Ibuot 17
Isio Isio Edu Kaban̄a N̄kopitem
1. Ntak emi Jehovah akayakde mbon Babylon ẹsobo Jerusalem?
KE EDIWAK isua mbemiso mbon Babylon ẹkesobode Jerusalem, Jehovah ama ọtọt mme Jew aban̄a se ikedide, ye ntak. Mmọ ẹketiene mme ntụhọ itụn esịt mmọ utu ke ndikop uyo Abasi.—Jeremiah 25:8, 9; 7:24-28.
2. (a) Ke eti ibuot, mme edidiọn̄ ewe ẹkọn̄ọ ke n̄kopitem nnọ Abasi? (b) Israel akasan̄a didie edidu ke ebuana ediomi ye Jehovah?
2 Jehovah inyịkke baba owo kiet ite anam n̄kpọ imọ, edi, ke eti ibuot, enye oyom n̄kopitem oto kpukpru owo oro ẹyomde unyịme esie ye mme edidiọn̄ uwem oro ẹsan̄ade ye enye. Ke ama akanyan̄a Israel osio ke Egypt, Jehovah ama ọdọhọ mmọ ete: “Edieke mbufo mîditreke ndikop uyo mi, nnyụn̄ nnịm ediomi mi, mbufo ẹyedi ndien akpan inyene mi ẹkan kpukpru obio: koro ofụri ererimbot edide okịm. Mbufo ẹyenyụn̄ ẹnyene mi nte obio oku, ye nte edisana idụt.” (Exodus 19:5, 6) Ke Abasi ama eketịn̄ se enye oyomde ọnọ mmọ, mmọ ẹnyụn̄ ẹkopde nte ẹkotde “n̄wed ediomi,” mmọ ke ifụre uduak mmọ ẹma ẹnyịme mbiomo oro akasan̄ade ye utọ itie ebuana oro ye Abasi.—Exodus 24:7.
3. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke oro ebede ke Israel okowụt Jehovah edu nsọn̄ibuot? (b) Ntak ẹwetde mme n̄kpọntịbe oro ẹnịm ke Bible?
3 Nte ededi, ekpri ibio ini kpọt ekebe mbemiso edu nsọn̄ibuot ọkọtọn̄ọde ndiwụt idem. Nditọ Israel ikakan̄ke mbuọtidem mmọ ke Jehovah an̄wan̄wa; edi, ke ndibiat ibet esie, ediwak mmọ ẹma ẹdomo ndibuak mme edinam Egypt ye utuakibuot Jehovah. (Exodus 32:1-8) Nte ini akade ndusụk mmọ ẹma ẹkụt ndudue ẹnọ irenowo oro Jehovah akadade anam n̄kpọ nte mme andida ke ibuot esie oro ẹkụtde ke enyịn. (Numbers 12:1-10; 16:1-3, 31-35) Nte idụt, Israel ama owụt unana mbuọtidem ndinam ikọ Abasi, sia ndịk owo akanamde mmọ. (Numbers 13:2, 31-33; 14:1-4; Mme Hebrew 3:17-19) Ke ini mme ndudue mîkedịghe n̄koinnam, mbon nsụhọdeidem oro ẹkekabade esịt ẹma ẹkeme ndinyene edifen. Edi ke ufan̄ isua ikie usụkkiet idụt oro ke akpa ama okokoi ofụmi n̄kpọ kiet oro Abasi okoyomde, ekem efen, ndien ekese ini ediwak mmọ. Ẹwet mme n̄kpọ oro mmọ ẹkenamde ye utịp ẹnịm ke Bible nte mme ntọt uwụtn̄kpọ ẹnọ nnyịn.—2 Chronicles 36:15-17; 1 Corinth 10:6-11.
4. (a) Mmanie ẹkedi mme Reʹchabite? (b) Nso mbiomo ke Jehonadab okodori mmọ ke idem?
4 Ke eyo Jeremiah, ke ẹma ẹkenọ ntọt ndien ndien ẹban̄a ndiọi utịp usụn̄uwem mmọ, Jehovah ama onịm uwụtn̄kpọ kiet ke iso mme Jew—kpa mme Reʹchabite. Mmọemi ikedịghe nditọ Israel edi ẹketo ubon Jehonadab emi okowụtde ke imọ ikodu ke ọyọhọ n̄kemuyo ye ufụp oro Jehu okofụbede aban̄a Jehovah. Jehonadab (m̀mê, Jonadab) emi nte ete-ekpụk esien Reʹchabite ama owụk mmọ ete ẹbet wine ke nsinsi, n̄ko ete ẹkûdụn̄ ke ufọk m̀mê nditọ in̄wan̄ edi ẹdụn̄ ke mme tent nte mbon nyon̄. Ntem mmọ ẹma ẹdu ukeuke, mmemmem uwem, oro ọkọbọhọde ebeubọk ye ndiọi uwem akwa obio, ke adan̄aemi ẹkedianade ye nditọ Israel, oro mmọ ẹkedụn̄de ke ufọt mmọ, ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah.
5. Didie ke mme Reʹchabite ẹkedi uwụtn̄kpọ ke n̄kopitem?
5 Sia mme Jew ẹkesịnde ndikpan̄ utọn̄ nnọ Jehovah, Andikara Ekondo, nte ẹkpekeme ndidori enyịn nte ke mme Reʹchabite ẹkpekop uyo ẹnọ eteete mmọ edide owo? Mmọ ẹma ẹkop, ndien ke ido ẹkemede ndikpebe. Okposụkedi mme Reʹchabite ẹkeyomde ubọhọ ke Jerusalem ke ini udịmekọn̄ Babylon ye Syria ẹkedade en̄wan ẹdụk Judah, mmọ ẹkekaiso ẹdụn̄ ke mme tent. Edi ubiere mmọ nditre nditụk wine ọkọsọn̄ adan̄a didie, idem okposụkedi ẹkenyịmede mme owo ẹmi mmọ ẹkedụn̄de ke otu mmọ ẹn̄wọn̄ enye? Jehovah ama ọdọhọ Jeremiah ada mme Reʹchabite ẹdi ke ubet udia temple, obon cup wine, onyụn̄ ọdọhọ mmọ ẹn̄wọn̄. Mmọ ẹma ẹsịn. Ntak-a? Nte an̄wan̄ade mmọ ẹma ẹkụt utuakibuot oro eteete mmọ akatuakde ọnọ Jehovah, mmọ ẹma ẹfiọk ẹban̄a ima ima edikere mban̄a oro enye ekekerede aban̄a mfọnọn̄kpọ mmọ, ndien ke ntre mmọ ẹma ẹnịm ewụhọ esie. Jehovah ama okop inemesịt aban̄a eti uwụtn̄kpọ n̄kopitem emi oro okowụtde unana edikop item Jehovah emi mme Jew ẹkewụtde.—Jeremiah 35:1-11.
6. (a) Mmanie mfịn ẹtie nte mme Reʹchabite? (b) Mmanie ẹwụt nte ibietde ọsọn̄ibuot Israel?
6 Mme owo ẹdu mfịn oro ẹbietde mme Reʹchabite. Mmọemi ẹdi “mme erọn̄ en̄wen” oro Ọbọn̄ enyenede. M̀mê mmọ ẹyen̄wọn̄ wine idịghe akpan n̄kpọ mfịn. (Men 1 Timothy 5:23 domo.) Emi edi mbubehe idemowo adan̄a nte mmọ mîkabakede idi mme ofobo wine m̀mê mme akpammịn. (Mme N̄ke 23:20; 1 Corinth 6:9, 10) Edi n̄kopitem nnọ Abasi edi akpan n̄kpọ. Ke edide isio ye Christendom, emi ọsọn̄ibuot Israel akadade aban̄a, otu Reʹchabite eyomfịn owụt ke mme edinam mmọ nte ke mmimọ imọfiọk ufọn n̄kopitem nnọ Abasi. Didie ke emi edinọ mmọ ufọn?
7. (a) Nso un̄wọn̄ọ nsịnudọn̄ ke Jehovah ọkọn̄wọn̄ọ ọnọ mme Reʹchabite? (b) Nso idotenyịn ke oro akama ọnọ otu mme Reʹchabite eyomfịn?
7 Kaban̄a utuakibuot mmọ, Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ un̄wọn̄ọ ọnọ mme Reʹchabite oro enen̄erede enyene se ọwọrọde ke eyo nnyịn, ọdọhọde ete: “Koro mbufo ẹkopde ibet Jonadab ete mbufo, ẹnyụn̄ ẹnịmde kpukpru ibet esie, ẹnyụn̄ ẹnam kpukpru nte enye eketemede mbufo: mmọdo ntem ke Jehovah mme udịm Abasi Israel ọdọhọ, ete, Owo Jonadab eyen Rechab iditreke ndida ke iso mi kpukpru ini.” (Jeremiah 35:18, 19) Mmọ ẹma ẹdu ke otu mme andibọhọ nsobo Jerusalem ke 607 M.E.N. Ndien otu oro mmọ ẹkedade ẹban̄a eyebọhọ nsobo Christendom oro edide ye eke ofụri ererimbot eken ẹmi ẹsan̄ade ke usụn̄ idemmọ, oro ẹsịnde ndinyịme itie edikara Jehovah.
NTAK EMI N̄KOPITEM EKEMEDE NDIDI SE MÎMEMKE
8. Ntak emi n̄kopitem edide ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ ediwak owo?
8 Ọsọn̄ ediwak owo idem ndikpep n̄kopitem. Mmọ ẹkọri ẹkponi ke ererimbot oro owo kiet kiet ‘anamde n̄kpọ esiemmọ.’ Mmọ ẹkeme ndima se mmọ ẹkpepde ẹban̄a uwem ke idak Obio Ubọn̄ Abasi. Edi edieke ntan̄idem okịmde ekikere mmọ, mmọ ẹkeme ndisịn ndusụk n̄kpọ oro Abasi oyomde mîdịghe ẹkụt ndudue ẹnọ ido emi ẹnọde mmọemi. (Mme N̄ke 8:13; 16:18) Naaman, etubom ekọn̄ Syria ke eyo prọfet Elisha, ama enyene mfịna oro.
9. (a) Akasan̄a didie man Naaman aka ndikụt Elisha? (b) Nso ke enye okodori enyịn ndikụt, edi nso ikenen̄ede itịbe?
9 Naaman ọkọdọn̄ọ akpamfia. Edi sia ekpri eyen Israel oro ẹkedade ẹka ntan̄mfep eketịn̄de uko uko aban̄a mbuọtidem esie nte ke ẹkpekọk Naaman edieke enye akpakam akade ebịne Elisha prọfet Jehovah, Naaman ama anam isan̄ aka Israel. Enye ama asan̄a ke mme enan̄-mbakara ye mme chariot aka ufọk Elisha. Kemi, Naaman ekedi ọwọrọetop owo ndien enye okodori enyịn Elisha ndiwọrọ ndi ndisobo ye imọ ndien ekem etiene ido edinam, okotde Jehovah onyụn̄ adade ubọk esie ọfiọn̄ọ idem udọn̄ọ oro tutu udọn̄ọ okụre. Utu ke oro, Elisha okosio isụn̄utom kpọt ọdọn̄ man akasian enye aka Akpa Jordan ekeyere mmọn̄ do utịm ikatiaba.—2 Ndidem 5:1-12.
10. (a) Didie ke Naaman akanam n̄kpọ? (b) Nso ikonụk enye ndikop uyo ke akpatre? (c) Nso ikedi utịp?
10 Ẹma ẹmiom ntan̄idem Naaman. Enye ama ọnyọn̄ ke iyatesịt. Edi ke mme asan̄autom esie ẹma ẹkekọk ibuot ye enye, enye ama osụhọde idemesie ke mbuọtidem. “Ndien enye osụhọde, okodụk ke Jordan utịm ikatiaba, ke uyo owo Jehovah: ndien obụk esie akabade nte obụk ekpri eyenọwọn̄, enye onyụn̄ asana n̄ko.” Naaman ama onịm ete ke Jehovah edi ata Abasi kierakiet, enye ama onyụn̄ okụt ete ke, kpa ye akpa iyatesịt imọ, mme ndausụn̄ oro Elisha ọkọnọde ẹkenen̄ede ẹto Abasi.—2 Ndidem 5:13-15.
11. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke Naaman akada aban̄a “mme erọn̄ en̄wen”? (b) Mme akpan n̄kpọ ewe ke ana kpukpru nnyịn ikpep?
11 Ndi eyedi afo omokụt ndusụk edu Naaman ke idemfo? Nte edide ye mmọ efen oro ẹkewụtde mbuọtidem ẹmi mîdịghe nditọ Israel, ẹda Naaman ke N̄wed Abasi ndida mban̄a “mme erọn̄ en̄wen” ẹmi ẹbuanade ke utuakibuot akpanikọ. Kpukpru mmọemi, sia ẹmanade ke idiọk, inikiet ẹma ẹdọn̄ọ ke n̄kan̄ eke spirit. Kpukpru mmọ ẹma ẹyom un̄wam otu asan̄autom Jehovah oro ẹyetde aran ndien ekem ẹnam n̄kpọ ke n̄kopitem ke se “asan̄autom” emi ekekpepde mmọ oto Ikọ Abasi. (Matthew 24:45) Ndusụk mmọ ini kiet ko ikadaha kpukpru item N̄wed Abasi oro ẹkenọde mmọ ke akpan n̄kpọ—utọ nte ediyom oro oyomde ẹdụk mme mbonoesop kpukpru ini, edidi oro edide akpan n̄kpọ ndida san̄asan̄a n̄kpọn̄ ererimbot m̀mê baptism mmọn̄ Christian. Ekeme ndidi mmọ ẹketre uyakidem nnọ ye baptism mmọn̄ koro esịt mmọ ọkọbiọn̄ọde ediyom oro oyomde ‘ẹkan̄ idem’ man ẹdi anditiene Christ. Ke ndusụk idaha mmọ ẹma ẹmiom ido emi mme akamautom ke esop ẹkenọde mmọ item. Edi nte ini akade oyom kpukpru mmọ oro ẹnen̄erede ẹdi “mme erọn̄ en̄wen” oro Ọbọn̄ enyenede ẹkpep ẹfiọk nte nsụhọdeidem ye ima ima n̄kopitem ẹdide akpan n̄kpọ.—James 4:6; Matthew 16:24.
MME EWỤHỌ ORO ẸNỌDE NNYỊN UFỌN
12, 13. (a) Ntak emi n̄kopitem nnọ mme ibet Jehovah ọnọde nnyịn ufọn? (b) Didie ke ẹkeme ndinam emi an̄wan̄a?
12 Nte nnyịn idide ididiọn̄ọ Jehovah ye mme usụn̄ esie, nnyịn imedi ididiọn̄ọ adan̄a nte mme ikọ oro enye eketịn̄de ọnọ mme asan̄autom esie ke ini edem ẹdide akpanikọ: “Ami ndi Jehovah Abasi fo, emi n̄kpepde fi usụn̄ udori, nda fi usụn̄ eke afo edisan̄ade. Afo akpakam akpan̄ utọn̄ ke mbet mi!” (Isaiah 48:17, 18) Akpan udọn̄ Jehovah edi ikọt esie ndifep afanikọn̄ nnyụn̄ ndara uwem oto edikpan̄ utọn̄ nnọ mme ewụhọ esie. Enye ọmọfiọk nte nnyịn iborode ye se ididade ata inemesịt isọk nnyịn. Enye ọtọt nnyịn aban̄a mme edu oro ẹkemede ndisụhọde itie nnyịn m̀mê ndibiat itie ebuana nnyịn ye mmọ efen.
13 Mmọ oro ẹnamde ntọt esie oro akpande use ye efịbe ẹmebọhọ ndutịme eke ntụk, udọn̄ọ, ye nditọ akpara oro mmọemi ẹsidade ẹdi. (1 Corinth 6:18; Mme Hebrew 13:4) Ebede ke ndida utọ item nte eke 2 Corinth 7:1 nsịn ke edinam, mmọ ẹmebọhọ mbumehe uda un̄wọn̄ ye n̄kpọsọn̄ ibọk eken, oro ẹsibiatde nsọn̄idem owo onyụn̄ ẹkemede ndida nsịm edikpa nsek. Ewụhọ esie ‘ndibet iyịp’ aman̄wam mme asan̄autom esie ndisọn̄ọ ibetedem mmọ ke enye nte Enyeemi ofụri idotenyịn mmọ kaban̄a uwem ini iso ọkọn̄ọde, ndien ke ukem ini oro ekpeme mmọ ọbiọn̄ọ mme enyene-ndịk udọn̄ọ oro ẹkemede ndisuana nto edikịm iyịp nsịn ke idem.—Utom 15:28, 29.
14. Didie ke nnyịn ibọ ufọn ke ndibem iso nyom Obio Ubọn̄ utu ke ndisịn idem nte mîdotke ke ererimbot?
14 Adan̄a nte nnyịn idude ke ererimbot, oyom ẹbuana ke enye ke ndusụk udomo. Edi Jehovah ọtọt nnyịn ete ikûwụk idotenyịn nnyịn ke enye, ikûdi ubak esie. Enye ọfiọk se ini iso akamade ọnọ ererimbot. Ekpedi ndisịme n̄kpọ didie ntem ndibiat ofụri uwem owo ke ndibọp se Abasi ediwụride! Ke akam ọdiọkde akan, mmọ oro ẹnamde ntre ẹyekụt ẹte ke mmimọ imetiene ibọ idiọk utịp anade ebet ererimbot oro mmimọ ikayakde uwem mmimọ inọ. Ke ntre, item oro Eyen Abasi ọnọde enyene ufọn didie ntem: Yom Obio Ubọn̄ Abasi! Nịm enye akpa ke uwem fo!—1 John 2:17; Matthew 6:33.
15. (a) Man isịne ke otu mmọ oro ẹdifiakde ẹnyene se Adam ọkọduọkde, nso ke ana nnyịn ikpep ndinam? (b) Didie ke Jehovah editịn̄ ikọ ọnọ nnyịn ke ini Tọsịn Isua?
15 Ke otịmde ọfiọk se nnyịn iyomde, Jehovah ke otịm ikọt esie idem eben̄e uwem ke edinen obufa editịm n̄kpọ esie. Adam ndikọsọn̄ ibuot ama ada okosịm unana mfọnmma eke owo, editaba nsinsi uwem, ye edibịn mfep ke Paradise. Ke akpanikọ edieke nnyịn iyomde ndidu ke otu mbon oro ẹdidade se Adam ọkọduọkde ẹdiọn̄, ana nnyịn inọ uyarade nte ke nnyịn imakpan̄ utọn̄ ke ini Abasi etịn̄de ikọ. Ndien didie ke enye editịn̄ ikọ ọnọ nnyịn ke Tọsịn Isua oro edide, ke adan̄aemi ẹdade ubonowo ẹsịm mfọnmma? Ebe ke Obio Ubọn̄ Messiah. Nte ukara oro n̄ko eyenyene mme andida ke ibuot esie oro ẹkụtde ke enyịn ke isọn̄? Ih. Edidem eyenyene “mbọn̄ ke ofụri ererimbot” ke utom esie. (Psalm 45:16; men Isaiah 32:1, 2 domo.) Otode ke ima ima n̄kopitem nnọ mbọn̄ ẹmi, ubonowo ẹyesụk ibuot ẹnọ Edidem mmọ eke heaven.
16. Ntak emi n̄kopitem nnọ mbiowo edide n̄kpọ ukpeme idahaemi, ndien didie ke enye edi eti mben̄eidem ọnọ uwem ke obufa ererimbot Abasi?
16 Ke nditịm idem nnọ ini oro, Jehovah ọnọ ukpep idahaemi ebe ke esop ukara Abasi esie oro ẹkụtde ke enyịn. Ke esịt esop enye anam nyobiowo, m̀mê mbiowo, eke ẹdotde ke n̄kan̄ eke spirit ẹdu. Mmọ ẹnọ ntịn̄enyịn oro oyomde ke mme mbonoesop ẹnyụn̄ ẹda usụn̄ ke edikwọrọ etop Obio Ubọn̄. Mmọ ẹn̄wam kpukpru owo oro ẹyomde ndinam n̄kpọ Jehovah man ẹkpep nte ẹkemede ndida mme edumbet Bible nsịn ke edinam ke uwem mmọ ndien mmọ ke ima ima usụn̄ ẹsitọt ẹban̄a mme afia oro ẹkemede ndibiat itie ebuana owo ye Abasi. Mme Ntiense Jehovah ke ofụri ererimbot ẹfiọk n̄ko ẹte ke editiene mme ndausụn̄ mbiowo esiwak ndida n̄kosịm edinyan̄a uwem ke mme ini oyobio, unyekisọn̄, ye ibụmede afai ẹkamade n̄kpọekọn̄. Esop idịghe inyene mbiowo; edi eke Abasi. Mbiowo idọhọke ke ẹnọ mmimọ odudu spirit. Edi, nte N̄wed Abasi owụtde, Abasi ada mmọ ọnọ ndausụn̄, ndien edikop uyo nnọ mmọ owụt ukpono oro ẹnyenede ẹnọ ndutịm oro Jehovah adade otịm mme asan̄autom esie idem kaban̄a edibọhọ ndụk obufa ererimbot esie.—Utom 20:28; Mme Hebrew 13:17.
17. Nso ikponụk nnyịn ndikop item?
17 Nte ededi, idịghe sụk udọn̄ edidu ke otu mme andibọhọ nsobo ererimbot oro edide edi ntak utọ n̄kopitem oro. Odu n̄kpọ efen efen. Nso? Esịtekọm kaban̄a uwem ye kpukpru ndutịm oro Abasi anamde odu ndida n̄kama enye. Esịtekọm ke mme enọ esie oro ẹforide uwem nnyịn—ukeme ndikọk ibuot, ndidara uyai ye mme ufọn n̄kpọ eke spirit, ukeme ndifiọk nnyụn̄ ntuak ibuot nnọ Andibot nnyịn. N̄ko, ndidiọn̄ọ mban̄a akwa ima oro Abasi ke idemesie enyenede oro okonụkde enye ndinọ Eyen esie man ayak uwem esie ọnọ ke uwa man nnyịn ikpekeme ndinyene ifet ndidu uwem ke nsinsi.
18. Ke ini nnyịn idide idifiọk Abasi otịm ọfọn, didie ke nnyịn ise n̄kopitem nnọ enye ye esop esie?
18 Ye mmọ oro ẹdide ẹdifiọk Abasi otịm ọfọn, n̄kopitem idịghe edinam oro ananade inem. Nnennen ifiọk uduak esie ye mme n̄kpọ oro enye oyomde, adianade ye edikụt nti utịp oro ẹtode edida mmọemi nsịn ke edinam, ikpọn̄ke eyịghe baba kiet ke ekikere mmọ nte ke edinam mme n̄kpọ ke usụn̄ Abasi edi n̄kukụre usụn̄ oro owụtde ifiọk ye eti ibuot. Mmọ ẹfiọk ke enye edi n̄kpọ ukpeme. Enye n̄ko edi usụn̄ ndiwụt ima mmọ nnọ Abasi. Mmọ ẹnyene akwa inemesịt ke ndikop uyo nnọ enye.—1 John 5:3; Psalm 119:129.
[Mme ndise ke page 135]
Oyom ndusụk owo ẹkan ntan̄idem, nte Naaman oro ọkọdọn̄ọde akpamfia akakande