Bible—Nte Enye Oto Abasi?
JEHOVAH, Abasi ukeme ye odudu oro mînyeneke adan̄a, ke akpanikọ enyene unen ndinyene nneme ye edibotn̄kpọ esie edide owo ke usụn̄ ekededi oro enye aduakde. Edieke enye ekemekde ndinyene nneme ebe ke ikọ oro ẹwetde-wet, enye n̄ko ekpenyene nditịm etop esie nnịm ke ediwak emana. Nte emi edi ntre ye Bible?
Ke n̄kpọ nte isua 1,500 mbemiso Christ, ke ini ediwet Bible ọkọtọn̄ọde, ekese uwetn̄kpọ ido ukpono eken ẹma ẹdu. Nte ededi, owo ikadaha kpukpru mmọemi inam n̄kpọ aba ndien ke akpatre ẹma ẹbe ẹfep. Mme ọdọkisọn̄ nnyom n̄kpọeset ẹma ẹbụhọde ndusụk mmọ ndien mmọ kemi edi n̄kpọ usọ eset ẹmi ẹdude ke itie ubon n̄kpọeset. Ke n̄kan̄ eken, owo idehedei ifre mme ikpehe Bible oro ẹkewetde ke se ibede tọsịn isua ita ẹmi ẹkebede, ndien mme uwetn̄kpọ ẹma ẹbọhọ ẹdu tutu osịm usen nnyịn. Emi edi n̄wọrọnda, akpan akpan ke ini ikerede iban̄a usua oro ẹkesuade Bible ke ofụri mbụk. Idụhe n̄wed ekededi oro ekedide iso en̄wan utọ ndotndot ubiọn̄ọ ye usua ntre. Ẹkeda edikot m̀mê edisuan Bible nte ufen oro asan̄ade ye ukpe utịp, n̄kpọkọbi, ndutụhọ, ndien ke ediwak ini, n̄kpa.
Didie ke ikpîkpu n̄wed ekpekeme ndibọhọ ndu ke mme utọ idaha oro? Bible ke idemesie asian nnyịn ete: “Ikọ Abasi eyebịghi ke nsinsi.” (1 Peter 1:24) Bible ndidu mbịghi nnyụn̄ ndi se owo mîkemeke ndisobo an̄wam ndinam ẹdiọn̄ọ enye nte edisana Ikọ Abasi.
Adianade do, nnyịn ke usụn̄ owụtde ifiọk ikpodori enyịn nte ke etop oro Abasi ọnọde ubonowo okpodu ke ofụri ererimbot. Nte emi edi ntre ye Bible? Ke akpanikọ edi ntre! Idụhe n̄wed ekededi ke mbụk oro ekpetde-kpet Bible ke n̄kpọ ẹmi. Ẹnọ ẹkikere ẹte ke udomo nte Bible asuanade edi idem 3,000,000,000. Akande oro, idụhe n̄wed en̄wen oro ẹkabarede ke ediwak usem ntre. Ẹkeme ndikot Bible idahaemi, ke ofụri ofụri m̀mê ke ubak ubak esie, ke se ibede nsio nsio usem 1,900. American Bible Society ọtọt ete ke enye idahaemi odu ọnọ mbahade 98 eke ikie ke otu ibat mme andidụn̄ ererimbot. The New Encyclopædia Britannica okot Bible “iso-ọfọn okopodudu n̄kan n̄wed oro ẹtan̄de ẹbok ke mbụk owo.” Idịghe n̄kpọ n̄kponinua, ndien, nditịn̄ mban̄a enye nte akakan n̄wed ke ofụri isọn̄.
N̄kemuyo oro odudu ke esịt Bible ọtọn̄ọde ke ntọn̄ọ tutu osịm utịt ke idemesie edi okopodudu uyarade nte ke Abasi ke akpanikọ ọkọnọ odudu ete ẹwet enye. Nte enye ekpedi ata idem n̄kpọ ndidori enyịn nte ke ofụri uwetn̄kpọ oro n̄kpọ nte nsio nsio owo 40 ẹkewetde ke se ibede ufan̄ isua 1,600 ẹkpekeme ndidu ke n̄kemuyo nnyụn̄ nnyene akpan ibuotikọ kiet? Emi ikpekemeke nditịbe edieke ẹkpọn̄de enye ndida itie ke mbuari m̀mê ke ikpîkpu ndausụn̄ owo. Edi, emi edi ntre ye n̄wed 66 ẹmi ẹnamde Bible. Enyene ifiọk akakan owo, oro odude uwem ke anyanini ikpọn̄îkpọn̄ ekeme ndinam utọ n̄wọrọnda n̄wed oro.
Idịghe Sụk Mbụkeset
Mbụkeset ẹdọn̄ọde ke Bible ẹdi n̄wọrọnda. Edi etop otode Abasi ndisịne mbụkeset ikpọn̄îkpọn̄ ekpenyene esisịt ufọn ọnọ nnyịn. Nnyịn imoyom ndausụn̄ ye ata ọniọn̄, ndien ẹkeme ndikụt mmọ n̄ko ke Bible. Ke uwụtn̄kpọ, Bible esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ndinyene “ima, ye idatesịt, ye emem, ye ime, ye mfọnido, ye eti ido, ye edinam akpanikọ, ye ifụre ifụre ido, ye mfara-ke-idem”—kpa mme ibuot nneme ẹmi ẹwetde ekese n̄kpọ ẹban̄a ke ofụri ikọn̄n̄wed esie. (Galatia 5:22, 23; Colossae 3:12-14) Bible otoro edinam utom ọkpọsọn̄, usanaidem, edinam akpanikọ, edinam akpanikọ ke ndọ, ukpono ye ima ẹnyenede ẹnọ ekemmọ owo; enye n̄ko esịne ediwak nti item ke eduuwem owo ke ubon ye ke obio.
Ke ẹdade esịn ke edinam, mme item Bible ẹwọrọ ẹda nte se inyenede ufọn ke akpanikọ. Enye osio nnyịn ke ufụn unana ifiọk ye nsunsu ekikere. (John 8:32) Ata ọniọn̄ oro enye ọnọde inyeneke mbiet. Ke akpanikọ, enye ye unana mfan̄a, esịne ọniọn̄ Abasi.
Ndidọhọ nte ke “ikọ Abasi enyene uwem, onyụn̄ ananam n̄kpọ” odu ke ọyọhọ n̄kemuyo ye usụn̄ oro Bible ke akpanikọ okpụhọrede mme owo. (Mme Hebrew 4:12) Ediwak million owo mfịn ẹma ẹkan ndiọi eduuwem ubọk ẹnyụn̄ ẹkpụhọ akani akama-nsobo usụn̄uwem mmọ ye enyeoro ọfọnde akan nte utịp edida mme edumbet Bible nsịn ke esịt.—Ephesus 4:22.
Nso isitịbe ke ini ẹfụmide mme edumbet Bible? Utịp esidi unana inemesịt ye nditaha, ekọn̄, unana, udọn̄ọ ẹmende ẹto idan̄, ye n̄wụre ubon. Ẹkpedori enyịn ke mme utọ n̄kpọ ntre n̄kukụre koro edifụmi Edisana Bible ọwọrọ edisịn ndausụn̄ Abasi, oro okobotde owo onyụn̄ ọdiọn̄ọde mme udọn̄ esie.
Bible n̄ko ebemiso etịn̄ aban̄a ini iso, kpa n̄kpọ oro mme owo mîkemeke ndinam. Ẹma ẹtọt edidaha nda eke mme odudu ukara ererimbot ọtọn̄ọde ke Babylon osụhọde ke ediwak isua ikie tutu osịm eyo nnyịn ke prọfesi ke Bible. (Daniel, ibuot 2, 7, 8) Adianade do, ke se ikperede tọsịn isua iba ẹmi ẹkebede, ẹma ẹtịn̄ ke Bible nnennen idaha ererimbot eke ọyọhọ isua ikie-20 emi. (Matthew, ibuot 24,25; Mark, ibuot 13; Luke, ibuot 21; 2 Timothy 3:1-5; 2 Peter 3:3, 4; Ediyarade 6:1-8) Anyan udịm prọfesi Bible oro ẹsude ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn nte ke idotenyịn ini iso oro enyenede inem nte Bible etịn̄de aban̄a ke mme ikọn̄n̄wed esie edi akpanikọ.
Mbiomo Nnyịn
Kpukpru emi edi ediwak uyarade nte ke Abasi ama enen̄ede etịn̄ ikọ ye mme owo. Ke akpanikọ, Abasi ọkọnọ etop esie ebe ke ubọk mme anana mfọnmma owo. Edi emi idịghe ntak ndomokiet ndinịm ke akpanikọ nte ke Bible ke usụn̄ ekededi idịghe akpanikọ nte etop ikọ-inua otode Abasi ekpedide, m̀mê kiet oro ẹkpenọde ebe ke mme angel, m̀mê enyeoro ke utịbe utịbe usụn̄ ẹkpewetde ke heaven ẹkpenyụn̄ ẹnọde mme owo ke isọn̄ ke ubọk.
Nte ededi, ndifiọk nte Bible asanade, m̀mê ọtọn̄ọde oto Abasi odori nnyịn mbiomo ke idem. Jehovah nte enende odori enyịn nnyịn ndikot Ikọ esie kpukpru ini. (Psalm 1:1, 2) Edikot Bible oro on̄wụmde mfri oyom nnennen edu. Ana owo enyene ke ekikere nte ke Bible idịghe se ẹkpekotde nte n̄kpọ eke enye edide edikot n̄wed ekededi. Ana owo esịk ekpere enye, “idaha enye nte ikọ owo, edi . . . nte ikọ Abasi—ke akpanikọ.”—1 Thessalonica 2:13.
Ndusụk n̄kpọ ke Bible ẹkeme ndisọn̄ ndidiọn̄ọ. Edi ebede ke ndikot ediwak ini, owo ọkọri ke ifiọk onyụn̄ enyene ata ọyọhọ ọyọhọ ndise edu Abasi ye mme uduak esie. (Mme Hebrew 5:14) Ndusụk afo unen̄ekede unịm ke akpanikọ kan̄a nte ke Bible edi edisana Ikọ Abasi. Edi, didie ke afo, ke usụn̄ oro enyenede iwụk, ekeme ndiwụt edinịm m̀mê unana edinịm Bible ke akpanikọ edieke afo mûdụn̄ọkede enye ye ntịn̄enyịn?
Kpa ye eyịghe oro odude mfịn aban̄a ntọn̄ọ esie oro enye enyenede oto Abasi, edidụn̄ọde Edisana Bible ye ntịn̄enyịn amanam ediwak mbon oro ẹkerede n̄kpọ ẹfiori ke mme ikọ apostle Paul ẹte: “Abasi edi akpanikọ, kpukpru owo [ẹdi] mme osu nsu.”—Rome 3:4.
[Ndise ke page 4]
(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)
Bible odu idahaemi ọnọ mbahade 98 eke ikie ke otu mme andidụn̄ ererimbot
Idụhe n̄wed en̄wen ke mbụk oro ekpetde-kpet ibat Bible 3,000,000,000 oro ẹkerede nte ẹsuande. The New Encyclopædia Britannica okot enye “iso-ọfọn okopodudu n̄kan n̄wed oro ẹtan̄de ẹbok ke mbụk owo”
[Mme ndise ke page 4]
Bible ọbọhọ odu uwem, ke adan̄aemi mme uwetn̄kpọ ido ukpono eken ẹkabarede ẹdi ikpîkpu n̄kpọ usọ eset ke itie ubon n̄kpọeset
Enyọn̄ enyọn̄: Mbụk Ukwọ mbon Assyria
Nnasia: Mme akam ẹbọn̄de ẹnọ abasi Ra eke mbon Egypt
[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]
Mbiba: Ẹbọ Ẹto British Museum
[Ndise ke page 5]
Bible oro n̄kpọ nte nsio nsio owo 40 ẹkewetde ke ufan̄ isua 1,600, etiene akpan ibuotikọ kiet ọtọn̄ọde ke ntọn̄ọ tutu osịm utịt. Enyene ifiọk akakan owo, oro odude uwem ke anyanini ikpọn̄îkpọn̄ ekpekeme ndinam utọ n̄wọrọnda n̄wed oro
[Ndise ke page 5]
Ẹma ẹtọt edidaha nda eke mme odudu ukara ererimbot ọtọn̄ọde ke Babylon osụhọde ke ediwak isua ikie tutu osịm eyo nnyịn ke prọfesi ke Bible. (Daniel 2, 7, 8)
Nnasia: Caesar Augustus
[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]
Museo della Civiltà Romana, Roma
[Ndise ke page 6]
Ke se ikperede tọsịn isua iba ẹmi ẹkebede, Bible nnennen nnennen ama ebemiso etịn̄ aban̄a mme idaha ererimbot mfịn. (Matthew 24, 25; Mark 13; Luke 21; 2 Timothy 3:1-5; 2 Peter 3:3, 4; Ediyarade 6:1-8) Nnennen prọfesi Bible oro ndudue mîdụhe ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn nte ke un̄wọn̄ọ Abasi aban̄ade paradise isọn̄ ke akpanikọ eyesu
[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]
Reuters/Bettmann Newsphotos