Nte Afo Emesịn Udọn̄ Ọnọ Owo Ekededi Ndondo Emi?

ELENA ekedi isua 17 kpọt ke ini mme dọkta ẹkefiọkde ẹte ke enye ama enyene kansa ke itie uman eyen. Eka esie, Mari, ekenyene ndiyọ editịmede esịt eke edikụt Elena odude ke ọkpọsọn̄ ubiak.

Ke akpatre, ẹma ẹsio Elena ẹka ufọkibọk ke Madrid, Spain, emi odude kilomita 1,900 ọkpọn̄ ufọk esie ke Isuo Canary. Ke Madrid otu mme dọkta ẹma ẹnyịme ndisiak enye idem ye unana edisịn iyịp. (Utom 15:28, 29) Edi esisịt ini ke ẹma ẹketọn̄ọ usiakidem oro, ama ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke idaha Elena eyeda okosụn̄ọ ke n̄kpa. Kansa oro ama atatara ọyọhọ enye idem, ndien mme asiak owo idem oro ikekemeke ndinam n̄kpọ ndomokiet. Elena ama akpa usen itiaita ke ama okosịm Madrid.

Ọkpọsọn̄ ubiak oro ikotụkke Mari ikpọn̄. Ye okụk idemmọ, mbiowo Christian iba ẹma ẹsan̄a ye enye ye akpan esie ẹka Madrid ẹnyụn̄ ẹdu do tutu Elena akpa. “Mmọ ẹma ẹn̄wam mi ndikan ọkpọsọn̄ ndobo oro n̄kokopde ke esịt idem,” nte Mari anamde an̄wan̄a. “Tutu amama ndifreke nsịnudọn̄ oro mmọ ẹkenọde mi. Ibetedem eke spirit ye eti un̄wam mmọ ẹdi ata ọsọn̄urua n̄kpọ. Mmọ ekedi ata ‘ọtọ udịbe ofụm.’”—Isaiah 32:1, 2.

Jehovah okop inemesịt nte ke mme ima ima ekpemerọn̄ utọ nte mmọemi ẹkpeme mme erọn̄ esie ke ima ima usụn̄. (Mme N̄ke 19:17; 1 Peter 5:2-4) Nte ededi, ndinọ nsịnudọn̄ idịghe utom mbiowo kpọt. Kpukpru Christian ẹsisop idem ọtọkiet ndibọ item eke spirit nnyụn̄ ‘nsịn udọn̄ nnọ kiet eken.’ (Mme Hebrew 10:24, 25, NW) Nsịnudọn̄ edi akpan ikpehe ebuana Christian.

Nso ke Nsịnudọn̄ Abuana?

Kpa nte ediye flawa ọtọde itọn̄ osụk ke ini owo mîsịnke mmọn̄, ntre ke mme owo—ke ubon ye ke esop—ẹkeme ndikop mmemidem nto unana nsịnudọn̄. Ke n̄kan̄ eken, ekemini nsịnudọn̄ ekeme ndinam mbon oro ẹsobode idomo ẹkop nsọn̄idem, anam mbon oro ẹfụhọde ẹkop inemesịt, onyụn̄ ọnọ mbon oro ẹnamde n̄kpọ Abasi ke edinam akpanikọ odudu.

Ikọ Greek oro ẹkabarede “nsịnudọn̄” esịne ekikere ndọn̄esịt, item, ye ifụre. Ke ntre, nsịnudọn̄ itreke ke ndidọhọ owo ke enye anam ọfọn. Enye n̄ko ekeme ndisịne edinọ ataata un̄wam ye un̄wam eke spirit.

Ke nditịm ntịn̄, ikọ Greek oro ẹkabarede “nsịnudọn̄” ke ataata usụn̄ ọwọrọ “ndikot nnọ idem.” Ndisan̄a ikpat kiet ye nditọete nnyịn iren ye iban oro ẹnyenede udọn̄ n̄kpọ eke spirit anam nnyịn ikeme ndisọsọp nnọ un̄wam edieke kiet ke otu mmọ akpade mba m̀mê ọduọde. (Ecclesiastes 4:9, 10) Nte enemde, ikọt Jehovah “ẹnam n̄kpọ ẹnọ enye ke esịt kiet.” (Zephaniah 3:9) Ndien apostle Paul okokot Christian kiet “ata nsan̄autom.” (Philippi 4:3) Ndikọn̄ọ ukem ọkpọnọ ebe ke ndinam utom ke esịt kiet anam mbiomo efere, akpan akpan ye mbon oro mîsọn̄ke idem ke n̄kan̄ eke spirit.—Men Matthew 11:29 domo.

Mmọ Ẹma Ẹnọ Nsịnudọn̄

Sia nsịnudọn̄ edide akpan n̄kpọ ntre, ẹyak nnyịn ise ndusụk uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi ẹban̄ade emi. Ke ini prọfet Abasi oro Moses ekekperede utịt uwem esie, Jehovah ama emek Joshua ndidi adausụn̄ nditọ Israel. Emi ikedịghe mfefere utom, nte Moses ke idemesie ọkọfiọkde. (Numbers 11:14, 15) Ntem, Jehovah ama ọdọhọ Moses ‘eteme Joshua, onyụn̄ ọsọn̄ enye esịt, onyụn̄ ọsọn̄ enye idem.’—Deuteronomy 3:28.

Ke eyo mme ebiereikpe Israel, adiaha Jephthah ke unyịmesịt ama ebere ye akan̄a ete esie ke ndiyak ifet edinyene ubon atak man anam n̄kpọ ke edisana ebiet Jehovah. Nte ẹma ẹfre ẹban̄a n̄waidem esie? Baba, koro Judges 11:40 ọdọhọ ete: “Ndien akabade edi ido ke Israel, ke nditọiban Israel ndika kpukpru isua n̄katua eyen Jephthah a-Gilead an̄wan ke usen inan̄ ke isua.” Anaedi mme utọ edika n̄kese oro ẹma ẹsinen̄ede ẹsịn udọn̄ ẹnọ awa-idem adiaha Jephthah oro.

Ndinọ nsịnudọn̄ esiyom uko ke ndusụk ini. Ke akpa isan̄ isụn̄utom apostle Paul, enye ama osobo ọkpọsọn̄ ubiọn̄ọ ke ediwak obio Asia Minor. Ẹma ẹbịn enye ẹsio ke Antioch, akayak esisịt ẹkpekewot enye ke Iconium, ndien ẹma ẹtọn̄ọ enye ke itiat ẹnyụn̄ ẹyak ẹnịm ke Lystra man akpa. Nte ededi, ikebịghike ke oro ebede, Paul ye mme nsan̄a esie ẹma ẹfiak ẹka mme obio ẹmi, “ẹkesọn̄ọ mbet esịt: ẹkpe ye mmọ ẹte ẹsụk ẹyịre ke mbuọtidem, ẹnyụn̄ ẹsian mmọ ẹte, nnyịn inyene ndibe ke ediwak ukụt ndụk ke Obio Ubọn̄ Abasi.” (Utom 14:21, 22) Paul ama eben̄e idem ndisịn uwem esie ke itiendịk man esịn udọn̄ ọnọ mbufa mbet ẹmi.

Edi, mbufa mbet idịghe n̄kukụre Christian oro ẹyomde nsịnudọn̄. Ediwak isua ke ukperedem Paul ama anam ọkpọsọn̄ isan̄ aka Rome, emi akanade enye akada ke iso ikpe. Nte enye ekekperede ebiet oro enye akakade, ekeme ndidi enye ama okop editịmede esịt. Edi ke ini enye okosịmde ebiet emi ekedide kilomita 74 ke ufọt edem usụk ye edem usiahautịn Rome, enye ama afiak okop idem. Ntak-a? Koro nditọete ẹtode Rome ẹma ẹdi man ẹdisobo ye enye ke An̄waurua Appius ye Ufọkisen Ita. “Ke ini Paul okụtde mmọ, enye ọkọm Abasi, onyụn̄ okop nsọn̄esịt.” (Utom 28:15) Ke mme ukem idaha oro, nnyịn ndikam ndodu do ekeme ndinen̄ede ndi n̄kpọ nsịnudọn̄ nnọ ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ.

Da Mme Ifet Ẹdude Nọ Nsịnudọn̄

Ke akpanikọ, ediwak ifet ẹdu ndinọ nsịnudọn̄. Nte eti utịn̄ikọ eyen ufọkn̄wed oro eyenete eren m̀mê n̄wan ọkọnọde ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ama otụk fi esịt? Nte afo omokop inemesịt nte ke mme uyen oro ẹsọn̄de idem ke n̄kan̄ eke spirit ẹdu ke esop? Nte afo omokop inemesịt aban̄a ime oro mbonusọn̄ ẹnyenede? Nte ama enem fi ndikụt usụn̄ nte kiet ke otu mme asiakusụn̄ akadade Bible anam n̄kpọ ke utom eke ufọk ke ufọk? Do toro, nyụn̄ tịn̄ ikọ oro ọnọde nsịnudọn̄.

Nsịnudọn̄ enyene akpan ufọn ke ubon ye ke esop nde. Enye ekeme ndin̄wam mme ete ye eka ndibọk nditọ mmọ “ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.” (Ephesus 6:4) Ndidọhọ eyen ke enye anam ọfọn, nnyụn̄ ntịn̄ ntak, ekeme ndinen̄ede ndi n̄kpọ nsịnudọn̄! Ke mme isua uyen, ke ini emi n̄kpri owo ẹsobode mme idomo ye mme mfịghe, n̄kaiso nsịnudọn̄ edi akpan n̄kpọ.

Unana nsịnudọn̄ ke ini uyen ekeme ndinen̄ede nnọ unan. Mfịn Michael, ebiowo Christian, edi owo emi etiede ufan ufan, edi enye ọdọhọ ete: “Akananam ete mi idọhọke mi ndomo ini kiet ke mmanam n̄kpọ ndomokiet ọfọn. Ntre ami mma n̄kọri n̄kpon ye unana edinyene ukpono nnọ idem. . . . Okposụkedi ndidi isua 50 ke emana idahaemi, ami nsụk mmama ndọn̄esịt oro otode mme ufan mi nte ke ami ke nnam eti utom nte ebiowo. . . . Ifiọk eyouwem mi ekpep mi adan̄a nte edide akpan n̄kpọ ndinọ mbon en̄wen nsịnudọn̄, ndien ami mmesisịn ukeme ndinam oro.”

Anie Oyom Nsịnudọn̄?

Mbiowo Christian oro ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ẹyom nsịnudọn̄. Paul ekewet ete: “Imeben̄e mbufo, nditọete, ite ẹdiọn̄ọ mmọemi ẹnamde utom ke otu mbufo, ẹnyụn̄ ẹkarade mbufo ke Ọbọn̄, ẹnyụn̄ ẹnọde mbufo item. Ẹkpono mmọ etieti ke ima kaban̄a utom mmọ.” (1 Thessalonica 5:12, 13) Edi mmemmem n̄kpọ ndida ọkpọsọn̄ utom oro mbiowo ẹnamde ntre ntre. Edi mme ikọ uwụt esịtekọm oro ẹtode esịt ye nsịnudọn̄ ekeme ndinam mbiomo mmọ etie mfefere mfefere.

Mbon oro ẹyọde n̄kpọsọn̄ idaha ke otu nnyịn ẹyom nsịnudọn̄ n̄ko. Bible eteme ete: “Ẹsọn̄ọ mbon iduọesịt idem, ẹkama mbon mmemidem.” (1 Thessalonica 5:14) Ete m̀mê eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄, mme ebeakpa, mme uyen, mbonusọn̄, ye mbon unana nsọn̄idem ẹdu ke otu mbon oro ẹkemede ndikop mfụhọ m̀mê ndikop mmemidem ke n̄kan̄ eke spirit ke ini ke ini.

María edi Christian an̄wan oro ọkọfiọhọde idemesie nte n̄wan emi ebe efehede ọkpọn̄. Enye ọkọdọhọ ete: “Ukem nte Job, ama ẹsidọn̄ mi ndikpa ndusụk ini. [Job 14:13] Edi ami n̄kakpaha mba, ke ntak nsịnudọn̄ oro n̄kọbọde. Mbiowo iba, oro n̄kotịmde ndiọn̄ọ, ẹma ẹbiat ediwak hour ndin̄wam mi n̄kụt ufọn edika iso ke utom uyọhọ ini. Ndien nditọete iban iba oro ẹnyenede ifiọk ẹma ẹnọ mi ndọn̄esịt n̄ko, ẹkpan̄de utọn̄ ye ime ke ini ntịn̄de se ifịghede mi ke esịt. Ke ẹdade Bible, mmọ ẹma ẹn̄wam mi ndise mme n̄kpọ ke usụn̄ oro Jehovah esede. Mfiọkke m̀mê ikafan̄ ke nnyịn ikokot Psalm 55:22, edi mmọfiọk nte ke ebede ke edida itien̄wed emi nsịn ke edinam, ami sụn̄sụn̄ mma mfiak ntọn̄ọ ndida ukem ukem ke n̄kan̄ eke spirit ye eke ntụk. Kpukpru ẹmi ẹketịbe isua 12 ẹmi ẹkebede, ndien ami mmokop inemesịt nditịn̄ nte ke ami mmakaiso ke utom uyọhọ ini tutu osịm idahaemi. Uwem mi ọyọhọ ye utịp ye inemesịt kpa ye oro nsikopde ubiak eke ntụk ke ini ke ini. Ami mmonịm ke akpanikọ nte ke nsịnudọn̄ ke utọ ini oro ekeme ndinam akamba ukpụhọde odu ke uwem owo.”

Ndusụk owo ẹyom nsịnudọn̄ koro mmọ ẹma ẹnam mme ndudue ndien ke ẹn̄wana idahaemi ndinen̄ede mmọ. Ndusụk ekeme ndidi mmọ ẹma ẹbọ ima ima nsuannọ. (Mme N̄ke 27:6) Mbiowo oro ẹkenọde nsuannọ oro ẹkeme ndidu ke edidemede nditoro ke ini mmọ ẹkụtde nte ke ẹda item N̄wed Abasi oro ẹsịn ke edinam. Mme ikọ nsịnudọn̄ mmọ ẹyenyene adiana-iba ufọn—ọsọn̄ọ ima oro mmọ ẹnyenede ẹnọ anamidiọk oro mbak enye edikop “akak akak mfụhọ” onyụn̄ eti enye mme ufọn ẹmi ẹdude ke ndida item nsịn ke edinam.—2 Corinth 2:7, 8.

Ebiowo kiet ama anam akwa ndudue onyụn̄ ataba ifetutom esie nte esenyịn ke esop. “Ke ini ẹketọtde ẹte ke ami ndịghe ebiowo aba, mma n̄kere ke nditọete idinyeneke ifụre ndidu ye ami,” ntre ke enye ọdọhọ. “Edi, mbiowo ẹma ẹmụm ntak kaban̄a oro ẹkama nte ata ndịben̄kpọ ẹnyụn̄ ẹsịn ifịk ndinọ mi nsịnudọn̄. Mbon eken ke esop n̄ko ẹma ẹwụt ima ẹnyụn̄ ẹsan̄a ye ami, emi ke akpanikọ akanamde n̄wara mfiak n̄kop nsọn̄idem ke n̄kan̄ eke spirit.”

Nọ Nsịnudọn̄

Ke uwem nnyịn emi ọyọhọde ye mme edinam, edi mmemmem n̄kpọ ndifre mban̄a nsịnudọn̄. Edi enye ekeme ndinọ ufọn didie ntem! Man ọnọ nsịnudọn̄ oro enyenede uforo, ana afo enyene n̄kpọ iba ke ekikere. Akpa, kere se oyomde nditịn̄, man nsịnudọn̄ fo enyene iwụk. Ọyọhọ iba, yom ifet ndika mbịne owo oro odotde itoro m̀mê oro oyomde ẹnam enye ọkọri.

Adan̄a nte anamde emi ndien ndien, ntre ke afo edikop inemesịt akan. Kamse, Jesus ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Ọfọn ndinọ akan ndibọ.” (Utom 20:35) Ke ndisịn udọn̄ nnọ mmọ en̄wen, afo eyenọ idemfo nsịnudọn̄. Ntak mûnamke edi utịtmbuba fo ndinọ owo nsịnudọn̄ kpukpru usen-e?