Mme Christian ye Enyịn̄ Oro
BABA owo kiet ikemeke nditịn̄ nnennen ini emi mme Jew mbon akani ido ẹketrede ndikot enyịn̄ Abasi uyo ọwọrọ ndien utu ke oro ẹdade mme ikọ usem Hebrew oro ẹdade ẹnọ Abasi ye Ọbọn̄ Andikara ẹkpụhọ ke itie esie. Ndusụk owo ẹnịm ẹte ke ẹma ẹtre ndida enyịn̄ Abasi ke uwem ofụri usen anyanini mbemiso eyo Jesus. Edi ọkpọsọn̄ uyarade odu nte ke akwa oku ama akaiso ndikot enye ke mme edinam ido ukpono ke temple—akpan akpan ke usen Usio-isop—tutu osịm ini emi ẹkesobode temple oro ke 70 E.N. Ntem, ke ini Jesus okodude ke isọn̄, ẹma ẹfiọk usụn̄ edikot enyịn̄ oro, okposụkedi eyedi owo ikadaha enye ntatara ntatara.
Ntak emi mme Jew ẹketrede ndikot enyịn̄ Abasi? Iso-ọfọn, ke nsụhọde n̄kaha, ke ubak ubak, koro ẹkedade mme ikọ ọyọhọ ibet ita emi ẹnam n̄kpọ ke ukwan̄ usụn̄: “Kûmen enyịn̄ Jehovah Abasi fo utomo ke se mîdịghe akpanikọ.” (Exodus 20:7) Ke akpanikọ, ibet emi ikakpanke edida enyịn̄ Abasi. Ke ekpedide ntre, ntak emi mme asan̄autom Abasi eke eset utọ nte David ẹkesidade enye ifụre ifụre ntre ndien ẹsụk ẹbọde edidiọn̄ Jehovah? Ndien ntak emi Abasi okokotde enye ọnọ Moses onyụn̄ asiande Moses ete anam an̄wan̄a nditọ Israel enyeemi ọkọdọn̄de enye utom?—Psalm 18:1-3, 6, 13; Exodus 6:2-8.
Edi, etisịm eyo Jesus ọkpọsọn̄ ntụhọ ama odu ndida nti ibet Abasi nnyụn̄ n̄kabade mmọ ke ata ukwan̄ usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ọyọhọ inan̄ ke otu Ibet Duop oro ama obiom mme Jew mbiomo ndinịm ọyọhọ usen itiaba eke urua kiet kiet nte usen nduọkodudu, kpa Sabbath. (Exodus 20:8-11) Mme Jew mbon akani ido ẹma ẹda ibet oro ẹnam n̄kpọ nsahi, ẹsion̄ode anana-ibat ibet ẹdi man ẹkara idem n̄kpri-n̄kan edinam oro ẹkpekemede m̀mê oro owo mîkpekemeke ndinam ke usen Sabbath. Nte eyịghe mîdụhe, edi ye ukem edu oro ke mmọ ẹkeda eti ibet oro, nte ke inaha ẹsuene enyịn̄ Abasi, ẹkesịm ata ebe-ubọk ukwan̄ usụn̄, ẹdọhọde ẹte ke owo ikpenyeneke ndikam n̄kokot enyịn̄ oro.a
Jesus ye Enyịn̄ Oro
Nte Jesus ama etiene utọ ido edinam oro mîkemke ye N̄wed Abasi mi? N̄wan̄ansa-o! Enye ke akpanikọ iketreke ndinam mme utom ukọkudọn̄ọ ke usen Sabbath, idem okposụkedi emi ọkọwọrọde edibiat mme ibet ubọk-owo eke mme Jew ye idem edisịn uwem esie ke itiendịk. (Matthew 12:9-14) Ke akpanikọ, Jesus ama obiom mme Pharisee ikpe nte mbon mbubịk ke ntak emi mme ido edinam mmọ ẹkekade anyan ẹkpọn̄ Ikọ odudu spirit Abasi. (Matthew 15:1-9) Ntem, itiehe nte ke enye ekpeketre ndikot enyịn̄ Abasi, akpan akpan ke ikerede iban̄a akpanikọ oro nte ke enyịn̄ esiemmọ, Jesus, ọkọwọrọ “Jehovah edi Edinyan̄a.”
Ke idaha kiet, Jesus ama adaha ada ke synagogue onyụn̄ okot ikpehe kiet ke ikpan̄wed Isaiah. Ikpehe oro enye okokotde ekedi se nnyịn mfịn ikotde Isaiah 61:1, 2, kpa ebiet emi enyịn̄ Abasi odude awak akan inikiet. (Luke 4:16-21) Ndi enye ama esịn ndikot enyịn̄ Abasi do, adade “Ọbọn̄” m̀mê “Abasi” okpụhọ ke itie esie? Ke akpanikọ ikesịnke. Oro ọkpọkọwọrọ nditiene ido edinam mme adaiso ido ukpono mme Jew oro mîkemke ye N̄wed Abasi. Utu ke oro, nnyịn ikot ite: “Enye ekpep mmọ n̄kpọ nte owo emi enyenede odudu, ikpepke nte mme scribe mmọ.”—Matthew 7:29.
Ke akpanikọ, nte nnyịn ikekpepde ke mbemiso, enye ama ekpep mme anditiene enye ndibọn̄ akam nnọ Abasi nte: “Yak ẹnam enyịn̄ fo asana.” (Matthew 6:9, NW) Ndien ke akam oro ọkọbọn̄de ke okoneyo oro mbemiso ẹwotde enye, enye ọkọdọhọ Ete esie ete: “Mma nyarade enyịn̄ Fo nnọ mme owo ẹmi okosiode ke ererimbot ọnọ Mi . . . Edisana Ete, da enyịn̄ Fo kama mmọemi ọkọnọde Mi.”—John 17:6, 11.
Kaban̄a mme editịn̄ ntụk emi Jesus eketịn̄de otụk enyịn̄ Abasi mi, n̄wed oro Der Name Gottes (Enyịn̄ Abasi) anam an̄wan̄a, ke page 76 ete: “Ana nnyịn idiọn̄ọ akama-n̄kpaidem akpanikọ oro nte ke ifiọk Akani Testament eke eset oro aban̄ade ediyarade Abasi edi nte ke enye edi ediyarade enyịn̄ esie ye nte ke ẹda emi ẹbe ẹsịm akpatre ikpehe Akani Testament, ih, akam akaiso ebe odụk akpatre ikpehe Obufa Testament, ke uwụtn̄kpọ ke John 17:6, ke ebiet emi nnyịn ikotde ite: ‘Mma nyarade enyịn̄ fo.’”
Ih, ekpedi ata unana ifiọk ndikere nte ke Jesus ama etre ndida enyịn̄ Abasi, akpan akpan ke ini enye okokotde oto mme ikpehe N̄wed Abasi eke usem Hebrew oro enyịn̄ emi ekesịnede.
Mme Akpa Christian
Nte mme anditiene Jesus ke akpa isua ikie ẹma ẹda enyịn̄ Abasi? Jesus ama ọnọ mmọ uyo ete ẹnam mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet. (Matthew 28:19, 20) Ediwak owo ẹmi ẹkenyenede ndikwọrọ ikọ nnọ ikenyeneke ifiọk ndomokiet iban̄a Abasi emi akayararede idemesie ọnọ mme Jew ebe ke enyịn̄ oro Jehovah. Didie ke mme Christian ẹkpekeme ndinam mmọ ẹdiọn̄ọ ẹban̄a Abasi akpanikọ? Ndi ekpekem ndikot enye Abasi m̀mê Ọbọn̄? Baba. Mme idụt ẹma ẹnyene mme abasi ye mbọn̄ mmọ. (1 Corinth 8:5) Didie ke mme Christian ẹkpekeme ndinam in̄wan̄în̄wan̄ ukpụhọde odu ke ufọt Abasi akpanikọ ye mme nsunsu abasi? N̄kukụre ke ndida enyịn̄ Abasi akpanikọ.
Ntem, mbet oro James ama etịn̄ ke esop mbiowo ke Jerusalem ete: “Symeon omobụk nte Abasi ekebemde iso edi edise mme Gentile, ndisio ikọt ke otu mmọ nnọ enyịn̄ Esie. Ndien ikọ mme prọfet ẹsan̄a ẹkekem ye n̄kpọ emi.” (Utom 15:14, 15) Apostle Peter, ke utịn̄ikọ esie oro ẹdiọn̄ọde mfọn mfọn ke usen Pentecost, ama osio akpan ubak etop Christian owụt ke ini enye okokotde oto mme ikọ prọfet Joel ẹmi: “Kpukpru owo eke ẹsemede ẹkot enyịn̄ Jehovah ẹyebọhọ.”—Joel 2:32; Utom 2:21.
Apostle Paul iyakke eyịghe ndomokiet odu aban̄a nte enyịn̄ Abasi edide akpan n̄kpọ ọnọ enye. Ke n̄wed emi enye ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Rome, enye okot oto ukem ikọ prọfet Joel oro onyụn̄ akaiso ndisịn udọn̄ nnọ ekemmọ mme Christian ndiwụt mbuọtidem mmọ ke ikọ oro ke ndiwọrọ n̄kọkwọrọ ikọ nnọ mbon en̄wen mban̄a enyịn̄ Abasi man ẹkpenyan̄a mmọemi n̄ko. (Rome 10:13-15) Edikem enye ama ewet ke n̄wed esie ọnọ ẹsọk Timothy ete: “Yak kpukpru owo ẹmi ẹsemede ẹkot enyịn̄ Ọbọn̄ [“Jehovah,” NW] ẹdianade ẹkpọn̄ ukwan̄n̄kpọ.” (2 Timothy 2:19) Ke utịt akpa isua ikie, apostle John ama ada enyịn̄ Abasi ke mme uwetn̄kpọ esie. Ikọ oro “Hallelujah,” emi ọwọrọde “Ẹtoro Jah,” odu ndien ndien ke n̄wed Ediyarade.—Ediyarade 19:1, 3, 4, 6.
Nte ededi, Jesus ye mme anditiene enye ẹma ẹtịn̄ prọfesi ẹte ke nsọn̄ibuot eyedu ke esop Christian. Apostle Peter ama ewet ete: “Abian̄a abian̄a mme anditeme [ẹyenyụn̄ ẹdu] ke otu mbufo.” (2 Peter 2:1; se n̄ko Matthew 13:36-43; Utom 20:29, 30; 2 Thessalonica 2:3; 1 John 2:18, 19.) Mme ntọt ẹmi ẹma ẹsu. Utịp kiet ekedi nte ke ẹma ẹkpọnọde enyịn̄ Abasi ẹnịm n̄kan̄ kiet. Ẹma ẹkam ẹsio enye ẹfep ke mme Bible oro ẹkesion̄ode ẹwet ẹnyụn̄ ẹkabarede! Ẹyak nnyịn ise nte oro okotịbede.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a Ndusụk owo ẹnọ ekikere ẹban̄a ntak en̄wen: Ekeme ndidi akwaifiọk mbon Greek akakara mme Jew. Ke uwụtn̄kpọ, Philo, kpa owo akwaifiọk edide owo Jew, emi otode Alexandria, emi ẹkebatde ke okodu uwem ke ukem iduọkini ye Jesus, ekedi se Plato, owo akwaifiọk edide owo Greek akakarade akamba akamba, emi enye ekekerede ke ama ọbọ ndausụn̄ odudu spirit oto Abasi. Lexikon des Judentums (N̄wed Ukabadeikọ Ido Ukpono mme Jew), ke idak “Philo,” ọdọhọ ke Philo “ama ada usem ye ekikere akwaifiọk mbon Greek (Plato) adian kiet ye mbuọtidem mme Jew oro ẹkeyararede” ye nte ke akpa itie, enye “ama enyene odudu oro ẹkụtde ke enyịn ke idem mme ewetn̄wed ido ukpono Christian.” Philo ama ekpep ete ke owo ikemeke ndinam an̄wan̄a enyeemi Abasi edide ndien, ke ntre, inyeneke enyịn̄.
[Ndise ke page 14]
Ẹkụt ndise akwa oku mme Jew emi ke ifịm Ukara pope, ye idiọn̄ọ oro odude ke uyaraibuot esie ke usem Hebrew emi ọwọrọde “Edisana N̄kpọ Jehovah”
[Ndise ke page 15]
Nte Bible usem German emi ẹkekabarede ke 1805 owụtde, ke ini Jesus okokotde ikpan̄wed Isaiah ke synagogue, enye ama okot enyịn̄ Abasi uyo ọwọrọ.—Luke 4:18, 19
[Mme ndise ke page 16]
Peter ye Paul ẹma ẹda enyịn̄ Abasi ke ini mmọ ẹkekotde ẹto prọfesi Joel.—Utom 2:21; Rome 10:13