Ibuot 10
“Mmọ Idikopke Aba Biọn̄”
1. Ererimbot etịmede esịt adan̄a didie aban̄a udia?
KIET ke otu akpan mfịna ẹmi ẹsakde iso ẹse ererimbot mfịn aban̄a udia. Ekọmurua n̄kpọ ndidọk ada nsọn̄ọn̄kpọ ọsọk ediwak owo. Mmọ efen ẹnen̄ede ẹtie biọn̄. Ẹma ẹtọt ke ndondo emi ẹte ke isua kiet kiet miliọn owo 40—ke ndusụk isua se iwakde isịm miliọn 50—ẹsikpan̄a ke ntak mmọ mînyeneke udia oro mmọ ẹyomde. Se iwakde ikan ibat oro n̄kpọ nte utịm ikoduop ẹnen̄ede ẹnana udia oro ọnọde nsọn̄idem. Okposụkedi ndusụk idụt ẹsision̄ode udia oro otịmde awak akan se mmọ ẹkemede ndidia, mbuba ukaraidem ye idiọkitọn̄ unyamurua ẹsiwak ndibiọn̄ọ mme ukeme oro ẹsịnde ndinam nyọhọ-nsụhọ oro osịm mmọ oro ẹtịmde ẹyom enye.—Men Ediyarade 6:5, 6 domo.
2. Idem ke mme idụt ẹmi ẹnyenede n̄kpọ barasuene, ntak emi mme owo ẹnyenede ntak nditịmede esịt?
2 Idem mme idụt oro ẹtiede nte ẹnyene n̄kpọ barasuene ẹsak iso ẹse mfịna mfịna ini iso. Ntak-a? Usụn̄ utọin̄wan̄ idahaemi awak ndikọn̄ọ ke aranisọn̄, ndien udomo oro odude ke ererimbot enyenyene adan̄a. Ọkpọsọn̄ ibetedem ke mme ntọn̄in̄wan̄ oro ẹnyamde-nyam asabade mmọn̄ mmọ. Ebeubọk ediduọk ibọk uwot utan̄kpọ, ye uduak ndikpeme mme mfri, n̄ko ke osobo mme oduuwem n̄kpọ emi mbun̄wụm isọn̄ ini iso ọkọn̄ọde. Ke ekperede ndidi ke kpukpru ikpehe ukeme unam n̄kpọ owo, ikpọ mfịna ẹkaiso nditọt. Aurelio Peccei, etieibuot mbono ofụri ererimbot eke nta mbon ifiọk, ekemen ererimbot odomo ye “itiatikan̄ oro ọfrọde nte enye ebede ke afanikọn̄ kiet osịm eken.” Nte owụt ifiọk owo ndiwụk idotenyịn ini iso esie ke ererimbot oro ọwọrọde utọ etop oro?—Jeremiah 10:23; Mme N̄ke 14:12.
3. Anie ekeme ndin̄wọn̄ọ ndinọ ofụri ubonowo ediwak udia, ndien nso inọ fi utọ mbuọtidem oro?
3 Ye eti ibuot, ediwak miliọn owo ẹmenyịme ke mmimọ imoyom un̄wam oro Abasi ikpọn̄ ekemede ndinọ. Ke ẹma ẹkedụn̄ọde prọfesi Bible, mmọ ẹmefiọk ẹte ke Jehovah Abasi ama ododori Jesus Christ Eyen esie eke heaven ke ebekpo onyụn̄ ọnọ enye ofụri isọn̄ nte udeme esie. (Psalm 2:7, 8) Enye enyene ọniọn̄ ye ukeme ndin̄wọn̄ọ nte ke ẹyenọ ofụri ubonowo mbun̄wụm isọn̄ ke ntatubọk. (Psalm 72:7, 8, 16; Colossae 1:15-17) Ke ini ẹdimende ibụk ibụk editịm n̄kpọ emi ẹfep, Christ eyenọ ndausụn̄ ke mme ukeme oro mme owo oro ẹbọhọde ẹsịnde man ofụri isọn̄ akabade edi Paradise emi on̄wụmde mfri.
4. Man ibọ ufọn ito enọ eke obụk oro, nso ke nnyịn inyene ndinam idahaemi?
4 Mbon ẹmi ẹdibọde nsinsi ufọn ẹto ukara esie, nte ededi, ẹdi mbon oro ẹdiọn̄ọde ẹte ke idịghe uyo ikpọn̄ ke owo edida idu uwem, kpa mme owo ẹmi ẹmade mme ufọn n̄kpọ eke spirit ye ediyom oro oyomde ẹbọ odudu ẹto edikpep ye edinam uduak Abasi. Bible owụt ndien ndien nte emi edide akpan n̄kpọ. (John 4:34; 6:27; Jeremiah 15:16) Jesus ama ọsọn̄ọ etịn̄ emi ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Ẹma ẹwet ẹte, Idịghe uyo ikpọn̄ ke owo edida idu uwem, edi edida kpukpru ikọ eke ẹwọrọde Abasi ke inua odu.” (Matthew 4:4) Nnyịn imoyom utọ udia eke spirit oro idahaemi, edieke nnyịn idibọhọde utịt ererimbot emi. Ẹnam an̄wan̄a nnyịn nte ikemede ndibọ enye ke mbụk Bible aban̄ade Joseph ye nditọete esie.
“MBUFO ẸTIENE JOSEPH”
5. Joseph akasan̄a didie ekedi ofụn ke Egypt?
5 Abasi ama anam Joseph, eyen eyeyen Abraham, adaba mme ndap ẹmi ẹkewụtde ke Joseph eyenyene akamba udeme ke uwem. Ke ntak emi, ye akpanikọ oro nte ke ete esie ama enen̄ede ama enye, nditọete Joseph duop ẹma ẹsua Joseph. Mmọ ẹma ẹdụk odu ndiwot enye edi ke akpatre ẹma ẹnyam enye nte ofụn, ẹma ẹnyụn̄ ẹda enye ẹka Egypt. Didie ke uduak Abasi kaban̄a Joseph akana ọwọrọ osu kemi?—Genesis 37:3-11, 28.
6. (a) Didie ke ẹkewọn̄ọde ntịn̄enyịn Pharaoh ẹnọ Joseph? (b) Nso ikedi mme ndap ẹmi ẹkefịnade Pharaoh?
6 Ke ini Joseph ekedide isua 30 ke emana, Jehovah ama anam Pharaoh, andikara Egypt, adaba ndap iba ẹmi ẹkefịnade enye. Ke akpa ndap enye ama okụt enan̄ itiaba eke “ẹyede ndise ẹnyụn̄ ẹnyenede isek ke idem,” ye enan̄ itiaba en̄wen eke “ẹdiọide ndise, ẹnyụn̄ ẹtiede ọkpọ ọkpọ.” Enan̄ oro ẹtiede ọkpọ ọkpọ do ẹma ẹta mmọ oro ẹnyenede isek. Ke ndap efen Pharaoh ama okụt mbuot ibokpot itiaba eke ẹsiahade ke eto kiet, “eke ẹdọn̄ọde, ẹnyụn̄ ẹfọnde,” ye mbuot itiaba efen eke “mîdọn̄ọke, eke ofụm ikọrabak okonyụn̄ abiatde.” N̄ko, mbuot eke mîdọn̄ọke ẹma ẹmen mbuot eke ẹdọn̄ọde. Nso ke kpukpru emi ẹkewọrọ? Baba kiet ke otu mme ọfiọkn̄kpọ owo Egypt ikekemeke ndisiak ndap ẹmi. Edi akama-wine Pharaoh ama eti ete, ke ini imọ ikodude ke ufọk-n̄kpọkọbi, Joseph, ekemmọ owo n̄kpọkọbi, ama asiak mme ndap nnennen nnennen. Iwiwa Pharaoh ama ọdọn̄ ẹkekot Joseph.—Genesis 41:1-15.
7. (a) Joseph akasan̄a didie edi esenyịn udia Egypt? (b) Ke ini akan̄ ọkọsọn̄de ubọk, nso ke nditọ Egypt ẹkenam man ẹkaiso ẹdu uwem?
7 Ye unana editoro idemesie, Joseph ama ọdọhọ Pharaoh ete: “Ndap Pharaoh edi ubọk kiet: se Abasi oyomde ndinam ke enye asiak ọnọ Pharaoh.” (Genesis 41:16, 25) Joseph ama anam an̄wan̄a ke udiana ndap ọkọwọrọ ukem n̄kpọ nte akpa onyụn̄ ọsọn̄ọ etịn̄ ke eyewọrọ osu. Isua akan̄ itiaba ekenyene nditiene isua eduek itiaba ke Egypt. Enye ama eteme Pharaoh ete onịm owo oro odotde ndise mban̄a editan̄ ibokpot mbon ke mme isua eduek ke ndiben̄e idem nnọ akan̄. Ke ọfiọkde ete ke anaedi Abasi ke idemesie akayarade ofụri emi ọnọ Joseph, Pharaoh ama emek Joseph nte esenyịn udia, ọnọde enye odudu ke Egypt ndidi udiana nnọ Pharaoh kpọt ke idemesie. Kpa nte ẹkebemde iso ẹtịn̄, anana-mbiet isua eduek ama edi, ndien Joseph ama anam ẹtan̄ akpakịp udia ẹbon. Ekem akan̄ oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a ama omụm isọn̄. Ke ini mme owo ẹkekpede Pharaoh ubọk ẹyom uyo, enye ọkọbọrọ ete: “Mbufo ẹtiene Joseph; ẹnam se enye ọdọhọde mbufo.” Ntre Joseph ama anyam ibokpot ọnọ mmọ—akpa ke okụk, ekem ke ufene mmọ, ndien ke akpatre ẹnọ idemmọ ye isọn̄ mmọ ke ukpụhọ. Man ẹkaiso ẹdu uwem, mmọ ẹkenyene ndiyak idemmọ ofụri ofụri nnọ ke utom Pharaoh.—Genesis 41:26-49, 53-56; 47:13-26.
8. (a) Man ẹnyene udia oro ẹkeyomde, nso ke ẹkeyom ẹto nditọete Joseph? (b) Ntak emi ẹketịmde mbụk emi ẹnịm?
8 Akan̄ oro ama omụm mme idụt ẹkekande Egypt ẹkụk n̄ko. Ke akpatre nditọete Joseph ẹma ẹto Canaan ẹsụhọde ẹdi. Se iwakde ikan isua 20 ẹma ẹbe tọn̄ọ nte mmọ ẹkenyam enye ẹsịn ke ufụn, ndien mmọ ikọdiọn̄ọke enye. Mmọ ẹma ẹtuak ibuot ẹnọ enye, nte mme ndap Joseph ke anyanini ẹkebemde iso ẹtịn̄, ẹnyụn̄ ẹyom ndidep udia. (Genesis 37:6, 7; 42:5-7) Ke usọ Joseph ama odomo mmọ onyụn̄ okụt uyarade anamde ẹnịm nte ke edu oro mmọ ẹkenyenede ẹban̄a enye ye ete mmọ ke akpanikọ ama okpụhọde. Ke akpatre enye ama ayarade idemesie onyụn̄ anam an̄wan̄a ke ẹkenen̄ede ẹdi ke ntak ‘edinịm uwem’ ke Abasi ọkọdọn̄ imọ ibem mmọ iso idi ke Egypt. Ke ndausụn̄ esie, mmọ ẹma ẹda ete mmọ ye ubon mmọ ẹdi Egypt. (Genesis 45:1-11) Ẹkewet kpukpru emi ẹnịm ke ufọn nnyịn, ndien ntịn̄nnịm n̄kpọ oro enye ọwọrọde enyene n̄kpọ ndinam ye mme n̄kpọntịbe ke eyo nnyịn.—Rome 15:4.
NDIYỤHỌ BIỌN̄ YE NSATITỌN̄ NNYỊN IDAHAEMI
9. (a) Nso idi ntak akan̄ eke spirit ke ererimbot mfịn? (b) Ntak emi edide kiet ke otu ntak mme mfịna ubonowo?
9 Kiet ke otu akpan ntak ke mme mfịna ubonowo edi akan̄ eke spirit. Sia mmọ ẹkekpọn̄de Jehovah, enye idaha ifiọk Ikọ esie ifọn mmọ mfọn, ndien, nte utịp, mmọ ẹsobo “akan̄ . . . , idịghe akan̄ udia, inyụn̄ idịghe nsatitọn̄ mmọn̄, edi eke edikop ikọ Jehovah.” (Amos 8:11) Mbon oro ẹkpade biọn̄ ke n̄kan̄ eke spirit ẹfiọn̄ọ ubọk ẹyom ibọrọ ke mme utọ mbụme nte: Nso ke uwem ọwọrọ? Ntak emi mme owo ẹkpan̄ade? Nte ata idotenyịn odu ọnọ ini iso? Ke biọn̄ eke spirit osiode mmọ idat, mme utọ owo oro ẹsiwak ndinọ idemmọ ye mbon en̄wen unan nte mmọ ẹsịnde idem ke oburobụt ido ye ubiatibet ndiyụhọ mme udọn̄ mmọ.
10. (a) Ke edisu oro Isaiah 65:13, 14 osude, nso idaha idu ke otu mme asan̄autom Jehovah? (b) Ini ewe idi ini akan̄ eke spirit ye ini eduek eke spirit?
10 Ke edide isio, Jehovah ọmọnọ mme anam-akpanikọ asan̄autom esie akpakịp n̄kpọ eke spirit, ndien ata ima odu ke otu mmọ. Enye amanam mmọ ẹfiọk mme akpanikọ eke spirit oro ọnọde uyụhọ ke Ikọ esie oro ẹkedade odudu spirit ẹwet omonyụn̄ ọnọ mmọ utom ẹnam nte Mme Ntiense esie. Mmọ ke idara ẹbuana akpanikọ ẹmi ye mmọ efen oro ẹkopde biọn̄ ke n̄kan̄ eke spirit ẹnyụn̄ ẹyomde uwem ke ebuana ye Abasi. (Isaiah 65:13, 14; Luke 6:21) Ko ke edem ke Egypt eset isua akan̄ itiaba ẹketiene isua eduek itiaba. Edi ke eyo nnyịn mme ini akan̄ eke spirit ye ini eduek eke spirit ẹdu ke ukem ini.
11. (a) Mmanie ke Pharaoh ye Joseph ẹda ẹban̄a, ndien ntak edide ntre? (b) Didie ke usụn̄uwem emi “akwa otuowo” ẹmekde etie nte eke nditọ Egypt emi akan̄ okomụmde?
11 Mfịn idịghe Pharaoh edi andikara. Jehovah Abasi, Akamba Pharaoh, edi Andikara Ekondo. Enye ọmọnọ Jesus Christ odudu ukara oro edide udiana ọnọ eke esie kpọt. Nte Akamba Joseph, Jesus edi Enyeemi Jehovah akayakde utom edideme ọnọ-uwem udia eke spirit esịn ke ubọk. Ukpepn̄kpọ akwaifiọk owo eke ido ukpono ye eke ererimbot ẹmesịn ubonowo ke ọkpọsọn̄ akan̄ eke spirit. N̄kukụre ke ndiwọn̄ọde ntiene Jesus Christ nnyụn̄ mbọ udia eke spirit ke usụn̄ emi enye ọnọde ndausụn̄ ke mmọ ẹkeme ndidu uwem. Ediwak miliọn owo, ẹmi mbon Egypt oro ẹkekpade biọn̄ ẹkedade ẹban̄a, ke ẹnam oro. Ebede ke Jesus Christ mmọ ẹmeyak idemmọ ofụri ofụri ẹnọ Jehovah kpukpru ini, ndien ke ntem ẹmeda mmọ ẹsịn ke akwa otuowo oro ẹdidide mme andibọhọ usen iyatesịt Abasi emi edide.
12. (a) Didie ke Jesus ke heaven anam udia eke spirit odu ọnọ nnyịn mi ke isọn̄? (b) Nso inam fi onịm se ẹdade ẹdiọn̄ọ “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄”?
12 Edi Jesus odu ke heaven. Didie ke enye ọnọ udia eke spirit oro ọnọde nnyịn ufọn mi ke isọn̄? Enye ama ebem iso etịn̄ ete ke imọ iyenam ntre ebe ke “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄.” (Matthew 24:45-47) Emi edi ntan̄ndian “asan̄autom,” emi esop esie eke mbon oro ẹyetde aran ke spirit ẹnamde ke adan̄aemi ẹsụk ẹdude ke isọn̄. (Men Isaiah 43:10 domo.) Nsụhọ ke otu mmọemi ẹsụk ẹdodu ke isọn̄. Ẹdiọn̄ọ ata esop Christian emi mmemmem mmemmem ke ndimen mme ukpepn̄kpọ ye mme edinam esie ndomo ye Bible. Enye ke akpan ekpep se Jesus okowụkde. Ke ntre enye ibuanake ke mme mbubehe ukaraidem ererimbot, edi kpukpru mme andibuana ke enye ẹdi an̄wan̄wa mme anditan̄a Obio Ubọn̄ Abasi. Mmọ ibahakede idemmọ idọn̄ ke otu mme isio n̄ka Christendom. Mmọ ẹdiana kiet, nte Jesus ọkọdọhọde ke mmọ ẹyediana—kpukpru mmọ ẹdi Mme Ntiense Jehovah ke ndikpebe Ọbọn̄ mmọ. (Se John 17:16, 20, 21; Matthew 24:14; 28:19, 20; Ediyarade 1:5.) Mmọ ẹmedara eduek eke spirit ẹnyụn̄ ẹnyịme ndibuana enye ye mmọ efen.
13. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke ediwak owo ẹwụt nte mmimọ ibietde nditọete Joseph duop? (b) Didie ke kpukpru nnyịn ikeme ndibọ ufọn nto udia eke spirit emi Christ ọnọde ebe ke otu “asan̄autom” emi?
13 Ediwak owo ẹmesak mme Christian oro ẹyetde aran emi nsahi, ẹdọhọde ẹte: ‘Nte mbufo ẹkere ke mmimọ imọfọn ikan nnyịn? Nte mbufo ẹkere ke mmimọ idi n̄kukụre mbon ẹmi ẹnende?’ Edi nte ini akade ndusụk owo ke nsụhọdeidem ẹmediọn̄ọ ẹte ke Jehovah ke akpanikọ ẹnyene mme ntiense ke isọn̄ ye nte ke mmọ ke akpanikọ ẹtan̄a ikọ Esie. Mmọ ẹmedi ẹdifiọk ẹte ke Bible owụt ke ata esop Christian kiet kpọt odu ye nte ke mme andibuana ke enye ẹdiana kiet. (Ephesus 4:5; Rome 12:5) Edidụn̄ọde mme akpanikọ ẹmi ke esịt akpanikọ ye nsụhọdeidem amada mmọ edisịn ke esop oro. Nditọete Joseph duop ẹkeda ẹban̄a mme utọ owo oro, ẹmi ke akpa ẹkekọbọde mme anditiene Jesus oro ẹyetde aran m̀mê ẹmi ẹkenọde mme utọ andikọbọ oro ibetedem ido uwem edi oro idahaemi ẹwụtde ata ukpụhọde otode esịt. (John 13:20) Ke esịtekọm mmọ ẹbọ udia eke spirit emi Jesus Christ ọnọde ebe ke otu ‘asan̄autom [esie] emi anamde akpanikọ.’ Mmọ ẹnyene nsọn̄idem eke spirit nte mmọ ẹbọkde idem ke mme akpanikọ Bible oro ẹsinemede ke mme n̄wed Watch Tower, ẹdụkde mme mbonoesop eke Mme Ntiense Jehovah kpukpru ini, ẹnyụn̄ ẹbuanade ifịk ifịk ke ndinam uduak Abasi. Nte afo edi kiet ke otu mbon nsụhọdeidem ẹmi?—Mme Hebrew 10:23-25; men John 4:34 domo.
14. Mme idaha eke spirit ewe ke mbon oro ẹdude uwem ke n̄kemuyo ye mme edumbet oro ikpepde ito n̄kpọntịbe Bible emi ẹdara?
14 Ke ntem kpukpru mbon oro ke ima ẹyakde uwem mmọ ẹnọ Andibot mmọ ebe ke Jesus Christ ke ẹkop inem inem nduọkodudu. Ke n̄kan̄ eke spirit, “mmọ idikopke aba biọn̄, idinyụn̄ ikopke aba nsatitọn̄; . . . koro Eyenerọn̄ [Jesus Christ] emi etiede ke ufọt ebekpo eyedi Andikpeme mmọ, eyenyụn̄ ada mmọ aka ke idịm mmọn̄ uwem.”—Ediyarade 7:16, 17; Isaiah 25:6-9.