NDI ẸYESOBO ISỌN̄ EMI?
OFỤM
IDỊGHE ndin̄wek ofụm kpọt edi ntak emi iyomde ofụm. Ofụm isiyakke ọkpọsọn̄ ufiop abiat n̄kpọ ke isọn̄. Ofụm mîkpodụhe, mbịt mbịt akpabiat n̄kpọ ama ke isọn̄.
Se Ẹnamde Ofụm
Ndibiat ofụm esida mfịna ọsọk mme odu-uwem n̄kpọ ke isọn̄. Mbon World Health Organization ẹdọhọ ke ata ekpri ibat mme owo ẹsin̄wek eti ofụm.
Ndibiat ofụm ekeme ndinam owo enyene udọn̄ọ emi esinamde ọsọn̄ owo ndikot ibifịk, kansa obufre ye udọn̄ọ esịt. Ndibiat ofụm esiwot n̄kpọ nte owo 7,000,000 kpukpru isua.
Nte Ẹkebotde Isọn̄ Idiyakke N̄kpọ Anam Enye
Ẹkebot isọn̄ nnyịn ke usụn̄ emi edinamde eti ofụm akaka iso odu se kpukpru mme odu-uwem n̄kpọ ẹn̄wek. Edieke mme owo ẹkpemede se mmọ ẹnamde man idibiat ofụm, eti ofụm ayaka iso odu se in̄wekde. Se uwụtn̄kpọ ifan̄ mi.
Ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ nte mme eto akai ẹsisan̄ade ẹbọ carbon dioxide ke ofụm. Edi se owo mînen̄ekede idiọn̄ọ edi ke mme eto emi ẹdude ke mbat ẹkeme ndibọ carbon dioxide awak akan enye oro mme eto ke akai ẹsibọde. Carbon dioxide emi mme eto ke mbat ẹsibọde awak utịm ikotion akan enye oro mme eto ke akai ẹsibọde.
Ndondo emi, ntaifiọk ẹkụt ke ndusụk n̄kpọ ke mmọn̄ emi ẹbietde ikpọ idet ọmọn m̀mê n̄kọrọsi ẹsikot carbon dioxide ẹto ofụm onyụn̄ anam enye atak ke mmọn̄. Enyene n̄kpọ ke orụk n̄kọrọsi emi ẹkotde kelp emi esinamde enye ekeme ndifiọrọ n̄ka ata anyan ebiet ekem okpoho n̄ken̄e n̄ken̄e, eten̄ aka isọn̄ mmọn̄, okobụhọ do ke ata ediwak isua. Carbon dioxide oro ama asan̄a ntre ye kelp oro esịm isọn̄ mmọn̄, isidịghe aba mfịna inọ nnyịn.
Ima ikụt nte ofụm esifiakde ọfọn ke idemesie ke ini COVID-19. Ke 2020, ini ikpọ kọmpeni mîkanamke utom, ediwak moto mîkonyụn̄ iwatke, ofụm ama afiak ọfọn se in̄wekde sia nsụn̄ikan̄ emi otode ikpọ kọmpeni ye moto esibiat ofụm. Ke ndụn̄ọde oro ẹkenamde ke 2020, mbon oro ẹsitịn̄de nte ofụm etiede ẹkedọhọ ke ofụm ama afiak ọfọn ke se ibede idụt 80 ke otu 100 ke ini udọn̄ọ COVID-19 oro.
Se Ẹnamde Man Ẹtre Mfịna Emi
Ndiwat enan̄ukwak n̄ka utom m̀mê ufọkn̄wed ayanam owo ibiatke ofụm
Ukara ke ẹdọhọ ikpọ kọmpeni ẹfiak ẹtehede ubọk ndiọi nsụn̄ikan̄ emi mmọ ẹsion̄ode ẹdọn̄ ke ofụm. N̄ko, ntaifiọk ke ẹsion̄o mbufa usụn̄ oro ẹkemede ndinam ofụm afiak ọfọn ẹdi. Ke uwụtn̄kpọ, ata n̄kpri n̄kpri unam oro ẹdude ke mmọn̄ ẹsikot idiọk ofụm oro ọkpọnọde nnyịn udọn̄ọ ekem ẹsion̄o eti ofụm oro ọfọnde se in̄wekde ẹnọ nnyịn. Ntaifiọk ẹdọhọ n̄ko ke ọfọn mme owo ẹsasan̄a mîdịghe ẹwat enan̄ukwak utu ke ndiwat moto kpukpru ini, ẹkûnyụn̄ ẹda mme n̄kpọ oro ẹsision̄ode nsụn̄ikan̄ unam n̄kpọ ke ufọk.
Ukara ke ẹnọ mme owo stove emi mîsisioho nsụn̄ikan̄, edi idịghe kpukpru owo ẹnyene
Ndụn̄ọde oro mbon mbụk n̄kpọntịbe, mbon World Health Organization ye mbon World Bank ẹkenamde ke 2022, owụt ke ofụri se ẹnamde emi ikemke.
Ndụn̄ọde oro ọdọhọ ke ẹkpebahade kpukpru owo oro ẹdude ke ererimbot ke itie ita, ke mbahade kiet ke otu oro ẹkeda mme n̄kpọ emi ẹsibiatde ofụm ẹtem udia ke 2020. Ke ediwak itie, ndusụk owo ikemeke ndidep obufa stove m̀mê mme n̄kpọ en̄wen oro ẹkemede ndida ntem n̄kpọ.
Se Idinamde Fi Enyene Idotenyịn —Se Bible Etịn̄de
“Ntem ke ata Abasi, Jehovah, ọdọhọ, kpa Andibot enyọn̄ ye . . . Enye emi ebride isọn̄ ye kpukpru se iyọhọde ke esịt, onyụn̄ ọnọde mbon oro ẹsan̄ade ke esịt spirit.”—Isaiah 42:5.
Abasi okobot ofụm emi in̄wekde ye mme n̄kpọ oro ẹsinamde enye afiak ọfọn, ndien enye enyene nsinsi odudu onyụn̄ ama mme owo. Ntre, ndi ifọnke inịm ke enye ayanam ofụm oro isin̄wekde ọfọn akan emi? Kot ibuotikọ emi “Abasi Ọn̄wọn̄ọ ke N̄kpọ Idinamke Isọn̄ Emi.”