Fiọk Jehovah Ebe ke Ikọ Esie
“Nsinsi uwem oro edi ndifiọk Fi, ata Abasi kierakiet, ye Enyeemi Afo ọkọdọn̄de, kpa Jesus Christ.”—JOHN 17:3.
1, 2. (a) Nso ke “fiọk” ye “ifiọk” nte ẹdade ke N̄wed Abasi ẹwọrọ? (b) Mme uwụtn̄kpọ ewe ẹnam se emi ẹwọrọde an̄wan̄a?
NDIDIỌN̄Ọ owo nte ikpîkpu ọdiọn̄ọ m̀mê ndinyene enyọn̄ enyọn̄ ifiọk mban̄a n̄kpọ ikemke ye se mme ikọ ẹmi “fiọk” ye “ifiọk” ẹwọrọde nte ẹdade mmọ ẹtịn̄ ikọ ke N̄wed Abasi. Ke Bible emi abuana “edifiọk n̄kpọ nto ifiọk eyo uwem,” ifiọk oro owụtde “itie ebuana mbuọtidem ke ufọt mme owo.” (The New International Dictionary of New Testament Theology) Oro abuana edifiọk Jehovah ebe ke ndidụn̄ọde mme akpan edinam esie, utọ nte ediwak idaha oro ẹdude ke n̄wed Ezekiel emi Abasi ekebierede ikpe ọnọ mme anamidiọk, atan̄ade ete: ‘Ndien mbufo ẹyefiọk ẹte ke ami ndi Jehovah.’—Ezekiel 38:23.
2 Ẹkeme ndida ibat ibat uwụtn̄kpọ nnam nsio nsio usụn̄ oro ẹkemede ndida “fiọk” ye “ifiọk” ntịn̄ ikọ an̄wan̄a. Ye ediwak mmọ oro ẹdọhọde nte ikadade enyịn̄ esie inam n̄kpọ, Jesus ọkọdọhọ ete, “Akananam ndiọn̄ọke mbufo”; ikọ esie ọkọwọrọ ke akananam imọ inyeneke mbubehe ndomokiet ye mmọ. (Matthew 7:23) Udiana N̄wed Corinth 5:21 ọdọhọ ke Christ ‘ikọfiọkke idiọkn̄kpọ.’ Oro iwọrọke ite ke enye ikọfiọkke ke idiọkn̄kpọ odu edi, utu ke oro, nte ke enye ke idemesie ikesịnke idem ke enye. Ukem ntre, ke ini Jesus ọkọdọhọde: “Nsinsi uwem oro edi ndifiọk Fi, ata Abasi kierakiet ye Enyeemi Afo ọkọdọn̄de, kpa Jesus Christ,” emi ama abuana se ikande ikpîkpu edinyene ifiọk mban̄a Abasi ye Christ.—Men Matthew 7:21 domo.
3. Nso iwụt nte ke Jehovah owụt idiọn̄ọ oro ẹdade ẹdiọn̄ọ ata Abasi?
3 Ẹkeme ndifiọk ekese edu Jehovah ebe ke Ikọ esie, kpa Bible. Kiet ke otu mmọ edi ukeme oro enye enyenede nditịn̄ prọfesi nnennen nnennen. Emi edi idiọn̄ọ ata Abasi: “Ẹwụt nnyịn se idiwọrọde: yak ẹwụt nnyịn mbemiso n̄kpọ se ẹdide, ndien nnyịn iyenịm ibuot ke esịt, inyụn̄ ifiọk utịt mmọ; mîdịghe ntre, yak mmọ ẹnam nnyịn ikop n̄kpọ eke ẹdidide. Mbufo ẹtịn̄ se ididide ke ukperedem, ndien nnyịn iyefiọk ite ke mbufo ẹdi abasi.” (Isaiah 41:22, 23) Ke Ikọ esie, Jehovah asian mme akpa n̄kpọ ẹban̄ade edibot isọn̄ ye uwem oro ẹdude ke enye. Enye ama etịn̄ mme n̄kpọ oro editịbede ke ukperedem ke ata anyanini ke mbemiso ndien mmọ ẹma ẹsu. Ndien idem idahaemi enye ‘anam nnyịn ikop n̄kpọ eke ẹdidide,’ akpan akpan mme n̄kpọ oro ẹditịbede ke “ukperedem ini” ẹmi.—2 Timothy 3:1-5, 13; Genesis 1:1-30; Isaiah 53:1-12; Daniel 8:3-12, 20-25; Matthew 24:3-21; Ediyarade 6:1-8; 11:18.
4. Didie ke Jehovah ada edu esie edide odudu anam n̄kpọ, ndien didie ke enye edisụk akaiso ada enye anam n̄kpọ?
4 Edu Jehovah efen edi odudu. Emi owụt idem ke ikpaenyọn̄ emi mme ntantaọfiọn̄ ẹnamde n̄kpọ nte akamba ebiet emi odudu otode ẹnọde un̄wana ye ufiop. Ke ini mme ọsọn̄ibuot owo m̀mê mme angel ẹfan̄ade ẹban̄a itie edikara Jehovah, enye ada odudu esie nte “owoekọn̄” anam n̄kpọ, ekpemede eti enyịn̄ ye ndinen idaha esiemmọ. Ke mme utọ idaha ntre enye isimen̄eke ndiwụt odudu esie ke usụn̄ oro akamade nsobo, nte ekedide ke Ukwọ eyo Noah, ke nsobo Sodom ye Gomorrah, ye ke ndinyan̄a Israel nda mbe Ididuot Inyan̄. (Exodus 15:3-7; Genesis 7:11, 12, 24; 19:24, 25) Ibịghike, Abasi eyeda odudu esie ‘edịghi Satan anuak ke idak ikpat mbufo.’—Rome 16:20.
5. Ke adianade ye odudu esie, ewe edu efen ke Jehovah enyene n̄ko?
5 Edi, idem kpa ye ofụri akakan odudu emi, nsụhọdeidem odu. Psalm 18:35, 36 ọdọhọ ete: “Mmemido fo onyụn̄ ofori mi. Afo an̄wan̄a mi ikpat ukot ke idak.” Nsụhọdeidem oro Abasi enyenede anam enye “osụhọrede ese n̄kpọ ke enyọn̄ ye ke isọn̄. Enye osio mme ubuene ke ntan emen, onyụn̄ ada eyen unana ke ifụm onịm ke enyọn̄.”—Psalm 113:6, 7.
6. Edu Jehovah ewe edi se inyan̄ade uwem?
6 Mbọm oro Jehovah owụtde ke ndinam n̄kpọ ye owo edi se inyan̄ade uwem. Nso utọ mbọm ke ẹkewụt Manasseh ntem ke ini ẹkefende ẹnọ enye, idem okposụkedi enye akanamde enyene-ndịk idiọkn̄kpọ! Jehovah ọdọhọ ete: “Ke ndọhọde idiọkowo, nte, ‘Afo udutreke ndikpa’; ndien enye akabade ọkpọn̄ mme idiọkido esie, onyụn̄ anam edinen ido ye eti ido; iditịghi idiọkido esie emi enye akanamde baba kiet inọ enye: enye ama anam edinen ido ye eti ido; iditreke ndidu uwem.” (Ezekiel 33:14, 16; 2 Chronicles 33:1-6, 10-13) Jesus ekekpebe Jehovah ke ini enye akakpakde ete ẹfen ẹnọ owo utịm ike 77, idem utịm ike 7 ke usen kiet!—Psalm 103:8-14; Matthew 18:21, 22; Luke 17:4.
Abasi Emi Ekerede Aban̄a
7. Didie ke Jehovah okpụhọde ye mme abasi mbon Greek, ndien nso ọsọn̄urua ifet eberede ọnọ nnyịn?
7 Mbon ikpọ ifiọk Greek, utọ nte mme anditiene ukpepn̄kpọ Epicurus, ẹma ẹnịm mme abasi ke akpanikọ edi ẹse mmọ nte ẹdude oyom usụn̄ ẹkaha ẹkpọn̄ isọn̄ anamde ẹkûnyene udọn̄ ke owo m̀mê ndidi se mme ekikere esie otụkde. Itie ebuana Jehovah ye mme anam-akpanikọ Ntiense esie edi isio didie ntem! “Ikọt Jehovah [ẹnem] enye esịt.” (Psalm 149:4) Mme idiọkowo oro ẹkedude mbemiso Ukwọ ẹma ẹnam enye atua n̄kpọfiọk ẹnyụn̄ ‘ẹyat enye esịt.’ Ebede ke unana edinam akpanikọ Israel ama omiom onyụn̄ ayat Jehovah esịt. Mme Christian ẹkeme ndiyat spirit Jehovah esịt ebe ke nsọn̄ibuot mmọ; nte ededi, mmọ ẹkeme ndinam enye adat esịt ebe ke edinam akpanikọ mmọ. Edi n̄kpọ n̄kpaidem didie ntem ndikere nte ke usụhọde owo ke isọn̄ ekeme ndinam Andibot ekondo ayat esịt m̀mê adat esịt! Ke ikerede iban̄a kpukpru se enye anamde ọnọ nnyịn, edi utịben̄kpọ didie ntem nnyịn ndinyene ọsọn̄urua ifet edinam enye okop idatesịt!—Genesis 6:6; Psalm 78:40, 41; Mme N̄ke 27:11; Isaiah 63:10; Ephesus 4:30.
8. Didie ke Abraham akada uko oro enye enyenede nditịn̄ ikọ anam n̄kpọ ye Jehovah?
8 Ikọ Abasi owụt ete ke ima Jehovah anam nnyịn inyene akwa “uko.” (1 John 4:17) Tịmfiọk se iban̄ade Abraham ke ini Jehovah ekedide ndisobo Sodom. Abraham ama ọdọhọ Jehovah ete: “Nte afo eyenyụn̄ osobo edinen owo ye mme idiọk? Ndusụk edinen owo aba ye duop ẹdu ke obio oro: nte afo eyenyụn̄ osobo, udunyụn̄ udahakedo unọ ebiet oro, uban̄a edinen owo aba ye duop eke ẹdude ke esịt? . . . Nsa fo O! Nte Ebiereikpe ofụri ererimbot idinamke se inende?” Nso eti ikọ ke ẹmi ẹdi ntem nditịn̄ nnọ Abasi! Edi Jehovah ama onyịme ndinyan̄a Sodom ke ekpedide ndinen owo 50 ẹma ẹdu do. Abraham ama akaiso onyụn̄ osụhọde ibat oro ọtọn̄ọde ke owo 50 osịm 20. Enye ama okop ndịk nte ke ekeme ndidi imọ imeyịre ikaha. Enye ama ọdọhọ ete: “Mbọk, esịt okûyat Ọbọn̄ mi, ndien nyedọhọ ini kiet emi: m̀mê edikụt duop do.” Jehovah ama ọtọn̄ọ ntak onyịme ete: “Ndibiatke mban̄a duop.”—Genesis 18:23-33.
9. Ntak emi Jehovah akayakde Abraham etịn̄ ikọ nte enye eketịn̄de, ndien nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto emi?
9 Ntak emi Jehovah akayakde Abraham enyene utọ uko oro, man ekptịn̄ ikọ ke usụn̄ emi? N̄kpọ kiet edi-o, Jehovah ama ọdiọn̄ọ aban̄a mfụhọ mfụhọ ekikere Abraham. Enye ama ọfiọk ete ke Lot eyen eyeneka Abraham okodụn̄ ke Sodom, ye nte ke Abraham ama ekere aban̄a ubọhọ esie. N̄ko, Abraham ekedi ufan Abasi. (James 2:23) Ke ini owo etịn̄de ikọ uyat uyat ye nnyịn, nte nnyịn imesidomo ndifiọk mme ntak anamde enye etịn̄ ikọ oro inyụn̄ itre ndida enye ke akamba n̄kpọ, akpan akpan edieke enye edide ufan emi odude ke idak ndusụk orụk mfịghe eke ntụk? Nte idịghe n̄kpọ ndọn̄esịt ndikụt nte ke nte nnyịn itịn̄de ikọ uko uko eyen̄wan̄a Jehovah, nte ekedide ye Abraham?
10. Didie ke uko an̄wam nnyịn ke akam?
10 Akpan akpan ke ini nnyịn iyomde enye nte enyeemi “okopde akam” nnyịn ke nnyịn inen̄ede iyom uko emi man in̄wan̄a ukpọn̄ nnyịn inọ enye, ke ini ikopde mfụhọ idiọk idiọk ye editịmede esịt. (Psalm 51:17; 65:2, 3) Idem ke mme ini oro nnyịn mînyeneke ikọ ndida ntịn̄ nte etiede nnyịn ke idem, “spirit ke idemesie anam n̄kpeubọk ọnọ nnyịn ye mmụm eke owo mîkemeke nditịn̄,” ndien Jehovah esikpan̄ utọn̄. Enye ekeme ndifiọk ekikere nnyịn: “Afo omotịm ọfiọk ekikere mi nsannsan. Koro baba ikọ kiet mîdụhe mi ke edeme; sese, Jehovah, afo ọmọfiọk mmọ kpukpru.” Idem kpa ye oro, nnyịn ikpenyene ndikaiso mben̄e, nyom, nnyụn̄ ntuak.—Rome 8:26; Psalm 139:2, 4; Matthew 7:7, 8.
11. Didie ke ẹwụt nte ke Jehovah enen̄ede ekere aban̄a nnyịn?
11 Jehovah ekere aban̄a. Enye ọnọ se uwem emi enye okobotde oyomde. “Enyịn kpukpru n̄kpọ ẹse fi ẹbet; ndien afo osụk ọnọ mmọ udia mmọ ke edikem ini. Afo atat ubọk fo, onyụn̄ ọnọ kpukpru mme andidu uwem se mmọ ẹmade, ẹyụhọ.” (Psalm 145:15, 16) Ẹnọ nnyịn ikot ete ise nte enye ọbọkde mme inuen ke ikọt. Ise mme ekpon̄idịm ke ikọt, nte enye esịnede mmọ n̄kpọ ediye ediye. Jesus ama adian do ete ke Abasi eyenam kpasụk ntre onyụn̄ anam se ikande oro ọnọ nnyịn akan nte anamde ọnọ mmọ. Ntre ntak emi nnyịn ikpetịmerede esịt-e? (Deuteronomy 32:10; Matthew 6:26-32; 10:29-31) Akpa Peter 5:7 ọnọ mbufo ikot ete “ẹtop kpukpru ọkpọsọn̄ ekikere eke otịmerede mbufo esịt ẹduọk ẹdori Enye, koro Enye ke ekere mbufo.”
“Ata Mbiet Idemesie”
12, 13. Ke adianade ye edikụt Jehovah ebe ke edibotn̄kpọ esie ye mme edinam esie oro ẹwetde ke Bible, nso idi usụn̄ efen oro nnyịn ikemede ndikụt nnyụn̄ n̄kop enye etịn̄de ikọ?
12 Nnyịn imekeme ndikụt Jehovah Abasi ebe ke edibotn̄kpọ esie; nnyịn imekeme ndikụt enye ebe ke ndikot mban̄a mme edinam esie ke Bible; nnyịn imekeme n̄ko ndikụt enye ebe ke mme ikọ ye edinam oro ẹwetde ẹban̄a Jesus Christ. Jesus ke idemesie ọdọhọ ntre, ke John 12:45: “Owo eke okụtde Mi okụt Enyeemi ọkọdọn̄de Mi.” N̄ko, ke John 14:9: “Owo eke okokụtde Mi okokụt Ete.” N̄wed Mbon Colossae 1:15 ọdọhọ ete: “[Jesus] edi mbiet Abasi emi enyịn owo mîkwe.” Mme Hebrew 1:3 ọdọhọ ete: “[Jesus] edi uyama ubọn̄ Abasi, ye ata mbiet Idemesie.”
13 Jehovah ikọdọn̄ke Eyen esie ndinọ ufak kpọt edi n̄ko ndinịm uwụtn̄kpọ oro ẹnyenede ndikpebe, ke ikọ ye ke edinam. Jesus eketịn̄ mme ikọ Abasi. Enye ọkọdọhọ ke John 12:50 ete: “Mme n̄kpọ eke ntịn̄de, ntịn̄ kpa nte Ete ọkọnọde Mi uyo.” Enye ikanamke n̄kpọ idemesie, edi enye akanam mme n̄kpọ oro Abasi ọkọdọhọde enye ete anam. Ke John 5:30 enye ọkọdọhọ ete: “Ami n̄kemeke ndinam baba n̄kpọ kiet ke Idemmi.”—John 6:38.
14. (a) Nso ke Jesus okokụt oro akanamde enye okop mbọm? (b) Ntak emi ido utịn̄ikọ Jesus akanamde mme owo ẹbụn̄ọ ẹka ndikop ikọ esie?
14 Jesus ama okụt mme owo oro ẹkedọn̄ọde akpamfia, mbụn̄ọ, inan, nnan, ye mbon oro ẹkenyenede demon ye mbon oro ẹkefụhọde ẹban̄a mme akpan̄kpa mmọ. Mbọm ama onụk enye ndinam mbon udọn̄ọ ẹkop nsọn̄idem nnyụn̄ nnam mme akpan̄kpa ẹset. Enye ama okụt mme otuowo nte ẹdude ke nnanenyịn ẹnyụn̄ ẹsuanade ke n̄kan̄ eke spirit, ndien enye ama ọtọn̄ọ ndikpep mmọ ediwak n̄kpọ. Ikụreke ke enye ndida nnennen ikọ n̄kpep n̄kpọ edi n̄ko ama ada mme inem inem ikọ oro okotode esịt esie ebe nnennen odụk esịt mmọ en̄wen, oro okodụride mmọ ẹsịk ẹkpere enye, oro akanamde mmọ ẹbabak ẹka temple man ẹkekop se enye etịn̄de, oro akanamde mmọ ẹkọbọ ke nditiene enye, anamde ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ enye ye idatesịt. Mmọ ẹma ẹbụn̄ọ ẹka ndikop se enye etịn̄de, ẹdọhọde ẹte ke “akananam owo itịn̄ke ikọ nte owo emi.” N̄kpaidem ama omụm mmọ aban̄a usụn̄ nte enye ekpepde n̄kpọ. (John 7:46; Matthew 7:28, 29; Mark 11:18; 12:37; Luke 4:22; 19:48; 21:38) Ndien ke ini mme asua esie ẹkeyomde usụn̄ ndida mme mbụme mmụm enye, enye ama okpụhọde idaha oro ofụri ofụri, okụbide mmọ inua.—Matthew 22:41-46; Mark 12:34; Luke 20:40.
15. Nso ikedi akpan ibuotikọ ukwọrọikọ Jesus, ndien ke nso udomo ke enye akabuan mmọ en̄wen ke ndisuan enye?
15 Enye ama atan̄a ete ke “Ubọn̄ Heaven ke ekpere” onyụn̄ akpak mme andikpan̄ utọn̄ ete “ẹbemiso ẹyom Obio Ubọn̄.” Enye ama osio mmọ en̄wen ọdọn̄ ete ẹka ẹkekwọrọ ete ke “Ubọn̄ Heaven ke ekpere,” ẹka “ẹkenam kpukpru mme idụt ẹdi mbet,” ẹdi mme ntiense Christ “tutu osịm utịt ererimbot.” Mfịn se ikperede ndisịm Mme Ntiense Jehovah miliọn inan̄ ye ubak ke ẹsan̄a ke ndeikpat esie, ẹnamde mme n̄kpọ ẹmi.—Matthew 4:17; 6:33; 10:7; 28:19; Utom 1:8.
16. Didie ke ẹkesịn edu Jehovah edide ima ke akwa udomo, edi nso ke emi akanam ọnọ ubonowo?
16 Ẹsian nnyịn ke 1 John 4:8 ẹte ke “Abasi edi ima.” Ẹma ẹsịn n̄wọrọnda edu esie emi ke ọkpọsọn̄ udomo oro akanam owo mîkereke iban̄a ke ini enye ọkọdọn̄de ikpọn̄îkpọn̄ edibon Eyen esie edi isọn̄ edikpa. Ọkpọsọn̄ ubiak oro edima Eyen emi ọkọbọde ye n̄kpeubọk oro enye akanamde ọnọ Ete esie eke heaven anaedi ama abiak Jehovah etieti, idem okposụkedi Jesus okowụtde nte ke eneni oro Satan ekenenide ekedi nsu nte ke Jehovah idinyeneke mme owo ke isọn̄ ẹmi ẹdisọn̄ọde ẹmụm nsọn̄ọnda mmọ ẹkama ẹnọ Enye ke idak ọkpọsọn̄ idomo. Nnyịn ikpenyene n̄ko ndiwụt esịtekọm mban̄a nte uwa Jesus okponde, koro Abasi okosio enye ọdọn̄ ete edi mi edikpa ọnọ nnyịn. (John 3:16) Emi ikedịghe mmemmem, usọp usọp n̄kpa. Man ikụt se ikatakde Abasi ye Jesus ndien ke ntre ifiọkke nte uwa oro mmọ ẹkewade kaban̄a nnyịn okponde, ẹyak nnyịn idụn̄ọde uwetn̄kpọ Bible aban̄ade nte n̄kpọ eketiede.
17-19. Didie ke Jesus eketịn̄ aban̄a ọkpọsọn̄ idomo oro akanade enye ke iso?
17 Ke nsụhọde n̄kaha utịm ikanan̄, Jesus ama etịn̄ ọnọ mme apostle esie aban̄a se ikanade ke iso. Ke n̄kpasịp usen ifan̄ mbemiso emi akadade itie, enye ama ọdọhọ ete: “Sese, nnyịn imọn̄ idọk ika Jerusalem; ndien ẹyeda Eyen Owo ẹyak ẹnọ ikpọ oku ye mme scribe; mmọ ẹyenyụn̄ ẹbiom Enye ikpe, ẹte iwot Enye, ẹyenyụn̄ ẹyak Enye ẹnọ mme Gentile: ndien mmọ ẹyesak Enye nsahi, ẹyenyụn̄ ẹfiari Enye etap, ẹnyụn̄ ẹmia Enye, ẹnyụn̄ ẹwot Enye.”—Mark 10:33, 34.
18 Jesus ama okop mfịghe aban̄ade se ikanade enye ke iso, enyenede ifiọk aban̄a ọkpọsọn̄ ubiak oro esisan̄ade ye umia mbon Rome. Isịm ikpa oro ẹdade ikpa unam ẹnam emi ẹkesidade ẹmia owo ama esinyene n̄ken̄e ukwak ye mme ọkpọ erọn̄; ntre nte ẹkade iso ẹmia owo, edem ye ukot ẹma ẹsiyan̄ade ẹkabade ẹdi nde unan oro iyịp ọwọrọde. Ediwak ọfiọn̄ ke mbemiso, Jesus ama owụt mfụhọ eke ntụk oro ọkpọsọn̄ idomo emi okodude enye ke iso akanamde enye okop, ọdọhọde, nte nnyịn ikotde ke Luke 12:50 ete: “Edi mmenyene baptism eke ẹdinịmde Mi; ndien ndu ke mbaba adan̄a didie tutu ẹnam enye ẹma!”
19 Mfịghe ama ototịm ọsọn̄ ubọk nte ini akasan̄ade ekpere. Enye ama etịn̄ ọnọ Ete esie eke heaven aban̄a emi: “Ukpọn̄ otịmede Mi ke idem kemi, ndien ndidọhọ nso? Ete, nyan̄a Mi sio ke ubọk ini emi? Edi mma nsịm ini emi ke ntak emi.” (John 12:27) N̄kpeubọk emi otode ikpọn̄îkpọn̄ edibon Eyen esie anaedi okotụk Jehovah didie ntem! Ke Gethsemane, ke n̄kpasịp hour ifan̄ mbemiso n̄kpa esie, Jesus ama odu ke nnanenyịn ofụri ofụri onyụn̄ ọdọhọ Peter, James, ye John ete: “Ukpọn̄ Mi ofụhọ etieti ekpere ndikpa.” Minit ifan̄ ke oro ebede enye ama ọbọn̄ akpatre akam esie kaban̄a n̄kpọ emi ọnọ Jehovah: “Ete, edieke Afo onyịmede, men Mi cup emi fep: edi okûdi nte Ami nnyịmede, yak edi nte Afo onyịmede. Ndien Enye odụk ke ọkpọsọn̄ en̄wan, onyụn̄ ọdọdiọn̄ ọsọn̄ọ ọbọn̄ akam: ndien ibibiak Esie etie nte mme ntọi iyịp eke ẹtọide ke isọn̄.” (Matthew 26:38; Luke 22:42, 44) Ekeme ndidi emi ekedi se ẹfiọkde ke n̄kan̄ ibọkusọbọ nte hematidrosis (iyịp ndiwọrọ ke idem nte ibibiak). Enye isiwakke nditịbe edi ekeme nditịbe ke idak ata ọkpọsọn̄ ntụk.
20. Nso ikan̄wam Jesus ebe ọkpọsọn̄ idomo esie?
20 Kaban̄a ini emi ke Gethsemane, Mme Hebrew 5:7 ọdọhọ ete: “Ke mme usen emi Enye odude ke obụkidem Enye ọkọbọn̄ akam onyụn̄ anam n̄kpeubọk ye ọkpọsọn̄ eseme ye mmọn̄eyet ọnọ Abasi emi ekemede ndinyan̄a Enye nsio ke n̄kpa, Abasi onyụn̄ eyere Enye, koro Enye eten̄ede Abasi.” Sia “Abasi emi ekemede ndinyan̄a Enye nsio ke n̄kpa” mîkanyan̄ake enye isi o ke n̄kpa, ke nso usụn̄ifiọk ke ekeyere akam esie? Luke 22:43 ọbọrọ ete: “Angel oto ke heaven ọbiọn̄ọde Enye ke iso ndisọn̄ọ Enye idem.” Ẹma ẹbọrọ akam emi koro angel emi Abasi okosiode ọdọn̄ ama ọsọn̄ọ Jesus idem ndiyọ ke idak ọkpọsọn̄ idomo oro.
21. (a) Nso iwụt ite ke Jesus ama ebe ọkpọsọn̄ idomo oro ye edikan? (b) Ke ini idomo nnyịn ọsọn̄de ubọk, didie ke nnyịn ikpoyom nditịn̄ ikọ?
21 Emi ama ana in̄wan̄în̄wan̄ oto se ikọwọrọde nte utịp. Ke ini en̄wan esịtidem esie ama okokụre, Jesus ama adaha ada, afiak ebịne Peter, James, ye John, onyụn̄ ọkọdọhọ ete: “Ẹdaha ke enyọn̄, nnyịn inyọn̄.” (Mark 14:42) Ke nditịm ntịn̄ enye ọkọdọhọ ete, ‘Yak n̄ka man ẹkeda ntịminua ẹtap mi ẹnọ, man otu mbon ntịme ẹmụm mi, man ẹkpe ikpe mi nte mîkemke ye ibet, man ẹbiom mi ikpe nte mînenke. Yak n̄ka man ẹkesak mi nsahi, ẹfiari mi etap, ẹmia mi, ẹnyụn̄ ẹkọn̄ mi ke eto ndutụhọ.’ Enye ama ọkọn̄ọ do ke hour itiokiet, ke ata ọkpọsọn̄ ubiak, ọyọde tutu osịm akpatre. Nte enye akakpade, enye ama ofiori ke edikan ete: “Okụre.” (John 19:30) Enye ikoyokke ama onyụn̄ owụt nsọn̄ọda esie ke ndimụm itie edikara Jehovah n̄kama. Enye ama okụre kpukpru se Jehovah okosiode enye ọdọn̄ ete edi isọn̄ edinam. Ke ini nnyịn ikpade mîdịghe ke ini Armageddon ọtọn̄ọde, nte nnyịn iyekeme nditịn̄ mban̄a utom oro Jehovah ọnọde nnyịn ite: “Okụre”?
22. Nso iwụt udomo nte ifiọk Jehovah atarade?
22 Ke idaha ekededi, nnyịn imekeme ndikụt nte ke edikem ini Jehovah oro asan̄ade ekpere usọp usọp mi, “ifiọk Jehovah eyeyọhọ ke [ofụri] ererimbot, kpa nte mmọn̄ ofụkde inyan̄.”—Isaiah 11:9.
Nte Afo Emeti?
◻ Nso ke ndifiọk ye ndinyene ifiọk ọwọrọ?
◻ Didie ke ẹwụt nnyịn mbọm ye edifen nnọ oro Jehovah enyenede ke Ikọ esie?
◻ Didie ke Abraham akada uko etịn̄ ikọ ye Jehovah?
◻ Ntak emi nnyịn ikemede ndise Jesus nnyụn̄ n̄kụt mme edu Jehovah ke enye?