Ndidiana Kiet Ke Utom Abasi Ke N̄kpọ Ọfọnde Ye Ke N̄kpọ Ọdiọkde

Nte Michel ye Babette Muller ẹbụkde

“MMENYENE idiọk mbụk nnọ fi,” ntre ke dọkta ọkọdọhọ. “Emekeme ndifre mban̄a utom isụn̄utom fo ke Africa.” Ke esede Babette, n̄wan mi, enye ama ọdọhọ ete, “Afo emenyene kansa eba.”

Idem ama akpa nnyịn nte inua mîkemeke nditịn̄. Ekese n̄kpọ ẹma ẹdụk nnyịn ekikere. Nnyịn ikekere ke edidi nnyịn emi ndikụt dọkta edikam edi akpatre useidem. Ẹma ẹdep tiket ubomofụm nnyịn ndika Benin, West Africa. Nnyịn ikodori enyịn ndifiak nnyọn̄ n̄kosịm do urua oro. Ke ufan̄ isua 23 emi idọde ndọ, nnyịn imokụt mme ini oro ẹfọnde ye ini oro mîfọnke. Ke ibuot oyon̄de nnyịn, nnyịn kemi ima iben̄e idem ndin̄wana ye kansa.

Ẹyak nnyịn itọn̄ọ ke ntọn̄ọ. Michel akamana ke September 1947, Babette akamana ke August 1945. Nnyịn ikokpon ke France inyụn̄ idọ ndọ ke 1967. Nnyịn ikodụn̄ ke Paris. Usenubọk kiet ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1968, Babette akaka utom ke idiọk ini. N̄wan kiet ama awaha edi enyịnusụn̄ onyụn̄ edinọ enye ediye uduot ekpri n̄wed ido ukpono kiet; enye ama ọbọ n̄wed oro. Ekem n̄wan oro ama ọdọhọ ete: “Ndi mmekeme ndisan̄a ye ebe mi mfiak ndinyene nneme ye afo ye ebe fo?”

Babette ekekere aban̄a utom esie. Enye okoyom n̄wan oro ọnyọn̄, ntre enye ama ọdọhọ, “Ọfọn, ọfọn.”

Michel obụk ete: “N̄kenyeneke udọn̄ ke ido ukpono, edi ediye uduot ekpri n̄wed oro ama edemede mi udọn̄, ndien mma n̄kot enye. Ke usen ifan̄ ẹma ẹkebe, n̄wan oro, Joceline Lemoine, ama asan̄a ye ebe esie, Claude, afiak edi. Enye ama enen̄ede enyene usọ ke ndikama Bible. Enye ama enyene ibọrọ ọnọ kpukpru mbụme mi. Mma n̄kop inemesịt.

“Babette ekedi eti owo Catholic edi ikenyeneke Bible, emi ikedịghe esen n̄kpọ kaban̄a mbon Catholic. Enye ama enen̄ede okop nduaidem ndikụt nnyụn̄ n̄kot Ikọ Abasi. Otode ke ukpepn̄kpọ oro ikenyenede nnyịn ima idifiọk ite ke ediwak ekikere ido ukpono oro ẹkekpepde nnyịn ẹkedi nsu. Nnyịn ima itọn̄ọ nditịn̄ nnọ iman ye mme ufan nnyịn mban̄a mme n̄kpọ oro nnyịn ikekpepde. Ke January 1969 nnyịn ima ikabade idi Mme Ntiense Jehovah oro ẹnade baptism. Owo usụkkiet ke otu iman ye mme ufan nnyịn ẹma ẹna baptism esisịt ini ke oro ebede.”

Ndinam Utom ke Ebiet Ẹkeyomde Mme Ọkwọrọikọ

Ikebịghike ke ima ikana baptism, nnyịn ima ikere: ‘Nnyịn inyeneke nditọ. Ntak nnyịn mîdụkke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini?’ Ntre ke 1970 nnyịn ima ikpọn̄ utom nnyịn, isịn enyịn̄ nte mme asiakusụn̄ ofụri ini, inyụn̄ iwọrọ ika ekpri obio Magny-Lormes, emi ekperede Nevers, ke ufọt ufọt France.

Ekedi ọkpọsọn̄ utom. Ekedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndikụt mbon oro ẹyomde ndikpep Bible. Nnyịn ikekemeke ndinyene utom idịbi udia, ntre nnyịn ikenyene esisịt okụk. Ndusụk ini nnyịn ikesinyene bia mbakara kpọt ndidia. Ke ini etuep eyo ama esibịt nte ice ke udomon̄kpọ Fahrenheit. Nnyịn ikokot ini oro ikodude do ini ọkpọ ọkpọ enan̄ itiaba.—Genesis 41:3.

Edi Jehovah ama omụm nnyịn akama. Usen kiet ke ini udia nnyịn ama ekekpere ndikụre, owo emi esimende leta ọsọk mme andinyene ama ada akamba ekebe cheese emi otode eyeneka Babette an̄wan edi. Ke usen efen nnyịn ima inyọn̄ idi ufọk ke ima ikokụre ukwọrọikọ inyụn̄ idikụt mme ufan ẹmi ẹkewatde ke kilomita 500 ẹdi ndise nnyịn. Ke ẹma ẹkekop nte n̄kpọ ọkọsọn̄de, nditọete ẹmi ẹma ẹdọn̄ udia ọyọhọ moto mmọ iba ẹda ẹsọk nnyịn.

Ke isua kiet ye ubak ama ekebe, N̄ka ama emek nnyịn nte mme akpan asiakusụn̄. Ke isua inan̄ efen ẹmi ẹketienede, nnyịn ima inam utom ke Nevers, ekem ke Troyes, ndien ke akpatre ke Montigny-lès-Metz. Ke 1976, ẹma ẹmek Michel ndinam utom nte esenyịn circuit ke ufọt edem usụk ye edem usoputịn France.

Isua iba ke ukperedem, ke ini ufọkn̄wed mme esenyịn circuit, nnyịn ima ibọ leta ito Watch Tower Society ọnọde nnyịn ikot ndika esenidụt nte mme isụn̄utom; leta oro ọkọdọhọ ke nnyịn imekeme ndimek edide Chad m̀mê Burkina Faso (ekedide Upper Volta ini oro). Nnyịn ima imek Chad. Ibịghike nnyịn ima ibọ leta efen, ẹnọde nnyịn ndikanam utom ke idak n̄kọk itieutom Tahiti. Nnyịn ikoyom Africa, akamba ubak isọn̄, edi ikebịghike ikokụt idem nnyịn ke ekpri isuo!

Ndinam Utom ke South Pacific

Tahiti edi ediye ufiop ufiop isuo ke South Pacific. Ke ini nnyịn ikosịmde, n̄kpọ nte nditọete ikie ẹma ẹdu do ndisobo ye nnyịn ke an̄wambehe ubomofụm. Mmọ ẹma ẹdara nnyịn ye mme etuek flawa, ndien okposụkedi idem ekememde nnyịn ke ima ikanam anyan isan̄ oro ito France idi, nnyịn ima inen̄ede ikop inemesịt.

Ọfiọn̄ inan̄ ke ima ikosịm Tahiti, nnyịn ima idụk ekpri ubom afara emi ẹkedọn̄de nsat isịp mbakara ẹyọhọ. Usen ition ke ukperedem nnyịn ima ikosịm obufa efakutom nnyịn—isuo Nuku Hiva ke mme Isuo Marquesas. N̄kpọ nte owo 1,500 ẹkedụn̄ ke isuo emi, edi nditọete ndomokiet ikodụhe. Nnyịn kpọt.

Mme idaha ẹketie ikọt ikọt ini oro. Nnyịn ikodụn̄ ke ekpri ufọk emi ẹdade itiat ye ọkpọ nnyanyan̄a ẹbọp. Ikan̄ ilektrik ikodụhe. Nnyịn ima inyene esan̄ukwak emi mmọn̄ esiwọrọde ndusụk ini, edi mmọn̄ ekesitie mbat mbat. Ata ekese ini, nnyịn ikesikama mmọn̄ edịm oro ekedepde ọdọn̄ọ ke aban̄. Ikodụhe usụn̄ ndomokiet oro ẹkeduọkde itai, ẹkedi sụk ntọn̄ ntọn̄ afan̄usụn̄.

Man isịm nsannsan ikpehe isuo oro, nnyịn ikesinyene ndibọ enan̄-mbakara ke ukpeokụk. Ẹkesida eto ẹnam ikpaitie mmọ—ikesinemke ndomo esisịt, akpan akpan ye Babette, emi akanam mîwatke ke enan̄-mbakara. Nnyịn ima isikama ofụt man isịbe ọkpọ nnyanyan̄a ẹmi ẹkesiduọde ẹsịri usụn̄. Emi ekedi akamba ukpụhọde ye uwem ke France.

Nnyịn ima isinịm mme mbonoesop ke Sunday, okposụkedi edide nnyịn mbiba kpọt ikesidụk. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ nnyịn ikesinịmke mme mbonoesop eken sia edide nnyịn mbiba kpọt ikodu. Utu ke oro nnyịn ima isikot mme itie oro ẹsiode mbonoesop ẹto ọtọkiet.

Ke ọfiọn̄ ifan̄ ẹbede, nnyịn ima ibiere ite ke ifọnke ndikaiso ke usụn̄ oro. Michel obụk ete: “Mma ndọhọ Babette nte, ‘Ana nnyịn isịne ọfọn̄ ọfọn. Afo tie ko, ndien ami nyetie mi. Ami nyetọn̄ọ ye akam, ndien ekem nnyịn iyenyene Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ye Esoputom. Nyebụp mme mbụme, ndien afo eyebọrọ, idem ọkpọkọm afo edi n̄kukụre owo efen ke ubet emi.’ Ama ọfọn nnyịn ndikanam ntre koro edi mmemmem n̄kpọ ndimem idem ke n̄kan̄ eke spirit ke ini esop mîdụhe.”

Ama ada ini ndinyene mme owo ndidi mme mbonoesop Christian nnyịn. Nnyịn mbiba ikesidu ikpọn̄ ke akpa ọfiọn̄ itiaita. Ekem, owo kiet, iba, m̀mê ita, efen ẹma ẹsidiana ye nnyịn ke ndusụk ini. Isua kiet, nnyịn mbiba kpọt ikọtọn̄ọ usọrọ Udia Mbubịteyo Ọbọn̄ eke isua ke isua. Ke minit duop ẹma ẹkebe, ndusụk owo ẹma ẹdi, ntre ami mma ntre nnyụn̄ mfiak ntọn̄ọ utịn̄ikọ.

Mfịn, mme asuanetop 42 ẹdu ye esop 3 ke mme Isuo Marquesas. Okposụkedi edide mbon oro ẹkedidade itie nnyịn ẹkenam n̄kponn̄kan utom, ndusụk owo oro nnyịn ikosobode ke ini oro ẹna baptism idahaemi.

Nditọete Nnyịn Ẹsọn̄ Urua

Nnyịn ima ikpep ndime ime ke Nuku Hiva. Nnyịn ikenyene ndibet kpukpru n̄kpọ ibọhọke mme n̄kpọ oro ẹdide ata akpan n̄kpọ. Edieke afo oyomde n̄wed, ke uwụtn̄kpọ, afo ekenyene ndiwewet, ndien ebet ke ọfiọn̄ iba m̀mê ita mbemiso enye edide edisịm.

Ukpepn̄kpọ efen oro nnyịn ikekpepde ekedi nte ke nditọete nnyịn ẹsọn̄ urua. Ke ini nnyịn ikakade Tahiti ikodụk mbonoesop inyụn̄ ikopde nte nditọete ẹkwọde ikwọ, mmọn̄eyet ama asiaha nnyịn. Ekeme ndidi akpanikọ nte ke esisọn̄ ndidu ke emem ye ndusụk nditọete, edi ke ini afo odude ikpọn̄, afo ọfiọk adan̄a nte ọfọnde ndidu ke otu nditọete. Ke 1980 N̄ka ama ebiere ete nnyịn ifiak ika Tahiti ikanam utom circuit. Do nnyịn ima ibọ nsịnudọn̄ akamba akamba ito ufiop ufiop edu ntatubọk nditọete ye ima oro mmọ ẹnyenede ẹnọ utom ukwọrọikọ. Nnyịn ikodu isua ita ke utom circuit ke Tahiti.

To ke Isuo Sịm Isuo

Ekem ẹma ẹnọ nnyịn ika ufọkidụn̄ isụn̄utom ke Raïatéa, isuo Pacific efen, ndien nnyịn ima idu do ke n̄kpọ nte isua iba. Ke ima ikọkpọn̄ Raïatéa, ẹma ẹnọ nnyịn ikanam utom circuit ke otu isuo Tuamotu. Nnyịn ima isisan̄a ke ubom ikese mme isuo 25 ke otu 80 ẹmi ẹkedude. Ye Babette emi ekedi ọkpọsọn̄ n̄kpọ. Kpukpru ini emi enye anamde isan̄ ke ubom, enye ama esidọn̄ọ.

Babette ọdọhọ ete: “Ekedi enyene-ndịk n̄kpọ! Mma nsidọn̄ọ kpukpru ini oro nnyịn idude ke ubom. Edieke nnyịn idude ke inyan̄ ke usen ition, nyọdọn̄ọ ke usen ition. Ibọk ndomokiet ikenyeneke ufọn inọ mi. Edi, kpa ye udọn̄ọ mi, mma n̄kere ke akwa akpa inyan̄ibom edi ediye n̄kpọ. Enye ekedi utịbe ndise. Mme okụn̄abak ẹma ẹsimia mbuba ye ubom. Mmọ ẹma ẹsiwak ndifrọ n̄wọrọ ke mmọn̄ edieke amiade ubọk!”

Ke ima ikodu ke utom circuit ke isua ition, ẹma ẹnọ nnyịn ifiak ika Tahiti ke isua iba ndien ima ifiak inyene eti ini ke utom ukwọrọikọ. Esop nnyịn ama awak owo utịm ikaba oto ke 35 ọdọk osịm 70 ke isua kiet ye ubak. Owo 12 ke otu mbon oro ikekpepde Bible ẹkena baptism esisịt ini mbemiso ikpọn̄de do. Ndusụk mmọ idahaemi ẹdi mbiowo ke esop.

Ke ofụri ofụri nnyịn ikodu isua 12 ke South Pacific. Ekem ima ibọ leta ito N̄ka ọdọhọde ke mmimọ iyomke mme isụn̄utom aba ke isuo oro sia mme esop ẹma ẹkesọn̄ idem idahaemi. N̄kpọ nte mme asuanetop 450 ẹkedu ke ini nnyịn ikosịmde Tahiti ndien se ibede 1,000 ẹkedu ke ini nnyịn ikọkpọn̄de.

Africa ke Akpatre!

Nnyịn ima ifiak inyọn̄ France, ndien ke ọfiọn̄ kiet ye ubak ebede, N̄ka ama ọnọ nnyịn obufa efakutom—Benin, West Africa. Nnyịn ima iyom ndika Africa isua 13 ẹmi ẹkebede, ntre nnyịn ima ikop inemesịt ata etieti.

Nnyịn ikosịm Benin ke November 3, 1990, ikonyụn̄ isịne ke otu mme akpa isụn̄utom ndika do ke ẹma ẹkedorode ukpan isua 14 oro ẹkedoride ke utom ukwọrọikọ Obio Ubọn̄. Ekedi ata n̄kpọ nduaidem. Nnyịn ikenyeneke mfịna ndinam idụn̄ do koro uwem edi ukem ye eke mme isuo Pacific. Mme owo ẹtie ata ufan ufan ẹnyụn̄ ẹtat ubọk. Afo emekeme ndituak nda nnyụn̄ nnyene nneme ye owo ekededi ke efak.

Urua ifan̄ kpọt ke ima ikosịm Benin, Babette ama okụt mbufụt ke eba esie. Ntre nnyịn ima ika ekpri ufọkibọk emi okodude ekpere obufa ọfis n̄kọk itieutom oro ẹkebọpde. Dọkta ama ese enye onyụn̄ ọdọhọ ke enye oyom usiakidem usọp usọp. Edem usen oro nnyịn ima ika ufọkibọk efen emi ikokụtde dọkta edide owo Europe, ata ke usanaidem ye udọn̄ọ iban emi otode France. N̄wan emi n̄ko ama ọdọhọ ete ke oyom nnyịn ika France usọp usọp man ẹkesiak Babette idem. Usen iba ke oro ebede nnyịn ima idụk ubomofụm ika France.

Nnyịn ima ifụhọ ndikpọn̄ Benin. Ye obufa ifụre ido ukpono ke idụt oro, nditọete ẹma ẹkop nduaidem ndinyene mbufa isụn̄utom, ndien nnyịn ima ikop inemesịt ndidu do. Ntre nnyịn ima ikop editịmede esịt kemi nnyịn ikoyomde ndikpọn̄ ke ima ikodu ke idụt oro ke urua ifan̄ kpọt.

Ke ini ikosịmde France, anam usiakidem ama ese Babette idem onyụn̄ ọsọn̄ọ nte ke enye oyom usiakidem. Mme dọkta ẹma ẹnam n̄kpọ usọp usọp, ẹnam ekpri usiakidem, ẹnyụn̄ ẹsio Babette ke ufọkibọk ke edem usen. Nnyịn ima ikere ke mfịna oro okụre ke oro.

Usen itiaita ke ukperedem, nnyịn ima isobo ye anam usiakidem oro. Adan̄aoro ke enye ọkọkpọhọde mbụk ayak ete ke Babette ama enyene kansa eba.

Ke etide nte eketiede enye ke idem ke ini oro, Babette ọdọhọ ete: “Ke akpa, esịt iketịmekede mi nte Michel. Edi usen kiet ekebe ke ẹma ẹketobo idiọk etop oro, n̄kokopke ntụk ndomokiet. N̄kekemeke nditua eyet. N̄kekemeke ndisak imam. N̄kekere ke mmọn̄ n̄kpa. Kansa ọkọwọrọ n̄kpa ọnọ mi. Edu mi ekedi, Nnyịn inyene ndinam se ededi oro inyenede ndinam.”

Ndin̄wana ye Kansa

Nnyịn ikokop idiọk mbụk emi ke Friday, ndien ẹma ẹdiomi Babette ndifiak n̄ka usiakidem ke Tuesday. Nnyịn ikodu ye eyeneka Babette an̄wan, edi idem esie n̄ko ikọsọn̄ke, ntre nnyịn ikekemeke ndikaiso ndu ye enye ke ekpri ubet esie.

Nnyịn ima ikere ebiet emi nnyịn ikpakade. Ekem nnyịn ima iti Yves ye Brigitte Merda, n̄wan ye ebe emi nnyịn ikodude ye mmọ mbemiso. N̄wan ye ebe emi ẹma ẹwụt nnyịn mfọnido etieti. Ntre nnyịn ima inọ Yves ikot ke urụk ukopikọ inyụn̄ isian enye ite ke Babette oyom usiakidem ye nte ke nnyịn ifiọkke ebiet emi ikpodude. Nnyịn ima isian enye n̄ko ite ke Michel oyom utom.

Yves ama ọnọ Michel utom ke ufọk esie. Nditọete ẹma ẹn̄wam nnyịn ẹnyụn̄ ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn ebe ke ediwak orụk mfọnido. Mmọ n̄ko ẹma ẹn̄wam nnyịn ke okụk. N̄ka ama ekpe okụk usọbọidem Babette.

Usiakidem oro ekedi akamba usiakidem. Mme dọkta ẹkenyene ndisio ekpụk mbufụt ye eba mfep. Mmọ ẹma ẹtọn̄ọ edida ibọk nnọ usọbọ usọp usọp. Ke urua kiet ebede, Babette ama ekeme ndikpọn̄ ufọkibọk, edi enye ekenyene ndisifiak n̄ka ke kpukpru urua ita ẹbede man ẹkaiso ẹnọ usọbọ.

Ke ufan̄ ini emi Babette ọkọbọde usọbọ, nditọete ke esop ẹma ẹnọ un̄wam etieti. Eyenete an̄wan kiet emi n̄ko ekenyenede kansa eba ekedi akwa n̄kpọ nsịnudọn̄. Enye ama asian Babette se okpodoride enyịn ndikụt onyụn̄ ọnọ enye ekese ndọn̄esịt.

Edi, nnyịn ima ikere iban̄a ini iso nnyịn. Ke ọfiọkde emi, Michel ye Jeanette Cellerier ẹma ẹda nnyịn ẹka itie unyamudia man ikadia n̄kpọ.

Nnyịn ima isian mmọ ite ke ana ikpọn̄ utom isụn̄utom ye nte ke nnyịn ikemeke ndifiak n̄ka Africa aba. Nte ededi, Brọda Cellerier ama ọdọhọ ete: “Etịn̄ nso? Anie ọdọhọ ke afo enyene ndikpọn̄? Otu Ukara? Nditọete ke France? Anie ọdọhọ?”

Mma mbọrọ: “Idịghe owo ndomokiet ọdọhọ, ami ndọhọ.”

Brọda Cellerier ama ọdọhọ ete: “Baba-o, baba-o! Mbufo ẹyefiak ẹka!”

Edida un̄wana ikan̄ nnọ usọbọ ama etiene edida ibọk nnọ usọbọ, emi okokụrede ke utịt August 1991. Mme dọkta ẹma ẹdọhọ ke mmimọ ikwe mfịna ndomokiet ke nnyịn ndifiak n̄ka Africa, amakam edi Babette eyesifiak edi France kpukpru ini ndise idem.

Ndifiak N̄ka Benin

Ntre nnyịn ima iwet ibuot itieutom ke Brooklyn, iben̄ede unyịme ndifiak n̄ka utom isụn̄utom. Nnyịn ima inyene udọn̄ ndikop ibọrọ mmọ. Eketie nte usen isọpke ibe. Ke akpatre, Michel ikekemeke ndibet aba, ntre enye ama okot Brooklyn ke urụk ukopikọ onyụn̄ obụp m̀mê mmọ ẹma ẹbọ leta nnyịn. Mmọ ẹma ẹdọhọ ke mmimọ ima ise iban̄a oro—nnyịn imekeme ndifiak n̄ka Benin! Nnyịn ikowụt esịtekọm didie ntem inọ Jehovah!

Ubon Merda ẹma ẹdiomi akamba mboho ọtọkiet ndidara mbụk oro. Ke November 1991 nnyịn ima ifiak ika Benin, ndien nditọete ẹma ẹdia usọrọ ndida ndara nnyịn!

Etie nte idem ọsọn̄ Babette idahaemi. Nnyịn imesifiak ika France ke ini ke ini ndikanam ọyọhọ useidem, ndien mme dọkta ikwe idiọn̄ọ kansa ndomokiet. Nnyịn imokop inemesịt ndifiak nnyọn̄ itie utom isụn̄utom nnyịn. Nnyịn imokụt ite ke ẹyom nnyịn ke Benin, ndien Jehovah ọmọdiọn̄ utom nnyịn. Tọn̄ọ nte ikafiak ika, nnyịn iman̄wam owo 14 isịm idaha ndina baptism. Ition ke otu mmọ ẹdi mme asiakusụn̄ ofụri ini idahaemi, ndien ẹma ẹmek kiet nte asan̄autom unamutom. Nnyịn n̄ko imokụt nte ekpri esop nnyịn ọkọride ndien ekem ẹbahade ẹsịn ke esop iba.

Ke mme isua ẹmi ẹbede, nnyịn imanam n̄kpọ Jehovah nte ebe ye n̄wan inyụn̄ idara ediwak edidiọn̄ inyụn̄ idi idifiọk ediwak utịbe utịbe mme owo. Edi nnyịn n̄ko imọbọ ukpep ye nsịnudọn̄ ito Jehovah ndiyọ nsọn̄ọn̄kpọ uforo uforo. Nte Job, idịghe kpukpru ini ke nnyịn ikesidiọn̄ọ ntak emi mme n̄kpọ ẹtịbede nte mmọ ẹkesitịbede, edi nnyịn ima ifiọk ite ke Jehovah ama esidu kpukpru ini ndin̄wam nnyịn. Etie kpa nte Ikọ Abasi ọdọhọde ete: “Sese, ubọk Jehovah ikabakede imụhọ ikan nte enye anyan̄ade; utọn̄ esie inyụn̄ idobike ikan nte enye okopde.”—Isaiah 59:1.

[Ndise ke page 23]

Michel ye Babette Muller ẹsịnede ọfọn̄ ke ido mbon Benin

[Mme ndise ke page 25]

Utom isụn̄utom ke otu mbon Polynesia ke ufiop ufiop idụt Tahiti