kowe la ketre atr ka thaa thiina ka menyike kö. Haawe, hnei nyidrëti hna ithuecatre koi eahlo troa trongëne lo ini hnei Iesu hna hamën, ene la troa ujë kowe la maseta tune lo eahlo a ajane tro angeic a ujë koi eahlo. (E jë la Luka 6:31.) Celë hi la hna thele troa kuca hnene la trejine föe. Nemene hë la thangane lai? Ame ngöne la itre drai thupen, kolo ha nyiqaane menyike la aqane ujë ne la maseta, nge eahlo fe hë a hane olene kowe la trejine föe la aqane huliwa i eahlo.

12. Pine nemene matre akötre catre kö la kola iwesitrë hnene la itre Keresiano?

¹² Thaa tro pi kö sa sesëkötr, laka, kola traqa la itre jole cili kowe la ketre atr ka mele e tröne la ekalesia ne Keresiano. Atre hnyawa hi së, laka, thaa ka thiina ka meköti kö la itre atr ka mele ngöne la fene i Satana, nge nyipi ewekë tro sa isin matre thaa tro kö a jele la trenge elëhni së hnene la itre atr ka kuca la ngazo. (Sal. 37:1-11; Ate cai. 8:12, 13; 12:13, 14) Ngo eje hi laka, atraqatre la akötre së, e kola traqa koi së la jole cili memine la ketre trejine me easë ngöne la ua. Kola mekune hmaca hnene la ketre trejine föe, ka hape, “Ame lo ewekë ka jole catre koi ni troa kapa ngöne lo eni a xötrei atre la nyipici, tre, ene laka thaa itre atr ka pexeje kö la Itretre Anyipicine i Iehova.” Pine laka hne së hna mele ngöne la ketre fene ka pëkö ihnimin me ka iakötrë, haawe, easa mejiune laka tro la nöjei atrene la ekalesia a ihnimikeu. Qa ngöne lai, maine thaa ka loi kö la aqane ujë ne la ketre Keresiano ka trene hnëqa e hnine la ekalesia, haawe, canga tro hi a akötrë së maine aelëhni së pena. Maine jë tro sa isa hnying, ka hape, ‘Hna tune kaa matre traqa pi la itre ewekë cili ngöne la nöje i Iehova?’ Hna hane traqa la itre ewekë cili kowe lo itre Keresiano hna iën ngöne lo hneijine ne lo ange aposetolo. (Gal. 2:11-14; 5:15; Iako. 3:14, 15) Tro sa ujë tune kaa ngöne la easa cile kowe la itre jole cili?

13. Pine nemene matre loi e tro sa catre troa thele nyin la itre iwesitrë së, nge nemene la aqane tro sa kuca?

¹³ Önine lo trejine föe, ka hape, “Hnenge hna inine troa thithi thatraqane la atr ka akötrë ni. Nge celë pala hi la ka xatua ni.” Tune lo hne së hna e hë, hnei Iesu hna ini së troa thithi thatraqane la itre atr ka axösisi së. (Mat. 5:44) Drei fe kö la enyipiewekëne la tro sa thithi thatraqane la itre trejine me easë ngöne la ua! Tune la ketre keme ka ajane tro la itre nekö i nyidrë a ihnimikeu, Iehova fe a ajane tro la itre hlue i Nyidrë a hane ihnimikeu. Easa treqene hnyawa troa ce mele palua elanyi ngöne la tingetinge me madrin; nge celë hi la hnei Iehova hna thele troa ini së enehila. Nyidrëti a ajane tro sa ce huliwa matre troa eatrëne la huliwa i Nyidrë ka sisitria. Qa ngöne lai, loi e tro sa catre troa nyinyine la itre jole së maine tro pena hi a “tha mekune” la hna sasaith, me thele tro pala hi a cas. (E jë la Ite edomë 19:11.) Thaa tro pi kö sa iananyi memine la itre trejine me easë ngöne la kola traqa la itre jol, ngo loi pe tro sa itö ixatua matre tro pala hi sa fedre kowe la nöje i Akötresie, me thele hna zae fene “la lue ime ka epine palua” i Iehova.”—Deu. 33:27.

Hetre Eloine La Troa Thiina Ka Menyik Kowe La Nöjei Atr Asë

14. Tune kaa la aqane tro sa cile kowe la itre iajojezi Satana, tune la troa thi lapa?

¹⁴ Pine laka aja i Satana me itre dremoni troa sewe së troa cainöjëne la maca ka loi, haawe, angatr a thele troa angazone la itre fami ka madrin me itre ekalesia. Angatr a thele troa aciane la gomegom matre troa thë la itre aqane imelekeu e hnine la hnepe lapa me hnine la ekalesia, ke, atre hnyawa hi angatr, laka, troa hetre ethane lai ngöne la caasi ne la itre atren. (Mat. 12:25) Ame la easa cile kowe la aqane iajojezi angatr, loi e tro sa trongëne hnyawa la eamo hna hamëne hnei Paulo, kola hape: “Tha ijije kö la hlue ne la Joxu troa iwatratra; ngo loi e menyike la thina kowe la nöjei ate asëjëihë.” (2 Tim. 2:24) Loi e tro sa lapa mekun, laka, thaa easë kö a isi “me ate, ngo . . . ite [“ua,” MN] ka ngazo.” Maine easa ajane troa hun ngöne la isi cili, nyipi ewekë tro sa xome la ixetre ne isi ngöne la ua, tune la troa “hnëkëne la maca ka loi ne tingeting.”—Efe. 6:12-18.

15. Tro sa ujë tune kaa kowe la ngazo hna kuca koi së hnene la itre atr ka mele e trön la ekalesia?

¹⁵ Hetrenyi la itre ithupëjia me Iehova e tröne la ekalesia, ka thele troa isi memine la itre atrene la nöje i Nyidrë ka mele tingeting. Hetrenyi la itre xan ka axösisine la Itretre Anyipicine i Iehova. Itre xan a sili trenga thoi së jëne televizio me ngöne la itre hna kootr. Hnei Iesu hë hna thuemacane la itre ewekë cili kowe la itretre drei nyidrë. (Mat. 5:11, 12) Haawe, tune kaa la aqane tro sa ujë? Thaa tro pi kö sa “të la ngazo i kete ate hnei ngazo,” jëne la trenge ewekë së me itre huliwa së.—Rom. 12:17; E jë la 1 Peteru 3:16.

16, 17. Nemene la ketre jol ka tru hna cile kow hnene la ketre ekalesia?

¹⁶ Ngacama tupathi së ju hë hnei Diabolo, ngo maine tro pala hi sa “ngane la ngazo hnene la loi,” tro hë sa hamëne la ketre nyine anyipicine ka lolo. Drei la ketre ceitun, hnene la ketre ekalesia ne la ketre hnapeti ne la Pasifik hna hnëkëne amë hë la ketre uma thatraqane la Drai Ne Amekunën. Ame la kola atre la ewekë cili hnene la itre hene ne hmi, ene pe hnei angatre hna hëne la itre atre i angatr troa icasikeu ngöne lo uma cili matre troa hmi ngöne la traeme hna sa thatraqane lo huliwa së. Ngo hnene la hene ne la polis hna upi angatr troa nue la uma kowe la Itretre Anyipicine i Iehova ngöne la hawa cili. Ngazo pe, ame hë la hawa hna sa, tiqa ha la uma hnene la itre atrene la hmi nge ase hë angatre nyiqaane la hmi angatr.

¹⁷ Ame ngöne la kola hnëkë hnene la itre polis troa helëne la itre atr qa hnine la uma, hnene la atre cilëne la hmi hna tro kowe la ketre qatre thupe së, me hnyingëne, ka hape: “Hapeu, hetre ketre huliwa ka tru kö hnei epuni hna hnëkëne thatraqane la jidri celë?” Hnene la trejine trahmanyi hna qeje pengöne koi nyidrë la Drai Ne Amekunën, nge öni nyidrëti jë hi, ka hape: “Öö nga thatre kö ni, ka hape, epuni a troa icasikeu!” Ngo canga sa jë hi la ketre polis, ka hape: “Hö, ase hë eahuni lo qaja koi nyipë e kula hmakany!” Kola xei hnene la atre cilëne la hmi me goeëne la qatre thup, me dredrehnyima me hape: “Matre, nemene hë la hnei epuni hna troa kuca enehila? Ka tiqa catre eahuni ngöne la uma celë. Epuni kö a troa upe la itre polis troa helë eahuni qa hnine la uma celë?” Hnei nyidrëti hna eköthe hnyawa la itre ewekë matre tro la itre atr a goeëne la Itretre Anyipicin ceitu me itre atr ka iakötrë! Tune kaa la aqane troa ujë hnene la itre trejine me easë?

18. Hnene la itre trejine hna ujë tune kaa qëmekene la itre atr ka thele troa jele la trenge hni angatr, nge nemene la thangane lai?

¹⁸ Hnene la Itretre Anyipicin hna nue la 30 lao menetr matre tro angatr a hmi, nge thupene lai tro hë angatr a nyiqaane la Drai Ne Amekunën. Ngacama hna sasaithe la hawa, ngo hnene la Itretre Anyipicine i Iehova hna treqene hnyawa troa lö asë la itre atr, nge thupene lai, angatre pena ha hane lö matre troa nyiqaane la icasikeu. Thupene la drai cili, hnei mus hna hën la ketre gurup göi troa thele la atrekë zön. Thupene la hna waipengöne hnyawa la itre ewekë, hnene la huliwa hna kuca hnene la itre atrene la gurup, ene pe hnene hmaca kö la itre hene hmi hna qaja amaman, ka hape, ame la atrekë zön la jole cili, tre, thaa kolo kö lo Itretre Anyipicin ngo kolo atre cilëne la hmi ka icilekeu. Hnene la itre atrene la gurupe cili hna olene fe la Itretre Anyipicine i Iehova kowe la aqane xomihnine angatre la ketre jole ka tru. Nyimutre la itre thangane ka loi hna kapa hnene la Itretre Anyipicine i Iehova qa ngöne la hnei angatre hna catre troa “lapa loi me nöjei ate asë.”

19. Nemene la ketre ewekë ka troa xatua së troa tingetinge la aqane imelekeu së memine la itre xan?

¹⁹ Hetrenyi la ketre ewekë ka sisitria ka troa xatua së troa tingetinge la aqane imelekeu së memine la itre xan, kola qaja la troa huliwane hnyawa la sesepeneqë së. Tro la hna cinyihane ka troa xulu a qejepengöne la sesepeneqë ka lolo memine la aqane tro sa eëne me huliwane ej.

[Ithueamacany]

Ijije Kö Tro Nyipunieti a Qeje Pengön?

• Pine nemene matre ka elëhni la itre atrene la fen enehila?

• Nemene la itre tulu qa hnine la Tusi Hmitrötr ka amamane la itre thangane la troa xomehnöthe me thaa hane xomehnöthe la trenge elëhni së?

• Maine kola akötrë së hnene la ketre Keresiano, tune kaa la aqane tro sa ujë?

• Tune kaa la aqane tro sa ujë kowe la itre ngazo hna kuca koi së hnene la itre atr ka lapa e tröne la ekalesia?