Ufọkabasi Ke Latin America odu Ke Ndutịme—Ntak Emi Ediwak Miliọn Owo Ẹwọn̄ọde?

ỌTỌN̄ỌDE ke adan̄a edere edere Mexico osịm utịt n̄kan̄ usụk usụk Chile, ọsọsọn̄ ndikụt obio m̀mê obio-in̄wan̄ ke Latin America oro mînyeneke ufọkabasi Roman Catholic ke an̄wan̄wa ebiet. Nte ededi, “akwa ukpụhọde ke ada itie ke Latin America,” nte Joseph E. Davis, adausụn̄ ndutịm ke ufọkutom oro esịnde udọn̄ ọnọ mme edinam Catholic, onyịmede. Enye ama onyịme n̄ko ete ke Latin America, kpa ikpehe oro odude ke idak odudu Ufọkabasi Roman Catholic ke se ibede isua ikie ita, odu idahaemi ke mben edinam akamba ukpụhọde.

Idịghe ndịben̄kpọ nte ke ukara Ufọkabasi Catholic ke emem usọp usọp. Ndondo emi, ibat mme ọsọn̄idem mbon Catholic nte ẹkerede edi mbahade 15 eke ikie kpọt ke otu ofụri ibat mbio obio Latin America. 1991 Britannica Book of the Year ọkọtọt ete: “Mme Bishop ye pope Roman Catholic ke idemesie ẹkop ndịk nte ke nte mbụk owụtde Catholic eke Latin America ke ọkọwọn̄ọde idiọk idiọk ọkpọn̄ akani mbuọtidem.” Ntak emi otịbede? Ntak emi ata ediwak owo ẹwọrọde ẹkpọn̄ otu Catholic? Nso itịbe inọ mbon oro ẹsopde usụn̄?

Ndụn̄ọde Oro Ẹyomde Edinam An̄wan̄a

Mme adaiso Catholic ẹdọhọ ke mme mfịna mmimọ oto usọp usọp n̄kọri eke “mme isio n̄ka.” Oku Europe kiet emi anamde utom ke Bolivia ama eseme ete: “Ufọkabasi etie nte eto emi mme isio n̄ka ẹmi ẹtiede nte mbiet ẹbọde odudu.”

Ke Argentina, ẹtọt mbufa ido ukpono 140 ke isua kiet kiet, emi ekemede ndidi ntak emi ibat mme andibuana ke Ufọkabasi Catholic osụhọrede ọtọn̄ọde ke mbahade 90 eke ikie osịm mbahade 60 m̀mê 70 eke ikie toto ke ufọt ufọt iduọk isua 1970. Ke Tijuana, Mexico, mbahade 10 eke ikie ke otu owo miliọn iba ẹmi ẹdụn̄de do ẹma ẹwọn̄ọ ẹka ido ukpono 327 oro mîdịghe eke Catholic do. Magazine Time ọkọtọt ete: “N̄kpọ n̄kpaidem edi-o, ekpere ndidi mbon Protestant ẹtode Brazil ẹmi ẹkade ufọkabasi ke Sunday ẹnen̄ede ẹwak ẹkan mbon Catholic.” Eyịghe idụhe nte, n̄wedmbụk n̄kpọntịbe kiet eketịn̄de ete, ke ini “ikpọ oku ẹtode Latin America ẹkesopde ibuot ye pope ke Obio Ukara pope ndineme ibuotikọ iba oro ẹdide ata akpan n̄kpọ ọnọ ufọkabasi mfịn,” kiet ke otu mmọ ekedi “mfịna mme isio n̄ka.”

Ke mbono oro ekenyenede ye mme bishop eke Mexico, pope ọkọdọhọ ete ke edikụt unen oro ediwak mbufa ido ukpono ẹkụtde “oto ndebe ndebe edu ye unana udọn̄ nditọ ufọkabasi oro mîdaha ekekem ye utom ukwọrọikọ mmọ.” Ntak emi “nditọ ufọkabasi” ẹnanade udọn̄ ndiyụhọ udọn̄ n̄kpọ eke spirit mbon Latin America ke ini ata ediwak mmọemi ẹkponode Bible? Ibuotikọ kiet ke Última Hora, eke La Paz, Bolivia, anam an̄wan̄a ete: “Ufọkabasi omodụk ererimbot ke utọ udomo oro anamde etie nte ke usen kiet kiet enye ke akaiso ọduọk idaha esie. Ikpakpaha nnyịn idem ndikụt, nte akam osụk otịbede, nte ke mme oku ẹtetịm ẹkabade mme anam ndutịm n̄kaowo, mme anam ndutịm uforo, mme ọkọmbụk n̄kpọntịbe, m̀mê mbon mbre ukara akan nte mmọ edidi mme ọkwọrọ ederi.”

Mbon Mbre Ukara Utu ke Ndidi Mme Ọkwọrọikọ?

Ufọkabasi ndinọhọ ke ukaraidem ke mme iduọk isua 1970 ye 1980 nte eyịghe mîdụhe ama etịp esịn ke itekesịt oro ediwak mbon Latin America ẹkopde idahaemi ẹban̄a Ido Ukpono Catholic. N̄wed kiet oro ẹkemịn̄de ke 1985 ama etịn̄ se itienede emi aban̄a Maryknoll, N̄ka Utom Isụn̄utom Catholic eke America, ye ediwak isụn̄utom esie ke Latin America: “Maryknoll omokụt unen ke ndinam mbio obio ẹnyịme etop Marxist-Leninist emi aban̄ade afai afai ukpụhọ ukara nte an̄wan̄ade ke ntak emi ẹyakde enye akaiso nte ubak ikpehe Ufọkabasi Catholic. Etop esie isịmke ukeuke owo aka ufọkabasi kpọt, edi osịm ikpọ mme ọbọpibet America, nde.”

Kere n̄ko ban̄a mme inua-okot ndedehe ekọn̄ emi, nte akpade owo idem, ẹkemende mbon Argentina ọtọn̄ọde ke owo 10,000 osịm 30,000 ẹfehe ke usanya ẹnyụn̄ ẹwotde ye unana edikpe ikpe ke utịt utịt iduọk isua 1970. Ibuotikọ kiet ke National Catholic Reporter, ke idak ibuotikọ oro “Iyịp Abiat Ufọkabasi ke Argentina,” ọkọdọhọ ete: “Ifiọk n̄kpọntịbe mbon Argentina enen̄ede ekpere ndibiet edinam ufọkabasi Catholic ke Nazi Germany, emi afiak edemede mbụme aban̄ade m̀mê odudu edi akpan n̄kpọ ọnọ ufọkabasi akan Gospel emi edide akpan n̄kpọ ke ndidi ntiense nnọ akpanikọ.”

Udọn̄ oro ufọkabasi enyenede kaban̄a itie ukara ke ukara ererimbot owụt in̄wan̄în̄wan̄ nte ke enye idịghe ufan Abasi. Bible ọdọhọ ete: “Nte mbufo ifiọkke ite ke ndinam ererimbot edi ufan mbufo edi ndinam Abasi edi asua mbufo? Owo ekededi oro emekde ererimbot ke ufan esie ọwọn̄ọde idemesie onịm ke asua Abasi.” (James 4:4, Jerusalem Bible eke Catholic) Idịghe n̄kpọ n̄kpaidem, ndien, nte ke ediwak owo iberike edem aba ke Ufọkabasi Catholic kaban̄a ndausụn̄ eke spirit. Edi nso ikotịbe inọ mme owo oro ẹkekpọn̄de otu Catholic?

Mme Erọn̄ eke Mînyeneke Andikpeme

Mmọ ẹnen̄ede ẹbiet mme owo oro mme adaiso eke spirit Ido Ukpono Jew eke akpa isua ikie ẹkekpude ndise mban̄a. Bible ọdọhọ ete ke Jesus ama “atua mmọ mbọm koro mmọ ẹkedude ke nnanenyịn ẹnyụn̄ ẹsuande, nte erọn̄ eke mînyeneke andikpeme.” (Matthew 9:36, JB) Ẹmebiom ediwak owo ndo ọtọn̄ọde ke Ufọkabasi Catholic osịm mme inua-okot ido ukpono ukwọrọikọ. Nte mmọemi ẹse ẹban̄a mme erọn̄ ẹmi ẹsopde usụn̄ mi ke usụn̄ ekededi oro ọfọnde akan? Nte mbon Protestant ẹnyene ntụhọ oro okponde nditie nte Jesus eketịn̄de aban̄a ata mme anditiene enye ete: “Mmọ idịghe eke ererimbot, kpa nte Ami mmendịghe eke ererimbot”?—John 17:14.

Ediwak ido ukpono oro mîdịghe eke Catholic ẹdomo ndiwụt nte ke isụkde ibuot inọ Bible utu ke ndidi mme anditiene item owo eke ido ukpono. Ediwak ini emi esidi sụk enyọn̄ enyọn̄. Mme akpan ukpepn̄kpọ eke mme esop Protestant ẹnen̄ede ẹbiet eke Ufọkabasi Catholic tutu ediwak mme andida nse ẹkeme ndida mmemmem utịn̄ikọ Andean emi: “Es la misma cholita con otra pollera” (Kpa ukem ekpri an̄wan India oro edi esịne isio isio isọn̄ọfọn̄) ẹtịn̄ ẹdian mmọ.

Ke uwụtn̄kpọ, ekpere ndidi kpukpru otu Protestant ẹkpep nte ke Abasi edi Ita-ke-Kiet, kpa ye oro emi idịghe ukpepn̄kpọ Bible. The Encyclopedia of Religion onyịme ete: “Mme anam ukpepn̄kpọ an̄wan̄a ye mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono mfịn ẹdu ke unyịme nte ke ukpepn̄kpọ Abasi-Ita-ke-Kiet isịneke ke Bible eke Hebrew . . . Obufa Testament n̄ko isịneke in̄wan̄în̄wan̄ ukpepn̄kpọ Abasi-Ita-ke-Kiet.”a

Mbon Protestant ẹnyene in̄wan̄în̄wan̄ ebuana ke ererimbot emi ye ndutịm ukaraidem esie ukem ukem nte mbon Catholic. Encyclopedia of Latin America ọdọhọ ete: “Ndutịm ukpepn̄kpọ Protestant ke Latin America emesịn idemesie n̄ko ke . . . edinam umekowo ukaraidem oro ọdọhọde nte imọ iyomde ufọn mme usụhọde owo. Mme amanaisọn̄ ọkwọrọikọ ẹmekabade ẹdi mme ọbọ item nto ikpọ owo ukara ẹnyụn̄ ẹsịn mme n̄wed umekowo ẹnọ ukara ke ufọn mme ufọkabasi mmọ.” Latin American Research Review ọdọhọ ete: “Ẹmedian ndutịm ukpepn̄kpọ Protestant ndọ ye ndutịm ukara ke Guatemala tọn̄ọ ke akpa edibehe esie ke idụt emi,” adiande ete ke enye “amakabade edi usụn̄ ediwụt edu ukaraidem ye ebuana otuowo nte uduot ido ukpono.”

Edibuana oro Protestant abuanade ke ndutịm ukaraidem esiwak ndida n̄kosụn̄ọ ke Protestant ndibuana ke ekọn̄. Harry Emerson Fosdick oro akakpade, oro ẹkebatde nte kiet ke otu ata mme ọwọrọiso ọkwọrọ ederi Protestant ke mbụk America, ama onyịme ete: “Mbụk n̄kan̄ Edem Usoputịn nnyịn edi edito ke ekọn̄ kiet nsịm efen. Nnyịn imọbọk mme owo inọ ekọn̄, inọ mme owo ukpep kaban̄a ekọn̄; nnyịn imotoro ekọn̄; nnyịn imanam mbonekọn̄ mbonuko nnyịn nnyịn imonyụn̄ ikọn̄ mme ọfọn̄ etakubom ekọn̄ ke mme ufọkabasi nnyịn . . . Ye itụn̄ inua nnyịn kiet nnyịn imotoro Ọbọn̄ Emem ndien ye itụn̄ eken nnyịn itoro ekọn̄.”

Nso ke Afo Ekpenyene Ndinam?

Ke ama eketịn̄ aban̄a nsunsu ido ukpono nte ndamban̄a akpara oro anamde use ye ukara isọn̄, n̄wed Ediyarade eke Bible ọdọhọ ete: “Ẹwọn̄ọ ẹdi, ikọt mi, ẹwọrọ ke enye, man mbufo ẹdibuana ke idiọkn̄kpọ esie ẹnyụn̄ ẹbiom ukem ufen emi.”—Ediyarade 18:4, JB.

Ediwak owo ẹfiọk ẹte ke ediwak idiọkn̄kpọ odu ke ufọkabasi, kpa ye oro mmọ ẹmen̄e ndiwọrọ koro Ufọkabasi Roman enyenede utọ mbụk eset oro. Nte ededi, ti ete ke ndutịm utuakibuot mme Jew ama enen̄ede ebịghi; kpa ye oro Abasi ama esịn mme Jew nte mme owo oro enye emekde ke ini mmọ ẹkesọn̄de ibuot ke mme ukpepn̄kpọ akpanikọ esie. Mme anam-akpanikọ asan̄autom Abasi ẹma ẹkpọn̄ Ido Ukpono Jew ke ini mmọ ẹkefiọkde ẹte ke Abasi kemi akada esop Christian anam n̄kpọ. Didie ke afo ekeme ndidiọn̄ọ ata esop Christian mfịn?

Se ikperede ndisịm mbon Latin America miliọn kiet ẹmekabade ẹdi Mme Ntiense Jehovah ke akpatre isua edịp emi. Ntak emi mmọ ẹnamde ukpụhọde emi? N̄wedmbụk n̄kpọntịbe ke Martínez de la Torre, Veracruz, Mexico, ama odụn̄ọde mbụme emi. Enye ọkọdọhọ ete: “Ekpere ndidi n̄kani mbon ifiopesịt nsio nsio ido ukpono ke mbahade 100 eke ikie ẹnam otu nditọ ukpepn̄kpọ Bible ẹmi, akpan akpan mbon Catholic, ẹmi ẹma ẹkekụt ido ukpono ọfiọrọde odụk ukaraidem ye enye ndibọ nnyụn̄ nnyịme mme edinam oro mîkọn̄ọke ke Bible utọ nte mbuaha mbuọtidem, oburobụt ido, ye afai. Edi n̄kpọ ọnọde mmọ uyụhọ ndinam n̄kpọ asan̄a ekekem ye mme edumbet N̄wed Abasi eke eduuwem ye unana ediwọn̄ọde ntiene ukpono ndem m̀mê mme ndammana edinam oro ntọn̄ọ esie mîn̄wan̄ake. Emi ọmọnọ mmọ edidianakiet ke mbuọtidem oro odotde itoro oro etiede nte amanam mmọ ẹkpụhọde ke ebiet ekededi oro ẹkụtde mmọ.”

N̄wedmbụk n̄kpọntịbe mbon Latin America efen esịn enye ke usụn̄ emi: “Mme Ntiense Jehovah ẹdi mme owo oro ẹnamde ọkpọsọn̄ utom, ẹnamde akpanikọ, ẹnyenede uten̄e Abasi. Mmọ ẹwụt ukpeme ẹnyụn̄ ẹma item ndien ido ukpono mmọ ọkọn̄ọ ke mme ukpepn̄kpọ Bible.” Nnyịn imọnọ fi ikot ndikpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah ke ebiet ekededi oro afo odụn̄de. Afo eyekpep nte ke idotenyịn mmọ ye ofụri usụn̄uwem mmọ ẹkọn̄ọ ke Bible. Ih, afo eyekpep nte ẹtuakde ibuot ẹnọ Abasi “ke spirit ye ke akpanikọ.”—John 4:23, 24.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Chart ke page 21]

MME NTIENSE JEHOVAH KE NDUSỤK IDỤT LATIN AMERICA

1971 1992

Idụt Mme Asuan-etop Mme Asuan-etop

Argentina 20,750 96,780

Bolivia 1,276 8,868

Brazil 72,269 335,039

Chile 8,231 44,067

Colombia 8,275 55,215

Costa Rica 3,271 14,018

Dominican Republic 4,106 15,418

Ecuador 3,323 22,763

El Salvador 2,181 20,374

Guadeloupe 1,705 6,830

Guatemala 2,604 13,479

Honduras 1,432 6,583

Mexico 54,384 354,023

Panama 2,013 7,732

Paraguay 901 4,115

Peru 5,384 43,429

Puerto Rico 8,511 25,315

Uruguay 3,370 8,683

Venezuela 8,170 60,444

OFỤRI IBAT 212,156 1,143,175