Mekene Wan
Hetre Jëne Madrine Kö Kowe La Fami?
1. Pine nemene matre nyipi ewekë troa cile catre pala hi la itre fami ngöne la mele ne la atr?
AME la fami ke, ketre ewekë lai hna acile hë ekö hnei Akötresie e celë fen, ka nyipi ewekë catre eje ngöne la mele ne la atr. Ngöne la isitoare ne la itre nöje ne la fen, hna cile huti la itre nöj, pine laka cile catre nge lolo la itre fami ngöne la itre hneijine cili. Ketre, e hnine hi la fami la hnë troa nyiqaane eköthe hnyawa la mele ne la nekönatr, matre tro nyudreni a nyipi atr.
2-5. (a) Qeje pengöne jë la aqane mele ka loi ne la nekönatre hnine la fami ka mele madrin. (b) Nemene la itre jole hna öhne thene la itre fami?
2 Hnapo gaa tingetinge la fami ka mele madrin. Hanawange la tulu hna amamane hnene la fami cili. Itre keme me thine ka hnimi kuku a ce xeni hej memine la itre nekö i angatr, göi troa ce ithahnatane la itre ewekë hna kuca ngöne la drai. Hetre madrine ne la itre kuku e troa qaja nyimenyimëne kowe la itre keme me thin, la itre ewekë ka traqa koi angatre ngöne la hna ini. Nyipi ewekë la itre hnepe ijine cili, la kola pane itraqa itrony asë la fami matre ce porotrike me ithuecatrekeu, qa ngöne lai, hetre trenge catrene asë hmaca ha la iatr troa cile kowe la ketre drai e kolo hmaca ha isa ije qa ngöne la hnalapa.
3 Hnine la fami ka mele madrin, tingetinge la mekune ne la kuku, maine nyëne a wezipo, keme me thine a thupëne me hlëjidrin. Ketre mina fe, atre hi angeice laka, maine troa hetre jole thei angeice ngöne la angeice a thöth, ke, ijije hi tro angeice a ujë kowe la keme me thine i angeic, matre tro nyidroti a hamë eamo me ithuecatre koi angeic. Haawe, ngacama tru la itre ikucanyi ne la fen, nekönatre a lapa e hnine la hunapo gaa tingeting.
4 Ngöne hë la angatre a tru, itre neköne ha isa faipoipo me ketre thupëne la fami i angatr. Kola qaja hnene la ketre edomë ne la ketre nöje qa cahië ka hape, “kola mama cile hnyawa kowe la atre la etrune la hnëqa i angeice kowe la keme me thin, ngöne la angeice a hetrune la sipu nekö i angeic.” Qa ngöne laka, kola kökötre la ole me ihnimine la itre kuku, atreine angatre thue madrine ne la sipu fami i angatre me kuci götrane qa kowe la itre keme me thine i angatre ke qatre hë enehila; nge loi la mele i angatre memine la itre nekö i angatre ka tru hë.
5 Thupene la hne së hna ithahnatane hë caha itre xaa hnepe mekun, ma tro epuni a mekune ka hape: ‘Nyipici, hnime ni la fami eni, ngo thaa ceitune kö eje memine caha hna qeje pengön. Isa pengöne kö la porogarame ne huliwange me föeng, nge pë kö ijine troa pane porotrik. E ithahnata hi nyiho, ke, göi troa qeje mani memine la itre ejolen.’ Maine öni epuni jë pena, ‘Hanekönge me haapinge a mele ngöne la ketre traon, nge thaa iöhnyi pala kö huni la me angatr’? Eje hi laka, nyimu kepine ka jole e troa mekun, hna xomi hnine hnene la fami, matre triane kö eje lo lai tulu ne fami ka mele madrin. Ngo hapeu, hetre fami kö ka mele madrin. Hna tuneka? Hapeu hetre jëne madrine kö kowe la fami? Eje hi hetre nyine kuca. Ngo qëmekene troa ithahnatane la mekune cili, loi e tro së a pane sa la ketre hnyinge ka nyipi ewekë catr.
NEMENE LA FAMI?
6. Nemene la pengöne la itre fami hna troa ithahnatane hnine la itusi celë?
6 Ngöne la itre nöje me itre götrane ahuë, ame la fami, ke, hna nyi ifegone hi thei kem, me thin, me itre nekön. Ame koi itre qaqa hmunë ka egöcatr, angatre pala kö lai a mele ngöne la sipu hnalapa i angatr. Maine kola iöhnyi pala hi la fami, ngo isa lapa pe la itre atren, eje hi laka, tro ha hetre ejolene göi itre hnëqa nyine troa kuca hnine la fami. Drei la itre ifegone la fami hne së hna troa ithahnatane ngöne la itusi celë. Ame pe, ngöne la itre hneijine së, isaisa catre hë la ifego ne la fami—maine fami, laka keme maine thine ka thaa faipoipo kö, maine hna nyihnaluene faipopo pena, maine ketre fami, ngo kola isa mele la keme me thin pine la itre kepine ka nyimutre.
7. Nemene la lapa?
7 Ame ngöne la itre xaa götrane ke, isa pengöne la aliene la fami, pine laka, hna ami ifegone jëne la isa aqane trotrohnine la itre atr. Kola wange e cili laka, itre apine pena ha la ka thupëne la lue qaqa i angatr, nge kola hule aqeane la otretrene la aqane imelekeu cili kowe la itre xaa sinee, ngöne la lapa i angatr. Hanawange la ceitun, hna huliwa kowe la uthahmunë hnene la mathine i angeic, hna hetru angeice hnei nyidrë, me nyithupene la itre ejolene ini angeic, ketre mina fe, kola thue ehnefëne fe la itre xaa sine ka nanyi hë qa ngöne la itre fami i angatr, ene lo itre xaa atrene la lapa i nyidrë. Celë hi matre, thatraqai angatre la itre trepene meköti hna troa ithahnatane ngöne la itusi celë.
ITRE AKÖTR E HNINE LA FAMI
8, 9. Nemene la itre jole hna öhne ngöne la itre nöj, ka amamane laka, kola saze la aqane mele ne la fami?
8 Ame enehila, saze catre hë la mele ngöne la fami—ngo ngazo pe, thaa kowe kö la loi. Hetrenyi la ketre ceitune e Ëëd, ngöne laka, kola ce mele hnene la föe memine la fami i trahmany, nge kola huliwa me musinë nyidro hnene la keme me thine ne la fö i nyidro. Ketre, ame enehila, thaa thiina ka loi kö e tro la itre föe ne la nöje cili a thele huliwa e tröne la hnalapa. Tro angatre a kuca asë la itre hnëqa i angatre ngöne la hnalapa, thenge la hna amekötine hnei qene nöj. Hetrenyi la ketre hnyinge hna amejëne ngöne la itre nöje ka nyimutre, kola hape, ngöne la itre atrene la fami, nemene la qa ne la föe ngöne la hnalapa, maine angeice hë a huliwa i maseta e trön?
9 Ngöne la itre nöje ka mele ngöne la götrane kohië ne la fen, kola catrecatre la aqane imelekeu ne la itre lapa, pine laka, hna nyitrepene hnene la qene nöj. Ngo paatre trootro hë la aqane cili, pine laka, ihuli catre pala kö la aqane melene la itre nöje ka lapa ngöne la götrane ahuë ne la fen, ketre mina mama catre fe hë la nöjei pengöne ejolene la mele ngöne la hneijine së enehila. Qa ngöne lai, thaa hnene hmaca kö la itre atr enehila hna mekune ka hape, hnëqa i angatre lai nyine kapa madrine la troa thupëne la keme me thine e qatre hë, angatre pena ha a xome ceitu me ehnefe ka tru. Ame itre xaa keme me thine ka qatre hë, ke, hna iaö angatre hnene la itre nekö i angatr. Ketre ewekë hna öhne enehila, ngöne la itre nöje ka nyimutre, ene la troa iaöne me wangacone la itre qatre me qatre föe.
10, 11. Nemene la itre ewekë ka amamane la aqane saze ne la fami ngöne la itre götrane e Europ?
10 Kola kökötre fe la etrune la itre trefëne ka sei hna cil. Ame Sepania, ngöne la kola xejë la macatre 1990, ke, maine 8 lao trefën, 1 la ka sei hna cil—sasaqe catre elë, ame petre kö lo 25 lao macatre qëmekene lai, e 100 lao trefën, ke 1 la ka sei hna cil. Ame ngöne la itre götrane e Erop, Igilan la gaa tru trefëne ka sei hna cil (4 koi 10 lao faipoipo ka luz), nge hna wangatrehmekune fe la kola acaa tro elë la etrune la itre fami, ene la itre trahmanyi maine föe ka mele caasi pe hi me ha kuku.
11 Ame e Alema ke, ethitre hnyawa ha la aqane melëne la fami. Ngöne lo macatre 1990 ke, 35 koi 100 lao ka faipoipo a kolo pë hë a mele caas ase hë trotrij, nge 31 koi 100 hi lao trefëne ka cile huti ngöne la faipoipo. Ame pena e Faras ke, thaa tru menu hmaca kö hnei ka faipoipo, nge ame angetre faipoipo, alanyimu thei angatre la ka thaa cile huti kö ngöne la faipoipo, nge canga saqe hi angatre sei hna cil, ewekë hna thaa öhne kö ngöne la itre macatre ka ase hë. Ketre, kolo pala hi a tru trootro la itre atr ka ajane troa ce lapa, ngo xele pe ma kuca la itre hnëqa ka eje hnine la faipoipo. Itre aqane ujë lai hna öhne ngöne la fene hnengödrai asë.
12. Nemene la akötre ka eje thene la itre nekönatr, qa ngöne laka saze hë la fami ngöne la hneijine së?
12 Nemene la thangane lai thene la itre nekönatr? Ame ngöne la nöje e Etazini me itre xaa nöje ju kö, kola tru trootro pala hi la itre neköne gojeny, hna hnahone hnene la itre thine a itre neköjajiny, kolo petre hi a xötrei tru. Alanyimu la itre nekö jajinyi ka tune lai, ka nyimu nekön, ngo isa keme ne kö la itre nekönatr. Nyimutre la itre rapore hna kuca ngöne la fene hnengödrai asë, kola qaja la etrune la itre nekönatr, itre milio, ka pë hnalapan, nge angatre pe hi cahu a troagöne la itre gojeny; alanyimu la itre ka kötre qa ngöne la itre hnalapa i angatr, pine laka, hna qanangazo angatr, maine hna helë angatre pena hnene la itre fami i angatr, pine laka, thatreine hë angatre troa thupë nyudren.
13. Nemene la jole ka jilapane la fene hnengödrai, nge ka thapa la madrine qa thene la itre fami?
13 Nyipici laka, kaqa ha la fami enehila. Ngöne lo itre ewekë ka apaatrene la madrine qa thene la itre fami, hna nyixane fe hnene la icilekeune la itre thöth, me itre nekönatre hna qanangazon, me föe hna lepe lapaane hnei trahmany, me iji menu la kahaitr, me itre xaa iakötrë ju kö. Nanyi hë kowe la itre nekönatre me itre thupëtresiji me itre föe hmae, lo hna qaja ekö ka hape, ame la fami ke, ketre hnapo gaa tingeting.
14. (a) Ame koi itre xan, nemene la itre kepine matre kola ethitre la fami? (b) Nemene la aqane qeje pengöne la hneijine së hnene la ketre atr ka inine la itre wathebo ngöne lo hneijine i Iesu, nge nemene la thangane la aqane eatre la trenge ewekë cili, ngöne la mele ne la itre fami?
14 Pine nemene matre, kola kaqa la fami? Alanyimu la ka upe la zöne kowe la itre föe, pine laka, angatre hë enehila a hane huliwa i maseta. Itre xane a qaja ka hape, kola traqa la ewekë cili, pine laka, paatre hë la itre tulu ka loi enehila. Ngo hetrenyi kö la itre xaa kepin. Kolo ha troa traqa kowe la lue thauzane lao macatre enehila, hna qaja hnene la ketre atr ka atre hnyawa la itre wathebo ka hape, tro hë la itre ejolene la mele a akötrëne la fami; hnei nyidrë hna cinyihane ka hape: “Tro ha traqa la nöjei ijine ka aköte ngöne la ite drai hnapin. Ke tro nöjei ate a hnimi angate kö, me meciu mani, me selën, me nyi tru, me pi tru, me tha drei keme me thin, me tha ole kö, me tha metöte kö, angete tha hnimi sinen, me tha ihnimi kö, me itete ixöjetij, me ka tha’teine xomi hnöth, me ka cate mek, me itete tha ajane kö la loi, itete wanaxoe, me huliwa wathöthöl, me ka kekë, me itete ajane la nyine madrine ngo tha ajane kö koi Akötreise.” (2 Timoteo 3:1-4) Pine laka kola eatre la trenge ewekë celë enehila, drei la ka troa atreine troa jelethoine ej? Hapeu, tro kö së a hane sesëkötre la kola ethitre la itre fami ngöne la fene hna jilapane hnene la itre aqane mele celë?
JËNE MADRINE KOWE LA FAMI
15-17. Ngöne la itusi celë, nemene la musi hna amaman, nge ka lapafë la jëne madrine kowe la fami?
15 Kola xulu qa ngöne la nöjei götrane la itre eamo, göi aqane troa hetrenyi la madrine ngöne la fami. Ngöne la götrane ahuë ne la fen, hna kapa pala hi la itre itusi me itre zonal, itre eje asë a isa hamë ini me eamo thatraqane la itre jole ka eje thene la fami. Ngo ame la ejolene ke, isazikeu kö la mekune ne la itre atr ka hamë eamo, ketre, maine nyipici laka, troa nyipi ewekë la ketre eamo hna hamëne enehila, ngo elanyi hë ae xane ju hi ej, pine laka, pë hmaca kö ecatren.
16 Haawe, tro së a öhne eka, la itre ixatua nyine tulu ka loi thatraqane la fami? Hane fe kö epuni hane thele hnine la ketre itus, hna cinyihane a 1 900 hë lao macatre enehila thupene la kola fenes? Maine epuni pena ha hane mekune ka hape, thaa ka nyipi ewekë hmaca kö la itusi cili, pine laka, ka hekö catre hë, nge thaa ijije hmaca kö tro eje a hamëne la nyin thatraqane la itre jole ka eje ngöne la hnedrai së? Eje hi laka, eje e hnine la itusi cili la qaane madrine ne la fami.
17 Ame la itusi cili ke, Tusi Hmitrötr. Thenge la itre ewekë hna öhne hë, kola mama hnyawa la enyipicine laka, qa thene la uati hmitrötre i Akötresie, la kola cinyihane ej. Ngöne la Tusi Hmitrötr, ke, hna qaja ka hape: “Qa thene la ua i Akötesie la hna cinyihan’asë, nge nyipi ewekë troa inin, me nyine amekötin, me nyine eamo, me nyine ihajine ngöne la thina ka meköt.” (2 Timoteo 3:16) Jëne la itusi celë, eahuni a ajane troa xatua epuni matre troa hane wangatrune la aqane tro la Tusi Hmitrötre a ‘eamo’ koi epun, ngöne la epuni a qëmeke kowe la itre jole ka traqa enehila kowe la itre fami.
18. Pine nemene matre, ijije troa kapa la Tusi Hmitrötr, kösë ketre musi göi troa eamo ngöne la faipopo?
18 Maine öni epuni ka hape, thatreine kö Tusi Hmitrötre troa xatua epuni matre troa madrine la fami i epun, haawe, pane wangatrune ju la hna cinyihane celë: Ame la atrekë ewekë ne la Tusi Hmitrötre ke, Nyidrëti hi lo ka acile la faipoipo. (Genese 2:18-25) Tusi Hmitrötre a qaja ka hape, ame la ëje i Nyidrëti, ke, Iehova. (Salamo 83:18) Nyidrëti hi la Atre ixup nge Tretretro, nge ‘qa thei Nyidë la hna cengöne ati ëjene la nöjei lapa e hnengödrai me celë fen.’ (Efeso 3:14, 15) Hnei Iehova hna goeëne pala hi la fami, qaane lo kola xötrei traqa la atr. Atre pengöne hi Nyidrë la itre jole ka troa fetra, nge Nyidrëti a hamëne la itre eamo ka loi. Mama hnyawa ha ngöne la mele ne la atr, laka, atraqatre la madrine ne la itre ka trongëne hnyawa la itre trepene meköti, ene lo itre mekune hna hamëne hnei Tusi Hmitrötr, thatraqane la fami.
19-21. Nemene la itre tulu ne aqane mele ngöne la hneijine së ka amamane la nyin la itre jole ka eje ngöne la faipoipo?
19 Hanawange la ketre ceitun, Ngöne la nöje e Ëdonezia, hetrenyi la ketre föe ka pi elo manie catr. Nyimutre hë la itre macatre ne thaa thupëne hnyawa kö eahlo la köni nekö i eahlo, nge kolo pala hi a iwesitrë lapa me föe hmunë. Ngo hnei eahlo hna nyiqaane ini Tusi Hmitrötr. Kola tro la itre drai, nge kolo fe hë a lapaune hnei eahlo kowe la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr. Pine laka, eahlo a xötrethenge la itre eamo ne ej, ene pe saze pi la mele i eahlo, nge föe ka lolo hë la thiina. Haawe, hetre thangane la hnei eahlo hna catre trongëne la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr, madrine atraqatre la fami asë.
20 Kola qaja hnene la ketre föe ne Sepania ka hape: “Caa macatre ne faipoipo petre hi nyiho, nge kolo fe hë a traqa itrai la itre jole ka tru.” Xalaithe hi la itre ewekë hna ce kuca, ketre tune mina fe xoxopatre hi la hawa ne pane ce ithahnata, ngo e qea hi ke, hnene laka kola iwesitrë. Ngacama caa nekö i nyidroti hë jajiny, ngo nyidroti kö a mekune troa isa lapa. Ame la eloin, hna xatua nyidro troa pane wange la Tusi Hmitrötr. Hnei nyidroti hna kapa la itre eamo thatraqane la itre föe me itre trahmanyi ka faipoipo hë, nge eloine hi laka hnei nyidroti hna canga nyiqaane troa trongëne itre ej. Ame ju fe kö e thupen, ke, atreine hë nyidro ce porotrike tingeting, nge atreine fe hë nyidro ce mele madrin.
21 Tusi Hmitrötre fe a hane xatuane la itre qatre föe me itre qatre trahmany. Tro së a ce wange la mele ne la lue trefëne qaa Zapo. Ka canga elëhni la trahmany nge ame itre xaa ijine ke, ka isi nyidrë. Hna pane nyiqaane inine la Tusi Hmitrötre hnene la itre nekö i nyidro jajiny, nge ngöne la ijine cili, nyidroti a icilekeu me nyudren. Thupene lai, keme fe hë a hane ce etid me angatr, ngo ame thin, ke, eahlo pala kö a pane icilekeu. Kola tro la itre macatre, nge öhne hë föe, laka loi la thangane la itre trepene meköti qa hnine la Tusi Hmitrötr, kowe la fami i eahlo. Itre nekö i eahlo jajinyi fe hë a thupë eahlo hnyawa, menyike hnyawa fe hë la thiina ne la fö i eahlo. Itre aqane ujë lai ka upi eahlo troa ketre goeëne la Tusi Hmitrötr, matre hane jë fe hi eahlo kepe thangane ka loi. Celë hi matre eahlo pëhë a qaja lapaane ka hape: “Enehila, lue trefëne ka mele madrine fe hë nyiho.”
22, 23. Tune ka la aqane xatuane hnei Tusi Hmitrötre la itre atrene la nöjei nöje asë, matre troa öhnyi madrine ngöne la mele ne la fami i angatr?
22 Itre xaa ceitune hi cahu hna xome nyine tulu, ngo tru catre pala kö la itre atr ka inine hë la gojenyine madrine kowe la itre fami. Hnei angatre hna kapa me trongëne la itre eamo qa hnine la Tusi Hmitrötr. Nyipici, angatre a hane mele tune la itre xane ngöne la fene gaa iakötrë, me ka sasaithi wathebo, nge tru la thupene la itre ewekë thatraqane la mel. Ketre, thaa itre atr ka pexeje kö angatr, ngo angatre a madrine ngöne la angatre a tupathe troa kuca la aja ne lo atre acile ekö ngöne la qaan, la faipoipo. Tune la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr, Iehova Akötresie la “ate ini’ ö troa hetre thangan, ate e eö ngöne la gojenyi nyine tro eö a trongën.”—Isaia 48:17.
23 Ngacama ka hekö catre la Tusi Hmitrötr, nge hna afenesine ej, lue thauzane hë lao macatre enehila, ngo hetre thangane catre fe la itre eamo ne ej kowe la itre atr ne la hnedrai së enehila. Ketre, hna cinyihane eje thatraqane la nöjei atr asë. Ame la Tusi Hmitrötr, ke, thaa itusi ne Amerika kö maine itre götrane ahuë ne la fene pena. Hnei Iehova “hna xupe qa ngöne la ka casi la nöjei ate asë,” nge atre hnyawa kö Nyidrë la pengöi isa alacaas, ngacama isa pengöne kö la itre nöje hnei epuni hna mele ngön. (Ite Huliwa 17:26) Hetre thangane la itre trepene meköti kowe la nöjei atr asë. Maine tro epuni a trongëne hnyawa itre eje ngöne la mele i epun, ke, tro fe hë epuni a hane atre la jëne mele madrine ne la fami.
ATREINE KÖ EPUNI TROA SA LA ITRE HNYINGE CELË?
Nemene la ewekë ka traqa kowe la fami ngöne la hnedrai së?—2 Timoteo 3:1-4.
Drei la atre acile la fami?—Efeso 3:14, 15.
Nemene la jëne madrine kowe la fami?—Isaia 48:17.