Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot
Nte Mme Ntiense Jehovah ẹfep ndinịm mme usọrọ usen emana koro edinam oro ekenyenede ndusụk n̄kpọ oro enye ọkọwọrọde ke n̄kan̄ ido ukpono ke mme ini eset?
Edinịm usọrọ usen emana enyene ntọn̄ọ oto nsunsu ekikere ye nsunsu ido ukpono, edi idịghe oro edi n̄kukụre m̀mê akpan ntak oro anamde Mme Ntiense Jehovah ẹfep edinam oro.
Ndusụk ido edinam oro inikiet ko ekedide eke ido ukpono ke ata uduot idịghe aba idahaemi ke ediwak ebiet. Ke uwụtn̄kpọ, n̄kpanuen udian ndọ inikiet ko ama enyene se ọwọrọde ke ido ukpono, edi ke ata ediwak ebiet mfịn, enye inyeneke aba. Ntem, ediwak Christian akpanikọ ẹsinyịme edisịne n̄kpanuen udian ndọ man ọnọ uyarade nte ke owo ọdọ ndọ. Ke mme utọ n̄kpọ ntre, n̄kpọ oro ke ofụri ofụri enyenede odudu edi m̀mê edinam oro idahaemi enyene ebuana ye nsunsu ido ukpono.—Se “Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot” ke Enyọn̄-Ukpeme [Ikọmbakara] eke January 15, 1972, ye October 15, 1991.
Mfan̄a ndomokiet idụhe, nte ededi, nte ke ediwak n̄wed ẹwụt nsunsu ekikere ye ido ukpono nte ntọn̄ọ edinịm usọrọ usen emana. The Encyclopedia Americana (nsiondi eke 1991) owụt ete: “Egypt, Greece, Rome, ye Persia eset ẹma ẹsinịm usọrọ usen emana mme abasi, ndidem, ye mbọn̄.” Enye ọdọhọ ete ke mbon Rome ẹma ẹsiti usen emana Artemis ye usen Apollo. Ke edide isio ye oro, “okposụkedi mbon Israel eset ẹkesinịmde mme n̄wetnnịm n̄kpọ isua emana irenowo ẹdide nditọisọn̄, uyarade ndomokiet idụhe nte ke mmọ ẹma ẹsinam edinam ekededi ke akanarede edisịm usenọfiọn̄ emana oro.”
Mme n̄wed eken ẹneme n̄kpọ ke nde ke nde ẹban̄a ntọn̄ọ usọrọ usen emana ẹte: ‘Mme usọrọ usen emana ẹketọn̄ọ ediwak isua ẹmi ẹkebede ke Europe. Mme owo ẹma ẹnịm eti ye idiọk spirit ke akpanikọ, ndusụk ini ẹkotde nti ye ndiọi owo ẹmi ẹkekpan̄ade. Kpukpru owo ẹma ẹsikop ndịk ẹban̄a mme spirit ẹmi, nte ke mmọ ẹyenọ owo oro anamde usọrọ usen emana unan, ndien ke ntre mme ufan ye iman ẹma ẹsikan enye ẹkụk, emi nti uduak mmọ, ye ataata mmọ ndidu do, edikpemede enye osio ke mme n̄kpọndịk oro owo mîfiọkke oro usen emana esidade edi. Edinọ mme enọ ama akam esinọ ukpeme oro okponde. Edidia n̄kpọ ọtọkiet ama ọnọ ukpeme efen efen onyụn̄ an̄wam ndida mme edidiọn̄ nti spirit ndi. Ntre uduak usọrọ usen emana ke akpa ekedi ndinam owo ọbọhọ idiọkn̄kpọ onyụn̄ okụt ete ke ẹyenyene eti n̄kpọ ke isua oro edide.’—Birthday Parties Around the World, 1967.
N̄wed oro anam an̄wan̄a, n̄ko, ntọn̄ọ ediwak ido edinam usen emana. Ke uwụtn̄kpọ: “Ntak [ẹkamade atiande] aka edem okosịm mbon Greek ye Rome eset ẹmi ẹkekerede ke atiande ẹnyene odudu mfọni. Mmọ ẹyebọn̄ akam ẹnyụn̄ ẹduak uduak emi ẹyomde edemeikan̄ atiande oro ada ọsọk mme abasi. Do ndien mme abasi ẹyenọ mme edidiọn̄ ndien ndusụk ibọrọ akam ẹdi.” Ẹwet ndusụk utọ akpan ntọt oro ke page 69 ye 70 eke n̄wed Reasoning From the Scriptures, emi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., emịn̄de.
Nte ẹkesiakde, nte ededi, ekese n̄kpọ abuana ke mbụme emi akan m̀mê edinịm mme usọrọ usen emana ekedi m̀mê ke osụk edi eke ido ukpono. Bible eneme n̄kpọ aban̄ade mme usen emana, ndien mme Christian oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ke ọniọn̄ ẹsinam n̄kpọ ẹban̄a uyarade ekededi oro enye ọnọde.
Mme asan̄autom Abasi eke eset ẹma ẹfiọk ini owo akamanade, emi akan̄wamde mmọ ndibat isua emana. Nnyịn ikot ite: “Noah osịm isua ikie ition: Noah onyụn̄ obon Shem, ye Ham, ye Japhet.” “Ke ọyọhọ isua uwem Noah ikie itiokiet, . . . kpukpru idịm inyan̄ ibom asiaha.”—Genesis 5:32; 7:11; 11:10-26.
Kpa nte Jesus eketịn̄de, ke otu ikọt Abasi umaneyen ekedi akwa n̄kpọ inemesịt oro ẹdiọn̄de. (Luke 1:57, 58; 2:9-14; John 16:21) Edi, ikọt Jehovah ikanamke editi usen emana; mmọ ẹma ẹsinịm mme usọrọ efen edi ikedịghe usen emana. (John 10:22, 23) Encyclopaedia Judaica ọdọhọ ete: “Owo idiọn̄ọke usọrọ usen emana ke ido edinam mme Jew.” Customs and Traditions of Israel ọdọhọ ete: “Ẹkebọ usọrọ usen emana ẹto mme edinam idụt efen, koro owo mîtịn̄ke iban̄a edinam emi ke otu mme Jew edide ke Bible, Talmud, m̀mê ke mme uwetn̄kpọ eke mme Ọfiọkn̄kpọ Owo eke ukperedem ini. Ke akpanikọ, emi ekedi edinam mbon Egypt eset.”
Ebuana oro mbon Egypt ẹkenyenede an̄wan̄a oto usọrọ usen emana oro ẹbụkde ke Bible, kpa enyeoro mme ata andituak ibuot mîkenịmke. Enye ekedi usọrọ usen emana Pharaoh emi akakarade ke adan̄aemi Joseph okodude ke ufọk-n̄kpọkọbi mbon Egypt. Ekeme ndidi ndusụk mme okpono ndem oro ẹma ẹnem esịt ẹban̄a usọrọ oro, edi usen emana oro ama enyene ebuana ye edibịghi etubom mme andinam uyo Pharaoh ibuot.—Genesis 40:1-22.
Ẹwụt ukem unana unyịme oro ẹnọ usọrọ usen emana efen oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke N̄wed Abasi—eke Herod Antipas, eyen Akamba Herod. Ke akpanikọ owo iwụtke usọrọ usen emana emi ke Bible nte ikpîkpu edinam oro ọfọnde. Utu ke oro, enye ama ọnọ ifet ndida mbịghi John Andinịm owo baptism ibuot. Ekem, “mbet [esie] ẹdi, ẹmen okpo esie ẹkebụk, ẹnyụn̄ ẹdaha ẹketịn̄ ẹnọ Jesus,” emi ‘akadahade ke ọtọ oro aka ke ebiet eke edide desat ke idem esie ikpọn̄.’ (Matthew 14:6-13) Nte afo emekere ke mme mbet oro mîdịghe Jesus ẹma ẹma mme edinam usọrọ usen emana?
Ke ikerede iban̄a ntọn̄ọ edinịm usọrọ usen emana oro ẹdiọn̄ọde, ndien ke edide akpan n̄kpọ akan oro, unana unyịme oro Bible owụtde mmọ, Mme Ntiense Jehovah ẹnyene ediwak ntak nditre edinam emi. Mmọ iyomke nditiene ido edinam ererimbot emi, koro mmọ ẹkeme ẹsinyụn̄ ẹnyene inem inem udia ini kiet ekededi ke isua. Mmọ ndinọ enọ idịghe mbiomo m̀mê ndidi ke idak mfịghe usọrọ; enye esidi edibuana enọ emi otode ndammana edu ntatubọk ke ini kiet ekededi ke isua ke ata ima.—Mme N̄ke 17:8; Ecclesiastes 2:24; Luke 6:38; Utom 9:36, 39; 1 Corinth 16:2, 3.