Ke Mîbịghike—Ererimbot Oro Ekọn̄ Mîdụhe!

KE DECEMBER 24,1914, akparawa owoekọn̄ Britain kiet oro ekekerede Jim Prince ama asan̄a ebe ikpehe oro owo mîdụn̄ke man ẹkenyene nneme ye owoekọn̄ Germany. Owo Gemany oro ama obụp enye ete, “Ami ndi owo Saxon. Afo edi owo Anglo-Saxon. Ntak emi nnyịn in̄wanade?” Ediwak isua ke ukperedem, Prince ama etịn̄ ete: “Ami nsụk mfiọkke ibọrọ mbụme oro.”

Ke san̄asan̄a urua kiet ke 1914, mbonekọn̄ Britain ye eke Germany ẹma ẹkabade ẹtie ufan ufan, ẹbre bọl, ẹnyụn̄ ẹnọ kiet eken ẹnọ Christmas. Ediomi emem oro, nte ededi, ikedịghe eke ukara. Ikpọ mbonekọn̄ ikoyomke udịmekọn̄ mmọ ẹfiọk nte ke “asua” oro ikedịghe idiọk mbon nsọn̄ido oro ufiet ekọn̄ esiwụtde. Owo ekọn̄ Britain oro, Albert Moren, ke ukperedem ama eti ete: “Ke ekpedide ẹma etre ekọn̄ emi eyọhọ urua kiet efen, ekpekedi ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndifiak ntọn̄ọ ekọn̄.”

Edikokoi ntre ekọn̄ oro owụt nte ke idem mbonekọn̄ oro ẹnọde ukpep ẹsiyom emem utu ke ekọn̄. N̄wakn̄kan mbonekọn̄ oro ẹma ẹkekụt mme n̄kpọndịk ekọn̄ ẹyenyịme ye n̄ke mbon Spain oro: “Yak owo emi mîfiọkke se ekọn̄ edide aka ekọn̄.” Ye unana eyịghe, ndụn̄ọde ofụri ererimbot ẹkenamde ye mbio obio amayarade nte ke ata n̄wakn̄kan owo ẹma emem ẹkan ekọn̄. Edi didie ke ẹkeme ndiwọn̄ọde udọn̄ ofụri ekondo emi kaban̄a emem nsịn ke ererimbot oro ekọn̄ mîdụhe?

Mbemiso ẹkeme nditre ekọn̄, ana ẹkpụhọde mme edu. Mbet ọbọpde Esop Kaban̄a Ukpepn̄wed, Ifiọk Ntaifiọk, ye Ido eke EM ọdọhọ ete: “Sia ekọn̄ ẹsitọn̄ọde ke ekikere mme owo, edi ke ekikere mme owo ke ẹnyene ndinam n̄kpọ man ekpeme emem.” Edi n̄kaowo eke eyomfịn, emi unana edinịm kiet eken ke akpanikọ ye usua ẹyọhọde, ototịm etie afai afai, idịghe emem emem.

Edi, Abasi ke idemesie ọn̄wọn̄ọ ete ke usen kiet ẹyesịn emem ke ekikere mbon edinen ido. Ebede ke Isaiah prọfet esie, enye ọkọdọhọ ete: “Enye [Abasi] eyekpe ikpe ke otu mme idụt, onyụn̄ ebiere ikọ ọnọ ediwak obio: ndien mmọ ẹyeda ofụt mmọ ẹdom n̄kpọ ufụn̄isọn̄, ẹda eduat mmọ ẹdom ikwa udiọn̄ vine: idụt idimenke ofụt itiene idụt, mmọ idinyụn̄ ikpepke aba ekọn̄.”—Isaiah 2:4.

Ndisịn Udọn̄ Nnọ Emem ke Ekikere

Nte utọ n̄wọrọnda ukpụhọde oro ke ekikere ekeme ndida itie? Ndi mme owo ẹyekpep ndikpeme emem ẹkan nditoro ekọn̄ tutu amama? Kere ban̄a uwụtn̄kpọ Wolfgang Kusserow. Ke 1942 mbon Nazi ẹma ẹbịghi eyen Germany emi ekedide isua 20 ke emana mi ibuot koro enye ‘mîkpepke ekọn̄.’ Ntak emi enye ekemekde ndikpa? Ke n̄wetnnịm n̄kpọ, enye ama okot oto utọ edumbet N̄wed Abasi nte, “Ma mbọhọidụn̄ fo nte idemfo” ye, “Kpukpru owo eke ẹmende ofụt ẹyekpan̄a ke ofụt.” (Matthew 22:39; 26:52) Enye ndien ama obụp in̄wan̄în̄wan̄ ete: “Nte Andibot nnyịn akanam ẹwet kpukpru ẹmi ẹnịm ẹnọ mme eto?”

Ikọ Abasi, oro ewetde ke Bible, “enyene uwem” ama onyụn̄ onụk akparawa Ntiense Jehovah oro ndiyom emem, ifeheke se iditịbede. (Mme Hebrew 4:12; 1 Peter 3:11) Edi Wolfgang Kusserow ke ntem ikedịghe n̄kukụre owo emi okoyomde emem. Ke n̄wed oro, The Nazi Persecution of the Churches 1933-45, J. S. Conway asiak n̄wednnịm n̄kpọ ukara Nazi oro owụtde nte ke Mme Ntiense Jehovah nte otu ẹma ẹsịn ndin̄wana ekọn̄. Nte Conway owụtde, utọ uko uko idaha oro ke akpanikọ ọkọwọrọ ndisịn ubọk ke n̄wed n̄kpa mmọ.

Mme Ntiense Jehovah mfịn ẹkaiso ndiyom emem, inamke n̄kpọ m̀mê nso idi orụk m̀mê idụt mmọ. Ntak-a? Koro mmọ ekpep eto Bible nte ke mme ata asan̄autom Abasi ẹnyene ndida ofụt mmọ ndom n̄kpọ ufụn̄isọn̄. Alejandro, akparawa Argentina emi ọkọwọrọde idụn̄ aka Israel ke 1987, ekeme ndisọn̄ọ akpanikọ emi ke idemesie.

Ke isua ita Alejandro okodụn̄ ke obio-in̄wan ke adan̄aemi ọbọde ukpep ke ufọkn̄wed ntaifiọk onyụn̄ anamde utom ke nsio nsio ufọkisen ye mme itie unyamudia. Ke ufan ini emi, enye ama ọtọn̄ọ ndikot Bible ke okonyụn̄ oyom se idide uduak ke uwem. Akande kpukpru, ama ọdọn̄ enye ndikụt ererimbot oro mme owo ẹdikemede ndinyene emem ye unenikpe. Alejandro—owo Jew—akanam utom ye mme Jew ye mbon Arab edi ikemekke ndiwụt uma nnọ n̄kan̄ ekededi.

Ke 1990 ufan kiet emi ekekpepde Bible ye Mme Ntiense Jehovah ama okot Alejandro edi mbono usen kiet ke Haifa. Ke okopde n̄kpaidem ndikụt mme Jew ye mbon Arab 600 ẹdude ọtọkiet ke inemesịt ke mbono emi, enye ama ekere ke idemesie ete, ‘Emi edi nnennen usụn̄ mme owo ndidu uwem.’ Ke ufan̄ ọfiọn̄ itiokiet, enye ke idemesie ama akabade edi Ntiense onyụn̄ esịn ekese ini esie kemi ke ndikwọrọ etop emem eke Bible.

Nte Abasi Edidade Emem Edi

Kpa ye oro mme uwụtn̄kpọ ẹmi ẹtụkde owo ke idem, mmọ ẹdi se mîwakke nditịbe utu ke ndidi edumbet ke ererimbot mfịn. Okposụkedi editịm n̄kpọ emi ọnọde emem inua inua, enye emesịn udọn̄ ọnọ ekọn̄. Nte afo akpama ndidụn̄ ke efak oro mme andidụn̄ ẹbiatde mbahade 7 osịm 16 eke ikie ke otu okụkọfiọn̄ mmọ ke ndidep ikan̄ ye ke ndikpeme ufọkidụn̄ mmọ? Ke editịm ntịn̄, oro edi se mme idụt ẹnamde ebe ke okụk oro ẹbiatde ẹnọ ekọn̄ ke mme isua ndondo emi. Ikpaha owo idem, prọfesi Isaiah ayarade nte ke ubonowo ke ofụri ofụri tutu amama ididaha ofụt mmọ idom n̄kpọ ufụn̄isọn̄ tutu Abasi “ebiere ikọ ọnọ ediwak obio.” Didie ke enye edinam oro?

Akpan usụn̄ ke ndinen̄ede mme n̄kpọ mbon edi Obio Ubọn̄ Jehovah Abasi. Prọfet Daniel ama ebemiso etịn̄ ete ke ‘Abasi enyọn̄ eyenam ubọn̄ eke owo mîdisoboke ke nsinsi, adaha ada.’ Obio Ubọn̄ emi, enye adian ete, “eyenuak onyụn̄ ama kpukpru mme idụt ẹmi [mme ukara ererimbot], ndien enye eyeda ke nsinsi.” (Daniel 2:44) Mme ikọ ẹmi ẹwụt nte ke Obio Ubọn̄ Abasi eyesọn̄ọ owụk odudu esie ke ofụri isọn̄. Ebe ke ndisio mme adan̄a idụt mfep, Obio Ubọn̄ emi eyesio ndomoidem efep. N̄ko-n̄ko, sia mme andidu ke idak esie ẹdidide ‘mmọ eke Jehovah etemede,’ emem mmọ ‘eyekpon.’ (Isaiah 54:13) Eyịghe idụhe Jesus ọkọdọhọde nnyịn ibọn̄ akam inọ Abasi ite: “Yak Ubọn̄ Fo edi”!—Matthew 6:10.

Ndisio Mme N̄kpọ Ubiọn̄ọ Ido Ukpono Mfep

Abasi n̄ko eyesio mme n̄kpọ ido ukpono oro ẹbiọn̄ọde emem efep. Ido ukpono ekedi ntak mbịghi n̄kan en̄wan ke mbụk—kpa En̄wan Ido Ukpono, m̀mê “Ndisana Ekọn̄,” oro Pope Urban II ọkọtọn̄ọde ke 1095 E.N.a Ke emana nnyịn emi mme ọkwọrọ ederi ẹda iso ke ndibịn ikọt nyom ibetedem ediwak owo ke ekọn̄, idem ekpedi mmọ oro ke uduot ẹdide eke ererimbot.

Ke etịn̄de aban̄a udeme emi mme inua-okot ufọkabasi Christian ẹkenyenede ke ini Ekọn̄ Ererimbot I, ewetmbụk oro, Paul Johnson, ama ewet ete: “Mme ọkwọrọ ederi ikemeke, ndien ke ekese ikpehe ikenyịmeke, ndinịm mbuọtidem Christian ebem ufre-idụt iso. N̄wakn̄kan owo ẹma ẹmek mmemmem usụn̄ ẹnyụn̄ ẹnịm Ido Ukpono Christ ke ukem idaha ye idụt mmọ. Ẹma eteme mbonekọn̄ ẹdide Christian ke kpukpru ido ukpono ndiwot kiet eken ke enyịn̄ Andinyan̄a mmọ.”

Ido ukpono amanam ekese ndidemede ekọn̄ akan ndinam emem odu. Ke akpanikọ, Bible owụt nsunsu ido ukpono nte “akpara” emi enemde mme andikara ererimbot esịt. (Ediyarade 17:1, 2) Abasi okot enye akwa abiatibet emi edide ntak oro ẹduọkde iyịp kpukpru mbon oro ẹwotde ke isọn̄. (Ediyarade 18:24) Mmodo, Jehovah Abasi eyesio n̄kpọ ubiọn̄ọ emem emi efep ke nsinsi.—Ediyarade 18:4, 5, 8.

Idem kpa ye mme utọ idiọk n̄ka nte ukaraidem ye nsunsu ido ukpono mîdidụhe aba, owo idinyeneke emem ibọhọke ẹsio akakan esịn nsọk nnọ ekọn̄ ke ofụri ofụri ẹfep—Satan kpa Devil. Oro edi akpatre utom emi Obio Ubọn̄ Abasi edinamde ke ndutịm esie ndida ọyọhọ emem nsọk isọn̄. N̄wed Ediyarade eke Bible anam an̄wan̄a nte ke ‘eyemụm’ Satan ẹnyụn̄ ‘ẹbọp’ ẹnyụn̄ ‘ẹtop’ ẹsịn ke editụn̄ọ ukpe man ‘okûbian̄a aba mme idụt.’ Ke oro ebede ẹyesobo enye ẹfep ofụri ofụri.—Ediyarade 20:2, 3, 10.

Un̄wọn̄ọ Bible kaban̄a ekọn̄ nditre idịghe ikpîkpu ndap. Ẹma ẹkam ẹtọtọn̄ọ ndutịm Jehovah Abasi kaban̄a emem. Ẹma ewowụk Obio Ubọn̄ esie ke heaven ndien odu ke mben̄eidem ndinam n̄kaiso usio-ukot ndida emem ofụri ererimbot ndi. Kan̄a kemi, ediwak miliọn Mme Ntiense Jehovah, emi ẹnọde ukara eke heaven emi ibetedem, emekpep ndidu ke emem.

Nte an̄wan̄ade, ndien, nnyịn imenyene nti ntak ndinịm ke akpanikọ nte ke ekọn̄ idịghe se mîkemeke nditre ndidu. Edi ke ọfọnde akan, nnyịn imekeme ndisak iso nse usen oro ekperede emi Jehovah edinamde ekọn̄ etre ke nsinsi. (Psalm 46:9) Enye eyekụt nte ke ererimbot oro ekọn̄ mîdụhe odu ke mîbịghike.

[Mme ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 7]

Afo emekeme ndidu ke ererimbot oro ekọn̄ mîdụhe