Mmọnyọ Pomegranate Otode Ufọk Jehovah?

MME ọdọkisọn̄ nyom n̄kpọeset ke Israel ẹma ẹbụhọde ediwak mmọnyọ ubọn̄, kpa mme esan̄ oro mme andikara ẹkekamade. (Genesis 49:10; Esther 8:4; Ezekiel 19:14) Ndusụk mmọnyọ ubọn̄ oro ẹkekụtde ke Lachish ẹnyene ibuot oro ebietde pomegranate. Ikọt Abasi ẹma ẹtịm ẹfiọk mfri emi.—Deuteronomy 8:8; Ikwọ Solomon 4:13.

Ẹma ẹkụt pomegranate nnụk enen, eke ubọk ufien, ke ini nsehe esie, ndondo emi. Enye edi milimita 43 ke ukon̄, ndien odudu oro ke etak esie ọnọ ekikere nte ke enye ekedi ubak mmọnyọ. Tịmfiọk mme abisi oro ẹwetde ke akani ido uwetn̄kpọ Hebrew emi usenọfiọn̄ edide ọyọhọ isua ikie itiaita M.E.N.

Ubak nnụk enen oro okobụn̄ọ ke ini eset, ntre ibat ibat abisi ẹsop mîdịghe ubak ubak kpọt ẹdu. Edi, mme nta ke uwetn̄kpọ eset ẹma ẹnọ ekikere ẹban̄a edifiak n̄wet emi ẹwụtde ke isọn̄ emi. (Ọkọn̄ọde ke Biblical Archaeologist) Unana ufan̄ ndida ukem ukem ke ufọt mme abisi ama ada okosịm edikot enye ke akpan usụn̄ iba. Eyen ukpepn̄kpọ France oro, André Lemaire, okokot “Se Inyenede Tem[ple Ọbọ]n̄ [Yahweh], edide edisana ọnọ mme oku.” Nahman Avigad ama ọnọ ekikere ete “Edisana etịbe ẹnọde mme oku eke (ke) Ufọk Yahweh.”

Mmọ ye nditọ ukpepn̄kpọ eken ẹma ẹbiere ẹte ke mmọnyọ emi ke akpasarade ama enyene abisi inan̄ ke usem Hebrew adade ọnọ ọkpọkpọ enyịn̄ Abasi—Jehovah. Ntre enye akpakasiak “ufọk Jehovah,” kpa ikọ emi edide ọsọ ke Bible.—Exodus 23:19; 1 Ndidem 8:10, 11.

Ediwak owo ẹsụk ẹkere ẹte ke anaedi oku ke temple oro Solomon ọkọbọpde ekenyene ibuot mmọnyọ emi mîdịghe nte ke ẹkenọ enye ke temple nte enọ. Nte enemde, ẹma ẹsiwak ndikụt mbuwed pomegranate emi ke temple Abasi.—Exodus 28:31-35; 1 Ndidem 7:15-20.

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 32]

Israel Museum, Jerusalem