“Mbọk, Kop Uyo Jehovah”

1, 2. Nso edu ke mbon emi ẹdụkde “ọsọ usụn̄” ẹsinyene, ndien ntak emi afo mûkputieneke mmọ?

EDIWAK owo ke ererimbot emi imaha ndikop item. Mmọ isikpaha-kpa ndidomo ndinam nnennen n̄kpọ ke ini ẹyomde ndinam ubiere. Utu ke oro, mmọ ẹsikere ke owo okponyụn̄ anam se enye amade mîdịghe anam n̄kpọ emi enye ọfiọkde ke owo idimụmke imọ. Emi esitịbe ke ini mme awat-uwat ẹbiatde ibet uwat, mme anam-mbubehe ẹbiatde ediomi mbubehe, ye ke ini ikpọ mbon ukara ẹbiatde ibet emi mmọ ke idemmọ ẹketienede ẹbọp. Kpa ye emi edibụmede ndụk “ọsọ usụn̄” ntem ọdiọkde etieti onyụn̄ ekemede ndida owo ibuot, se mbon eyo Jeremiah ẹkesinamde edi oro.—Jer. 8:6.

² Afo ọmọfiọk ke ikpanaha owo emi oyomde Ata Ọkpọsọn̄ Abasi ama imọ etiene odụk “ọsọ usụn̄” ererimbot emi. Ndien Jeremiah ama etịn̄ ke mbon oro ‘mîkopke uyo Jehovah’ ẹkpụhọde ye mbon emi ẹmade ndikop uyo Esie. (Jer. 3:25; 7:28; 26:13; 38:20; 43:4, 7) Oyom nnyịn owo kiet kiet idụn̄ọde idem man ifiọk nte inamde n̄kpọ ke afan̄ emi. Ntak-a? Idahaemi ke Satan akam enen̄ede odomo ikọt Abasi idomo. Enye etie nte urụkikọt emi edịbede ebet ndikọn̄ owo, ekem obụmede ọkọn̄ enye ata idiọk idiọk. Sia ibierede ndikop uyo Jehovah, urụkikọt emi idisịmke nnyịn ikọn̄. Edi nso ke ikpanam man ika iso ikop uyo Jehovah? Mme n̄wed oro Jeremiah ekewetde ẹkeme ndin̄wam nnyịn.

OWO EMI ANADE IKOP UYO ESIE

3. Ntak emi anade ikop uyo Jehovah?

³ Ntak emi anade ikop uyo Jehovah ke kpukpru n̄kpọ? Jeremiah etịn̄ ntak kiet emi ikpokopde uyo Jehovah ete ke Enye edi “Andinam isọn̄ ke odudu esie, [kpa] Enye emi adade ọniọn̄ esie ọsọn̄ọ owụk isọn̄.” (Jer. 10:12) Jehovah edi Akakan Andikara ekondo. Enye ke ikpeten̄e ikan kpukpru mme andikara. Enye enyene ọyọhọ unen ndidọhọ nnyịn inam ndinen ewụhọ imọ, sia oro edikam ifọnde ye nnyịn ke nsinsi.—Jer. 10:6, 7.

4, 5. (a) Nso ke mme Jew ẹkedi ẹdifiọk ke mme ini emi edịm mîkedepke aba? (b) Didie ke mme andidụn̄ Judah ẹkebiat “odu-uwem mmọn̄” emi Jehovah ọkọnọde? (c) Didie ke afo ekeme ndin̄wọn̄ “odu-uwem mmọn̄” emi Abasi ọnọde?

⁴ Jehovah edi Andikara Ofụri Ekondo, enye n̄ko edi Andinịm nnyịn uwem. Ẹma ẹnam mme Jew eyo Jeremiah ẹnen̄ede ẹfiọk emi. Mbon Egypt ẹkesin̄wọn̄ mmọn̄ Akpa Nile ẹnyụn̄ ẹda enye ẹnam kpukpru n̄kpọ, edi ikedịghe ntre ke Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Ikọt Abasi ẹkesida mmọn̄ edịm ẹnam ata ediwak n̄kpọ. Mmọ ẹma ẹsitịbi obube ẹnam mmọn̄ edịm ewet edidụk. (Deut. 11:13-17) Jehovah ikpọn̄ ekeme ndinam edịm edep ebịt isọn̄ man n̄kpọ in̄wan̄ odụk idem. Enye ekeme n̄ko ndinam edịm okûdep. Ntre, ke eyo Jeremiah, enyene mme ini emi edịm mîkesidepke inọ mme ọsọn̄ibuot Jew. Emi ikesiyakke isọn̄ mmọ ọfọn n̄kpọ, onyụn̄ anam obube mmọn̄ mmọ ẹsat.—Jer. 3:3; 5:24; 12:4; 14:1-4, 22; 23:10.

⁵ Mme Jew oro ẹma ẹma ata mmọn̄, edi ẹsịn “odu-uwem mmọn̄” emi Jehovah ọkọnọde mmọ ke mfọn. Mmọ ẹkesinam emi ke ndikokoi ntre ndinịm Ibet Abasi, ẹnyụn̄ ẹka ẹkeyom un̄wam ẹto mme idụt oro ẹkekande mmọ ẹkụk. Mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹbọ ufen nte owo emi ọbọde mmọn̄ ke ndaeyo ọkọdọn̄ ke aban̄ oro odụtde. (Kot Jeremiah 2:13; 17:13.) Nnyịn ikpọsọn̄ke ibuot nte nditọ Israel mbak nnyịn idibọ utọ ufen oro. Jehovah ke aka iso ada Bible eteme nnyịn se ikpanamde. Mmọdo, edieke iyomde ndin̄wọn̄ “odu-uwem mmọn̄” emi, ana isikpep Bible kpukpru ini inyụn̄ inam se ikpepde.

6. (a) Ndi Edidem Zedekiah ama ama ndikop uyo Jehovah? (b) Nso inam afo ekere ke enye ikenyeneke ibuot?

⁶ Ama enen̄ede oyom mbon Judah ẹkop uyo Jehovah akpan akpan nte usen ubiereikpe mmọ akasan̄ade ekpere. Edieke eyen Jew ekededi okoyomde Jehovah anyan̄a onyụn̄ ekpeme imọ, enye ekenyene ndikabade esịt ntọn̄ọ ndikop uyo Esie. Se akanade Edidem Zedekiah anam edi emi. Enye ikọsọn̄ọke ida inam se inende. Ke ini mbọn̄ esie ẹkedọhọde enye ke mmimọ imọn̄ iwot Jeremiah, enye ikenyeneke esịt ikpan mmọ. Nte ikokụtde ke Ibuot 5, Ebed-melech ama akanyan̄a Jeremiah, ekem Jeremiah ekpe Zedekiah ubọk ete: “Mbọk, kop uyo Jehovah.” (Kot Jeremiah 38:4-6, 20.) Nte an̄wan̄ade, akana edidem ebiere m̀mê iyokop uyo Abasi m̀mê imọ idikopke. Emi akakam edi ke ufọn esie.

ENEN̄EDE OYOM ẸKOP UYO JEHOVAH

7. Mme idaha ewe ke ẹkeme ndidomo nse m̀mê oyokop uyo Jehovah?

⁷ Oyom nnyịn ikop uyo Jehovah ukem nte okoyomde mbon eyo Jeremiah ẹkop. Ndi emenen̄ede ebiere ndikop uyo Jehovah? Edieke edịghede-dịghe okụt ndise idan̄ ke Intanet, ndi okpowụk enyịn ese mîdịghe ndi ọkpọsọsọp osio enyịn efep onyụn̄ ọwọrọ ke ikpehe Intanet oro inikiet inikiet? Nso ke akpanam edieke owo itieutom mbufo m̀mê eyen ufọkn̄wed mbufo, emi mînịmke ke akpanikọ, okpoyomde ndida fi n̄wọrọ? Ndi ekpenyene esịt ọdọhọ ke imọ iditieneke enye? Ndi esidọn̄ fi ndikot n̄wed mbon mfiakedem m̀mê se mmọ ẹdọn̄de ke Intanet, mîdịghe, ndi asasua mme n̄kpọ ntre? Nte osụk ekerede aban̄a mme mbụme emi ye mme n̄kpọ en̄wen emi ẹtiede ntre, ti n̄ko se idude ke Jeremiah 38:20.

8, 9. (a) Ntak emi ọfọnde okop item mbiowo ke ini mmọ ẹyomde ndin̄wam fi? (b) Didie ke ekpese item oro mbiowo ẹnọde ke ubọk ke ubọk?

⁸ Jehovah ama esidọn̄ Jeremiah ediwak ini ete okotobo ikọt imọ utọ etop emi: “Mbọk, mbufo owo kiet kiet ẹwọn̄ọde ẹkpọn̄ ndiọi usụn̄ mbufo, ẹnyụn̄ ẹnam mme usụn̄ mbufo ye mme edinam mbufo ẹfọn.” (Jer. 7:3; 18:11; 25:5; kot Jeremiah 35:15.) Ukem ntre mfịn, mbiowo esop Christian ẹsisịn ofụri ukeme man ẹn̄wam nditọete oro ẹyomde ndidụk mfịna. Ntre, edieke mbiowo ẹnọde fi item ẹte okûnam se ikemede ndisịn fi ke mfịna, mbọk kop item mmọ. Mmọ ẹnam oro ke ufọn fo kpa nte Jeremiah akanamde.

⁹ Mbiowo ẹkeme ndifiak nti fi edumbet N̄wed Abasi emi mmọ ẹma ẹkeneneme ye afo. Idịghe ọmọfiọk ke isimemke utom ndinọ owo item mfiak nnọ, ndien emi esinen̄ede ọsọn̄ edieke owo emi ẹnọde item anamde n̄kpọ nte ediwak mme Jew eyo Jeremiah. Domo ndikụt ke ofụri ukeme oro mbiowo ẹsịnde man ẹn̄wam fi owụt adan̄a nte Jehovah amade fi. Kûfre n̄ko ute ke Jeremiah ikpọkọnọhọ mmọ item kiet ifiak inọ ekpedi mmọ ẹma ẹkop item esie. Ntre, edieke mûyomke ẹnọ fi item kiet ke ubọk ke ubọk, sọsọp nam se ẹdọhọde fi anam.

JEHOVAH ESIDỤN̄ỌDE OWO MBEMISO EFENDE

10. Ntak emi Jehovah esiyomde ikabade esịt mbemiso efende ọnọ nnyịn?

¹⁰ Ọkpọkọm itịme nte itetịme ke ererimbot emi, nnyịn idikemeke ndinam kpukpru item Jehovah ke mfọnmma usụn̄. Ntre nnyịn imenen̄ede ikọm Abasi ke emi enye enyịmede ndifen ndudue nnyịn. Edi enye esifen mbon emi ẹkabarede esịt. Ntak-a? Sia idiọkn̄kpọ esitetek Jehovah esịt. (Isa. 59:2) Ntre, ana enye okụt kan̄a ke nnyịn imodot se imọ ifende inọ.

11. Ntak emi owo mîkemeke ndidịp idiọkn̄kpọ esie?

¹¹ Nte ima iketetịn̄, ediwak mme Jew ke eyo Jeremiah ẹma ẹsisọn̄ ibuot ye Abasi, ẹnyụn̄ ẹda ime ye mbọm esie ke n̄kpọ mbubru. Ndi asan̄autom Abasi ndomokiet ekeme ndinam utọ n̄kpọ oro mfịn? Ih, edieke enye ofụmide item Jehovah onyụn̄ akade iso anam idiọkn̄kpọ. Ndusụk owo ẹsinam emi ke eferife, utọ nte mbon emi ẹdọde ndọ efịbe. Owo emi edịbede anam idiọkn̄kpọ enyene mfịna ye Jehovah idem ekpededi mbon en̄wen ifiọkke se enye anamde. Owo emi odude uwem esịt iba ekeme ndikere, ‘Owo ndomokiet idifiọkke se nnamde.’ Edi Abasi esise esịt ye ekikere nnyịn esinyụn̄ okụt kpukpru se inamde ke ndịbe. (Kot Jeremiah 32:19.) Nso ke ẹkpenam edieke owo abiatde ibet Abasi?

12. Nso ke mbiowo ẹnyene ndinam ndusụk ini man ẹkpeme esop?

¹² Ediwak mme Jew ẹma ẹsịn item emi Jehovah akadade Jeremiah ọnọ mmọ ke ubọk ke ubọk. Kpasụk ntre, owo emi anamde akwa idiọkn̄kpọ mfịn ekeme nditre ndikabade esịt onyụn̄ esịn un̄wam mbiowo. Ke utọ idaha ntem, ana mbiowo ẹsio utọ owo oro ẹfep ke esop nte N̄wed Abasi etemede, man ẹkpeme esop. (1 Cor. 5:11-13; se ekebe oro “Ibet Ndomokiet Idụhe,” ke page 73.) Ndi oro ọwọrọ ke esiemmọ okụre, ke enye ikemeke aba ndifiak ndi asan̄autom Jehovah? Iwọrọke ntre. Nditọ Israel ẹma ẹsọn̄ ibuot ye Abasi ẹbịghi, edi kpa ye oro, Abasi ama ọdọhọ mmọ ete: “Ẹfiak ẹdi, mbufo nditọ nsọn̄ibuot. Ami nyọkọk nsọn̄ibuot mbufo.” (Jer. 3:22)a Jehovah ọdọhọ mme anamidiọk ete ẹfiak ẹtiene imọ. Se enye oyomde mmọ ẹnam edi oro.

KOP UYO JEHOVAH KE NDIFIAK NTIENE ENYE

13. Nso ke ana owo emi oyomde ndifiak ntiene Jehovah ọfiọk?

¹³ Nte Jeremiah okowụtde, ana owo emi oyomde ndifiak ntiene Jehovah obụp idemesie ete, ‘Nso ke n̄kanam?’ Ekem, enye ekpenyene ndida N̄wed Abasi ndụn̄ọde idem nnyụn̄ nnyịme ndinam ukpụhọde. Mme Jew oro mîkakabakede esịt ke eyo Jeremiah ikamaha ndibụp idemmọ mbụme emi. Mmọ ikenyịmeke ke imanam ikpọ idiọkn̄kpọ, ntre Jehovah ikefenke inọ mmọ sia enye ikekwe ntak ndifen nnọ mmọ. (Kot Jeremiah 8:6.) Edi owo emi atuade n̄kpọfiọk ke idiọkn̄kpọ esie onyụn̄ akabarede esịt owụt ke imọfiọk ke idiọkn̄kpọ imọ esuene Jehovah ye esop esie. Owo emi enen̄erede akabade esịt esifụhọ n̄ko aban̄a unan emi idiọkn̄kpọ esie ọkọnọde mbon en̄wen. Enye ekpenyene ndifiọk ke Jehovah edikop n̄kpeubọk imọ inyụn̄ ifen inọ imọ n̄kukụre edieke imọ inyịmede ke ima inam idiọkn̄kpọ. Nte ededi, enyene n̄kpọ en̄wen oro anade enye anam man afiak etiene Jehovah.

14. Didie ke owo ekeme ‘ndifiak ntiene Jehovah’? (Se ekebe oro “Nso ke Ndikabade Esịt Ọwọrọ?”)

¹⁴ Owo emi enen̄erede akabade esịt esidụn̄ọde esịt esie, ekikere esie, ye ido esie. (Kot Eseme 3:40, 41.) Enye oyodụn̄ọde ebiet emi enye enyenede mmeme, ke uwụtn̄kpọ, nte enye esinamde n̄kpọ ye owo isio uduot, nte enye esede ọkpọsọn̄ mmịn m̀mê sika, nte enye esinamde n̄kpọ ke Intanet, m̀mê nte enye esinamde mbubehe. Kpa nte n̄wan esiyetde kpukpru itie esịnede nditụn̄ọ itie utem udia esie man ufọk asana, ntre n̄ko ke owo emi akabarede esịt akpanam; enye ekpenyene ndisịn ifịk n̄kere nti n̄kpọ nnyụn̄ nnam nti n̄kpọ idem ke ebiet emi owo mîkwe enye. Ana enye ‘afiak etiene Jehovah’ ke ndinam se Enye ọdọhọde enye anam onyụn̄ okop item Esie. Ndusụk mme Jew ke eyo Jeremiah ẹkefiak ẹtiene Jehovah “ke abian̄a.” Mmọ ẹkenam nte imakabade esịt, edi ẹsụk ẹdu uwem nte ẹkesidude. (Jer. 3:10) Edi, owo emi enen̄erede oyom ẹfen ẹnọ imọ ididomoke ndibian̄a Jehovah ye esop Esie. Enye iyomke ẹfen ẹnọ imọ n̄kukụre man ọkwọhọde bụt ke iso m̀mê man afiak adian idem ye iman ye mbon eken ke esop, edi akam osion̄o idem ofụri ofụri ọkpọn̄ idiọkn̄kpọ esie man Abasi efen ọnọ enye onyụn̄ afiak ama enye.

15. Nso utọ akam ke owo emi akabarede esịt ofụri ofụri esibọn̄ ọnọ Abasi?

¹⁵ Ana owo emi akabarede esịt ọbọn̄ akam ọnọ Abasi. Ediwak owo ke eset ẹma ẹsimenede ubọk ke enyọn̄ ke ini ẹbọn̄de akam. Mfịn n̄ko, ke ini owo emi enen̄erede akabade esịt ọbọn̄de akam, enye ‘esimenede esịt ye ekaubọk esie ke enyọn̄ ọnọ Abasi,’ nte Jeremiah eketịn̄de. (Eseme 3:41, 42) Anamidiọk nditua n̄kpọfiọk mban̄a se enye akanamde ayanam enye oyom ndidu uwem ekekem ye n̄kpeubọk emi enye ekpede ẹte ẹfen ẹnọ imọ. Enye esitịn̄ se isịnede enye ke esịt ọnọ Abasi.

16. Ntak emi ọfọnde ndifiak ntiene Abasi?

¹⁶ Anaedi ọmọfiọk ke ikpanaha anamidiọk emi enyịmede ke imanam idiọkn̄kpọ okohode idem. Se ikam idide akpan n̄kpọ edi nte ke Jehovah oyom mbon emi ẹnamde idiọkn̄kpọ ẹfiak ẹtiene imọ. Ke ini Abasi okụtde ke owo enen̄ede akabade esịt, emi esinam enye efen ọnọ owo oro. Enen̄ede enem enye ndifen nnọ mbon emi ẹkabarede esịt ẹkpọn̄ idiọkn̄kpọ mmọ ukem nte ekenemde enye ndifen nnọ nditọ Israel oro ẹkenyọn̄de ntan̄mfep ẹdi. (Jer. 31:20) Enem didie ntem nnyịn ndifiọk ke Abasi ọnọ mbon emi ẹkopde uyo esie emem ye idotenyịn! (Jer. 29:11-14) Mmọ ẹkeme ndifiak ndian idem ye ikọt Abasi.

N̄KOPITEM EKEME NDIKPEME FI

17, 18. (a) Mmanie ẹkedi nditọ Rechab? (b) Nte ẹwụtde ke page 77, nso ke ẹkeda ẹdiọn̄ọ mmọ?

¹⁷ Ndinen̄ede nnam item Jehovah esikpeme nnyịn. Uwụtn̄kpọ nditọ Rechab emi ẹkedude ke eyo Jeremiah owụt ke emi edi akpanikọ. Jehonadab ete ete mmọ, kpa owo Kenite emi akadade ye Jehu anam n̄kpọ Abasi, ama etịn̄ ediwak n̄kpọ oro akanade mmọ ẹbet ke se ibede isua ikie iba mbemiso eyo Jeremiah. Kiet ke otu ibet oro ekedi yak mmọ ẹkûn̄wọn̄ wine. Nditọ Rechab ẹkesụk ẹnenịm ibet ete ete mmọ emi idem ke enye ama akakpa ke ediwak isua. Jeremiah ama odomo mmọ ese, ada mmọ aka ubet udia ke temple ọkọnọ mmọ wine, onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete ẹn̄wọn̄. Mmọ ẹma ẹbọrọ Jeremiah ẹte: “Nnyịn idin̄wọn̄ke wine.”—Jer. 35:1-10.

¹⁸ Nditọ Rechab ikadaha item ete ete mmọ ibre mbre, okposụkedi emi enye ama akakpa ke anyan ini. Ntre, akpana ata mme andituak ibuot nnọ Abasi mfịn ẹkam ẹtịn̄ enyịn ẹnam item odu-uwem Abasi ẹkan emi. Nditọ Rechab ndikenen̄ede mbiere ndinịm ewụhọ ete ete mmọ ama enem Jehovah, mmọ ẹma ẹkpụhọde n̄ko ye mme Jew oro ẹkesọn̄de ibuot. Abasi ama ọn̄wọn̄ọ ndikpeme nditọ Rechab nsio ke afanikọn̄ emi ekedide ke iso. Nso ke ikpep ito uwụtn̄kpọ emi? Ndi emi iwụtke ke Jehovah eyekpeme mbon emi ẹnen̄erede ẹkop item esie ke ini akwa ukụt?—Kot Jeremiah 35:19.

JEHOVAH ODU YE MBON EMI ẸKOPDE UYO ESIE

19. Didie ke Abasi ekeme ndikpeme fi edieke okopde item esie?

¹⁹ Ikpanaha ikere ke Abasi ekesikpeme onyụn̄ ese aban̄a ikọt esie ke eset kpọt. Jehovah osụk ekpekpeme ikọt esie idahaemi mbak n̄kpọ edibiat itie ufan mmọ ye enye. Ukem nte ikpọ ibibene ẹkesikpemede mme obio ke eset, Ikọ Abasi ekpeme mbon oro ẹkpepde enye ẹnyụn̄ ẹdade se mmọ ẹkpepde ẹsịn ke edinam kpukpru ini. Sia Abasi adade Ikọ esie ekpeme nnyịn, ndi eyenịm ibet esie man enye aka iso ekpeme fi? Ọyọfọn ye afo edieke anamde ntre. (Jer. 7:23) Ediwak n̄kpọ emi ẹtịbede ẹwụt ke emi edi akpanikọ.—Se ekebe oro “Ndikop Uyo Jehovah Anyan̄a Owo.”

20, 21. (a) Nso ke afo enyene ndifiọk nte osụk anamde n̄kpọ Jehovah? (b) Edidem Jehoiakim ekese didie etop oro Abasi akadade Jeremiah ọnọ?

²⁰ Idem ekpededi mbon emi ẹkọbọde fi ẹdi mbonufọk mbufo, mbon itieutom m̀mê nditọ ufọkn̄wed mbufo, m̀mê ikpọ mbon ukara, mmọ ẹkeme ndinam ọsọn̄ fi ndinam n̄kpọ Abasi. Nte ededi, tịm fiọk ete ke edieke okopde uyo Jehovah kpukpru ini, enye ayan̄wam fi idem ke ini osobode n̄kpọsọn̄ idomo. Kûfre ke Abasi ama ọn̄wọn̄ọ ndikpeme Jeremiah nsio ke ubọk mbon emi ẹdikọbọde enye, enye ama onyụn̄ ekpeme enye. (Kot Jeremiah 1:17-19.) Kiet ke otu mme ini emi enye ekenen̄erede okụt un̄wam Abasi ekedi ke ini ukara Edidem Jehoiakim.

²¹ Iwakke mme andikara Israel emi ẹkebiọn̄ọde mme prọfet Abasi nte Jehoiakim. Enye ama enen̄ede ọbiọn̄ọ prọfet Urijah emi okodude uwem ke ukem iduọk ini ye Jeremiah. Idiọk Edidem Jehoiakim ama ọdọn̄ ẹbịne enye ẹkemụm ke idụt ekededi emi enye okodude. Ke ini ẹkemụmde Urijah prọfet Jehovah emi ẹda ẹsọk enye, edidem emi ama owot enye. (Jer. 26:20-23) Ke ọyọhọ isua ukara Jehoiakim inan̄, Jehovah ama ọdọhọ Jeremiah ewet kpukpru se imọ iketịn̄de inọ enye tọn̄ọ ke ntọn̄ọ tutu ini oro ke ikpan̄wed, emen okokot ọnọ mme owo ke temple. Jehoiakim ama ọbọ ikpan̄wed Jeremiah emi ọnọ adaidaha ufọkubọn̄ ete okot ọnọ imọ. Nte ẹkesụk ẹkotde n̄wed emi ẹnọ enye, edidem emi ama ọbọ n̄wed oro awai ọdọn̄ ke ikan̄, okposụkedi emi ndusụk ikpọ owo esie ẹkekpede enye ubọk ẹte okûnam. Ekem enye ama ọdọn̄ ẹkemụm Jeremiah ye Baruch ẹsọk imọ. Nso iketịbe? “Jehovah [ama] edịp mmọ.” (Jer. 36:1-6; kot Jeremiah 36:21-26.) Jehovah ikayakke Jehoiakim anam mme anam-akpanikọ asan̄autom esie iba emi n̄kpọ.

22, 23. Se iketịbede inọ Ntiense kiet ke Central Asia ekpep fi nso aban̄a un̄wam Abasi?

²² Jehovah ekeme ndidịp mme asan̄autom esie mfịn mbak n̄kpọ idinam mmọ edieke enye okụtde ke oro ọfọn. Edi enye esiwak ndinọ mmọ uko ye ikike ndikop uyo esie nnyụn̄ n̄ka iso n̄kwọrọ eti mbụk. Eyenan̄wan kiet emi nnyịn ikotde Gulistan enyene nditọ inan̄ emi enye ọbọkde ikpọn̄. Jehovah enen̄ede an̄wam enye. Enyene ini emi enye ekedide n̄kukụre Ntiense ke ikpehe Central Asia emi enye odụn̄de, ndien ukara ẹbiọn̄ọ utom ukwọrọikọ nnyịn do. Esop emi ekperede enye akan oyom usụn̄ ebe kilomita 400, ntre Gulistan isikemeke ndikụt nditọete esie emi ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha kpukpru ini. Kpa ye ukọbọ ye mme mfịna eken emi enye osobode, enye osụk ọkọkwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk, esinyụn̄ okụt ediwak mbon emi ẹmade akpanikọ. Ibatutom ndondo emi owụt ke enye esikpep n̄kpọ nte owo 20 Bible, onyụn̄ an̄wam otuerọn̄ Jehovah oro ẹsụk ẹwakde ke ibat.

²³ Jehovah eben̄e idem ndin̄wam fi ye mme okopitem asan̄autom esie eken ukem nte enye akan̄wamde Jeremiah ye nditọete nnyịn eken nte Gulistan. Kam biere ndikop uyo esie nte Andikara utu ke uyo owo. Ndien ukọbọ ye ubiọn̄ọ ndomokiet idikemeke ndikpan fi nditoro ata Abasi nnọ mme owo ke efakutom mbufo.—Jer. 15:20, 21.

24. Nso ke n̄kopitem ekeme ndinam nnọ fi idahaemi?

²⁴ Nnyịn idikemeke ndikop ata inemesịt ye uyụhọ edieke nnyịn mîkopke uyo Andibot nnyịn. (Jer. 10:23) Ke ama ekekpep se Jeremiah ekewetde aban̄a n̄kopitem ama, ndi omokụt usụn̄ ndomokiet emi oyomde Jehovah enen̄ede ada fi usụn̄? Item Abasi kpọt ekeme ndinam fi odu uwem ke usụn̄ emi edikopde ata inemesịt onyụn̄ okụt unen. Jehovah ekpe nnyịn ubọk ete: “Ẹkop uyo mi . . . man ọkpọfọn ye mbufo.”—Jer. 7:23.